';:*. \l-r I
vi
tt'grl ddi : Nti mang lil ()Nc ouot NHqN i ]'t'r vi dArl se; ilruc h[nh \ Di0n c*rrr.tarn ilff Ngq,. hap chdrrh l0rrg I {,1 i\[n-r' tlrhrr trrmrif " gdnc unlt (lhitrn tinh hr;c thqtc hhnlt Tidng 11dri ct"rn6|$n lny Bi mdt lrong }[n tay o s,.j. e6,ru{r .,. €} i, ' 'Roi dich rlAn giti4[* DQu giap tuq"-eidflJ rufN {fi I(hbng_ I\linh thhn todn- thidt tlrr ' Bdt rlu{i thnr nguy$p s J , , (iia Cat hinr tibn thhr($',tbdri V{n han hAng nirm ('I'\i0n ftuan tu ph0c) . IRiN }AI rJNH , t(hbng r\lirrli thhn 'torin HuYIN Go ( ..,',*, vi chlnh b;,in, ,",i" Bi tl fANo ' Ttr
triu
t6
,
ffi
n:,:
,
lli
qrrydt
boi
bhi
GPKD 36 2tl3 ETTIPHNT nsdu
tr0-E-72,
:
*j 'ti
.
t' 'l*tl ".r"$
,-;q1' rt
1;.
,. ' . ),,
i rr
a
'
r.
':.:t
.t
.' .ol
THf,N IJNH
rHU{r
-'
Hgc'i:'"
CHIEU
t/-1
4&'-r""-o.^,
j
l
,.,' l i:,i'.' *
,, t*i-! '.
:-,1'..:, ..
i ' "",t
NGUVEW KHOA
'ffi Irri-
,
i..,.,,
r'.il
,
l
HAiN
ffi , ,;l tr'f
.ir1 t t,:
)'\
T'HAN
LINII IISC -^\
A
T Ht|AT o
fiHltl| il0t{
x
,l l:j$
,.;l
r(4
. ;tlt
,.::
,.,i!r,
,"t .
,:,
I
"'mQr uruc
Tt/A
rAc olA
,'i
'
xudt b&n: -_ NGUOI HUNG (dich Aus eiqener Kraft' c&a (in liin 2) Wilhelmine Yon Hillern Gi6 I]6n Phaong'nuilt t&n 19671
N/rfrn.g ltiCn ttqng uE dbng bdttg khdng phdi chi cd & YiQt-Nam md cdn rdg'ra & nhibu nuhc khde. tr\n Ih6. gtoi.
'' i
.
:
i
-
NHirNCl HIBN TU,Q,'N0 SIEU t{iNIT
(Nftd rudt bdn Phsnt-udn-Taoi1957)
xudt t& -l- NnBu
-
SIIIU
H LUar gue vu HQc NH1P MoN
RU
)Idt sd itdnq bdo & ViAt-Nam theo Sau iIAg
id.
Lrong ldc, ph&nt
m|t
dogn ud.n
< nghb dbng b6ng.
>
cfia Ltong Erlc Thi|p ui6t
( {d-ftff ViQt-Nam n (trang
323-3251
:
Nhring ngadi thb thd.nh Htng-Eqo (Thdnh Trdnl ud thdnh Li6,u-Ilqnh (Thdnh Phit-Ebng, Thdnh Eln Sdng) ca tl6n ,,20 thdng tdnt ta ngdg Lrtg I'hd.nh'Trkn vd ngdg I thdnr) ba ld. ngdg uia mdu tsi dEn Ki6p-Bqc (H&i-daong) dEn B&o-Ldc, d4n Trftc-Mgc (Nam-E-inft) ud ilbn Phfi-Dky (Thanh-IIda'S ldm 16. ud ld,n ilbng ttb trft td, trir tQt binh. <
N/rftnE ngudi lhd' Dac,l'hdnh Trdn ud Thdnh Mdu Qi6uIlutth) ctlng thd chr ui thad,ng g7,i Id Ebng c6i ldng Ebng, bd DbnE) ildn bd, con gdi, con trai n6.u tem bdi thdg'ph&i s6 tha tn itln cdc ph&, cdc dbn. Idm lA ddi bdt nhang ilb ciiu bfn ldm con cdng dA tri'. Ngudf bi 'cdc ui Cdng-chua (corr Nsoc lladng) bd.t ldm con $bng thl goi Id dbng Duc
Ms., Ldn d.dng cfia cd.c 6ng Hdang ffr tht gpi Id ilbng E(c }ng,', Cdn ilbng c6, ddnq cdu Id can ilbng cfia cdc uong hbn tt nh6 chtt nhdm qid thi6ng. 7'4i ftOt Phrt Dkg ud tb'n Song cdc bll tlbng thadng thi nhau udo gieo dm dvong
-.*i*.3196
i
j
I
th I cfr nguti trfing tug'en ldm bd' tlbng quan' Trong thdnh khi IEn ilbng hag rahc . gid 6ng ilbng ud bd rtbng cing iIbngl c6, itbngij cdu illu ,n'd', do chtt khd'n tanh itd sdc sd' N/rilng linft 'sdLt udo c'6 udo md' hodc dng dbng tdn cd tdc 'ji6n thdt c'6 o&rtg a& I{a, khta ladi b&ng tlao il"i tr,tt tir. horic
rin
I
uE btia, bho con bQnh u6ng (m6i klti hrinh til). trong khi rnrta I6,n iaOng (c6 cr? ntrrrc) c6 tuc nh&g nrrta' hd hit, qudt lhdo hodc hdt rad:ng, ldg
md.u
,Eqo phu thrtg iad ilbnq c6t rdt thlnh hdnh ttong ddtt gicn. Ntrit nE ngrti , c6 bdnh thtdng iI6n thdg phn thfig uE tri b6nh ua ftlru tri:ic td. l'a /roric ttrinh rlbng thi6,p tu6ng thd:m tb fiAn dudi drn Phfi. l
.,,Ngodi cae rqr ]stng bdi phb thdnq trt'n ildg crta dso qida cdn cd phep 1hlt co (phu Ebng ti6nl udcdch''ggi d'i' Dil.ng m6t nqadi cti, khi6n ri€ng ldm trung gian itb, h6i han y kif.n qui thdn ud:, cdc uong hbn... >
Aa khdch quan ghi lqi tin n.qlr.Fng crta mlt s6 t6ng-bdo vi{t-Nam thco quan ttib.m cfia k6 ui6,t uE lchoa Tdc
rii-[rii
gt&
ltgc.
Chfing t6i trich ra. itd'g cfing oar ! ngli kh6.ch quan rrhrnE chung tdi cdn c6 g khdc Ia t6 rd,ng ttn ngtdng ub rlr)ng b6ng Id nt6t tln ngud'ng c6 a noi ngadi Viff-Narn.
Tronq c6ng nte
cuQic
ndng cao dd'n
tri, gifra ud'n-ilb'
fin di iloan ud t\n trqng try-do ttn I
ch6ng
ngat)ng chftng la
phin cdn nhdic kgi,Iudng. Chfing tdi ta&ng t&ng chi cdn trtnh-bdg nhrtng tai hgi cfia il6ng bdnq & dranr ndo ud nhiin,g nghi. udnuE. udn ill linlvirng cd.ng itaqc drtt |a cho nhilng ai thien u) plrdn tdrn linft dd hug4n-bt dttgc tho&-mdn,
Ilitn kh&o mQt td.c phhm ri€ng ub, dbng b6ng vi(t-Nam theo Ithia csnh khoa-hgc, itii h6l chrtng fti rdt nhibu tht git ud c6ng kh6 kh6ng phdi chi iIftng, ub, mdt ph6ng s{r tli4u tra db k:e lgi', ntd cdn cdn dilng cdc ti6u chudn khoa hoc ilb klfio sdt hhe-binh ptui.n tich hiQn ttqngl nhdt H chn thdi qian, cdc idi IiQu cg thb., cdcb&ng eo gbm c& nhdn chftng. dg ddi hii
ntQt sg nghi€n-cuu ldu ddi cd tchi chi theo d\i ntQt con itbng trong udi mroi bubi len dbng ud ph&i c6 sg pfu1 td. cfia m6t s6 cdc nhd khoa-hgc hodc 'gioi khdcnfur b6.c-si,tdm linhhgc gia,tdm lg hoc gia,cdc nhd chirc trdch hdnh chdnh ud tv phdp tia fhtong noi r&g ra li.(n tuqng, cilnq ldm uiQc phung ubi ttt cdch m t rtg-ban nghi€n-cttu, cd cdc bifln b&.n k& thrtc uilc ililu-tra, C6ng uiQc ndg & nahc ta kh6ng cd, trdi lqi i. cdc rurd:c lihr Odng uiQc
b0 iIfr c6.
fti tg nghi c6 thb ldm c6ng uiQc thu hai Id bitn kh&o mdt tdp sdch nhd ndi uE Ebng b6ng & ngosi qu6c ud nhfrng cing uiQc dd ldm & nrhc ngodi. Chrtng
Vdn-iIE ilbng b6ng & n:a.bc ngod.i dd Id" ild.u iL cho nlidu cudc tranh-Iu[n. M\t h7c thagdt phdt sanh ra tt ilbngl bdng Id 'Ihdn linh hgc 'hog Thflng-Iinh thug6,t (Spiritisme) ch& traong r&no ngadi s6ng cd thb giao thiQp uhi kE ch\t. IIgc thug6,t ndg bdnh-trubng 6' Au-Mfi ud cdc phai c6ng kich hag bdnh-ugc hgc thug6,t nag cfing rdt nhi4u. Vt tE d6 tdc phlm ndg phdn I|n chfi trgng trtnh-bdg hoc thuytt tlrdn linh, cd.c cttQc khdo-ctru cfia hgc gid phdi ndg, cd.c cuQc tranh IuQn gifta tradng . Thd.n linh hgc od. cdc hgc Ilwg6t mdn phdi khdc tit kll.r,a hugbn-bi-hgc cho it6.n khoa hgc thryc-nghtQm cfing nh:r g ki6n crta cdc thn-gido. ud. tri4t-gia il6i ubi v6n-il? ndy,
iii,,ll Nhang cdc con tbng tr Au-Mfi dd. c6 &nh hatrnq gt it6,n rF li6n-trftn ub. tu-tt&ng con ngtdi ? Ngodi uiQc ph,dt snnft ra thug6t k Thdn linh hgc > n6 cdn ldm cho cdc nlzir nghi4n-cttu uE ldm-Iinh m& ra mgt trnbnq mOi ld khou Si6u td,m. Ig (Pgrapsgchologie) md trgng tdm crta n6 ngrig nag tdm ttdo danh-ttt SiAu ft,m linh (M6tapsgchique). fl ffig quu tu ui(c nglitLn-cftu cdc, ndng lvc bi hn cdn tilm tnng nei con ngatl trit hiQn taqng thdn nhdn it6n I6i thhn giao
.i
cdch
aau, chrtng Ldi thdg cd bbn phQn trtnh bdy ty hs.p hdi crta chrtng
udo cdng
I
{l
cdm.
rudt hign cfia' cdc a. con ttbng > dd td'r crrc khoa-hoc bdt ddu chrt ! (En m|t dia-hst trilrc kia cdc nhd bdc hge It .mudn Abi g A!n, mQt tlia hgt cdm >, nt6t dia_hgt mA iln di 'iloan chl itdng cho bon s dL"n ngu ,> tin_Iutittg nfi kl'l. ndi i16.4 ngwdi ta kh6ng thb ktftng pht cadi hng biu mdt lti ui khirth-bi. Dd Id mptlsq il6.n-bd ltn khi klrca hgc trrufun clrug.in hu&nq uo,o tdnh-uqc hugbn bt, tdm-linh, phgm-ui crta khaa
tl
tinh Thhn
hoc.l
T'hdl uQg, Nu khi khoa tdnul! utl tt6p tlrco lrhoa tim phdn hgc itd glfip cho uiQc khdtn phd phdn ndo rrdi titrt con ngadi, mdti linh ugc mii it ai chrt y. KIrca siitt td.nt Iinh cd nhfrng iquan-tibm khdc u(ti hgc thug\t iltd.n-linh, sd bb trtc url soi' sdng khta cgnh klfil crta ufuvitE.
iBian-klfio idch ndg chrt4g kJi chi. mong g6'p nt6t it tdi-Iitu cn dali tag db trtnh-bdg udn ilb ilbng b6ng uni t(c-gi& Vi(t-Nam ua hQu qud cfia sF phdt sanh ra phong trdo dbng b6ng trAn tht gi6i.
lGlita Mc 6f ViQt-Nam clpfing ta cho Id, mA ftn di doun cac hi0n-,taqng; hi/an-tornol: ilbng bdng bdno |"a ohin nnhilrn. khirtg ri c6 ni ai chiu nghitn_ ina khdrro
rl
l
I
Chung
,ton ngndi lt
<<
odn-itE ggi ld
ui(c ndng cao dd.n tri.
hihu ,bi6t g6p pftdn
chdns /gr su mt tin crg-doan c&a ddn ertfing Id titu rhrtng tdi qugdt rdnt ilco tlubi song phdi chi 16 eh6 nao ld ht chd nrlo ld thryc, phdn biet ilaqc gi(t ud. chdn ,,d klfinq ldnt hcti d6.n qugbn tg-do tin nguhng cfia h9.
il,
sqr
fti d6i u6i
t6i cfingy lg.i uftng tin r&.nq phdn tdm linh crtrt nfit nqdg, kia sE dagc hibu 16 hon kh6ng phdi
t'hi bdng khoa hoc uQt chdt ud khoa hgc thtpc-nglitm
mcl crdrilt
hgc tinh-thdn, phdn md cdc ilgo-tt ud hugbn-bt hoc hibu rd hon Id cdc nhd bdc hgc c&a khoa*hpc hitn kint, phdn chi do bdn thdn chdn tdtn kinh nghi(m khtrm phd allr/r kh|ng phfri. do ktnh ph|rtg tqi cfia nhd ui trt)ng hgc hug con dao cfia nhd uiiii phdu md tim ra ttuqc ui kh6ng th| 'ding khi cu udt clfit. b&'ng khoa
ff il
ll
I
'l unq nlrd khdo'cau uE tdm phdn hgc sau khi ili tt6.tt tdt ctung1 ud klrca tdnt phd"n hoc ild tu thu trti. ,b u6.i. rdn htLn si4uJinh,
Brtg gid' chi con udn-t| bao giu khoa hgc trt,ji cltiu 'bd dla hqt < udt chdt > tlt, sang dia hqt < trnft-lftdrr r ftdrr .klfim-phd b&n thh. con ngadi oa' m6i liin;quan r:fra rfi
voi
Vii-Tru.
Chi cO m{t phuong-phdp tbng hop nt6t con ttudng trrcti, :nto'i soi sdnq daqc n:r/,t odn-d| Idm tlfic rtrlLc nhr.irn loni !
lir
ldu,
I'
i\ i
I
'l
I
i
Sp ktraf sfn& mAt :buhc iId.u.
,dl
h|i ldnr
linh Iryc IrAn
thf gihi
Id I
l
trgng nhu
ta
I€ \tdo 'khdng chu thd hag pao ?
Vi6t-Na/ir
I
l
{ d4n mdt ud,n tIE quan l .i
Hud G-19b8 ' Sti-gdn 1i-r-9 l95B .Nha-trang 10-lgtitt
t.- ouAN urlrn vE sU air rfr c0a tlNH I mdn ouA cAc rncrl EAt' 16r alAo YA
chuong
'
Tfc gil : Nguydn Khoa HuAn
'
oiu
TQc.
Cfc dfin tQc qua cAc thdi-dqi dbu tin-tu&ng rfing ngudi ta vdn c0n s6ng sau khi chdt (1). Kh0ng nhfrng th6, cic lOn giflo phln dOng cfiirg nhln nh{n rfrng sau khi qu{ vIng con ngu
NIA vln hlo
L'apr0s mort I Astra, df; dtrng tron mQt phtn tllu ii& nghi0n-criu cdc clnh gi&i cira con ngudi sau khi chdt ttr clc tin ngudng cira [Iy-Lqp qua T0y-'tqng rldn Thi0n-chta-giAo, Hbi-6iAo, PhAt gifo vl clc m0n phAi cfin huybn bi hqc. <
fiy clrting tOl tu&ng kh6i phii trlnh biyi ra tlf,y vA dQc gil nio mudn bi6t xin ilgc c{c sAch thetn kh*o dd k0 ra trong chuong nAy. CAc srg dfin ch&ng
(l)
Xem tAi liQu
(2) Xbm
tli
tham khto s6 53. khlo sd 54.
liQu tham
THUAT cUTEu Ubu
c6 nhiEu tidng dQng mqnh vl nhiEu cAnh cfra sb bi m& ra' rl6ng vio, lAm rung chuy8n db dqc vl mbn ra bi l4t' tung. Nhibu bin tay lquh vA cring d6n sd vAo cAc c6 Fox.
i
(huons 'lat^
n,- NGubN o6c vA rlcn-rnlnn rlfn
rntEx
CUA CHIEU HON THUAT. I
Nhu chrtng
v.
'; rP
tf dil rd 'sau khi Gon ngudi cb6t
thi
'phhn xAe thAn laq rff song phhn tinh anlr vdn cdn. ltAy giu th& h6i 'ngudi tlog co thb nio ti6p xdc vdi ngucri chdt noi phln lintr anh 6y kh0ng? rl(hoa chi0u hbn thu{t dd,p rXng c6 thA.,
'
Einh rghia daqh tu chi0u hbn thutt dich d chii Spiritisme tfra ti6ug PhAp. froug cu6n trl rliSn Vocatrulaire 'technigue et critifiue de la philosophie sfia Andrd l,alande co gifri thlch < 4 hqc thu56t theo d6 tinh thhrr cfia uhting ngudi cbdt crlu tgog sau khi chdt. Phhn v{t chdt cr;c ki' mong manh ndy irlrung thudng lA khOng th8 do urht thu&ng lhdy duoc c6 thb . ti6p irlc v{ri ngu0i sdng nh} & vili lrudng hgp, thudng tA do hAnh dQng c{ra cdc dbng tfr (mddiums)
>.
tai
Tai IIoa-Ki1.1Sg truybn bA khoa striGu hbn bAt dhn mQt hi$n tufng nhA bi ma phA 1B4S & Hydesville iq gia iinu lhg Fo* &, Sd 1A d0m d0rn Mi. Nhl
tr
"ill
i
I
ll
ti
Con tqi ngOi nhl & Hydesville kh6ng nhfrng chi c6' ml4h Charles Rosna hiQn lOn mil cdn c6 nh&nq hbn kh{c cl6n du. EiEu nAy khidn ngudi ta thAnh Hp nhibn nh6m d6 choi vdi ma, ban dhu lim kiEu biln xay rbi sau ddn hidm tirng mlnh 96 dhy cho ch4v (nhu hlnh con co bOn ta).
i
Nhung trutrc ktri khoa chi4u hbn dtroc Allan Knrdec (H. Itivail) & l'h l{p thAnh hoc thuydt ggi lA 'th}n Linhhqc (1353) troDg itec pnhm Le livre des Bsprits (tsAo 'l'rinh Nh{t de di:h th[nh Thhn-Ti0ri Kinh) chtng ta chn bi6t qua di6n ti6n cirl ptrong trAo I nAy tei c*c nu0c Au Mi. ttir
Nh& cd cich gd tr0n vAch mi nh&ng ti6ng gd lAm thAnh nhiing chfl (nhu ki0u buu diQn tlf, dtng chfr morse) bbn ma cho bi6t t6n c0 ta tru0c kia lt Charles Rosna, cho bidt rii nghb nghi$p nbibu chi ti& vb cdi chdt thlm hgi ctra cd ta bi chdn .& d6 sau khi bi Am s{t. Sau tl6 do nhiing dibu ndy ngu&i ta dio duoc xtrcrng c&a mQt ngudi chdt trong khu nhA nCry drlng nhu ch6 chi ddn (l). ChnyQn nAy lAm cho rlAn chring trong vilng keo d6n noi dy rdt' r{Ong clB xem. Gia atinh tror phli tim cdch ddi ctr6 &. Sau d6 hbn kE ctrdt' vfin blm theo vi cOng chrlng ti6p tlrc dusc xem ciic hi$n tugng tlbng b6ng dY.
l,r
.i
Nhfrng biQn tugng vb chiOu hbn niry lan truyBn kh8p Hoa-Kj. D&n chring trong nu&c ciria lAm hai phe, ngu&i tin kA kh0ng tin cii nhau klch liQt nhdt ll tr0n mlt b{o clri.
Te id6 nhiBu nhA trt-thuc danh-tidng dB tlm nghi0n cuu c6c hi$n-tugng ney. Chring tOi xin kA scr linh muc rom : Elstory Enrme Hardinge (trang 294). (1f Mu6n
16
of modern
amorican rpirituelism cfiar
THUAr cHlfu rrbN TEAN !-rNE EQC su tsrittein, blc si Hallock, Iintr mBG Briswold' gi{o ln Edmonds' Robert Hare & dqi hgc dulng llavard, Ong chAnh owen' thugng nghi si lTaltmadge, nhi ngogi giao R' lDale fft cfr aUu ili tlfo kdt luin c6 sq cen thi$p c&a c6i v0
hinh. (l).
ghn 15000 chfr kJ cfra thrrdng dAn IlIf y€u clu I thuqng nghi viQn [Ioa Ki' dflt &y-ban khoa boc vb cAc vdn-dE' a Chi0u hbn thu{t I vl nlm ig oghiOn-ctiu "hou"rt Harel trinh bly cib c0ng cuQc 1{ien cuu c'&a isso to"t:tigations OnS tlodg tfc Pfhm nhan db 1r Expdrim:"ill of tbe Spirit Manileslation r. Robert f)ale Owen trong t{c (Sur hphhm (Floot fatls bn tbe Boundary of anolher world ii-ir" d'un autre lmonde) ltt77 duoc hoan-ngbCnh nhiet li0t' tAm lJ hoc Sso lao ll gilo-su James hyslop dqy khoa york nghion-cfu vcri dbng tsi .l+i hoc ttudn-gicolumbia d Nfw iir Piptt'r vt rriirh-bey cAc st khlo-erlu cira Ong trong phric trtirh cira hQi tAm-llnh (2)'
Nlm
1852 c6i
l
cAc Tai ,lnft._ThAnh hp hQi lrrghi0n-cu'n di} ti0u.dliQt 18 thlng nghi6nhiQn-ruong do trl tu&ng-lughg sinh ra' Sau tnong cuu hQi nAy gbm co 33 nhl trl thri'c lqi cOng nhfn bln phtc-trlnh li cAc hiQn tugog {y c6 th{t vS' khOng 'dam phfi nh{n.
i
I
tr:ong rfc MOt trong 33 ngudi ily lA A' Russel Wallace chiln dQng phhm < Miracles L"oJ Moa"o Spiritdalism > lAm Wallece d'u luln Anh-qudc vb cflc hiQn-tugng chi0u hdn' (1, XG- . SplrituClismo r (J' W' BDMONDS
(2) XGm l'roceefllngs S' P'
R' T' XVI'
'Ncw Yorl 1854')
sinh 1B2J mdt 1{)13 lA chfr
nhln vi0n lloyal
tich hOi Anthropologie
Anh,
Society.
ln Srainton Moses (hav Oron) gilo-su tgi d+i hgc dudrng OXITORD vi6r lu0n hai tle phiim nhen-dE r< Psy.:hography ) n6i vE tdi chfr truc ti6p cira itbng tii, (6iriture directe) vl lAc phhm c Spirit Identity r. K6 d6
Oliver Lodge (1851-1943) giCq su vgt lJ hgc vl vi€n tru6',rg Dqi-hoc dudng tsirmingham nhAn-vi€n ViQn Bptnggia lfe giii nhibu cdng trinh vb quang-hgci v6 tuy6n drgn, v.v... A, de I\{organ chfr rich hqi toln hgc & Luin-d0n tAc girl < l,-rom malter ol' spirit d" cfing bCnh vqc stf c6 th{t cic hiQn-tuong r0m linh.
(iiAo srr v{t-l1i hgc dai-hoc ' do}og Dublin, William lJarrett (18{4-11125) hqi vjOn hQi Holng-gia chfr truang d{t n}n rn6n6 cho hQi nghiCn-cuu tlm linb Anh qudc 1{JB2 (Society frl psychical Ilesearch 'vldt tit le S. [r. R.).
t.qi phii kA William Grookes (t8BZ-1919) h6a hoc gia vA v{t-lj gia, nhin-vi0n viQn HoAng gia Anh qudc mi su tirn ra tinh trgng thu 4 cira v{t chdt (quatridme 6tat de la, matidre) m& dhu cho khoa quang tuy6n vi nguy0nt& trong clc tdc-phhm dE rlugc dich sang ph6p vXn nhanrlb < Iledherches sur les phdnomdnes du spiritualisme n, vt q l)rscours sur les Recherches psychiquer r df, chung minh dugc cfic triQn tuong tAm linh. Nhung chrlng t0i ciing kh0ng thD quOn Frdddric W. H. Mvers (184.3-1901), gi[o-su hhoa t0m-lj hgc dgi-hgc dudng CAMBIIIDGI1 nbi ti6ng vb nghi0n-crtu bln th& cfia con ngu&i de so4n ,tAc-phhm vi-dqi nhibu tAi-liQu phong-phrl nhan
l.iiri
rl
I
]''i
I
|Lr,lr l. '$:l: r
'l
,l'.1.
r .
'.i!;o
i
H
.l
THAN LINH HOG
l6
db r Hnman personnality and itri survivel of bodilv dealh r dn hdnh 1903. l
TGi f. C0ng viSc nghi0n-cftu chiOu hbn thuit do giAo su Ercole Cdaiaia & Naples vdi Clbng tr? Iiusapiir Palatlino song c6ng cuQc 'nAy r[1 cdng*kich kich lidt. Chaiaia phli m&i mQt sd trl*thr?c rt6n tl6 rn& cdc cuQc thl nghif m 18"91 tsi nhA gido-su p6rar Lombroso (1835-1909) mQt nhA y si vb thln-kinh, mOt hinh lu{t gia, ivA gi6o-su t4i Eai hgc ilu}ng Turin (f). Lonrliroso c6 nhibu giAo-su khfc dbng dr d[ c0ng b6 k6t qufi nhftng hiQn tuqng 6y dtng voi sr1 th4t. 1
Td
bdo t il.:itutin det Popolo ngAy 1S-11-1892 d[ng tii cAc biO,r bln cira 17 bubi ttri-ngtrigm !+i nhA Irinzi voi dbng-tr?. Eusafia Paladino vA cd t0n cfia nhiEu nhi tri-thric vA bAc-hgc qudc-t6 trong tlo cri Giovauni Schiaparelli (1835-1910) thiOn vdn hgc gia chtr d*i illiLan, nguoi d5
tlm ra hlnh tinh Hesperic vd cac dudng v{n tri tr6n l\lars,, G. Iriuzi ti6n-si vAt lf hqc, bAc-si Duc Carl du Prel & lllnnich, iAksakot qudc-vu-khanh Ngu, v. v...
-.Tsi P/rdp.*
Q61g viQc nghi$n-cr?u
chigu hbn
thu4t do Allan Kardeb b{c ri Y-khoa sinh 3-10-180f & Lyon m{t 3l-3-1869 & Bal0 l6c giA nhiEu s{ch vb chiou hbn
thu{t trong sd d6 c6 hai cudn cdn bln << Le livre des Esprits > vA ( Le livre des m€diums > xudt bln tep cbi Revue spirite ), lvi d{t mQt h9 th6ng giAo If cho khoa chi*u hbn bAy gid dusc mQntr danh lA Thhn linh hgc. (Spiritisme). Cfing nCn fB Paul Gibier hgc trO cira Pasteur pho SiAm d6c vign Lich-sr? tu nhi6n (0lusdum d'histoire naturelle) bi ngu&i ta c0Fg klch dE' dQi vb cAc cOng cuQc tht nghiQm i
s l7
TIIUAT CHIBU HON
.t,i,
a.:
ir0n rlia'lr4t < cdm r vb cAc hi$n tugng phi thudng nty nOn phli sang Hoa Kj' thdnb t{p viQn chdng b$nh ch6 dqi & New-York. Oug vi6t hai tAc-phiim cbinh nhan-db < Le spiritisme gu fakilisme oc:idental r vA < Analyse des choses r. M$t hQi ngbi0n cfnr tirm linh (Soci6te de recherches psychiques) thAntr ltp & Uale do gilo srr {lharles Richet (1850-t935) gido sr d4i hoc
, Vb plrhn m6n phAi thhn .tilfr hgc edng viQc nghi0n cftu duoc li6p tuc do L6on Deuis, Gabriel Delanne, An
a
aa
TAAN LINH EOC
IE I.
,,1.t
'
T+i cdc nudc kbfc cOng viQc nghiOn ciru cfing duoc cAcr nhA trl thtc dd f nhu & Bric c6 bdc si, tdn si khoa hgc Eans Driesh gi{o su tri6t hcic dqi hoc rludng Leipzig b6c sI Albert Von fchrenck Nolzing & Munich. Tqi A cdn .tlnh cd gi6o su Vat ly hgc d+i hgc dudng . Buenos Aires ld Jose S. Irernanflez. T4i Thuy si cd jRaoul Monlandon chir cuu tlm linh & GenCvo, v.v...
tich bQi ngtri0n,
,
I
PIrAN
II
.
i
€huons
r.
- aAc sU THi-NcHtEm cOn rnoA cHliu nbnr
l.t
Tqi I'buy-Di6n jc6 giAg srr Sydney Albrotz (mdt 1925, gido su tf,m , lI'thrfc nghiQm dgi h.oc iluirng Usapala). Trong vipc nghi,0n cuu cAc lri$n tuong tAm linb chn pb0n biet quau rli€m cfra hai phAi trOn th6 gioi. Phdi chlOu hbn ]ttru4t & Phed : lhi0n vb ly thuydt, mu6n dtt loOt hQ !h6ng giAo lj' ldo Allan Kardec hucrng dAn vd tin vAo lf thuydt lu{n hiii cbfrng hqn. L
PhAi chi0u hdn thu[t & Anh nghiQm qhulng j ninhi sr1 *bfit
I\l! mn6n dtrng su tbi
tfr
eila con ngudi chu khdng nq th6ng diAo lJ' nhu & t]hdp nhu
mudn atrt t[enn trt{t Drrglas tfode -Ot hboe tfr rnug{ phAi chi€u hbn Anh l{_t cdng I kich rthuy6f lufln hbi crid trudng Ptr6p. (1}
Dir rhd lrndc ldn! tai hOi ngtii qudc 16 chi6u hbn thust hqp & Bale 1$00 dfl ahdp thu{n 2 nguy6ri rfrc chinlr :
-
srf I bdt
tfr
cfiA con ngu&i qau
il
khi
ch6t.
- su li0n lqc girfra ngu&i sdng vd ngudi =-.-L (l) Xem tli lt0u tnatir tn6o sd 17 treng 21,7. ll
,Jl
chdt.
t
A) Chi6u hhn c5 nhlbu hinh rh&c.
{
1) Xdg bdn(la typtologie) Hinh thuc nAy Ii trinn tn*c th6 so nh{t i ci"ra khoa cbi€u hbn. Nhfrng ngu}i chi€u hbn ngbi vi il{t ltay lOn cAi bAn vA tr}y theo ti6ng gd ctia hAn mi ghdp chfr. M6i chfr c{i sE duqc qny, dinh bffng
nhi6ri li6ng gd, v.v... ghn gi6ng thu & buu', tliQn ngudi la dirng chfr morse v{y. 'l'rong hlnh thric' ney te phAi lo4r ra uhirng nguy€n nhAn vAt chiit nh&ng cri d0ng v0 i' thri'c cfra nguiri \chi0u lrbu, tu luc cfia cAc nguli dq cu$c, su truybn J', Ndu sau khi tI[ loqi duoc nhilng giA thuydt {y lf rnsi ndn xem nh&ng hiQn-tucrng chi0u hbn lA cS bao,
thar.
ta d|ng (dcriture automatique). Hinp thruc nAy do dbng tir' (mddium). Ngbi chm btt vA vidt .& ta hi0n tugng co htt tliuOc logi niy. Phln nhibu vdi clch thftc nly ngudi ta al6 cho 1& su truybn .J cia phhn vd thdrc 2)
Ldi
cltfr
(Suggestion ineonseiente)
gAy
ndn.
' Nhu ch&ng ta dff bi6t tu-tu&ng c6'' dO ,tbng tft c6 th8 nhsn duoc tu tu&ng
th8 ph6ng rR do cfra nhtng ngu,ci
L
ii
l .iti
{ l ,'i
i
! I 1
I
I t, :'l i!-i
i
. -i h
,'t
'
.
-E*
"$
j
.)n
l'ftx,N UNH ilOC
ctu lhbh trlrddg
0,
boqg
tqo rr0n
da
hiQn
tu-trrrg theo
Idi chuy$ri di tu-
i
& lt.,roog lrep mA dbng tri vi6t nb&ng thu
ctrI mA chidh y hhOng bl6t ,tray cf, cfr toa (cAc ngoqi rrgii chfrng (+n) dbu khong bi6t vA c6 nlrfrng chi tiCt, cAe mhu ehuydn mi cfc ngudi ugbl dO kh0ng bi6t rl6n rhl lAm sao blo do tibrn thuc hav su truvEn {' tao ra ?
Voi hiQn tugng, n*y ta d{t gii thuydt ti6 rlf; t{c dQng vdo phln via pbdclr cdra "ttgt dbng tfr' db pruqrn thAn x{c eira ngurii ndv mA ndi chuy0n. frong trang lth{i ,ndy phhn vO thuc cfia dbn4 tfr ddog rnQt vai trd quan-trong. Nhiiug k$'ni$m, rrlng khi6u, tu-tu&ng, trinh finh cira kf uc dff in sfru vriro phhn v0 thuc cd th6 nbi dAy trong hic dbng tfr &. tlong trqng thnl tu mQng du. m6t trang th{i h6n m0. Song ndu trong'trqug tliii ridy dbng tft ndi, cfr dQng c6 nhfrng diQu b0 gidng ngtrdi clrdt tbi ta khOng tht blo d6 li do phhn vo ihuc cira tliing
3)
NhQp cd,c (incorporaticn).
tirG.: tqo n€n,
0' len t" cic
'I'HITAT CIIIE|I H.)N
2t
enregistreurs) rl8 cAn dbng lfr cho bidt rthq nlng trong cdc .cuQc tht-nghiQrn theo Amstrong vC Relmers, hry theo cdch c[ra Wiltiam Grnokes vA K] su Varlery d{t mQt he thdng chuOng diQn (batteries 6lectriques) vt dbng tfi l)i tr6i buoc l4i 116 hi6rn soAt. 'frudc khi m& cuQc thi-nghi0m hi6rn soht 6o t1utrn dting tt}, gian phdng thi ,nghiQm, v,v".. nrhrr c*c vi€n Si0n 'l'fim l;inh di lAm, .**
,
B| {rrdng rhuSt nrQr rd cdc cuQc rhi nghtQm. Hlin cira. i\naslasie l'drdlyguine mdt d nhi thuong Tambou (Nga) thing I t-lti87 dff rlng , vrio bAn x0y ngAy h6m sau y ch6t trong nhrl ci-ra l\1.',NartzelT cho m0t s6 cAc dbng tfr chu hbrr dn drruc kiOm soAr lA c6 ftat (l), Abiaharn l.lorentine linlr trong b0 dQi Floa-t(j mfit ir-8-1871 t} Ilroocklyn (FIoa Kj) ring hbn & Stranklyn dlo lViglrt (& Arrh) cirng .tlrring dv cho bi6t tubi, kB rd nhilng chr ti6l ciia rlai y. Sau ktri m& cuoc dibu tra nhfrng" tin ?Iy tlbu rlring su lh0t. (Xem Cnrnpte r.entlu du congrds spirite et spiritualiste rle 1900) (trang 10,{ 109).
-
con dbng dbu
nfun troug truong
hqp
nhfin xdc. a
Sf hiQn hbn (rnatericlisation). Sqr hi4n h6n chn , duo-c ki€m so{t ch{t chE. vi phhq nhibu Fi$n tuong pb{t xndt duoi 6nh
,
C)
tt'
€ric hi$n rugng v& phbn ki6m codt,
f,ogi c&ir rtbng
t#
,
(dcritrrre mddiarrirnique). Ldi ch&
nA,v
do t16r'g lti clim vi6t dB vi6t iluclson 'I'sttle. & t4i Ctevelatrtl (Obio) ilt!, hic llt tubi lA mQt dua b6 chln bo ktrdng hu&ng duoc su giAo-rlqc uio chi chuy8n Io vigc dbng bd!. Thd
(l)
Xern t.{i liQrr tharn ktr,io
;cac bi0o
bln
sd lrti trang 4:t7 - l{0 (c6 trlch
li0n tltr:rn ..ilCn srr chung minh nty.)
.,6
.t, 'tt
,-l
,22
THAN LINTI HOC
TIJUAT CTIIEU EbN I
mi m6i t6i iy vi6t... cho ddn lric hoin ttrdnh mQt cu6n s6ch nhan d$ < Arcanes de la Nature ) trong fiy c6 nhibu lu tu&ng'tg lttog vuot qua-cec su hi&u bi6t cira khoa hgc hi{,n thdi. Yt cbi c6 sich, thu viQn gl ci vi nhA cha mg nghdo. (SAch dn htnh 1860). LiEn d6 in & 1Uy tei bAn ba lln, tAi b[r{ nhibu lln & Anh v}r sau dO tlugc bAc sI Aschenbrefrner & Euc dich vA xu?[t bin t4i L.eipzick.
llAe si fliichndr lilnh tu ph{i dni-r'vlt & Eric dgc t:ic phhm tudng do mf t nte hhoa. hoc nio vi6t ra n0rr rtfl trlch r?i! nhilu pfhn lrong s{ch 6ng dA vi6t ndn t{c pirhm < niot,ge et mdtidre r. (Luc tvi v{t chdt),
llAc si tsfichner sau 'khi ,uog My dAn thuydt mcri tinr d6n Clevelanp d8 mridn B{U lludson 'futt{e nguoi tld giup dng mQt . p'rhu l6n trong viQ; bidu so+n tdc plrh n nt i trOn.l Song dfn kbi g{p Hudson "fqttle thi b{c si rniri b&t (1). ngr?a ra me lthily ifing do chi lA mQt ngudi ddt ndt
,
i:ir
i
.
,:'
1 NeAy 29-1t'1,391 mqt hfl giA. chdt nhAp vAo tlbng tfr Stairiton Mosir muc su cfia liglise anglicane vi cbo 'bidt dia cbi cb6 f ngAy cdn nhd cira bh to, tubi ilA, ngAy ch-6t. Sau ,khi ki$ui soft fqi d,i4g voi su th{t. (2) tl "l
il
l'
L I
|
.
thu{t I nhfrng butii vd hlnh cfia 6nE trbng tr+ng jtnai dbng rfii. Nrrfrng blnh {rrh udy phhn (r) Xem trii tieu them khig sd spiritirmus r Cfrl du Prel trang' 44.
(r) i"-
Staintin
i
'il
5ti-
trang lt25 vi cuiin r Der
nfseigneineots spi ritualistos trang 57 section
I\{oses. I
nhibu le nh&ng con thf,n tbuQc cfra nhfrng ngu0i ttdn dq ur& chlnh Ong ,khdng hE quen bi6t. (l) LogJ chtr trtc ti6p (6criture directe hay psychographio). Lnqi nAy c6 thb ,thuo hiQn du6i lnh ddn sAlg vi d6' ki6m so{i. Bbng tir vAn binh tinh nhu thrdng. Nhtng to gifiy d{t trong hr}p .hay trong nr In t& cd kb6a . hay trong ntr&ug tflinr blng deu bXug dl, cOt vi khfin lqi kbi ru& ra th{y c6 nh&ug hiug chil vi6t cfi, nhfrng ctr& ky ciia nhiing nguoi dA chdt. Nrqhi0n cuu vb loai hi6n tucrng nAy c6 nlribu iroc-giJ, dic b:Qr Ii l){ tur.yi: Guklenstuble voi lfrc pbhm < [,n rdalil6 des csprirs et le phdnomene rle leur 6crilure directe I (l,evmaire' 1857) vi Stainron i\loses tronpJ tAc plrhq < Psjchography ).
C{c cuQc thi nghi$m cira brt tuoc Guldenstuble tiruc hiQn a 6 cdc nu
lV
dAi t6i
cb
't{c ptrhm gbrn co 30 bin in cAc td gi{y dfl viSt theo s ldi CIFS hiQn r ndl' hla chon trong sii 200 tdm ,tbu0c 20 thu ti6ng ktris nhau
_l
I 0ng Des$oulins tlr
-bA
rilt
Stainton Moses sau lU nIar thi nghiQrn dd t{p trung nhibu tdi hdu trong tdc pbiim tr€n e,,f'a Ong.
Nh&ng hi$n tuong niy ciing c6 tl rd trong < Recherche sur le spirilualisne r (trang 158 cira Witliem Grookes) sau dAy tn nnQt dogn trich dfln :
cira
i liQu tharn khio s6
57, trang
169.
, r':L I
.l
I
r-
i
"?HUAT CIII|JU IION
ruAt{ LINIr tl0c
24'
I
25'
'I'qi hoi nghi 'chinh tht?c l&rn lj hgc & Ila-10 1S00, ;gido su I Myers & dqi hgc rludng Oambrid6e (Anh) thoy6t trlnh vB cf,e tr?ng thdi gisc ngir tri diEn cfia dbng tir lA c{c lii l}ipcr vA 'l't!r)(f}psor, nhfrng hi{n trrgfig rnri 6nS nghi8n cuu ttong Zlt nfim d.{ dr ddn kEt lu{n << Nhftng 'fiFrr 'eii trlr:h bAv dfirr ta ddn f, nghi lA tAnh '< tinh vi tri nh
* q,'fdi ngbi lhn Abng tfr ! u0 For. Cd c& vo lOi vh ngudi bi con vo ttli. TOi nirn hni ta-v 'tbng tfr trong trv t6i, M'r td gi(y d{t tru&c, bln cA tay t6i chm cgy vi6t c}ri. l' , Iftot hAn t*y sdng tu tr6n tthn nhl sl xudrtrl vA sntt l$' hbi bay lr.lo v1ij vd rg rtdn c*r, cily vi6t clri vr6t 't'ai rnfrt. gidy doan i vrtt britl rbi buy l€n. hlroDe vd tri6n en*p, h6ci sI Gibipr trong lB li*bi ebi0u !''bu vcri r-lbng tft Slarte b6i loai ch& truc ti6p vi6t 'vAo b'{ng den (nAur IBS{i r}i tsa L€) rlE tAp tprng I vi,r tAc phhrn eira Ong rrh*n db < Sliiritislne ou. fakirisnle occident,il ? rrhiEu 5g.n in c6 rrtriau rrgorlii ng& rn{ c6 thri dbng tfr hh$ng l)i6t.
:
''I'rorrg trang ltr6i gidc rrgri'ttr tliFn nly dbng lti rfit cd ttr0 hi l
I
I
rI :{
+
,.} ,,1,
,.i rl ',i 1
tt
i
ftdn lrrarice et incorpoi:ation), lr;-rure c6 thA vi6t transe, danh tft Anh ngft , duoc dtrng ngul0n :rong Ph"4p ngfr vA f ngii ctr,t t6 gidc ngfrr tu rli6n (st''rrimeil rnagneti{ne). 1'rong tr4n{ tnni ney dbng tri cb rlr8 xrri{t lir l*e (corps fluidique) lriy phhn phAch, ndi tlreo q'ran 'li{}ru cria '[r4rrg tliAi cAc hgc gifi thdng ttri6n hqrc (crrrps 6'th6rique)' nty c6 thb do m0t nhl nhAn dlen dilnc tt't' iqc dA ta(: dQng hay do rnQtihbn nlo lrong ciii v0 hlnh',rnutin *nh hu&ng rt6n
'Khuy6n drr rrdl cd thA do kE chir tti tli0n
rVftqlp
Olirer Lodge trong di6n v[n rlgc lqi HQi FIoing-gia Anb & Luln Eon 3t;-1-1902, cd nh{n rng.ntr r,l6n truong; hqp c6i vO hlnh tc6 th8 Fugn thAn x{c eia ilbog tft dt llc J0ng hi$n trgng.
(magrre-
tiserrr), c0ng nhu: rrgudi chdt.
tl ll'
Vi lC lfy co ur0t sflilriQn trong l.{m ,nquiri ta c6 thD ngir vr\ ll:rr li'r vrti sw kbn,y6n dr.r c&a kE dirng rir *liln. 0ho rr4n chu dt cho ciii vft binh tAs dQng tu nhi€n vir hhrlng tr0n nhu nlra thsi rnj€n hay chi tu di0rr dA tgo. n0n gific. r'rgir tu rli8n, ndu mudn lri$tr tuorrg co lirrlt cAcir hh*ch quan v,i vo trr vi.n€u khdng thi hi0n tuong tqo ra c6 th} do kE thOi rnj0n vd chi tu rli0n rlLry6t
|l
djrrh.
{[|l
Su tAc dOng gi&o- cdi vfi htiril vA dlu de cria 'trl ctri te vfin db c&a, su rung dQig (vibration).
tl;t
it It
.it ,i f'
'tdng
(1) Xem tAi ligu lham hhio sd 5ti c.butrng lX <2) Xern r 'I'hu{t lh0i mi0n r (Pbam. troc Tnn) nht xu{t Pham vin' Tucri.
F-
..x-"I-_._:_
'1
I
'tf
I fi
TrruAr cHlriu
1}IAN LINII IIOC
tir cd tidng vb tr+ng thii gidc , MOt trong gido str ng& tl! di6n lI qI ['iper. I{Qi :tAm linh vA cic cAc , dbng
dai lro; Lorlge, Mycrs, llodgson' W. Jaones, flystop cita cA: l)iper dudug Anh 51! ti6p tuc nghiOrr yuu trudng trqp bi de tdp trung vio mQt tAc' phhm rtly 6i-r0 Lrang t4p XVI cia Prqceedings vi t6m tit cf,c tdi liQu rrAy tcong rrQt t{c phhm bing llh{p vln nhan dE << }ladarue t)iper et la u (NI Sociite anglo am6ricaine des recherches ps'r chiques Sage l)aris Lelnrairie).
Nhfrng sq di lai ciia bA PiPer duoc c6c thirn tr 'l'rong thdi ltreo diii tlli tim xem sq bip bnm crig h'i ta. ginn bil l'iper 6 Auh lai hai ntra gi6o su Nl;ers vir l'otlge nguoi ta vfrn chP f theo'(tdi be. Rrtrrrg bl l'i luc soitl' 'I'hrr tir bi xetn Ket. Song .cudi cirng ttgu
EbN
zl
hi6n lirlntr cta b4u 6ng ta (ieorge Pellew (tuc gAi l)erharu) trh6t di 'r'rii thring 11[ nhfp vzio di]ng tir.
ln
(iiriu, srr Nervbold ndi dbng tir Piper dich cho 1)ng ta rnr'rl rloun tidng H1'-Lqp nr0t thu clrir rnti ttbng t# klrr)rrg lriiit so,nil, lu\ ta dich duo'c.
l
I!k)t trong nhfr'rrg nhir hhio c(r'd c
tdi nghitin, ctruhiQn ttt'o'trg rliirrg lrtirrg tlibu In let <<.c.,ir:r lri lriper. iJa' ilnu tcri I chi t'udtr t'C2t <
srr6t 12 nitm,
triy sui o1p Dg'p gian xi,o cira bn tit' 'l'iri ddn r'6'i oc chi cdr th6 < tluv vrit tliet dii hhu lflt thy bi' lliiy giir tcri i:irtt ( ll0l'; , t 't'Oi tinlt Sn chu'ng minh lt\m cho tOi hhOng rol ., co, ihd ngo' vrlc mot ti ndo ci. > i
((
'llnro'ng trqp
rl
Itim L
rl
Ong Hodgson
tin
,
r 4t
tu&ng nhdt
ln lr
sF
& New-l'olk driL 2()lr, r:,$u h6i dbng tfr, Piper trong ldb bA rl trang thdi giirc nqlr ttr luc trang thiri rnh ong thAn cfia giirLr su Ilvskrp riLhQp vr\o xic d6ng t& dA n6i. chuyQn. Sau khi ki6rn sorit co 152 cau h6i trir ld'i d0ng, l6 cdu l
*tt
llrtn
ltbrt (rnaterialisatioo). .t
'[r,rrng trrcrng hqp niry c6 lihi nhii'ng brin tny, rrlriiug hhudn rrn{t, nfla lhfirr urinh higrr lcr. Nhil1rg bArr tat' ihi bav
hinh thtic niy nhftng
srr
(1) sg trd l4i vfn ilb Dly & phln luin ltlcnr! Sutlre vA llrnest llozzano,
hiOn
lIl;
hbn thu'ing ki chuang
I.
{'
tI
Hotlgson derrr d6n canh clbng tir 30 ban cir cfra 6ug lit rliing tti" tl€u nh6rr lu ci vA tlbu tlrrr.rc tlling tr} noi t rl nhiE.t clri l.ii;t.
[iilio str l{yslop dai hoc duirng
$
Tranh
E'
,.|
,t'
+
,,1i
--::,1:*-
I' TNI,N LINH
.r
'
i
.
,
TIOC
T.IIUAT cHIEU II6NI
'r
(loqi dbng nt: Cdi khi chi ilpng ti'r th6y tA tA mrr nh4f, cd ;iuioot tuyrorl" {ong h:" . *tr i hig" ' hlnh tluoccu6i duoc vA "ar dqng lai ttrl c${ng ta ito rht chup finh cirng cA c* toai dBu tr{ng thf,Y' 0oo nl"lrel* ,a,rrn lq,,o" Russell ]wett"tu thi
I
l;"; "il Hi
D6 ln trudng hgp, c&a Kating King'm6t hbn'dAn bA rlii iriQn lOn trong nhibu nHna trong cic, cuQc thi nghigm cirr trha trac hqc Antr w. crookes. ({eor Recherches sur"
ie
yh , sau
::t-[:
inlo |rt"
I aon igiu chuy6n chuv6n nqhiQp rtfi c,6up tlroc ptri6p nlri6p -th pndil Ngrrdi ta hiQtt ong vi cho lit &nh nhiEu ftbo i l? ngrrdi lam Oio bcm song lcudi ctr'.ff One tbftng Fien' cb trbn kE thSn chin',g c0ng nh&n trongl cetc truc tntridy Ednrourls cdng quvfir, cfra mlnh. Han ttfa Ong chAnh frn rlttgc' trong luc nh:!n nhilrrg r nSu&i c,hdt dO &nh chrlP ttrrrydt sal}g sintr ti€n hhong co cbuil frnh, nhu v4y 8i'{ lgi rir lnh cff ki Ong dlrfip nhAn dttoc' Ltlorr Denit 1t:t119t) c6ng nh{n c6
I Mo*1",
t)*nu l'invjsible, 1t''ntt[ & La cfrn 6ns vclpf giam d6c b$o vessiilo cbup cfc giai d
n
;;; ;'it
rnii .\
hbn ddn mOt giai tloqn'kh[ rii rdng Khi rnA slr hi$n 'og,,'-di ta clruP Ase rluqc mA'cfr tqa rhi ktr0ng nhfrng
cfingtronglhfY.
i
i ',
tlrttdorre A. xussefl {vallace t ['os mlrasle* et lo ('.) \ rt Xeur '-s-spiritrrallsmo I trang 251-t' i 1.r 7'l' (12) Xern tAi litu tham hblo sd l-'6 trang I
.1
,'ll
i:
spiritualisme cria tAc gil).
nqbiQm
rsi nhJ on$ ilai crrurr 1T:'o ,,lu'l :-'..t:.1 T:,-:: rnst br'g 'chtrng cu tht' I nAy lrroc khi chup n Hbng ti'r thfi-v p tl rd srf hi0n hbn (t) iun nla aiEu ln{v nlne lvui birc antr ilul chup ra' I ,ru. bnc lsi 'rnoorpsirn, tlloroni n{ Beattie tht ngtriQrrt l rf chrrp drsc lph mQt hbn rna' (2) ltn
lil 'i
29t
'frong mQl hni di6n vdn .tqc rqi hQi qehi ri6n tri6u lcdc khoa troc & Bristol 1Bg8 mA W. Crookes h chri lirtr, ong d[ l&p lzli qual] di6m bflt di d.iclr vE liu.'ing t0m linh hoc thuc .nghiQm cira dng : r lla 'lp , ruusi nfuu dd qua k& tu ngdy, t6i c0ng h6 c$c phric 'tr'inh jvb cac cong cu0c thi ngtiiQur muc .lich de chu'g I rffng ngoal nh&qg sLi hi8u bi.it cira chrlng 'ri.lr la dfii vai hhoa hgc ngdy nny,, cdn c6 niQt lqc, vfi rlo n:Qt ugubn gdc th0ng rnintr kh*c voi ta t:c alQng .- l0i liirOrrg cCr gi dA sfra cb&a - tOi vfrn gifr l, ngnJ€n rrhiing .qu nhfrn xOt cira,tOi da c0ng b6. ('t'rente ans se sont 6coul6s dt'puis q'e j'ai publid les eomptes . renclus cl'exp6ri,.nees lctrdant :i d6montrer Qttc, en detlors de connaissonces scierrtil'iqnes, il exisle une force, mise en'os ceuvre par une inteiligence qni drffdre de I'intelli$ence conomune i tour les rnorlels je n'ai rien A retracter je maintien rnes contastritions ddjA pnblides (Dans l,invisible p. 19b). r I'tr6ng 5-1919 trong t+p c{t c Revue, scierrtlfique er nnorale du spiritisme > W. Croohes ISp lAi quan di8m cria, Ong : o Theo tdi nhflug hiQn 'tugng {y cAng lrlm s{ng 16 j
' ki6n cfra nhibu .dbng nghiQp vi t gn hfru cria t6i rrong r hQi nghi€n cuu tf,m linh p dA nh{n thuc
I
J
i
.i '4
i i
I
\
r
1
TTIAN T,INH IIOC
rrru4r ctnEu
,.,I ':Li
HoN
',!
;
1 I
xuc c6 th8 thgc tlq',,.tt60 hqp fuftog mOt s6 trulng vl thd gi&l kia ' ' ' D n4y gidi thd biQn fli&e dbnq tir cd Crookes': ,l'hi rrti' ngllrirn I Cudc
Cook.
thi
'fin
'
Sau ttAY lt
cuQc
thi nghi$m do chinh Crooker
vi6t
Khi .I(atie tir gifl cdc cnQc thi ngbiQm cfia Crookes dE ra di, c0 tlii
I
t
.iI
{
i 1-
:'1
t )
ri l
). i
cfr toa ngbi Ong. I 'uxmore nha nghiQm thi i+i Cuqs nbfing chi thdy Crookes chfing
ll buc tao' thdv 'Katie l(ins * u:s iJ" lnh i hinh ' ^:'lqc6 hai ritng '" Thlnh thfr ue"'"qolt--ib"t,:U,,t'ol' hbn me nily mOt su ltra el6i' I(atie ln phli Ltrt'ug cUo (]ook tht rp[c ngudl 16 rlng rdr-n tr6i lqi io xtrnr coi vi trfrng mflc lo thay dbi cao' bon sAu cira ui*i"ltr'tt den' .Katie Ao nhung qo ating Cook Katie ct cb'tron ph[n (six *oott'f i"oo Cook c6 mQt clii sgo l+i trii sd' c6 nuftc da min -i'"t"[ot dam t6 con Cook lhuttng hh6ng f"ii"i lai 1,6 noi cb. \trfing cdn bil Cooh thl s$m' *;;l;'**'" tai' bong deo
trucrc. K6 d6
tlbng tir 'Cooh' N;6n'tav Katie dAi tron }tiQn' ning df, cho churtg xu{t tnOi l(atiel khi Tru6c 5 ban ohrlng t0i- da .o::1 t::'l [nu' nuc nhibu tdi chtrp ote" tuong xudt biQn' *t6: ;tglsi'rn finh tir lray .u]1cbrlp chung v&i liatie irnh buc cfi' 'dbngchtlp Orookes c6 biri Sn'h L th6 Crookel cdn c6 nhftng Oook' Ching i
u"""' i;;' ou ,:o::"'Jr"tlli ff#--r^t: S::l 'o' so "i"'u ttr Cook. tlai buc Llnh l$c ' tft
0og vi6t ti6p : c '['r]i chtc chln rftng c0 Cook vri Katie lA hai thnc t"h6 hhAc nhau > (deux indivi
mOt dhu ngrldi' Cook nb6 hon liatie Cl6sgss
{i m} lo
cta Katie th[t la'i thd nh0n rlng vE tlep
tuYQt d
Ntrfi'ng tliFu n:iy tlich trong cAc buc thu cia Crookes g&i clro cic brio & LuAn-EOn thing 2-ltl74 trong .16 6ng t:i lq.i c:ic criOc thi nghiQm vdri diing tr? Florence Cooli. Chirng ta s0 thdy riing .tdi vdli cAc cuQc thi nghiQm c:rj ki6rrr sorit t:b:it chF, phe phln ddi ui.r khong cr)rrs nhAn vi dua ln nhiEu lf do chdng ddi (trong phln In, chuone lI chting ldi sE t"6. lai r'?[n.dE nty).
I)i'clrurrg r:fra bA IrIore'ce }larryat trong tac priirrr nhan db ,< [,e rrronde cles l]sprits > ( fbd gi&i tbhn linh llJgl) rnct trong cric ncrrr)'i din rlu c{e cuQc {hi nglri0rrr cir:r Croohes dii v dt nhrr sBu : ,
'l'di dfi nhibu ljin chung kidn c:ie cuQc thi nghidrn cfra Williaur Crookes .16 co th8 tin rlng su hiQn ( .
hiirr c(r
llrA'.
'l-()i
Qu' L
I i
j
i I t I
:i
i r\t {
i
.l
THUAT cHIEU IIdN
33
lTTf,N LINII IIOC,
q',
r{t kh6 duoc thfip tel. Anh tru&ng {y lim cho Katie
i
iir,
I
rt
'ill
: ttot truirrrg ho.'p rluoc thi€u ha b:in Utl tU ,t:"111 li ong
.iro liferirore,' ch6t i f,l+,, l0rr cho chiiog ctri, nhi ngai' lr'a"q t' Nii'u-Utvc tu 186t-186{i ;t;.it;at" 11 vf hinh t{o,ig s88 llb rhi nghiQrrr ]vn do hQt lhn <} cdi ti; lung ir{C si FrankHn 't:F'u khi0n' t1 jf,,{c-si Paul Gibier, gi6m .ldc viOrr Pasteur & Niru-' rla-L0 nlm t)'ott co trirjn bay trree [0i ngbi tanr ly & | 1 . : i-h .ro-..-,d^r1 te hiAn hhn trb' rr i90tl *ot talp roi" v[' 't'b biQn tuong '(^ ma hi$n Cdc
liro]
tlrdy mQt diDm md nod sr{ng vA l}n vog rbi dAi thn. Ii6 lA hintr mQt nguai dAn bl hign lOn. Cudi ctrng lt gu'ong m{t cira mQt c0 g{i. y6u digu nbi'lCn rbi c0 tllc l+i. IJfng ngudi nAy di khtp trong ph0ng, ch&o , ngudi
nly, n6i chuyQn vfi k6
llde si Gibier b{t ddn, vA kiSm sorit. Ebqg tfr vfrn ufinr trorrg phdng thi ugbigm vd cAc - d0y c$t lvdn ch6c ch['' :co nlriEu hiin ma l6ri choi dau. sr1 biQn hii' theo lli cAc lriiir Lnft n6i la nh& mOt phhn rut & sinh hlc ciia dling tir & trong traug ttr6i phan h6a (d6n{at6rialisation). lSintr luc rl$.y ll thA pi:r{ch (doublo 6th6rique) cfia dilng tri' nr)i fireo danh tir cfia nh6m Th0ng thiOn hr2c
(thrlusoPhie).
*
I
,t*,
1
'
trri nghiprn iughv trong tii,o"e ttrl nghi$m "t Oi-* ta' cuoc'iirt n{rtG- ndy thr'rrc hilnh lot ttbng tfr bi Salrnon' ph0ng thi Ngny lO-i-l,tUS Abng ttr Snlur'-rn dilt trong mot cfii r,Jt,ig* tay I chAn cQ'. tqi tr€n qot clridc gh6' MOt vAo cb abng; rt't vi c{r ' nhibu srri dAy c0.t Ut nr "noarig kcr.l ra it6rf ch6 cfr loa. ,
I
ma kttdc Ntri€ru fln6. ray, 'mdt hi$n l6n'. Nhibu hluhbh mlnh khinh' nhau, ton be. Co itnt c&a mQt ngu&i rlAn trdi lAi bli Salmon dbng tfr thi to ldn' ,
srr rufit li
hiQn dgi
di)
nhu
sau
: lJan dhu ngudi
ta
kh6c.
0 i-aqi-Lcri tu .1901 d6n 1902 nhiEu cn0c thi nghigrn v6i dbng tri. Ilusapia Paladino tqi'G0nes do c6c nhA tri thuc rrhrr Lomtrroso Norselli vA l)arro chm dhu. C€sar Lombroso co t:i rd tisme ,et spiritisrue r cira 6ng.
trong l{c phhm
r<
Hypno-
IIOI cnQc chiOu hbrr & Be Unh lg0l do 6ng Larsen li trong td bdo I'huy-Di6n Eko. Ong tl lai hbn bA Arrna mdt 24-3-1899 hifn l6n trong phong rht nghiQm. Eiy tt mQt rloqn trlch
:
(. . . NIln k6o rt d! lO Egt quang clnh la ky. Cht'urg tdi thfiy mQt ngu&i dAn bi y6u diQu m{c 6o cu6i
vA dhu lrirm mQt kbhn cholng tring dAi phrl ddn chfin.
lp,
I
i
o", i r i
I
I
It;
TEANUNHHoc
If tfing,ltm sao htnh nhu l& der dnh stng htryln diQu. TOi cdn nhd guong'm{t cy. Mhei hei ndm vE tru6c t6i dn dem ncng ddn btn tUo hOni 16 ltc ntng con sanh .tibnl *;"; vfin cOn ttep vdi tilp; mfn choAng tr€n t6c den. T6i nghe rung qurnh tOi cQ nhfrng tr6ngr khen th6t ra mQt giong 3:.r lb_n" b&i nh&n!
chotnglndy duOngj
nggc nhi6n.
TIIUAT CHIBU
IJlc si Guslave Geley, giAm ddc viQn si0u tlm llnh (Metapsyclrique) qudc t6 c6 m& nhilu 'cuQc tbt nghiQq vdi ddng tir Dva Carlidre hay l3eraud Marthe.
hAnh mOt cAch chAu dy
MQt doqn sau, ning tai bucrc i.a vdn nhu khi c'n sdng. Tdc den mu0t cfia ntng phfi xu6ng gbong mit dgp. Thlln lrlnh ning phir mQr cii {o tlAi rrfing nhu tuy6r. Ntng nhln t0i ufi c{p mfit ,len rroug s{pg ; tOt ttrfiy ci,r nn-ng vfin c6 1v6 y8u cluang : d6 tA vo t6i ! Su xufit :li hi$n cia unng c6 lmQt vE tlgp vA ri6t rliQu lq lirng, mgt hinh ding mA con ngudt cfrr i thd gian khdng "0. TOi doc thhm t6n cfia nAng. MQr ugubn hgnh pbrit l6n lao d6n xam chi6m itii. .Neog budd vao phong rbi man kco lqi. Gian phr)ng 's{ng, cri tga y€n l{ng vA trang -ivfiu nghiOm, ra cd thQ thdy dbrig trri vdn ngbi trong gh6 bAnh sudt trong th&i 4iien hign ruqng phlt sanh. Larsen c6 xini cfit . mEt m!6ng hh[n. yoan (voile) vi
dog ta cdn gi& lgi sau khl vli Ong bi6n milt. Chdt atrng dD ttm ra khdn voan mQt phitn lfiy & ngubn sinh h.rc cria ilbng, trir (radtationr du cgrps bumain). \ ThEt li chuyQn li0u-trai &, thd kg vdn minh khoa boe niy (1). u
ddo.
\
,
al KilOm sodt phdng thi-nghiQm.- Khda cfra itugc xem x6t hy m6i lln tru&c khi tbl-nghiQm .vi sau khi thl-nghi$m. Ebng tr? ngbi trong nQt ghd ,binq & sau mln dugc ehlnh rte-gi& lA tsAc-si Geley vl bA Bisson nim tay. MAn duoc v6n l6n su6t thdi gian biQn-tugng phit xu{t .IA l6i (ldri ldc-gil) c6 tbd chlnh milr iUCy hiQn tugng mQt clch rd-rlng. t'irdng dbng tfr ngbi tlgac ki8m soit tru0c cnQc
vl
thi-nghiQm.
sau efc 'J(
bl Kil6m sodt dbnq t&.* Eva bi cbi trln ra trong mQt gian ph0ng bOn cgnh, dlogn in{c mQt cAi do l6t mAu den. 'l'6c, cudng hgng, 16 mfii dEu tluqc xe4 xdl. Cl ll,q em dqo, ciing drqc qgudi ta khAm x6t (Le toucher vaginal 6tait pratiqud', non constammenl mais I deux L trois reprires).
Q Anlt ittn.--
Cdc bubi thl-nghiQm dlbu thuc hign dntvi dnh ddn ,sing (lumi6re blanche) "Cri tga c6 thE xem chfr hoi lsrr duoi Anh rldn niyl vl nhln dbng hb {b bi6t gid. Kbi nio ngr&i ia mudn chup lnh rbi ngu&i ta dtrng d€n d6 (lumidre rouge) v6i mQt diQn lt 30 tt6n 60 n6n. lOoS
i
I I
(1) Xenl
trrng
072).
llevue
Bubi tht nghidnt ngdg 72-2-1918.
ti
$clentiflque et mora le
du spirltlsme mat
19(il
liva rdt ducc kh6e
i
i
I't
Cic cuQc tbt nghiQm nly & phdng tht-nghiQm ViQn tir l2-l9l? tl6n ttrfrng 3-1918. C0ng vi$c'ki6m so{t dugc thgc-
j
Tdi vfin chilm, chrt nhln binh d6ng yOu ki$u d6n khi tilm mln k6o ru6ng.
$5
ITbITI
,l
'\
l
'I
i
{?nh. TOi ghi vio sb
nh&ng ldi
TI-IAN LINS HQC
THUAT CITIEU HON
bon' toi c6 hinh tu6ng ghn cflm. (u&ng g\b n{f nify t6i o6 cim i:;a...Ttl ):'u...Trl 24 girb Shn bOn rmQt l0n. l0n. ttan lt mu6n <
."'
<'Lrlc Eva ngir tniep
thi ;A t*
& troog trang thci xf,m
<.nhiPgiaotidpv{ic6ivohinh](elleestprise), nguli ilAn bl l6c1 'shp sluh con. ]tu6 rbi im b[t. . Tdi tu&ng r< rlng hiQn tugng s€ kh0ng luilt, nign. Nhung bA Bisson < dtirng c94h t6i lqilla len: lx"oi kla ! noi bu'c mAn. r <
Th4t th6 tr0n lono abrg tr? hfnh cAi dlu cfia mQtrngu&i r din bA tr& u€n rii' rAng. Su xuilt hiQn m{t ngudi dAn bA u nAy,rflt p6..E6 lir{ mgt, Uhn0rl'rp{f lrung binh c6 ![n mHt u dhy yinlnii ,v,n npQt mdu da mft p6, guong m{t dpp uOn til.. < cri.'itq+ 4ghn mf,l vA thi thhml trao, dbi cfim tu&nq cho den I ' * nnn;;jrji ,oim dpng lqur nen <
fn6n,b4t
( H[$nl tutlng n[y rfit ugtn ( dfi thl gid dB chup lnh. '
11/
tic
ch'f dQ 1Ai giAy nOn tOi ktr0ng
'
0og cho rhng dbng tri Eva d[ nudt olc bu'c inh (?) rbi nhl (?) ra? Song dbng tri Eva khOng hE bi 'bit co gian l{n trong c{c cuQc tht-nghiQrn tqi Society for plychicat resea'rch vd tgi Sorbonne (40 bubi tht-nghiQnfi)' 'focquet irhri nbsn khOng hi6u B'iir cO tili;ludng 8+t ra sao' Rd lA'Tocquet da nghi quA dQ1 vA Ong kCt lu$n rfing Eva rdc c6 khi lpa bip mi cfrng c6-hic. c6 nhfrng,,higl khong' co gia
' ( IJe ta rOn ta $Ua lAu vd kOu lOn nhfrng ti6ng nhu' mQt
'
.frong
phhm tr'Tout ,l'ocgultispe ,d6voild. r Tosque!.ghi lqi dbng t& Eva ducyc b{c sj schrenck Notzing nghicn-cuu va c[ bl Bissou : 'focquet xem cugc thl-nghi$m' cf,a Nolzing
,'
NhAt!
tri.
I
Ilubi tlfi
:' 1ttd118 ,'''i','
-
nghiQm
ngdg'26-2-1918.
'
Ki6rlr'so{t tdt k} nhu lhudng lg. Eva;bi xlag,;'ph{p nhtnb. MQt guong mit hi$n'lOnghn tlbng trl' Guong, mat nAl cfing gi6ng nhq guong:m{t mA tdi ell c6 dip chup inh tro4g bubi thi-nghiQn lhn trudcr '
I ,dr
'
,
'I
sdnl d0 15 flno1 r"o cei {tt nahg l+i hi$h ra .c6 khi nhung lfc nlo cfing rd rAng. Sau bung cAi
lnh{n thdy su xu{t hiQn nAy c6 f diqh Ilm cho tdi nh$n tbf,y qua c{c giai doqn hieq hlnf : 'l'Oi
cAch thtnh llnh 1) Guong.m{t xudt hiSn & dau min mQt i vA gidng vdi khuOn m$t ctra nguoi thulng song sqr xuilt 'hiQn quA nhanh'ch6ng nOn tdl ktrOng lh6 chup &nhiduqc.
< kh6ng thf,y, sqr thCnh htnh c&a, c{i itlu qua nhibu Siai rlogn< lilien tugng ney pnat sinh mQt le{ch thinn llnh. (1)
2) dhu0n .m{t hiQu lOn nhd mQt tdm mAn bao phfi ghn c4nh ddng tr}. Sq rd rAng izing dhn rbi gi$m dln'
. r'I + (1) sE silt thtch dalnh c&e tAc phhm nly.
3) MQt ddng tinh ch{t (substadce) tir 4iQng Flva nhl ra xudng du6i cfrm 10ns'dd ? l6ns tay. CAi'dly''nAy;ihong .cia Erri vB phia bOn trAi mQt tl. CI6i dAv nAv phinh !o rl
.l
iri vl
. I hiQn !ug:o8,
I
r.
i
.
niy & phln IV, chuorng
I!
'
',..i.,_,rl,] '':,,-
I
\
I
, 1't''rl
t
lt"
r,i
I
| , s8 I
I I
., I I
,
'L
.II{UAT
IHANLINITHoG
I
mQtl
,i
Bubi
cii nu
tttt
tl6n 1920, hQi nghi0n ctu tAm linh Balan & lh[' dO Varsovie df, nghidn crlu itbng t& Franck Kluski dufi . su diEu khi€n F&" rtgi th Okolowicz. C[c Uobi tnt nghiQm dbu dugc l{p bi€n bln.
ihoe m& dhn.' TOi
nghiQm ngdg
S-3-1P18.
I
I
Bubi thi ngliQm
,
Bubi
tllj
nghi4-lt nsdg 11-3-19!8.
Su6t cnQc tht nghiQm nAy, min h6o l6n ndn tOi vdn cd ih6 thdy tlbng tfr Bsa vfi gutt sat hiQn' tuong. Sau m$t (bdi I fiian rIQ 45 pbrit trAng th{i lOu dBng (trnnse) bht rlhu. I 'tninn linh toi thdy -qt dfm mf,y md to bfing trAi ' caru xudt hi$n hdn canh, dbng tfr, 'EAm mfly nAy & ngrlc Eva vi cudi crlng hi$n l6n m$t cAi rlhu n11udi. rtr--Ln8y qrra 'r4lI rdt l&n, rbi phqy vdo' mi$ng dbng tri".' nrnn B6ng Eva keu l0n. (1)
Ngu&i tn thfiy su higrr trtnh cfra nhibu ngudi ban tlfiu lA mfi ngrrd'i lan, lOng rflt nhibu, t6c dii vA bg rf,n rdi rim. F.Ilnh d,ing nguli nAy nr?a ngndi, nfre n$gm, gidng rnQt ngnd'i hbi thugng cb thdi rlgi. Y ndi ti6ng ngbd rang ring nghidn rdng vi ctr$t lu6'1, Khi nguoi ta ggi y thl y lgi ghn vd rd cfr to4 lfiy lay m6 vdo cfr toq nhunpg mong tay y nhgn nhu nhfrng cAi gflu chrr ktrOng phii nr6ng tny. Ebug tfr ra lQnh cho y 'kb, tt6n hbn mQt kE t1r xung le Charles l6n clio rXng dd chdt 13 ndno song.kh6ng mudn clro ai chup {nh vi ld rlbng trl bfio y n6i 16o" Kd d6 ln sn xr.rfit hi$n, cira Lrai ngu0i il&n bi. flgupi nhAn ra np,utri 'dAn bA lhu nh?it IiRFIERI rn0t ngu&i dAn bn An-dO & Caleuttn rnA rrgurii'ta thiiy tr"org c{c cuQc thl nghiQm trudc. Cfr to4 c6 chup nhiEn buc inh.
-
(1) Xem tli llQu thau kbio s6 59 trang
208.
h
,
Bubi thi nghiLm ngdg 3-9-1919.
khi tflt
vd chi cOn da mQt nggn ddn d6 (lampe rou oe) 'cr? tqa nhln thily nhiEu lnh sAng tu l4i vir tlrinh mBt guong m{t c6 rIn s[ng nhu diCm sinh. Sau
ata
30-8-1919.
Sau vli phrlt dqi chd cfr toa thfiy nhiEu di$m inh s{ng xung quanh dbng tfr vt dbng th}i , ngu&i ta r:ghe cb nlribu ti6ng g0 vA nhibn ti6ng nhu nhii'ng bucr; clrdn cfia ngudi di.
I
i
Sau khi chd Fqi d0 mQt gi& Evri rdn ri vd tidng r'€n cAng ngAy cung tp. MQt !.1t trfir:g rudt 'hi$n noi vai rlbng tft ltra. V{t trfing 'Ay to dhn lbi chung tOi thdy & gifra v[t tr&ng dy fuoilg mflt ctra u$t nguoi. Cdi gtrorrg mdt nAy bi6n rbi hiQn .c6 khi noi riguc liva c6 khi troi vai, cd hhi duoi cil{, c6 khi trOn' rl}u gdi, c6 khi} trong hai bd,n ta-v, c6 khi n6 vAo trong miQng Llva. Su6t hubi tlri nghiSrn {oi 1fin th0 thdy Era. Eva vfin irn lhn vd n6m ,trong chi6c ghd bAnh.
nbr.r
Tu 19tg
thdy cdc n6t rd rdng oh ntoU lci mgt lhriOn m[t. TOi bflt tlOn. Du&i Antr ddn hiQn tuqng vdn tbn tgi. Cudi dong dAy khu0n m{t tidn lOn phla ben rtrAi c{i dhu cira iEva hay trong kholng 2r phin ghn 'cqnh {bng tr? eao hsn tai y. tlfly gid grung m{t lgi hiQn ra i0 rAng. Tdi plrup mQt bric lnh thu hai"
nhr
CTITBU
;.
dOn
il
i:
il ll
i1 !it
tl
l1
iltl
ii
t{
\
'lt
li
.:. ,il
THAN LTNH ROC
40
'l 'I1
Con ngudi 4tqrn lhn lrudc 'hiQ,n ra rbi cl6n the IuOi lidm mqi ngudii IIA Grelak c6 dem mQt con ch6 lheo, Ngudi ngqm nAf ctng r16n rd con chd vA con ch6 rfi,r.
Hbn ngudi fiAn bh .{n-CQ llheri cfrng hiQn l€n. NhiEu alb dgc bi qulng vut. Ngudi rta np,he ntribu tiOng lAch cdrch vi nhibu ti6ng chAn bucc di. .
tl
.r
Ntrrn 1920 dpng-tfr Kluski dCln tqi vi$n si0s tAm-linh qudc 16 & Phipi vi cdc cnQc thi nghiQm d{t dnrri quybi cira h[e si Gelef, vdi sr.r cQng t6c cfia Ctr. flichet vi A' de
Grammont^
si Gelel dfi di d6n tr*6t luan :
llAc
su
l
hiQn- hbn :
nhiBn ch0n tny
q Clrirng tdi d;i thily ngtrdi, do viQc chlnh n:fit
mlnh trbug thdyi sq Tnd... L
*
Vb [huOn nl{t ngu}i : thhirnp4 thucrng Eu xu{t hiQn In nhfing hinh liAn then (clri c0 th$ntrOn hay tbfin tlutri). C*c khnQn nnft d, sau itting tft hay &t bdn c4nh dbng ti'r. Cfc guong . m{t fiy, rfit sdng. Cdi nhin r{t. linh dong, ch[nr chrl pg6 nffrng ngudi rlpng rn& cnQc thi nghiQm. Gucrn! fr[t rdt frhm tinh vA yOn l{ng cd v6 dghi€m trang. Nhiing hinh ndy nbu bi6t su quan tnrng vai;tro cira hq. (t)
il.'..l I
Bubi thi n,Ihi|,n 1/t,g.1g2g.i . "l' \ 0 Varsorie llalan t+i hoAng thAn {-obomirski,
"bi|
(l)
I
Tei U€u th{m
khlo
s6 59 tpang 225
-
280.
Dbng tr? (iuzik
'! ^t'
I ,l j
1l
TTIUAT (IHIEU H6N
& trong mQt ph0ng c6 cdn lu&i tu
phia
1
Itai tay elbrrg tir do bAc si Getey vA Ong .lelski eXm hai btn. tl6ng t$i. Odi 'ltubng luoi nAy chi cd rnot c*i cri'a ngang. Q6 mOt cfii ghd nfing bfrng da vA r:Ach c{i bubng 1 thrrcrc 50 IA cAi bin. Guzik uim m€ (ehi nlm phut lA y ngfi). Ct? tqa cd cirn tu6'ng cA mQt sg xufit triQn 14 cqnh illlng tfr. NhiBu ti6ng nhu brrac chAn tli vA rrlriEr.r tia s{ng hiQn l6n' Hai Anh sAng ch6o nban nhu hai eon qlorn ddtu d6n 6hn Jeiski. I6i tbfly binh rnQt khuon m[t, lrinb rnOt thatrlr ni0n, hinh hai tra hi'a. ti6n gbu lqi phio y vA ,tiign ra mQt ngtroi, €{p mlt rdt tinh anh. tuI$t cAi gi nbu kbirn chodns dhu vd chm cirl klrudn rrr{l nAy, Su xu{t hiQn vAo hhofing lr gi0y.
TOi e6 c{rn tiidrog rluqc Om rbi rd nhiEg..-cfiu n6i tidng llalan rnA ldi khdng hiAu tlusc' K6'' vd hinh- tl6n ro hai va
i
tdi.
Ti)i r$t tb6a nrsn vE hipn tuong nAy vl 10i fl'iiyctrFc chfln rhng tlhng tfr ktr0ng th6 nAo lira gSt iray g;ian tl'ii duo-c. I(6 ql6 kB vd hinh ndi rfrLrg : y sd rlern cAi ghd ra ngoAij 'toi nghe ti6ng cfra nr& rhi t0i co cAsr iur'rng c6i ghd rtuo't l€n dlu ninh rbi dfis d$i tr€n c6i hin. KA d'i cdt rnQt luhng sing hay & trtln 9h6... Elhng tfr tirrh dAy... Thip dOn I Nguoi ta th6y chi6c ghd dn d[t f t'0n b[n. 'l'rong tlrrli gian hiQn tilrryng c*i f;hd chuybn di thl dbng tir .vfin n*.m v{ tay tdi rfia nim cb{t tay r^rbng tir. al
'i
t"
i
\
42
ll
rHi,N LINH
I
I
Bubi thi. 'nghiQrn
HQC
29-9-1921,
Tqi farsorie itbng tr? vfin bi kiEm solt vA nim tay, !I8r nlo4 m& mf hiQn l6n n&m cfiy vi$t chi & trOn bin. vA tOii tlidy clly vi6t chl blt
rguAr csrEu udx
4$
Cic ndt tren da nrilt rilt lt m&, t6c khdng c6. Thln htnh miu ,xfinc, oOn guon*'m{t thi mAu xrnh l4 cAy" Hei,musi giAy clbng hb de qua. I\{Qt ngudi trong bqn thdt la l0n. Con ura nhdo rudng Bhd vA nhu mQt tr6.i bong bong hiingl cao sn bi6n mfrt. Bn Silbert thuc d{y. )D
*
i'ii'
bI
Auer tlf, nghien-eurt tru&ng hqp r:ira tlbng tft / Mariti Silbert tt 1921, rldn 192'2 : BAc
bA
!
An| sir:g milu ag. nlibu hinh bAn ta! tu rlbu g tfr thbdt rd vi bign lOn nhdt lA hCIn pbia tay mirt. 2g'i/t-1921.
I
Nhibu dAm rrlAy m& liiQn l6n theo tlu&ng hi{n lhinh hinh lnhfrng bAn tay,
thfing
vA
.'
Ann ]*eog trong ptrong t,o.' oay miu vAng khbng bXng Anh pfng 'mAu d6. Sq hi$n hinh k6m hcrn. HiQn tttgng:'xtlc niao, (phdnorudne de ) su hiQn hlnlr it rd vfi phln nhibn nhri hi bao bgc b&i nhiing ilAm mfly. &-5-7'921.
tsh lvlarle Silberl tfrud'ng trong cAe cuQc thi ngtri$m khAc vdn 6 trong trqrtq thf;i iinh b6ng & vlo trgng-th6.i l*u dbns (transe). Nira 6id snu mQi cii cllu hign l0n. Con da n&y dri'ntr1 d$y. Ilb cao c{ta y dq t thud*c 20, Con ina k6o gh6,vs ngbi. Anh s{ng ydu o't hhi6n ta kh6 nhAn 16. BAc si Auer vi6t : < Con mr ngbi vA ch[m chfi nhin ttSi bfing rnQt cfi nhln mOng lung' 5-8-1921.
' (l) Xou tii liQul tham khio sd tt - chuoug II vb Ma: T4i phdng thi nghlQm hbn mf ae vidt cilng nhu ciu chuyQn ' ma illi ditng. phfin vi6t t0n biog tlen 2 olu tha. \l
15-12-lg\t; M$t con ma hiQn l0n, nninh m{0 mQt cfi do trfrng dAi th{u ddt: Mdu da con m& tr8ng nhgt nhqt. Coir ru& n*y hi$n vd bi6n nhibo lhn. Ngudi te h6i song nd kh6ngi rri ldi. Su bi6n m$t cfing dA thily. !.idrrrg nra nh6 dhn, lrgp dhn, rbi hl6n mfft. ttA Silbert ttruc d&y. Ua ta hhu rrhrt kiQt trfc vA tflm thlm m6 m$1.
'frong khi con rna ney Lign b{c si Auer c6 thb tbiiy {ry6r4 qua hinh con ma nh&ng db ilgc & s&u n6. t-:6 khi rlbng tfr Silbert dung dfly vA ngucri ta thil.y con ma di c4uh dbng lfr song chAu tay thl m& kh6ng dugc t'6. Kbi Jrnh sfing bflt l6n ngrr&i ta lhdy con ma niy c6 nrQt cdi khhn rhoAng fp lOn rlhu. cilp mlt n6 nhHm lai, tay to, miQng rgug,' mOi diy. Guon6 mtt nhu lh tqe & trong tucrng d{ chm thqeh. Ngu}i ta cd th6 thdy mfii vA mit,
Ktri ma bi6n, n6 db
mQt chf,t gl
gtn ilbng tfr vd chidtr
sling. l) (
"ta
Nhibu euQc thl-nghi$m v&i dbng tfr c6 Ada-Bessinet tai OFlt0 & M!. l3i6n bln lrubi tht nghiQm 22.5.1922:
(l) Bic si Albert dd Schrenck Notzing trong r Les phdnomdnes de ia m6diuulnlt6 r trang 230.
pbysiques
l
'l
'
rlr
it
.|HUAT CBIEU TT6N
i
-44
THtr,NILINH l
Ban
la
c6 1
tllu dbpg tfr
v5n lhuc tinh vthiSu bluh lusn c{c hiQn tuong (nhu uhibu Anh sAng Ressivet
bi6t.
IIiQn tuo.ng nly xu{t hiQn {']hri p vAo 1920.
&
Mantes
m0t
thAnh-phd
hiQn
lin trong bAn
45".
[Ioc
i
phOng tht nghiQm vA hay ch$p chtrn tro{c c6 nhibu nhqc durre nhfrng kA v0 llluh dAnh l0n).
'Lrong lubi ltrt nghigm nAy c6 nhir v[u hio' Antr Sir Arthur rur Conan l[oyle du. b6ng hinh nnQt guong ur{t ddn bA hign hign l0rr. I-ub fly cO dbng f t? IJessinet bht bfit tthu rthu & troug tbAi lOn rlbng. Ttr trong miQng tlbng tfr lfessinet trqng thdt l6u ltli cfrai n6uoi Aq de tllack. Otoud mQr k6 v0 hinl: kr6m soiit vA rti$u khi6n bubi pbieu hbn. Hai khuon mfir bign IOn. Conan l.)oyle thfiy dr5 ld'htnh l0n. ld'hlnh ngudi con vil cii6u Ong la vl sau dd hinh ngud,i ,mg cfia Arthur Connn l)oyle.
tfr
'l'r'orrg truhi buhi ]thi-nghi€m.nAy Kinp (mot (mQt hbn ]thi-nehi€m .nAv Katie King hlin ha3, hav biQn l6n cho V1. Crookes hhio cuu) ciing hign tCIn, Nhtbu
Ky str
thi lA
nghigm
dfl dlch thfrn ki8m soAt gian phong vd hign rugug df, x&y ra nhu sau. gxq dAy
Stanutescu
loi cfia Ong vi6t
:
Srf xufit hiQn ,th{t Ie t6 ,'nhi vd, c6 v6 tho rogng. Ii{adeleine hiQn lCn lily mQt Ei6 hoa . vi il6n t{ng chrlng tOi. Dudi dnh cfia ba nggn , ddn tt6 ,, ...
rri4u,:i ta {hdy nAng nrQt cAch
rd rAug.
Ddr ld. ruQt ngtrtri con gAi uy6a chuy6n gi6ng cAi hinh luc cdn sdng, vi l0n hon dbng tir. Nhibn d'h rld' dring hlrrh ph0ug (6cran) sAng (116 ld nhiing ffim gif,y tria ciing c6 chdt xut,r ph{t da dantr sfrng vA khi nio ddn ma-nh€ di urn chilp 6ntr bAt lOn ta rgi vio moi xiy ra hi$n tucrng.) Vcvi
cfc tfrm plr0ng nAy ngudi ta df, 'roi dusc hinh cira dbng tfr l6n bbng ma ld hai hlnh khic nhatr. Ilbn nra Madeleine ddn ugbi noi dhn rlucrng clnr
dA
dArrir dAn.
cho hif n
' Itbi r16n hlin cd Josepbine ddn ghn b0n dbug tri Om Ong ta vi dfin 6ng ta dang ngAi ngir rldn cfr tga. . [I6n tna t\ladeleine cfing ddn ddn dbng tfr lJlaise ra chd cfr to* xem l\dadeleine m{c {o kh{c cdn dhng tfr tslaise thl m{c 6o ktt*c. Madeleine dQi mff b0 r0 trlng vi cholng mqt cdi 6o tring phtr d[i, tay cut.
trang 26
TSt eA viflc kh&o-sAt cia t0i dA & Nlantes khOng c6 su gil tgo, r>
't il{. C Stannleseu
& fluenrest thfi Dd le vif c rlbng ti hiln mOr
c0 *1, le"
-lffif,-il-nevue ^
"t::i
dovtc
llad;leine"
,tu
Mdtapsychiq'e 'tlaog: z vitar r
''|""* ' "" ,*"':J'"
r& I
1922
vh
f,i ddn kdt lu{n ring
i' 'il
TTII,N LINU HOC
{6 I
su HiCn i tuong hey cfrng ditgc viOn ki lestouuann d6n nghiOnFourid Albert 6ng nhfrn .Oog Lo"-t &j-su 9" sg .tio sg biQn hlnh nit vl cfrng tli ddn kdt lufln c6 \!h$t) dlcb xu{t hi$n hbn ma Madoleine. ftierre Emile Cornillier ' rri0n-ruonql vi 22'5-1926 6ng rlf; c0ng thAn {6n hhlo EAt hi$n-tugng vi6t: nh&n br1 roCt hiQn hbn ma nhu c6 th$u Ong
rHuAr cruEu
thlt khuOn m{l
TOi thf;y rd i ring trong agudi i a{n ff, kfrOng c0 kh[n 1 voanr kh6ng vl khong rlu. | e
TOi lflX
'
at,
cfra mQt
hda
tran61
]
ngilm vA
tna
c6
sodt theo
i
tOi'
!b ]uc nhftng sF that hh0ng phfii r{ Kdt loqo " Sf hiQn nbn ,{a tr', [o rnuflt.f fliln na kh[c' voi rtb'g rfr. Ilflr chic 'cbln laol u motlnguoi dln bl' D (1) .'
tu li HiQn tugng b M*ottt lgi drgc nhAn clrung thri ky Bu Henri Azam nghiOn cuu trong trlm bubi tht nghiQm n[or fin vt ai I aen t6t lugn dbng tfr Blaise hhong hE Itra bip. (tudn6 ltnoA, trong iqp cht Psychia 15-8-1928)'
,i
tt
t,
*a
I
Tqp eht Psybhia ngfiy 15-8-1923 duOi ng0i btt cfia bA Frondoni Laiombe c6 kE cugc thi-nghiQm nlnt 1923 vdi. ilbng lfr le bt illu tu&c Pouza. met6rialisatio-ns 6talent bien ttes ttres livantr' uon des d'olles ma.ionostteg ellcr {t"i.ot diff6rontos drr. m6.t'm.., st hrne l'6tude I c (troDg Cdntribution cdntribution femme. ccrtitude ilioe leune '9q toute tvrtv cn 1l), . i^ rtr--r-Dra*a Emile limita Carnillier 1S29 traEg treng 1l). cornillicr, 1929 uantes r- pierre '-^- del ,des ph6oomdncs
(l);-
17
MOt hbn ma hifn 'l0n m{c. db trlng dl qua, di tqi, vA choi tldn ducng chm (cAy dAn ducrng clm, nAy dty nip rn&i lg cbu ? iru piano fernr6). Hbn ma nAy dlch thtn ddn rn& cfra sb rt8 cho. cri toa duqc thfiy rd t'tng hon. Tr€n trAn uAng c6 . nhibu {nh sAng mlu luc vl vlng.
,,
srp
HdN
I
6' Y trong hO; nghi0n cuu < Fiat Lux n c6 tb
chrle
nhiEu cuQc rhi nghidm vdi dbug rt? bA H. Gel. Sau df,y lA mOt doan trlch trong t{c pbhm r Snr la terre, la vie de l'au delA D 1925 cfia chtnh t{c, gil le H et E Gal vi6t,: ... thi nghiQnt tO.Z,.tgdS. Squ b6n gid y€n tdn${ hi$n luong phAt sinh. NhiQu ti6ng gd nhg tr€n bAn vi < Babr'
lr6n
cdc vAch tui'rg. Ohring rOi tit etdn. NhiEu ngu&i trong ben chring lOi c6 clm'tu&ng c6. nhfrng lobng tinh kht lgbh chay xurrg quanh cAc bin tay. Do dfiu biQu cfie ha v0 binh, chtng t0i btt dOn 116 chcrp lnh. ts6ng nhi6n c6 mQt b6 hoa roi xudng tr6n bln tay ,chung t0i.
khi rrla finh, .chring t0i thdy htdh bln rhAn cfirr mot ngudi ddrn. bt ml cAc ndl tr€n guong milt r{t rd rAng. Sau
Elu
choilng mQt cAi khdn voan c6.nhfrng du&ng x6p thring phfr xudng. NgtI" deo mQt cii kibng chq.m hat ngec v* minh, phfi mQt tdm vfii tring.
( .," Bubi lhi nghidm 28.3,792r. MOt hbn hiQn t6n tu xunS lA Emily miit nim 1865. Sau khi chup lnh chring t6i c6 hlnh mQt thi6u nii. Ce; nCt c6 :vE thanh lich, vi huybn lo lfuir. cho ta ,c6 clm tr&ng nhg nhlng. .
''I r
I '.i
TIIAN LINH
4E
c6
cho
ta
r[uar cilrEu EoN
rrla iuh chung d6nh rdi llm
i
tdi
HOG.
tlrd ki chidc Mqt chuy$n thcr mQng nhltt til rg hi$n hbn tr0n tru&ng tdu thtry < ltonla Cie Fabre > tlo bAc si thuYbrr tir Ong Chaix diEu kbibn cuQc ctriOu hbn nirS'. I tay nAy Nhibu hlnh ray in dilu tron l']ot' Nhfi'ng hlnh riit niiec vOi fri[rn. tay cfc nguoi tr&n tiu' MQt chidc duong Chfng chm & trCn tau, kh6n6r co nguo[ duoc drlnh l€n' t't stbu tldn i.i U, On" rred tiu. ti6ng rilri*n cfic trnh h6t rbi qhfng leri thdy cdch xa dO d0 mu'oi thu6'c mQt quintr minh hhof;c mOt bong xAm dans] xoal tr0n xung chi6c 6o cholng trfing' bon bfll ddn bfim vB phta y' 'fa MQt nguoi 'trong l{ thf,v d6 ii -Oi ngoai con ,g{i m[c quhri' min xanh b& tlAn cAy vrl lo tnhi lung
0og quir quy6t cAc hiQn'tugng xly ra , trong phdrng thi nghi$rn clf, dugc quan sAt trong tinh ,tr$ng h6t suc blnh tinh vA khOng phAi do su tAn loqn tinh thhn hay
vqng
16
rir nX-
192b
ve dudi sg dibu khi}n cfir
bAc
si
qudc
Eugdne
a fle vue scientifique iti ,uoni tnu{t ttiug trong bAo4:i -r'F;lo"' "nirii*'e r trrans 2-lef5 trans
--6
et
i1 r{i
'
'
*:,
16
T^
Tlo
ff
I
ii li
1l ;l
'irl I I
.1
:l
]I
:'r I
-rI I
ti :t ;I iI
'
{l
j
tmtirtri.
Cd nhr€n inh sAug nhu ma dudc (en l.eux follets). l3ly khu.rr. rn{t hi6n I6n cho t.i thdy trong hai bubt thr'gtrigm hhone urQt guon* gi6rf Guzik. (t)
:'t;I tltl ,i
'l
t
',]
I
,l jj ii
l
r1
'Iirudr
g hqp c&a dbng ,1, ,rnu*"r, ob,
ri6ng trtn rh6 gitri vts rrlrfrug nb'g luc dbng cdt, vo cria bac si CRANDoN dv IlosLon nhfln viO' hQi nghi€n ctu tam rinh Ms duoc quarl sfrt n6m lgZZ,
''Irudng hop crja tlbng t* Frank Decker & lfy cting duoc bAi 'si llrwin I3owecs nghi0n ctta. (2) Trong mQt bubi tht nghiQm mQt hbn tOn lA pasry hifn lOn va clm dng dign tho4i d6 n6i chuyQn v&i mQt nguo.i khfc & ngoAi tbAnh ph6. 'Su li0n lgc bfing tliQn thogi nty
c6
l*
ti! Jeah Jozik ttdn viQn Si€u tAm linh
il
,iil
()sty etii hqlp rAc md 4t cuQc tht nghiQm ttt 26-3 iil6n 18-5. : Trong fubi rnt nghiQm c6 nhfrng bubi c6 giA tri c6 _cAc kdt qufr khl! quan mi cfiug c6 nhilng bubi khdng dua d6n h6t qufr nhu f. C{c .bi€n. b&n .n" p{c bic ri O$ty 'i,r dA dua d6n nhfrng nh{n x6t gl ? '
i
Dbnq
.i,i
|
thdi vAo kholng
.*
'ill
19
lh0t.
,
ata
'
(t) Bin tudrig trinh tthy d& trong : c Le m6dium Guzik i I'institut m6lapsychique de paris r (Dr Eug, Osty). RevueJ. m6tapsyehique thAng, 1l vi t2:1928. (2) Xem Dr Edwin lJowers : < Spiritualism's Cha[cnge. The / phenomena of ttie Seance ttoom r New York 1936.
,1
,:i
ti
TEAN.LINH
60
TIOC
'lhting Thi6n hgc Henry S. Olqott 'sfng lflP vi0n hOi worltl > qudc t6 trong Phhm : < PeoPle from the other t, 'lt6c *- '' .^ r,'h-cO tbufit lqi su xu{t hi$n c&a hbn ma Katie llrink ml so6t ki' ;dbng trl lt bA iCompton dugc ki8m BAa ri L Th. Charerain trgng tdc-phhm < I\IaLdrialisalious bi sQt lrong Deu connues > thu$t lai 4bng ttt l& bA Bablin - .; -N---^.^ chl. trfm ^l-l jUe ,n*,,n quiln nhiEn dAy vf cAc' rniri tllroc r-linf irop *o qT hn ,cfie bh tal tr1 nbi6n hi lQt ra vi v{t vAo
crl
tog.
I
I
**t
l
nfq[ cnQc t|rr ngtriQm cfir .6septr tte Wyckoff & Niru uf c i trinS phirrjg khso ciru f'*c, tti4tt 111r.IuS tt\m linh' Db[,g rfr? pdank Decker .q tr.rg t,ot tr4n{ thAi me rfi! ntr rudjt tnoi gian hi1fln-,".:"u, xutrft ot:'1'
I
I
I
i
h6'
Ngty S-12-lpfZ ong fAYLOtt & Nftu Udc ki lr0t nlt0n vi6n r:fra hQi lio thuflt i\If (sqci6t6 arndricnine des magiciens) dilrr t+i ritty 'IF ki6m sodt dbng tir l)ec1er, [uc soirt ky lud.ng vh crrdi ctrng 5eu clu rlbrrg tfr vtr0 ngbi trcrrg m$t c{i bao (sac) do Ong simvi6ng kh'of l4i bii'g cic tl khofr cira 6n5; dern rheo. Sau id6 Patsy (nrgt hbil noa) len ti6ng li ndu hqr m& duqc cil b[o drlng rtbng tr? I)ecker dtrcrc thl sao ? iTaylor til ldi le Ong' ta sE cho luOn cAi bao. fiy' Sau d6 20 phrit tu nlien cU bao hi ldt ra vi vilt vAo dlu gdi cus ctr tot i
tay vgng I clQi- trong ldc . d6 thl tlbug trong lrqng thdi hdn me (lranse) vd viln dqoc
Nhibu tidngi
tfr vin &
v6
'rr{uar cHrEu
HdN
,51
ki6m soit, L.i,r ffy cAc hif n tugng c< n6i I vi r clc :inh sArg n
&
UAc sT Euril Servadio tb chrtc nhiBu cuQc ilrl-nghifur La m[ vdi ciiing tt? Pasq:rale Erto. Diirrg {ri' c'lemau c&ng duoa ki6m so{t trong cfrc'hi6u-rurrnq.
Ll:lc harig pbtc trlnh niy c6 ghi rd troug t6c-pbhm r< I.here is no dedth r oria lrlor ence l\Iarryal
Ii6t lu{n : Cic sg ,rr, vl hhoa chiOu hhn do "**ero nhibu'',hir rri thr?c vi b{a hgc & nhitru nu&c tr6n rh€gi&i lrghid' efu vdri .hi€u rlbng tfr. q6 khi mQt rl6ng.tfr drtoc nhiEu rrhA ngghi€n cuu lhn luot thi-nghiQm. (2) Cic biOn b,ln dfi chung mintr hiOrr two,ng sO dnAt. 'I'uy nhi0n cd mQt sd rtiirrg ti'r lua bip lr! bit qui tnng. Do d6 r:hG*g tliirrg trlr nay 4ii ldru cho khoa chi0u- hbn b! mang ti6riq 1A nlrilng tr$ liip-bonr c6 tinh,,cAch xio thu$t. Cirng trong chuong 1 nAj chrlng ta rIfl thfiy cAc bi6n tuo..rrg Sy c{r thb chqp &nh vi cAc hiQn tuoog ndy cflng rfit gi6ng nhrr c{c hif n tucrng$ xly ra .ngoAi dli, khdng phfli & trong phong thi nghtQm vb' crie dE ma hi$ir hbn v.v. Gusrave Le Bo'
'dn
(I) Xem b6r < L'aslrosophier vol VIII, s6 6 (21-2-lg:13) tra'g
:lixf"
Joseph rle Wyvekoffs.
, (2) SE tr& lei v{n:dl nAy. trong phln , lV phin trong tlc phlm qly. I
biQt
gii
vA chin
I
,l rl
.t
,i I
.t.,
THf,N I,INII I{OC
52 l
mOl nhl t0m lf hgc & Phlp, thu&ng mia mti-cAc nhi trlthric nghiOn ciru dia hat nAyi df, phli vi6t trong lf,c phhm .r Ler opiniou$ [et ier croy&nces )) vb sq !f,Sc nhi€n cira 6ng nhu sau: <... 'l'tr l0u su liri tu&rrg mfi ney khOng dttcrc ciic nhl bric 'bge lchu y song vAo hholng 20 n[m rray chirng tdi nh{n thfiy mQt hiQn tugng bilt trgo ! nhibu ' giiro sn rlanh ftidng trQ n6n uhftng kE b6nh vuc chAn th*nh cho tdt c[ moi hiqh thuc phAp-mdn,., l
Eibu nAy k Ong cd gi lq ci. Con ngudi mudn titn hi0n ti ld ili ? vA th6-gi0i cira ki ctrdt rihtr thd nrio. ? -j
(huons
,
nrfi.r-rugNe. __ cAc sri rHUyEr Fnir.r s6r vA rip rueN rRA
n. ..- clt0Nc niltNH LC'I.
l'lutin clrung minh mQt hiQn tugug chiOu hbn th{t hay kh0ng c/rc phe ddi l{p thudng dua ra nhiEir hp lu6n tt& giii tblch hidn tuong tlreo, jl mudn clra mlnh. Nhung Ir,rrr lrung ciln cu tr0n cic lu{n-iliQn sau ddy. V{y chfing ta hiiy ktr{ch qnan trlnh bdy,c{c y tildn {y.
t) Cfte cu6c clieu hbn dEu Id hlnh-thftc. bip bgrn. Cdc rtiinq Ift dfi dcinh lirtr cdc ttt:d -nghid,n-cft'u. iirf J'ip born cira cric (tbng tri, kh0ng phfri Li khr)ng c{r. l)iing tfr Dnveuport vA Cngliostro hia bip & ph{p dl l,i lrit thy (l). llii'rg tr'r llusaparlia l)aladlno mQt tlbng tfi, qu0c-t6 eiiniq ili Itichald Ilodson pho chir-tich hQi 'I'Sm-Linh lfty biit
rlu o'c
gian lfln.
Dhng 'tti llerne vA Williarns bi van Zelst vir .I, \y. t, Italta r-ngt nh:i ngbi€n-criu vE chi€u hbn ttru4t biit clrro.c su gii mgo n[nn ISTS & Arnsterdam mQt thinh-phd ltoaLan. (2) (1) Xera "r'&i LlQu Tham Khio sd t1. (2) Xem r Le mysldre de la mort r par J. 1,, \Y. p ltalta ct Van Zelst (lidition La Ilaye llfl2) vA phln III, ehuong II cfra Hc ph?iru nAy.
THi,N LINH HOC.
Song
vdl n{iing
cuQc nghiOn-cuu cira cflc
'nl :nh4ng cuQc ki6m lhe bio rflng i*c ngudi nfiy qurdc-td
nbi
bAc hgc rgAt rfit ch[t chE khOng dA bi dbng tfr lta ddi.
Chfng ta"bi6t r{ng cd khi mQt dbng tfr duoc nhilu nhl nghi0n-criu khlo j rAt chu kh0ng phii chi mot nhA nghiOn'crtu mi th0i. I ' , i
Nhu v{y nhfing chung nhfln cira nrQt s6 ddng ngu]i hhdng thB xem h kh0ng giA tri ituqc tru phi ngud'i ta cci tlnh ; nhri rh1n. 'I
'
Nhdng phu{ng-tiQn dUng ltl8 ki0nr so6.t cirn niot sS nhd nghiOn-ciro nhtr Witlirm Qrookes vi Crourrvell Yarley' rl6i vdi dbng tr? bir Fay kh0{g th0 b6o ld co thB bi lus. viQc ]dy nhu saf : $6nr Anh c{ be Fay nbi ltitlng vb phep c6 th6 xirflt bi{n i& lmgt ;rci khAc trong khi chintr lbin.xdc .bA & mQt noi. [iith6 nlrt] btc hoc.'W. lClroohes vir Ong Varley kYstr aignj vt atul ln nh&n vi0n HQi lliin LArn Arltr nrcri qoyi;t tlinh m& ,cugc thi-nghiQm ;,;l
fiq,ban dE bAlrav vdo mft girn plr0rrg dtii l
Iti
tl"ong chi6c :qh6 bAnh vA
]clro cliQn chly clnrng quauh, Nlr"r viv trln l* Iray cfr.dQdg tl gl r]Frr c4 ni6y glri ':i vS- klr.irrrq ttrb rlAo lua bip . ai .r-lrroc. .i
Ong CSx rrrOt vi quan toa chilng ki6n curl,c thi-ngtri{rn fi3 eio ha-v OnS Crqohes vd icAc ban cfin 6ng thfiy hirltr rlnng rd r$t nf j faf, trf bi dCc, c.o h.ra xnnh, crirrh tr:ry
TIIUAT CHIEU HON
trhn vA deo dbng hb dCn trao cho 6ng Crookes mQt cudn sach. Ttr ch6 Ohg Crookes. ngbi ,rtdn ch6 bA Fey ngbi (sau cAi mln che) rilt xa dE c6 th8 ngd r&ng bt df, kidm cAch di ra dua srich hay v6'i ra, VA tqi dong diQn , vfin
ch?y md khdng gbi nhftn 6u99 srp xd diqh n]o c[ vi chAn lay tlbu bi tr$i cl thl lAur sao mA di. Troug lfc thi nghiQrn' mQi nguoi rlEu thdy hiQn-tuo.ng nAy song kh0ng ai chiu hd mOi cho ai bi6t c& nhu v{y t|l hh0ng phli lA ldi vong tu&ng, cbung (hallur:ination eollective). Ndu lt vgng tu6ng chung thi cfi bqn ctrng phli cho nhau bi6t rd ringitcilng mQt luc khi hiQn tuong xly ,ra (uhung dAy lt trud'ng bqp xudt hbn cfia . dbng tri'),
thu hai ld bAs si Gibier m& cuQc thi nghi$m 'vdi dbng'tft Salmon. l|il Salmon bi nbdt lrqog nhiing lbng YiQc
luo'i. Nhftng cuQc tht-nghigm cfra Ong v&i dbng tft'Slide trong li3 bnbi (ilbng t& niy df, .tlqoc nhi thiOn r[n hgc Zoellner ]gido su & r4i dai hgc duln!1 Leipzig (Euc) nghi0n cun cirrrg vo'i mOt sfi I&n cAc gifo su dqi-hqc khAe) vfi (ilhier clff hdt luAn rfing : u i[ Slu,l" khOng ci rtiSm nilo c6 thB brho ld bio bom >, Ong vi6t : r<'l'rong circ cuQc tbi << nghi$m, chlnlr clrting tdi dff dlch thAn kiDm soAt giar:
trimg
cltiiu hdn
rtilu
do sp finh
c,J
(lmsard) hug
lrc.t'c coinr,itlenct.)
IIiQn tucrng nCy kh0ng clrtng nhfit le hhi hign inorrg rlrrcrc ki6nr soAt f ti. Vt drr nr0t hbn t€n,:ho bi6t sinh & ttAu..md.t & '!Su, cuili ctug hi'8rn soAt lgi dtng nhu vSy. Vi{c hiEm sr:ft lJ
tib$
r.ill,,.'.|..,'.'i...''..,':l.j
{ir, l'I
...'
'rHuAtlcurEUHbN
'.i.',','"-L
kE ou{f ct ,iiiou'jci1 -r- auig :l'l-.-:---d i - .t,--l'.
'.ili
hbolre \ ---i-a (tdenrificetion
der
esprits)
nof l yig":{eh lqi dhiBu thich rh6, ddi h6i +hiEu.rhdi r{!sn1v1 c0ng n{u, chfrng, kenlS! diBu tra ngudi s6ng.
..t r.
I
'
I
vi6r kich vt gigng gidng rfiq vrn f,ic saoil ribn ivd cho bi6r nhibu oni riei nh6 rnh{t vb il{i tu cira : Ongl mt,sau d6 ki0m soAt I+i dtng, hp6ng niif tdi ch& cfia j
'
dtnh vA ,sau d6 [tm ra, viQc flilliam Stead rn0t nhA t&nn linh. hoc c6 ti6ng dE dAnh cuQc vcyi anli lf, .futia dA luc Ongrniyi chdt di, nh6p x{c rtbng tfr l0n. chi rd ch6 da brlc thu, vA mi6ng 'ngdi bA d6i nhu lA bfrng c6 hic cdn & duong . th6, vCQc hbn con nhil .vat lf hoc Oliver Lotlge nh{F vito Abng h& cho bi{t tung ttch mqt bric {ntr cii cria y, viQo Vincent Reggio ch6nh An toA 'Ihu'qng 'Ihhm G0nes 1i; nn6p qio rAc tlbng lk6 rnQt chuyQn mi Ong .te .;lA trdi f lqi v0i I'hdmas Reggio tlnh muO & Y anh mQt .cbi riOng dng ndy bidt mi th6i. dEu c6 thb xem nhu ml nhiing c0n chuyQF dn ggt b& pa ngoAi gi& thuy0t trtng
hgp.
I
)
,' llcacUubi
j cArcu
drn thi (suggestton)
,.
ad ,lgng ta&ng (haltuciiwtion), hag tq kg dm, tlg (autosuggestion). ftbh dlu
Thd nto goi i ll :ygqg tu&ng ? Vgng ru&ng lA' tuqng tu&ng rtdn .mQt cfli gt, mgt diBu gt qt rh{r ra hh6ng c6.
,', ; ' i
TrQng
:
-
-,'.{.1 ,;l ^ilti
57
.;it
vong tb&ng nly cd c&i do,lai, do mll, do 'mfii hly-t6rn lqt do ngfi quancira thln rtc. Khi"mQt ngudi 'vqng vgng tu&ng phln nhiEf : hQ tq Am lnh 'If,y, gqi lA tu&ng cA nhAn. ,Khi mQt s6 ngu&i vQng lu&ng thi ggi ln vqng tu&ug chung , hay t{p thD (hallucination collective).
ldi
:t:.S
,
j::f
':::1h
.
'
'
j
,:i;.
.'ili
' ,.1,].ll
"i:l
,:-in ; :.,1 |
):
: ni0t ngudi thdy mQt ltu lA chudi '{dnh sQt so4t tlrrbi Anh trhug blo tI6 lt ma thl nh&ng ngucri di v&i y vi sg'hfii, vl bi ngrli kblc Am ' thi kh6u goi sanh ra ldi tF hi Am tlri, rti ctqg cho , dd lt hbn. ma' Vi ldu
ll
Jrulng Uqirlhbn bdctsi Khpx nhd nh{p,xic dbng tfr vi6t' drgc vf ,b0t tu gi6ng hlc cdn sinb ribn, icrrdng hqp .vAo:dbng thi6u tuong Korff vi ntiip rri cE chi b&n 'di chrtc, tru0c kfi ,cb6t lAm cbung Oirg {y qu0n l4i cho gia
o '
'
:'.'.3 . .r#
Nhu v*y
'frfi ldi ctro l4p lu{n. dQ, Rlchet c6 vi6t : I Cho riing ',yqng tu&ng lt chuyQn > ti6t suc con nit, 0 dia bat siou
hlntr cfrng nhu ,& rlia h4t khoa"hgc 'khAc khong nen rtdi nhln. trdn htn thfr bi6u .d6n' vong tu&ng; t(hi ruQt 'gudi 3B'5 ln 38'5. Ndu tro th$y Anh sfng lA thily' nghe ti6ng dQug ll nghe... r GiA thu;dt vQng tu&ng nty c6' phln thlngfikbi mQt sd biQn tuoog tlbng'. b6ng & ben ta'
,
(l) X€E r l'An KhAng dich.
::l
.-'.:-, ,..til,
,i'q
,.'l.
,,Jl
.
lt dn vong tu&ng. Nhung 8rf vong tu&ng nhu
'thd phhn nhilu tlbui,do u.Qt. clm xrlc dE"dQi g0y nCn' (1) Cfim x*c ilv ttAnh mgnh .iAo gitc quaq cira tg vir .khidn ta c6 mot {n-tt:ong hay, mot binh: lnh hh0ng cd th&t' Vl lai* nnudn bi vong tu&ng'ngu&i ta' thulpg q.trqng th{t kh6ng ,,rlnloc blih'thuong. Khi cfe nhi nghi0n 'ctiu & trong phdng lht-nglriQru {hl kh0ng th8 bl.o I hg .vgng , tu&ng t{l cA'
,
.',i,
lj,
nti
d6n
quln ch{ng r cira. Goltare Ie Bon, Nguy6n vin
.
r""f
.l i
",]l
'rl ., 60
I
I i ,i
lil i
i
rELNLrNHEoc
dbng rfr vi6t vfin & trong trang thii t rhLrc vA khOng bi6r pfiog bAn tat cira minh dang vi6t. Ebng tfr lt nh&bg :ngudi bO tUE ilf cho v0 y th;uc tr; do host ilQng. (l)
, Edi vdi Chevreuil tiEm thrlc lA phhn mt j rhuc kh0ng ki0d Colt' drrod. D0 lt mQt ldanlr tu c6 lE c6 lctr cho ,cnc hoh (tb cfih ]cAc ly thby{t khirc nhau dfrng 'de giii thtchi hien tuqng vi kh0ng c6 danh tir nAo ri6ng biCt, song ln mQt dafrli tu tqm thdi c6 th8 mdr di \hi ngudi ta tlm, ra nhn{rg ngubn gdc th{t cfia su hoqt dQng vA phln tibm thue biEu lE ra. cira tu tu&ng ,
fn
Ddi v0i Heirri Azam r dairh tir tibm rhuc chi hinh dunSg mqt cdi trii tuqng trung mI khoa hgc nghdo ,nAn cfia ta biQn nay ddn dui gdi -& {Idy. Dd lA ruQt danh r{r hay song tl$ chi t6 $ni ngg dOt vi cAi bfit luc rrong.oAch llf giAi. >
(t.e Subconscientj est un cul de qac syrnbqtirlue oir vien! s'agenouiller notre pduvre science c'est un mot l'ameux qui cache I'ignorance et l'iripuissance de lir. rldmonsl,rntion r Le houbeur parlait ) psge 1110. Henri llegnaull). NIQI vAi hoc gifi htr6r: dirng nhrr i\Iyr:rs danh tit < Conscience suhliminaler (hay -'t " situ f thtlp) cilirg c6 nghia li subcousuient. Irlournoy, gido su lAm lf hqc dqi hec ducrn$ Geudve cho riiug nhFng hi€n tuorrg vA diirr lrlnh (processus) mA nguli ta, xerlt nhrr lii cO y thric m{c dhu ngu&i dy khOng hl6t vi n6 di0n ra du0i muc cha phhn trt tbrJrc thucing,,.
I I
I
l t I ; t I
I I
Bertrand Rusrel.pQt hgc gil anh ph€ biub rhuydt tiBm thuc khi dtrng tt6 gili ,rhtch ctc hiQn tutrng vE ldi chfr tu
dong nhu sau:
I I
:
(l),xem
tai
tidul tham
khlo sd 46 lcollectir.rn
Que sais je).
TlluaT cnrEo sdN
li
quan diEm cfia Morton Prince (trong < Subsconciousi phdnom6na D treog 87) .c Tdi th{y ngudi la d[ qu6' quan t0m vb viQc chrtng tr c6 hi6u hay khdng c{c dtdn trinh c6 j thuc. Thf,t 1a, chring ta dang dring trndc clc hiQn iuong holn toin gi6ng nhnu du'di mqi khta caub vdi phhn thua trtr lA cd khi chfng ta hiEn cAc hiQn tucrng ftQt cAch cO J thrlc vA c6 kqi kh0n8. > Edy
,
bAc si Morton Prince chf,p thuf;n su c6 tha {, thuc C6 th$ nfi lA v0 f lhuc(N,iorton l)rince tflrnel c6 'rQt dgnc la p6ssibilitc d'ttne conscience pour ainsi dire incotrscienl).
Nhu thd
mQt quan uiQm kh6 khln vi rrhu tlr6 chn phti gdp rirt dinh nghia phhn f thuc ld thd nAo ? I)di vdi t6ii. tdi hhdng c0ng nh0n mQt j' thud ini vO thiLc (P
IJerlraird Ilussel lrang 32, Payot xu{t b[n;.
Di;i
v
ll
Binet mQt lAm lf hgc gia Pbfp n6i ddn mQt v0 sd j thuc (une pluralit6 de conscience) hay grQt h4 J thrlc & ngodi phhn Ef thue chtnh (une ious-tonscience en dehors
de la conscience PrinciPale).
cic lu{n di$u cia cAc nbA tAm lj' hgc nOn Ong di d6n kdt luin u l$t khb gili quy6t vCrr db niy vl theo J chung t6i chn n6n giF clc khla canh I'-illoux tli0n dhu vi
miu thudn' {y., Chring ta nh{n thdY ngay trong phdi ldm lf hqc citng c(r nhftng sg bfit dbng f ki6n vb vCn dE giti thich clc trqng lhAi cfia tAm hbn' con ngudi. xung quanh tiOq chuhn
.
.,'
6?
i
'
, f
THANLTNHHQC
THUAT CNIfU HT}N
g thric vA vO thrlc thl cOn mong gl hg co th8 dting ly gidi cfra hq, .t8 dp dung vlg vigc giai thictr leii chft , t+ 'dQng? ' 1 i
,l
'fa c6 th8 chfip nh{n m6t ptrf,n nAo nh{n x6t dy ddi
y0i cA: nubi chi4u 'hbn vd gifi iri rni dbng tir ehi vidt hay noi l0n nhfrpg cliEu kh0ng dAu, v0 bb vA nh&'ng iti$u niy khdng ttr& ki8m soA! thAt hu. Edi vtri nrot sd lo'n c{c hi€n trlrrng dbng b6ng & Viet ,Nam chrlng ta sd tha xem ldi gifii rhtch cira phdl tAm lj' hqc c6 phln xAc rlAng vl cAe hign tuqn$ dbng b6ng r! nudc la ktrOng cd ai db t0m nghi€n ciru flh&n tAch vA ki6m soirt nhrr vfln olb diing horrg i.r ngogi qridc dir du:nc nhiEu hoc Siit dcvn ctrqc lray lirni4 rrht'm hofic hi$p trQi qu6ct
,i
te khfio rrghiQm.
dff ghi trong phiro trinh song lt lAu seu Ong tt
l.)i giii thlch !{t' . hofrn toArr khCrng tfti'ng n6n'r[p dlrng vAo cfc mAu chnqgn chung tOi dn, lrlrh
VAy rht khOng th6 bio ld do v6. thuc hay liBm mil. ilbng tfr bigt ,rnQt,chuyQn yikh0ng rd.
vflrng
idfrn.
ta chinh,lA vr7 pfiaJean Merli!.'Irong mOt bubi chi0u hbn khAc c6 , vi6n tufng Z rhl vA trong hic h6i chuy$n tfin thlm kich, Jein plerlin cho h{l vl cfii v[ vo'i nhi hing x6m vi hA nty ,lc6 mQt d&A con lrai cdn nh6. Snu khi kE ch$yf V kh{ng c0ng nh{t vA blo le g6i vl Ong ta
'\
thu'c
SrI n$.ry hi6m Ii nhiEu nhi l&,m ly . hqc c6 tidng song hh0rrg bao gio khfio-cuu' vi[ tbi-nghigru vE chi€u' lrbn llrnAt nit l4i cd gatr tuy0p bd nhii'ng diBo khi6n cho ngucri tn rtgrr riing ho li k6 kh6og c6 ti hi6n thitc gi vb viln db hg dang, phO irlrrh. Eb l* dibu chrlug ta nhfln lhdy icri Philippe Girardet khi Ong db cfp ddn vfin-db chidn hbn thu{t trong l{c phhm ,c tl'i6t rrguoi l (Ph4m carr
-l.'irug
.
\
Ilenri ttegnaulf drra lru&ng hgp cfra rn$t ngrd'i tdn Jean l\{eqlirr nhflp,l vdo xdc tltin$ln cdlldldne 'D ngAy tr4-41920 ciro I niat A1* chi sS nhA p ttr*nn ph{i hlarsei}le vA bflo lfi ctrdt vt ty tfr sau khi cffi vff r6'i rnol ngurri hang lOrh, dn b[F bf, ,ta vA tu&ng hA niy ctrdt non mdi tr& lni t! sdt. {.6t qun ? ' sau Lktri gtti thu cho t}A gtia phu Jian Merlin, t{c gil nb*n dusc tho trfr l]i cho rirng
hl
ngqc
nhi0n ttr6n ctro tAc glft hay chlnh lA mot dta con trai (l).
(i) Song
63
Dd li
Cttc '
bnhi rltt\u Ifin rlo ilbng t[r trudt silrft ,lcfti (thtorie de l'animisme).
hi)tt
1go ro.
,lhng?:t
Nilrr,rri t,t cr! tlr6 ruilt via, xufit bhn. Do tri mQt. diErl chEc chiin (2). Song hfio rftng diSng tfr xufit h8n vd hiOn ra (I'1 gi& r,grrdi rrrry kE nq, thl khd*g
I{hu stll lA rudt tlibu phi ly. Iludng nfra ddi r,6i cllc hiQn tugn61 l6n cho bi6t. tung tlch, lf lich, thi vi$o dl5ng tfr r.u{t hbn i18 l+o ndn hrQn tugng khdrng th0 nAo cOng nhAn rltfgc {fruirng hqp Oscard \Yilde vi6t hich), (l)
Xern tai liQu them khio sd 5l trang 51 - 58. (2) Xdm r Nhfrng hi6n tugng si6u hinh r Cbu
-
,,1
l*
,] I
TTIUAT CHIEU HbN
DO
I
6t
Cac bubi chiiu Ifin to tttb gt&t thich tlteo tradng ', (soyambulfsrpe) hag ngadi itdi (personnalitis hq{ IF fQng (.u --,---J--\ secondes). , I| I ZY
i
Elntr nghil ttr mQng du nhu thd nio ? ESy lA trutrng hqp elic ngrrof dirng til didn (rnagn6tiseur') c6 frnh hudng d6nL c{c c"o fbog mir nq lht nghiQm. ,
:
trpng trqnp th{i ndy kE ]cn* tri di8n cd thb ttibn khi6n dbn[ jt'r] aE bpo hs lAm thpd y mndn. Nhfrng hqc gil gili thicb l6i c,hti c,hri tql tqr ph{i n:iy jntru' .lanet vi llinet gi&i vd l}inet cira phei lntru Janet phng gii gin thuJ6.t tlgng nhng thuy6t rrily.
rj rifng hiQn tu'ung .tu-mQng hi0n tu'ong Song .nri,rf chring ta n0n hi€u riing tulng ,tu.mQng du xly rC drfi itl dieo khi6n cria Janet, c0n trong hi$n tusng chiOu hdn thl dbng tit vi6t rnA khOng bi kE khAc tlibu khi8n bildg tu tu&ng. '[rong trqng thf,i bdt dOng (elat cataleptique) vt trgng thAi md muQi (6trdt l6thargique), tit di&n nguoi tg mon[ m0ni1 du bi kA thOi mien mi4n hay h6 chA tir sai khidn hhu llcm theo f nnudn cfia ho. ,
HiQn tuong rlbng t{r' vidt trong cbi6u hbn thu$t cilng lA hign tuqng I oey. E6 lA y hi6n cfra trlc si Alerar,drie Lestchinski
(l)
I
,
;l
ni{m nhu thd ndn mQt tAc gil khAc & Vigt Nam nghiOn criu vb hhoa th6i mi6n itl .ph0 blnh hiQtt
Yi
quan
l.r li€u tham kblo sd 50 r Psychologte des Etats nerveux ) (Collection Actlon let Pous6e) vA clc tAc phhm khAc nhuloia Piorre Janet r L'automatisme psychologique r, JA.Blnet c Les alteratlons de la personnalitd r, Th. Flourroy e Dtis Indes i la plandto Mars l, 'faine q De I'intelligeuco Ribot ,<"Les matadies de Ia personnalitd r.
(l)
Xem
tli
1.
,]
trfong rlbng boug lA rnQt hintr thuc cira tu mQng du vo'i trqng ttt*i a- thi vil ttr kf Am thf. TAc gil dil nhln dbrrg bdi:as d*6'i khia cgnh ci,a nhA thOi mi6n mi t[0i vd cllo rfing hg lOn ttreo ldi -( thOi mi6n tu. tlQng > (Autotrlprrntisrner). Lriri gi&i thtnh dy c6 phhn dring cho mOt sd lrvn r:hc hi(:n tu
Ntrii'ng tai li{u ci'r chii'vi6t vA c& chir'kf cria ngrroi chdt gi$ng nhau hic cou sdng ld nhiiug bXng cd il6 chi rii khor:6 rhf b&o lA tu ruQng du dugc'
NIm IOrt orrg Cumming Walters cd clto hay llteo Irrank Collint ,l6i etril, tu tlQng Ong cd vi6t bAi hAt cfia ' (urQt k6 que vf,ngl 6ng ndy qud mQt ch&n' San khi "a nglri0n cuu hb sc/ cira hQr ,vi cic hQi vi0n thAm ni0n ngrdi ta qul di tim ra drrqc mQt ngucri cd ton la Frank corlifis lA mQt l&i t& hAt hay vi qud mQt chin'
t
tl
..: i ' ,8) Cfd ,thug6t hbi ta&n9.:-- Mot sd hoc gil cho rfing ;i,o6 trudng hqp nhfrng kJ ric'. {y hn tAng trong v0 .thric, khi ivfdt dqPg tfr chl lai md thoi. E6 le -hbi ]trr&ns 'I.hiQn; tuong cr5rplemndsie cry$temndsie bay lA rsvivircence rsvivilcence ,. tSm tqm ggi li '11 tugng hay IA hi$n tugqg tu&pg. bbi ! ,' , ,I' ' : rl I l' " r.' " jf,y g,fng ndu pa kibm soAt lqi hiQu tuong. Quan di6o Vt du : Mqt tf$ni lt,1 troog {rqng that ldn tlbng viCr tii rk
,
biirtha {fra v$n hAo Oscar
Witde rn{c tlhu:hlc dy . cri toq kh0ng ai hay.,bidt song k6 theo tluydt ndy cho rnng rlff :dgc dbng frri' ttc cdn nhd hay truoc 116 vlio qQt thdi ' lt gian ndo dS tbdntr bA/, gicr.mdi nho il$ vi6r lai. Song i.hhi kiBmr so6t,t!i, so6t ,lFr ngFditta ngpOirta tii6t biOt r6ng r.fing biri hiri ilro ilio ily dy hic tric sinir ,Bnl sreml liBu nhi'vdn h,io Osear Wilde 'chua co lim vi khong phii IA mQt brti cii mA df,y ld rnQt vO kictr urui mi 6{igng ;phfrng
i
v{n rdt
gidng
l
' Gil
lA
vi cl .btt tu :;
" '
nti,a.
'
thuydr" oFy.n6u ndan ldinh,.cho, ky, rht gifinthn5'dt fbl tibm thriql n$u dd rrinh b&y
'cfing
&
chi tti$m 5.
.9)Cd'cbu6inhieu/rbn,ilbu,,ttontaqufi'tao.1g,
'
Gi6o hQi Latm5 (Ihi0n chria gt{p) ctro r*ng Tir0rig linh thuydt ,kp6nlg c6 gid rri rvl. cAc hiQn tuqng dbp do .ms quf. Chdng t6i s6 tr& Iai vdn dB nAy & phln lit vU qusn diBryr cria' TOn gi{o, triCt If, khoa hoc vd huybu bi hgc vB r:lri€u hbn thu{t. .. tt r, I
I I
I I l
I
I
l
I I I
,' Allan
'l
tu chi6u hbn rhu4t & phAp trong t{p ThIn titn'kinh (Le tivre des Esprils) de trtnh b$y lhtnh mQt hg rh6ng gi{o tj (Docrrine) rroirg'116 0n} hdn ghtqgl n!frng lOiL b6 cfrp cAc v! Thtnh I b0n d+o ,ruyOn L
Kardec lfinh
THUAT,CHIEO HON
ll'hioo chta dA cbrln6 minb rXng:.khong phli 'qui trong c*,i hi$n ,tuqng chi0u hbl ' , '
nil! ta ta6ng' (iddopt'astie'1' Trong gil : tlhh bily' thuyft cAc hign tuqng do llbng tri t4o ra" dE lnh cfia hbn ,& diBm 6, cdn mQt lufln cr! khfc cho rilng '' tr?' nna ohup tluo'c ctng chi ld lnh oira dbng lq
Gi& ,thug6.t thb,
:
]cAc diQu {y chi dung klri chi IlAc si Vori t{ar'fman gi&i thtch cfra Abng rfr nhung nhu chung ta- dfl bj6t tnav *gt hinh 6nh : 'ra kh6ng nhfrng iigud'i ^tp tndy lnh tlbng *r" .OnO inh
to*afrrrlr'cimOthbnkhfcv&ittbtigt&nhutrongtrrr&ng Aksakof *U--Unttn ltr,llglinloo d'E $uqc nh$ bAc hQc Nga nlv
Trong bftc &ntr .iop a"rt'ugsy 20-i-1886 &.'tr.rg0n ddn''csnh 'i inn dbng tfr c6 c[ hbn rnQt ctr gil hiQn l6n bOn hh6ng
eht? Eglinton. Lci c6 trr'iOng hgp nhibu hbn hi$u lOn iuh rXng'c{c ngurli cho' *ofil la mQt hbn thl 'J'oi')rlrBu 'chi ' chup rluoc trQng phOng thi.{nghiQm phi0u nbn thu$t' li ,< th6 hiQn tu" t1r&ngtr ldicn thm danh, tri id.oplastibf lnh nghia li vl tu tu&ng- cira. ta nghi d6n 10t lt1h ,rio ndn i:lnh &ntr ney ni€'n fen miy &nh cb th-8 chup
drrcrc. .i
^
1A
'
co th6 Vidn ttiidu tA , barget ,co eho ig"ot ^ ngutri ml chup lrinir tu ttr&ng. te chi chn nghl ddn mQt nOn 'nny dfr suo khons clu, sq co mtt ctra y' Dibu -t4o 'drroc m0t hith tu tu&ng mA ooo mlt ia khdng thdy itlugc' C6 ,rsong ddg kinh ctra-may lnh c6 thb gbi nh$n ;S""t .llng ,lanh tu chrlp inh bhng nhiing rung dQng'l&a
Fil
l"
lh0 vla (cliche . astral). L$pl lu$n
niy
ttring
'trong
nhiEu tiudng hgp song co
'
I
6E'
I
]
rHhN r,lNu rroc
nhiBu hiQn tudng chrrp nhiing hiirr ura rn;r trong cfr t.o+ khOng ai nghi: d6n vi tl6 lA mQt kE lq m$t nhu trrirng trn'p bi diin"g ffr Espdrance ngdy 3-4-1ti1]0 ,& tai nhri nrgt trr gia & Ttrqy Di0n co mflt lrong inh ctr:g mot hlc vr-r'i hijn ma Svcntromberg vi c4 truong lrcrp cira ttbng ti'r llronsQn Burraf vi-lrtin bi IJonner hign u:dt lhn trnng $nh. 111
Gifi
ttutqtt nhdn ttitn.
phfii rrhfin idi0n (megnetisnrc) giii tbicl: rfle . h!{nl tro ilrg bin x&y tldng cdt birng nhAn rii{n cua diing ti'r'vr\ c/rc ngrr&i {rf llrlntr. l)ilirr rrA)' rlring rn0t ptrSn fttrr vl lri0n tuong co nl.rt'r' nhffrr rliirr tlrii :rontr1 lrIc rfing klrOng cd kA v0 l-rinh ttri hlrOrrc tlfrr;,. I,illc si Carnilie tle. Sa.toiti cr! +6i .l$n nhdri tliQn khi ngtridn cuu (on nguli va chol rhng khi ngrrdi ta ch6t tlri phiin dtQu Iuc ndy dang con (trong Ondeset rnrlistions bnmnincs I
CAc hE thtfo
lr
ang
lt,t),
i
l{arcef Cosfart cho rffng nhirng nhip rung dQog cila. trr' iu&'ng cO t$6 lern cho dbng tfr thAu nhg.n tlrroc vA rlng ta cOng nli{n rfiug co tbl liOn l+c voi li6 chdt theb thul'[1 nh0n d[9n cfia 6og (xein l,e rnagndtisrne hun:r-aiu I)ar Marcel Cossart) I
t'
+
I
li6.t IuQn : Sau khi dungl tft c& cAc gii rtruydt kB rr0n rh: tlduh db rrrQt hiQn tuo'ng chidu lrbrr ttrtr[t n6u hhdng cb kdt qn[, l4r dy chirng ta sE tin rffug hiQq tuo'ng chi0u hbn Cy mdi thdt li c6 gil tri. .o
l
'
| i
'
r.
THUAT CIIIET] TIdN
'l'6m lqL mQt [ri$n tuong cfia 'chi6u hbn thufit mn6n ,drruc r:hrlng rninh d6 ll hbn ,cfra kB ch6t dn li6n lac viyi ngrrr)'i siing thl cdn phfii c6 nhtrng ti6u chuhn nhu Sillt:
l) SU hi€rn soAt rlUug tri, phli chu rliro, 'I'a kh0ng ih8 ngor d,5 trn {bng rfr dii lita bip ta. Sr.r kiEm so{t cfr tqa cirnfi rfit'chn tl8 trAnh su gian l4n. 2) I)irns ph6p loai suy cAe ri"rrrg lri,{ln tryonl{ dy khrirrg th6
gil thuydt dA chung lri gifii thtch brii ctc lj lE trirrrg lro-y;^ tinh co rltay rfri, vgng tr&ng, *m thi hey tr-r dru lri., liiSrn llruc. Lrlli trr&ng r:fia ph6i lAm lf hqc ho{c trulbn j, lrsy rliiirg tri,doe etru.crt j'nghi cira cri'loa, linh tnf. ,,Itii ';ri'i lrtcn fr:rrug , iic togi ehfr tu dOng, ho{c lra:tg, tlrrii tr,r rririnr; rlrr cila plr*i thdl miSn thuat vil khoa trr rlii!rr lrtitrr: kirrhr;4 tlt6 gi6.i thich do su xuf,t lriirr . r:irn eii]r'fl tfr tlri:r' i1rii si'rh hhi r:hir ngitla r'I6i voi eAc hi$n lu'orrg hiOn hiilr Trra l;orrfl phdng tbi nghidm ha{c khr}ng llrb girii l!ri,:h iiiiufi l"i' tJrul6t ihi! hi6n tu tuinrg ddi roi lrii:rr :
f
Itl-liir11
r'111111
tllr
uc i-rbll nla
!
Iqi lrien t.ul.rnfl bXu,g efich ur6 cngc dtil'r !ra. \ii tlrr fuiln X k6 ehi tidt vE cnQe doi y" Ta sE r5.n ci.' r'ro r:ri(" chi ii?it dfi ghi trong bubi hc.rp b*na hiCIrr lr','r r10 riiilr"r t;l reirr e6 theit co t$n X,.. klr0ng ? 3) li;$ru s'r,*t
pniv ilr Giruong
l.- r6n olAo o6l v6t ruoa cnlGu nbrnr.
Chring ta c6 th8 tOr:u tfit hai quan dt6m : quan diEm q0ng [ich vA qnan di8m b$nh vuc khoa chi€u hbn thuAt. Song trong srp c6ng kich khoa 'chi0u bbn, m6i rrgutri ditng & trong lf,nh vr.lc cfra mlnh rt8 c0ng ktch mQt cAch khic nbau tiry theo minh nhin vfin dE theo khla cgnh niio. Chung ta ldn lil:ot kh&o sdt:
Il
Thftn chfia
gid.o.
Nhibu sdc[ cfia dqo Thidn Chfa
c6ng
kith kich li$t khon Chi0u hbn. Ly do ld toA thdnh La rnf, ctro ildr hl ruilt l6i giao thOng vdi quf tric lt (Satnn-D6mon). llmile Clrris?ophe trong t{c phhm < Mensouge et l)anger Spiritisrne D df, lOn tidng h&n hqc ddi v&i Th0ng linh thuldt Urnile Ciriistophe chn rXng su chu hbn ugudi chdt d0 tinr hi6t h$n hia cdi tfr cd rrhfrng gi lA rtQt tljlu r;flnn
rltl
nhu IrrQt rrfiudi dAn phgm lugt v$y, lir g'a bho rti.rg 'l hi0ir chrla gi6o kh0ug cOug kiclr klrr,a he: rA ly tri sr:ng ndu Llhon hgc vd lf trl ctri {p dung ?r{lng dln hr.rt cfia ho rn* thdi. Cdn mudn giii thtch cie djbu trong lbtlnb. kinh thi clri cdl Oh{a cho phdp ngbia tr\ do tf,.nh vrle cirsr, duc tiu, ql)
ct-tr:g
,
(l) Mrrrs la rdv6lal.ion blbliquo de pac la volont6 gxprisse de I)ieu n'est accessible qu'A i la Foi (sAch trich dis tAl li6u tham khlo s6 15 tlang 73), r l
TTIi,N LINH IIOC
gil
l,
de Mirclair c6ng kich kich (1) san khi di{ cho , rfrng cile liQl, Thdng linh lttruydt r",
,
MOI tdc
ktrAc Francis
hlgn tuong, vB dbng bbng r{bu do dbri6 tir l8n Sil ml1o lqi ca tsng Th0{g linh thuydtl &'Chrrang II cfra tAe phhm nhu mQt phuonf ,phAp lAm thon diu cfc n6i tlau khb cha ngu&i diri v{ chl cOng kiCh nhiing su thur: hAnh (Cr: qne je critiquc c! sont les pratiqnef. je dirai ,;,,e .u rtootrine spirite es! drninemment humsiue et cernsolRnl.e trang 89).'
..\
I,'ranpis dtr Mirclair lqi dE ei.rp tl$n rrrQt t6c ilhhm khic nban dE < Les $orrtreurs d'eslritr > do Georges 'N{eumier vi0t ll'ori1; .16 lfb gii lgt tihnlhhiing rnirntr lcli Lrip bo',rt cira. prot sd diind lfr, Dogn cqrii cirnq Ir. de Mii clain c0vrE1 klch t[riinry tny 'I'[rdng' linlt thuyCIt lrilrrg rngt tlnngt danh lit'. Clrir,rg ini ltrtch ] ngnyCIn rin clo:rn pirflp \rIn ily rrhw
san:
I
,
i
n f,e demon tpirite inluse sonrnoisenretrt tlrr.e doelrine d'Cillr'6lnpntb arrss[ nCfaste l]ouf I'eslrrit,-1ue g}ouf l'&rne. Iispritl dlrlrlenrs ]"t de tdndbre$. peidition et de l.'dqrrilillvg islelleFlu[l et .dc ltl snnl6 spiln(uelle*noco-psinlrique dre tle d€liri:, I nl{rn
Dc:'trine infollne masquant et 6iouffnnt i'idie ,lc ! )ir:rr, qn'e!le if,1,rrore vofontairement pour s'v sntrstitner, currfreption. qni rtite{e l'dquillibre dont ont] v6cu jusrln'iei dr.s urilliers de gdheratians,nl ,
Dogn n&y lail tu rhAu thuilh v8i dn4n lr0rr cho rf;ng Th0ng linh thuyd! cd thb thoa diu dru ktrb cira rrgur)'i tltri.
(r) Tit ll6u ttfam khio sd t6.
l,
q
TIIUAT CHIEU
HE)N
'I'{c gii cdng kictr thdng linh ttrnydt vt ldru ebo dbng tfr bi hdnh eubng vong bi im lnh vS diOn khfrng. Nhrrnq d. Plrdp 'trong khi nghidn eun vE vise odng klch thOng linh thuydt chring ra khdng th8 khdng .nb c+p ddn nr0t trcc gi& c6 tidng tlen6 Gu6non. ll"rc (iu6rron'trong trie phhm c I-.err.eur spirite r mot tdc pbiirr lihfi cl:iy df; c6nq krch 'I"u0ns,Iinh thurdt r{t 'iflt nh'ilr;" Soiig rl:bu dAng ctru y 1A Ong kh$ng phri nhg.n cric [mrrg lhii r:iirn 116'6 rri' lfi iira h;p song 6ng chdrrg lai ldi gifii ihicli cfin pti6i 't'irtirrg l.inh ttruy6t, 0og rri6t : << Noug ne ctinleslons nullement la rtlslit6 des fncultds dires ricdium_ niqrres el, nnt"re crilique ne porle que sur l,ilrtertrrr'dtat;on {Jr-r clr dulrirl:nt les spirites.'r,
iy
.li,1i.* ,i,1.:,elrilrr6 tn thly ttend (iir6*on li;r la,in nn0t i;iiri: tt0,rf; 'riii vA chfr (luBir rd If 16 Ong drrn ra l--l[t lrhi ,\" khi 0rrg lxlo riirrg nhiing ou,)c kh,fi.r s{t cira cl: rrl:.i lkhrio rri'n vl$ liah i'gc n;iy khong cdr g'a tri lirrr nhl: rf,rr. r iri r:rr lv lrran *ng ih c6 frh8 IJ6 flfi-v ir6t rneli ,;1r,_,al tlri-uritri4rrr iit Willianr (,yor;kss rlrc) ,rlfi'r t)eirl, riilrier. ". v.y" 1'11 ri:rg lri lliv lllm nqaq ntri*ir thh3, ru0t .qii , irit lrAc hol nilr ( rrnille' liiainrriarrlonciing tin tu&ug Th0ng lirtb ihr.rr.6t. Dny it urrlt_ eiu phc blnh efra tirrg : s .., Nlain rlous l)ourorls dire fu:ut rJe suile que, eD raisr. r cle leur sp6i.lalisntion la ec:rr!c',errce rh cos sayjtnts sg tfouye liruitdil n nn rlo;nnint restreint ct le hors de ee rlomnirr'e, leur erp!nion n-a ph:s rle valeur qne belle du pr,enni,rr \,(!nu l). {1. d{ty Ren6 dtterrr-m nni r*ng nhfrng nhfi hfle lr?c hiQn dang np,hi4n cuu lf;nb vgc chidu h?in thuit chu kh6ng ptrli nhfing r':gudi khOng hb ngtrri€n cuu, Ren6 G'6non cfing phri
,.] i!i
.j i ,i
rd
__-'-._*_I
ll
'71 Ii
,,rl
'|
THi.N LINIr Hoc
cdng n[{u cAc hiQn tugng cfia chi€u hbn thu$t lt c6 th6t song d{rg ta ch! rfing khi gi&i rntcn cdc bign tuong vb chiOu $bn nguqi ta e6 th6 dua ra nhibu gifr thuydt kh{c nhau v& khongt phii clri c6 gil thuydr cira Th6ng tinh thuy6t ln drirrg vdi sqr thft(trnng ?G cfra r{g phhm trich, dfrn) Th0ng linh thuy6t nrA llen6 Gurlnon n6i ,IAy lA he thdng gifo lf dria Allan Kardec vAy.
,]
Rend Gu6rion phfi nb{n nr6t c{ch tr&ng trqn cfc hi6n ttrryng tIfr tluoc William Croohes nghidu criu. Ong chc r&ng c{c cuOe thi nghiQm cira Crookes ddi vdi 6ng khirrrg c6 itnh c{ch qnan trgng.' Ong ,chi c6ng nhdn Crookes c(r rhhm qnll!' lrong rlliluat bod .h<2c drlrfi khong c0ng rrhs' cr'olies 6 nQt ,tlia hgt htr6c. Ve danh tir cfc chric v! khr:a hoc kh0ng bio dfim drclc c6c cuQc tht nghignr cfra hq cldi vdi c{c' dbng tii. Hq c$ rh6 bi dling rr? nny bip bgm (nryslifier par dn rnddium). f
Do4u kdt iuArr llen6 Gudnon .cho r$ng phong tinh ndch ma qrii vA chdng lni 't'iri6rr Cfrrla..
tr{r.r
cd,
clrrirng ta dd hi6t rfing Reird Gu6'on rtii vi6t vb r'Qt tb ciiirc ti.h rtilin q'6c-tr1 hhr'rc nhr.r thf; ndr:" p6 lil khi
0rrg pb6 binh lf$ong tl:isrr hqn ( ftreosophie) di€u chii quan, m{"it chibn (l)
cii'g
mot iufl*
Ilend Gudnoir (15 !v(F dlia cfi n$.m v[ ligt. tfrt cd c/rs cuQe khiro sAt 4.ira gidi hho* trgc vb chi6u hbn thu{t nhu kh6ng c0 ;iiA tri. Ong ra ciro rfurg tlbng tfr co ihA )rip
(l) Rft tidc lA 0rrg Nguy6n duy Cln rll dirug d6 lep lu{n trong r vin nrinh D0ng phucrng vfi TAy' ptrucng r va khOng , ilrra ti;$ng cbuong khAc cfia rfoi rtoos thian hgc dd tra ldi tgi Iton6 Gu6nou" I
TITUAT CHIEU H6N.
I}
rluoc tfit ci nt&ng nhl Lhoa hgc. Nhu rh6 rhi dbng tir kE ra ciing dAng li k6 dB cho nhA khoa hoc thd lqy hay sao ? btrrrr
sB chr?ng ml'h riing l{p lu{n cira mQt hocgi& c6 ti6ng lgi c6 tinh cAch phidn diQn nhu thd nio, chring tOi irlch ,au
dftl j kidn c&a rngt viltu si trong d4o Thi6n hbng y gi{o chfr.
Chrla, m0r
lliing y girlo chfi Ldpicier trong t{c pkrhno c Le monde ini'isihle > ciing ceing kich chi0u hhn ilruf t song , tAc gi:i lai r6ng nhgn c{c hiQn tnqng lA c6 th*t vi l$p luf,1 \ rli' d{t hon. Oug vl6t :
( ... Chn dAy r:gu
lrdr"
Sig r:Ong klch cria rnQt vi chuc sfrc cir u.* tln trong , 6,iAt hOi ddi v6i th{rng. linh'rhuydt khOng phii lS khong od !J-du nhf,t ld th6ng linh thuygt & enep. Tai dAy Allan Kardee .IA s$p dflt .tbAnh mQt hQ thdn6 gifo lj (doetrir:e] trcrr:g d'5 Ong cOng nh{n ad lugt lu&n hbi. Tin nhrr thd
]'fIiN
76
LINT{ I'IOC
te lr{i vfi Thfdn fchira gido chi tin c6 ru8t ki6p s$ng mi thdi, nh?it lA khi thfing lirrh thny6t nrutln dflt mlnh thilnh mQt t6'r qii1o. VAy su c6ng hich lhOng linh thuydt kh0ng phii hoAn I toin tlua tr€n It do l hrrc l6 nrA cdrr c6 dilc hiQt ( I ) 2l Tin l.,rinlt qiio, 'f'heo nquv0n-tfic riqo 'l'in LAnh {.'ilng mOl nguiin gde viri 'l'hi6n chua fiiiro lin e6 Llhrl:r vr) 'l'hidrr dAng din rrgtrc tbl cAc muc srr dgo le t?it nhi*rr cfingl mQt l5i do
clrdirg
tqi th0r:g Iinh tiirr.r,6l.
MOt trong cd,l o.vrrrt su, Iloger (ilarrloir trong l{c plrhm o Le spilit:srne en liree de l'hisloire, tle la sr:ierrce ct rle la religion n ([,arasanne 1!ll]B) slrl l-!ri r)n lrgrri 'i lrOr:q lir..h lhuv{t "ti 'n/v drr{vnf{ elriirr{ la.i rlrr y 'i+t ctrir 'rgliir ii;i rll! l4r;1 rli,l y",',; ki,r,1 ftr:r. efiri J' ,iti lrgllif a 4;'r11 [j1,11 ;. 11 ,
lfrru lir'h -r r;6r: $iQn lu'nn11 liirjr.: tlrurlrnt., lt0,'rri hi*h'['irdnp; iirrh tirnr {i 11:i larrf rlrtrrfi drn,i 3ir l! thurGt r:iia rn}roh rri:r l;iir.r/rt: llu p'r,1,t t0n j gif,o.
3\ Plujt qitio" iil{t:' lriiu tu.r}rifi v} rll,rg
lr4rrpl
rliivc
eifii t!rfelr irlrrr ihd rri,o ? l'rorrir k:r-.h < I rirrc lillli{"rr ,lt'rc l',rli t i:lr<1 rlirrl trrjltg lr!c ln ir.inh lrid i rl ll ir! 5{) rr}qiil rra chttiv:tfi poi hl < rrqli frn Lr;l f),
11i:!r
I
Vi rlu: q vl nr+ uh$p lf,n nll:']' lirr. didn > {tlanq 2l'[); i'l' tlnrrb 210 :
llrrrf;n tif ll rrdn
(l) c 4.c
et
Lilnn
n6 xrrfit lrbn nlr[1r viic t',
rl)enis rnft mdn
tAr: ph"im
a
Drrns l'invisitrle
aib
I;
spiritisrne ro. (2) Xem ri.i li6u ttlarn khio
I'i uri r'gu',)li bi nhAp
cira ,\llan harrlec ilI tri ldi trong r v& < Christianisnre
c Ap1[5 la nrort
I
sd 7 trang
2(t3
trir tb
sau.
T]IUA'f CIIII)U IION
kra lri khO'g biil tu cho rni'h dri'g ttgo vo rhuong ni6r irdrr r:[inp1 tfnrtrng n6i nr kinh phf;p. 'l'rong giliy phrit th6n hinlr nrirrt.ri bi ki. bi{u hr$n rR ong rhhv, cr) Di, vi rlii thi.,h hny 'hAp pirlr nii, v.v... ho{c & trong ni:A tcri, tu noi qirsrr [ri-r r;hi6u la hio quang sAng f.nh. I.lguui ddi lhrn cir. ir\ ijii i'rit th*t riii rin nghe theo l(ii rna giao hoA srrnil lni.r) l-ril'3rig lung phdr giiri lu{t t:rjin lrhat, lcn larn viQc t"hlr-r'" ciur: li"u uoi nfrli'ng tlibu tai rr i:n la iuug: Hoilc rrr-yi r:lrr-r iri. clr lt.i.irii ra rtr'vi, ndrn rrbi rlao bi'h gi[i: 61iii, 'ao ;:;i;r' lr:ri r:ir hcil hr)lrrr., lriri.lrll irr-i tirrlr tlrhrr rlirr chling lr^tri6rr r:lr, ri:'ir"i hau l:li t0n ciia, I)rirr rrrri rrra kil nlllir^ chri rr lrri I,, lliil-t' Lo rrgrrlni hi rua rrh:l1r kia dErr hi gianr r:iiru. ciir irirpi birjt Ir'rrcvc thi khdi .,ao lur\u l-r5i cr.lir ln6 lhm, llht)rr;r .i;il( ri;l rllr.. vo.tr rtc d;to > vAl:iic tloau sau c[pg ttli f h\:
Jris* m& be tufrrr hi6u tridt d*,crc (lip thrrfin tig' uiri,'u iriri rr€r: lru xnitt hilri nlrirp cho nguol,.. > ,(
I
.ie'rrr iriru th6 rbi tu-y rlgo l)ir{t kfrOng chinh thuc t*5rirr l-rii rl!iirr+r lai cac hinh thirc ctia'l'hfirrg li'h trr*r'4t vd tlar_r I'lrit 1lf.t':g lu tlo Iin ugufrrrg cirrr rnoi rrgutri song tr,ong ki'rlr sfir:ir l'ilat da t6 'a hinh ttrr.rc rri)ng bring la hinh iirrh rfir nra rtruf cfing gil. gidng rihu cluan di6ur cfra rt'hi0n
clrri', i; f o.
vd ie tiit
rrhi6n cf;c rrht trurbn girio crla,lqo l,h0l bao gro' thn thAnh viQc riu db cira rro rhe. clbng lrr-rrr;1 r'a xenl dri nhu rnQt su nquy hi6m rldi v6i clrrinh ptrip cirn tlt'c 'l'hie h Csr vfly. 'l'6m i+i ngtroi ta kh6ng thb qunn niQur tluo'c rr-rQt phat ti'r chf,n chAnh lai c6 th8 16rr iliirrg xudhg bong hay rli t0 b{i & ciic am dbn. Nhu vA) ld tirng phtlc ngoai dgo. kbdrr6g
l
fi
li 1l
1l
!
I i I
ii,'t-$ 't"l19 i.l, itJ . ! i-r.,i .i.${ i
l:
t:
,.,J.r
i
l:E
i:j
ll
,I
rsANI LrNII/ Hqc
I
rHuAr cnrEu
ndr.r i\
L
-::::
ngudi ta kl6ns-. o'+: I
'c6 citng Tj-:t1*^oolln""t:: chira nio cirdg nglei "16 "i6r-rn > rhm th&ng b&y < xa tQi' vong nhan cd bbn,l ho{c mlnn i thu vong' va viQc i"arT;*-"i?,-{oo" dbu to imQt btn chdt khsng cdn gl hdt cdng cilu si6u n{u cho rirnq luguli Ph0t' cO[g nlr6n ngudi thl lAu! sao u, iii"- *ai r Ftay- dao md song dbng b6ng li hi'h thuc .i,t, oA*f tnt ra .ctidtl ".ii noo vr u""" "r ;;;" 'ile" ]y -q :"i. "o1l-' i,' l€- ttring hsn' DiEu ;qt '!.tt"6, "*" ']nt "u Nhrfng
,"uo
iiiJ"ii,
fri
\ttreo.t
,lo,
'ffr
Cdng n6i l(trting Ti't rrit crr nl6t'gr riila hhrl'g? > Ngili
nrOt hom ihhv
r&ng: < Ngurli'tr6r,;t 'hi6t thui sq uh&ng ldi : < NEu t* fit chf t rbi rnil con theb (rr:g cha' -ndu la ro' charr hi6* l;;l"-,rie" tnitrbi'lb scr coil chiu bilt hidu' chtt i;;;;';il ;t k[ong bi6t sl chdt co mudn' bi6t -ng-udi me chdt L6 khQ;;"tuot' tlg"tti khOng phli 'li chnvQrt bi6t hav khong] liCt' churQn d6 sE bi6t D (xed Nho si{o 'chn kip ng*y lUay gid' rbi sau t(trbng trang' 137)' Lgi & rtoq'n khnc cira 't'r6n ,,no[ 'lt* cugi lA rn'dt hfrn lihoirg bi6t gi nfta : Tit luan , , ch;i *""t chdt li cdn :ho 1"l.tt^Oi ndn tireo ie b{t nban ]tnotg tli'l qOn -d"q'.h*o'bdt tri h;h0ng bi6t nlru [ri0 ilut lla 'Irhn kY 1 {Lo ]tqoe'Kim)' ,
r[ng vi{c hi6n d}i, sdng lfnbng "glf'A cho sintr' Eqo xft ttrd li chn' cho nnnn o"ruJ;1"#;$;t gidg khOng phfri ln vt v{y cb ngu,
'lrudc
..
:
r,et
ll
I *---.-*.*--','' ,. .'' -'""t-'';'-r.'t
sE d6 dip tbfly trong.hgo ilruydr_cfia Krishnamurri & cAc 1l ldogn sau. chung
,l
),
a;
,
51 i'ao qiao. E6i v6i vfin ctb' c quf tnho c6 hay kh6ng r Lf;o Tit cOn , crrua q.fr quydt. Lffo 'tfr chi rie t ,xng dtrr c6- ura quf thl ma quy cfing phfii theo lE tg nhi0n khdng thA hau phric, gieo hgn eho ngudi ta rlugc cho n0n Lf;o 'ffr ndi ti6p: < I(h0ng phAi nra q'j. cfin nhfrng nu&c c6 rI4,: l
*l$o
v{y,r
Gifra Cao DAi giAo vA f,hOng tinh rhuydt nhu rhd tdr plriri cd ch6 itli'g f vb nrQt vai ai$m. viy thi y ki6n crin Cao DAi rldi v6i I'h0:rg.linh ahuydt ch*c kh6ug phii It mQt l{p trudng chdng ci6i mA eo 'ld . cd mQt l$p (1) Xem
rli
liQu ,tham khio,sti,b trang,
,,
91.
!
.
;! i:,
I
1l
t ,'
]:
'll
8{,
, ,1,,
lj ..
'''"
,.:.,
,f
IHAN LtNtI IIQc
')
gln gi6ng uhau.' I'uy nhi0n itdi vdi < dbrig b6ng> 6' ngoAi v0n! dqo Cao Djli thl nh&ng hi$n lunng dy dqo
trudng
cao Ddi xern nhu klidng duoc chinh xf,c l[rn, Itg ctri tin c{c elbug {fr do Eqo 'tuy6n uhgn nia th6i vA cfc dbng Elo. tfr dy chiu Sqt quy lu{t pidng .c3a,,
{.}uan Quan di8m cirn Cao dlni gi6o durrc minh rd r&ug trong rnQt bili thuJdt gido cirq
dinh
mqt
u... Churrg ta cdrn c$q ttn'db m& c$c cu$c tifip xtlc vdi c*.c thhni finn do nl1&lng dQrrg tri' kh0ng chinh thuc (des rnddiul.rrs non officieis).
bio chring ta pluii coi c'[rung .,.'Thbyl .: chrlng.ta ciing rrbtii'g cugc ;v{n dQng *fiq cfic ltrln linh xi{u vd cu6i, cilng tt+y cds clQ tfr ptrf,i, ih+n trorg oidi voi sq ludng gttt
i
cira
quf sir (Eatarr) (1). .l
Gabriel Gorbon nghi0n cu'u vb Cao tsAi gi6.o cho lAl ruqt hinh thjrd cfrs rhhn lfnh hgr:. Vigt t'{sin. l'h{t ra Cao rl$i giAo lil FOt rOn giso, tuy c6 drlrrg hiuh thuc chi€uhiin de llml mQt ptrucrng diQn truybn dAo song ngodi ra, cOn cd nO! he thdng giAo-lf cln cu vao su ph6i hop cha bn tOn gi6o lchanrr . gbm : t{tro-Lf,o-1'hich. \ ,)
:
.
r:':t
,t
'
I
'i
TnuAr cHtEu HbN
81 in
t
c6 th$ girip lch cho sl.r hi8u bi6t tinh lhln .rr de dirng rnQt cAu nhu sau : ((... Nbn, ting cria Cao dei giAo nhu ta, de bi6t ldr Ttrhn liuh hqrc r. Nhu thd ta th{v hoc thuS 6t
rdt gln vdi Cro dAi gi{o vil, \' (1) nhung th6 blo Oao dei gi{o lA thhn linh hoc. thhn .linh.
kh6ng
Nhdn tiQn day chring ta cfing n6n bi6t qua co hrit d+o Cao DAi.
I
cfia
Co li vAt dtrng dD thinh Ti6n 'fhAnh duong bXng lre nhrr cAi git't hioh bhu duc, ngoAi phdt gi{y vAng c0 c*n biing nh{nh dau dai ldi l-r hay 6 tdc, dhu c6n thuong _khHe dfru chirm loan, cfi,n mQt o0y .cq lilng mAy hay tfd ,IE vi6t b{'ng tr0n m{t. bdn biing cAy bay cao su. Th& co hay chnp co' c6 urQt ,hay hai vi tlbng tir' ggi IA phd touo, Kbt lidp di6m tay dbng tfr cfr .dong vA di6n tfi tw tu6,ng r';r biing rdn tu thi phri, tAn vln. Vi ph{p ddn rtqc cbii itit horg cdn vi diEn kf ' rhi ch6p chfu., 1Zy 'E
pqo Cao EAi chi rrh{n giAo ly do thlrr ti6n truybn s'n ciro diing rfi' vi6t. lltnh chu clao Ceo EAi khdng c6 ffrue tlich hi8nn soht cAc hi6n tugng cira dbng tfr dua re. t, nhu cae hgi TAm linh quiic tE vi cdc hQi Thhn tinh qudc r6.
i
Henri Rdgnault pho cnfi iicn iiy l-ran qu6c t6. vE h$i 'tliutr iirhn tiqo ih6 gi6i {a te pno tbng thu kJ hQi 'Itrhn gifo tqi hQi nghi cho Cao dCi gifo linh iroc Phfp, PhNn. tl+i tlai diQn di6n lcho llnh irQc t1u6[ td ph0c trlnh dou tg.i hQi nghi ndy nh6m & LuAn giAo Dei gra$ db : < Uao Cao Dar vor. nhan d6 tir 16 ddn 20-5-1952 voi. EOn i t{r
{6n
,L
--+lr) 'xem t{t ll6u tham khlb sd 60.
li6.t ludn. T6m tii cAc r0n gi{o hi0n nay c6ng klch hay bCnh vuc chi0u hbn thudt tuy theo qnan di6m riOng cr'ia dflc vi giAo chfi hay 6ido If cfia ho. i."i
-
i, I
tx"nt
(2) Xem
'' tei
f
tai
teo
tham kbio sd 61. tham khio sd 8 cudn 1 lrang 72, I
liQu
'r":flIsrdi't$,r!19n i
,4/-W*^ d "ffinttxdh&Wffi ,&:H ;:.,Liffi y#7ffi, L+-+i W ifi;1 ;r7!iI4' ni--a tu'
rc'tW/.-: Fefit;l-rnudr cnrriu lrdN
.
rr(
bqn be cira tOi tlfi cbdt rbi v& nhu thd cO cl nhftng , 6ay 'chu5gn 'vil nhfrng trudng hqp vb cAi ch6t {y. Do n?iu aO y nghi ch6t cO thb nOi mQt cAch ndm na IA -"* nghi chlnh vi ta c6 ttrb dlt cho n6 danh tt y ,nghi K. f nghi nny cd gifia ta vi dbog tfr vt do d6 dbng tir c6 th& jclm tho duoc f ngtri dy i[0 di6n tl ra vl y d[ d6ng vai I tr0 cfia mr)t ngu&i chdt nhflp rdc' dbng r (l) Gil thoy6t cfia Carington d{t dudi danh tri li < li0n hdt tu tu&og >
(dssociation d'iddes).
thich (tous les lfaits oir la vig et. 'ia pens€e trous paraissent inexplicabies) (1). s€ manifester lprr ,des pheqorndnes 10
Quan dibrn cfra phAi t$m linl hgc ddi v&i Th0ng linh thuyOt nhu th6 nfo ? Phln nhibu phAi 'Iilm tinh hgc cirng cdng nh{o ctc hiQn tugng chi0u hbn thu$t cfira Thpng tinh thuy6t, lho c6 lh{t song hq khOng gili ttrtch nhu Th0ng' linh t$uydt ve hq cho rffng hiQn tucrag ttbng, b6ng chi lA hiQn. t,uQng do tlbng tir ,xfy dung u0n. "t'
llt.
IIQI trongi hgc'gifi thuQc phii nAy IA ry. Carington nhf,n vi0n hQi khlo cuo T0m linh & Anh gili thtch hiQn tugng dy tt+i. y nUu sau : , < Vi 'dg' t<)i mu6n ddn xeno nrQt dbng tfr.l CnNc chln rXng trong tri tOi c6 hinh $nA cfia nhiing ngull (hdt vt nhu v{y c6 hinh'inh cira nhiing cha mg (l)
Xem
tll
dcs sciences).
tham khlo s{ 20 louvrage co-uronod prr lilu I
]
iNhung chring ta nh& r&ng . hiQn tucrng niy cbi glii thich lrong mQt sd edc trulnglhqp "'i te cho'rfrngp;db'ng tir li mQt k6 c6 linh fuQ '(clairvoy{nt) dA doc dusc tu tu&ng cfis ngudi t16n xem song n6 hodn toin v0 gie tri tt8 gili thich cdc hiQn tuqng nhu c6 th8 chup rluryc hbnt ma, in dilu tay holc nhiing logi chfi trqc ti6p vA Io4i chli lu dOng ml c6 cl chfr kj vA net c\fr gi6ng y nguli chdt tf5 vi6t I hic cdn sdng,
l(hi ktrio cuu vb v{n itE oAy, chring t6i thi6t tu&ng c6 tb6 so luqc cuQc tranh luSn c6 v6 hto hung gifta mdn tlb cira ph{i tf,nr linh hoc vd th6ng thuydr ]inn
C6
hai lubng tu tu&ng ddi l{p '
1) MQt
phfi cho ring
q1{*
cAc'.hiQn tuong dbng
do hbn ngubi ch6t nhfp vdo dbng EO Ii th0ng linh thuydt.
it
b6ng dbu
tfr ml phtt
sanh ra.
l
2) MOt ph6i cho rXng cAc hiQn tuqng 'dbng
I'acad6mle
(l) Xem
-
Tr^ 294 a. 2-,fi'cfi-$:4,--Q
tAi liQu tham khlo.
b6ng
chi
u<..[u .-.1 e&L-l ,l-.;- 4-t lz.^^ .t^- o 6Jn- f)q'' -/f E -+* ?:"un 4o) a 4,* E+ 4 - >" {s4'a,4' 's; &ifi?a4".>"!;;E-;t=W*, ro4 nb h--'e-c,;' hU ,t^#" u4 1k i,e trA Lf,,/.; 4,r.."
hr,': t;X'
W'
'
ruau
LINH Hoc
hiQn lugng flo quybn n[n{ cria con ngudi cdu r+o ra trlc Id i tlbng rrii OO tA' gil thuydt cfia ph6i tf,m linh hgc.
lp
Vf
di6m uly, chring ra ldy lim thich rht d0 trtnn lAy curQc trenh lugri hAo hring xly ra gifra bdn hoc giA lA : Siroliver 'Loclge, vft ly hoc gia ngurli Anh sinh nlno 1851 vi mdt 1943, gido su vA vipn tru6,ng Egi hoc du&ng Birmingham, nbfrn vi6n hQi khoa bgc Ludn E6n t6c gifi nhibu cdng trlnf vb quang hoc, itiQn lrqc, v6t lf hoc vii di thai (6lher) va vdr triydn rliQn d+i diQn cbo ptrai rtr6ng linh lhuydt, v& giAo su ngu{ri phAp Charler ilicher sinh nilnr. lB50 vf {dt 19Bb gi6o iu dqi hoc ducrng Bal€, nhfin vi0n vi9n HAn-Ipam Y-Khoa phAt mintr nhibu cOng rrrnlr tbuQr linh vrlc y-t6 dni-di{n cbo phii tdru !ir:h hoc.
i' Vd cuQc tr{nh lufn
'i
gi&a
:
h] Errvesr Bbzzlno mQr hg: gii f
,L
*i' I
1) franh,i {y$l Ricnet I dAy sau ttrl.t
-
cdng kioh . thdng
a) Hlnh nUuf ra. VSy, tbi
;
Loctse.
lintr rhuydt bing,
cAc luSn . c&
trt tue c&a con ngudi dbu do b0
6c.mir
ta khOng tlhb bio tu*ru,&ng ru ntridn 'gt{}i ivd mi c6 tu-trt&ng chn phrli] c6 ccr quan chria dr,rng no. D6 Ino0 6c. ) / I
t.
ii,],]",,,.1
-rL' -:.:.i..:3t.,,,4=:t*g:*;roLlrl .ar:r*i*n.s.J'-.-;*-.*
l,,li. )i"- *
,
t
L,^^r^,,i,Y^tA'.?4 *-ygffi^ i - W'#.'F,T2h (-an hL t-' 6 - C-O*i |.b)Saukhich6tthtphInyt6riccfraconngudivfin 'rlJ,.).|u'KIucneItnlphfinfthticcfiaconngudivfin .tu\ca".4^;+
j:
,
-
rb:r" tqi. phtn nty ii0n ddi voi tri nhd. Soog c6 ":1 nhibu bfrng chung de cho - ta thf,y trl nh0 c6 tfrEsoy gilm theo tubi tdc. Viy eOn s6ng sau hhi ch6t mA ,thi ktrong co f rrruc c6i ra in rrt khong phri rt s6ng (sur.vivre sans avoir la conscience du moi ancien ce n.ett pas
survivre;. c) Ngudi ra thdy trong c{c hign tugrrg chiOu hbn c6 rdtrrhiEu[rudngho.pkhAcnhaunhutruJnghqpd{cbiQt
Georges lrelbam
(mot nhr vln vd tri6t gia
tr6
-dt:.fit ,'nbSp vdo tlbng tri lA bA piper,. mQt rtbng tir danh ri6mg & fli vA Anb) song cflng c6 nhiEu trudng hqp qu6 u va
tiimthucrrrtrq.NhuvAyctrringta.'ldfi'n8ti6uchuhnnlod6 phAn bidt gii chAn ? vA nirirng hiQn tuoDg ma,dbng t,l biilt rtu'ge diEu bt An . thl Ri:het d{t cho mOt git 'hirng thu3 6t gni Ifl r cryuresrhdrie > (ngubn g6c b&i chii Hy iqp Kruptor : Kin d{o vd aisth6sis : crm xtc),drnh tu do charles Riclret ct{t ra rra chi t6 khi nrng cfia- cac con diing cb th6 bi6t nh&ng clibu ngoAi cdc quan thOng thuong 6i*c cfia con rrguoi.
d) Cr{c hbn kE chdt nh0p vAo dbng rfr c6 nniEu Lann qlQng sai lhm, nhibu cfi, tr6 9hi 1on, .nhibu sF qupn lfrng" rI) Cdc trbn kA ctrdr l6n kh6og girip dd cho chrtng ta dibu gi ci. Phhn nhibu hg khOng cho ta mQt ti6n b0 nAo vF cAc n4dnh khba hqc cho d{n ci ngdnh tAm linh ,cfing ti$y.
I6m,lgi Ricbet c6ng ktch th6ng linh thuy6t & 5 dilm : l) F,l dbng nhdt giilra rAm linh vl tri nf,o. 2)
lrri
nh0' khOng rbn rgi vinh v)dn -r-':i-L'&..
..,,
,,,,,
i'' ,,'j, , ,,
y.*t 14 try i' t,q(**-^At- '/a,C /"-(32.lrnni"'te-/-) l/,&r -/ x-l'; , vfl -u"/^1x l, /i ' , 'o.;, r., ] .--, u
14
,u
]
-i
86
' tnAN LINH HQG
.'i,
gil t4o cn] Adf, le ke chdt itd nh{p ,vio. 4)iTtnh cach tnofi bQ cfra c{c .bubi chicu hbn. 3) S\r
,
ttm thudn! vA v0 bb' cfia cac cuQc chi6u hbn. Oliver rLoage trt] ldi nhu thq n*o ? (1) Ly rE d8
5) Sq
v$t hgc'chdng I4i th'Ong tinU tnuydt tonn t5't td r trI nhd cfih uguoi ita & trong 6c > song nguoi, ta d{t git thuy6t :'nhqc si p6 chn OunE crr kh0ng ? V{y n6u ph{ nhqc kht thl n!+c si c6 cdn l khOng ? Ld tf,t nhr0n
nhA cinh
khong co nh+c cu tpi nq3c pi khpng tdu ntrgc dugc song khong ptr{i le mdt !6t lan nhgc I v4y thi fim nlr4c & trong;11gab foui im l6ne vt:,khon* c6 dunS cu chu khdng, phii lA qhdpg c6 [p,'n[qc ,va nf,+c si vfln cor. /
'
T6m i+i iZ tti6m tthu clra RichBt chdng l4i lhOng linh thuydt gbp trong l6h t6 liOn l$c giira th6 xf,c vd tinh thhn. NgL+Ui ta bi6t rfrng vdn d€ nAy cd th6 nhin duoi nhiEu khin dtph khAf uhau : tri6t bgc, tAm lf sinh IJ hgc' thln kinh t1mlthhn bQnh hgc (neuropsychiairie) tilt ci c6c trign tuqng vb ulm ]mQpg vE ctm] ung vE linlr tu$ tt6u chung minh r[ng: ttlm ltnh vugt ba ngoAi gior hgn cire thAn rlc. Dfry lA vfin db nghrOn :": bin trrb .:,"" con nguui vi c{q nflpg tlfc tibm t]r.r5. noi chung ta. (2) I
-- Bozzano), Yb. ba di6m dudl dU,iog ta c6 th6 mugn cuQc tranh' tl- di€n drn lu{n cfra Rend Suart vi Ernest 2) Tranh luln Sudre
fozzano
(l) Xem hcruo Mdta{sychiquc l92l sd 2 treng 05 tr& ili. (2) D6u rom : ( Si€r]r hi;h hoc nhfp ,m6n r cira Nguy6n kho* Huln sE ru{t bln.
THIIAT cstnu Hbx
!
Ren6 Sutlre trong tAc phhm e lntroduetion n la mdtapsychique > (Payot 1926) ughi6n cuu cdc hiQn tugng vb chi6u hbn thu{t vA Ong di itdu k6t lugn rhdng thOng linh thuy6l. Ering trudc hi6n tuqng ,bil Piper l0n dbng noi l& hbn cfia l'ellrim, ngu&i ta dff thfr vt cOng nh{n rirng c6c ioi nOi cira Pelharn'r{t driug (Georges Pelham nh{n rd r& 30 bgn cil cira mlnh hOu ding tOn ho vl, dirng clc cAu n6i ri0ng'mA Pelham thuddg' n6i vdi cdc bgn 6o9 trong hic sinh tibn vA chi c6 mQt cO bqn lA Wamer thl Pslham kh6ng bi6t rqd rrhdi,) Gr[ thuydt tdm Iinh hgc rihu thd nAo ? Ngu&i ra d{t vdn db Pelbam khi ch6t Ab Qi m0t, sd kf-niQm cd j thrlc hay kh0ng vA nh& nhfrng ru4g cflm mA bA Piper di6n,t[ lqi. Gil thuydt nry ldm cho bi Piper ro th0 d{t tluoc nhftng vai trd (personnage) vA 'ngu&i ta goi lA gifi thuy6t cryptesth€rl" prosopopdse (Si& thuy6d cfia Charles Richet) vA Sudre d{t la gia thuy6t mdtagnomie * prosopopdse (1) (srf hi6u bi6t nhfrng diEu mA th0ng thu&ng chring ta kh6ng th€ ni6u duqc). Theo d6 'bA Piper df, dirng nhfrng phucrng tiQn ngo{t giic quan (extrasensoriel) ho{c & trong th6 gi6i v{t th6 ho{c trong l&m linh rQhg l6n cira nhfrng pgu&i sdng, nhflng lAi lign dE ,th6 hign ra hinh' inh G. pelham. chung
,
Edi v&i th6ng linh
thuydt dbng r& 'dA bi6u hifn duqc nhfrug nhqf v0t (persodnes) m.{ t0m ilinh thuydt xem chi
ll nhiing
vai trd (personnages).
, |,i
T6m ' song l6i
l4i c& hai phAi i[Eu c0ng nh{n c6 biQn ruong gili thlch cia hai ptrti khAc nhau. Th{t ra khi
(1) Xem tAc phhm PersoDnages de.l'au-dell cria Reo6 Surtrc (Dbnsol
Parir
1946).
.
i
;1.,'i
lHAN LINH
HOC
ll
bilu hign duqc hbn G. Pelhnm chring ra phii bn Piper 't cQrg .nh$n cO hai sq ki6n dff dua. tl6n vtgc nCy : l) bA I'}iper lA dung cu.
,
O\ al Pelham l.\ -.Ar' rL--^ 2) lA G. D-lL^mQt' rhuc
rar^-t! -tt rh6 dA tAc dQng dt nguoi rLA
,hbn cria Pelham mi goi ldl ila an trAnh kh0!g goi d6 lA mQt cAi gl cdn ]lgi cia Pelham.
,
Bozzano trl fdi trong tdc phhm r A propos de l,introdur,tion i la m6tapsychiqne humaine > (Jean Meyer paris 1!2{i)
llp l+i lj' thuyft th0ng rbudng cira chi0ri hbo thu$r. '
il,- t
*t6.n brta nhd. hi4n lrt'
tri6.t lirislunmurti.
0og 1A nrQt ntrA tu tu&irg c6 ti6ng & An $0. Trong mQr bubi nci cgu5Sn tgi Ojat 1944 mgt ngudi ddu vdn Krishnamnrti. riqg : ( sau khi chdt cr-rn c6 gt u&a kh6ng hay nhu thd la hdt chuyQn. rNgudi tht bio rfing vAn cdn ti6p tuc sdng, kp lqi n6i 'cb6t ld mf,r tA ri0u djet, ng:ii nghi sao ? r Krirhnamurti
m$t doqn ngiln
"I.HUAT CTIIEU HbN
I
giii
dAp
rdt dii
lA doAn cudi
]vi c ... IlXug U{n tbn
song chrtng r0i chi rrich
J' nghia chrt ndn c6c agAi qui quydt hq thfi cOng phu l{y thi hfrn l{ thdi dO fiy sd mang lgi diEu rhgc nghiQm chdrr chinh vA ru6i khi no dd chAn chlnh tit nhiOn n6' s€ cei tinh c{ch trong d+i khhn ydu v0 ptng. Efrng ndy 916 uhu ta chi khi quydt rrdi c{e bqn rfrng kh6ng c6 sg udc tuc kla thi mQt dung ngfr nhu th6 chi lim cho cAi tilr ngu&og. no clng vitng vang, kie; cd th0m nfra d6 lh0i, ura df, u6i d6n tin ngu&ng tuc li.cLucrng ng4i, ph0ug hgi cirinh ugay buoc riudog tr6n toi diEu ch&a lE rh$t (1). Ugc ttruy6t cria Krishnamurti li hgc fhuydt chir truong su gidi tho{t cfra coq nguoi. Puuuog ptr{p cira 6ug tdm lgr h tlm chAn ly & ngay chinh lrong nQi tAm cfrn la ctro ddn tr4ng thhi chAn kbOng v0 niQm, phe chilp, phA moi hintr thuc cirn bb ngoAi, tu&ng.
:n"
Nhung nhu ra rI[ th{y; cAu tri ldi cr'ra dng kh0ng pliii lil phfi nh{n hnin toAn sr3 b{t tfr cfia iinh ubn mi ctit cho kA hoc dqro tq rlm lfiy. CAu rrl loi c6 v€ trdng hai cria Ong c6 the xem rfing d6i v0i thAn linh thuy6r klr0ng phrti lA boAu toAn , phri nh4n srf hOn lge cfia ngudi sdng v6'i kE ch6t.
:
lA bdt +i$r. ThA x{e ruy ch6t nhung phln tinh anh vifin c0nhay rHdg ch6t lA h6t chu5Qn, hhOng con gl n&a ci dttUng ? Qui b4n hffy rir minh trgch ph{p. thfi thing l{y db phit ki€n cfli chAn r. n b{r , bi6n, cfra, clc bgn, nhu vA[ n6 trong ypu hon le lfing rai nghe
ngu&i blo th6 {ly hE n6i rh$ kia u ? Dtr c6 lu{n thio cdch nAo (li n$a tht d6 cfing chi ld khitu thuy6l, ngon lir kl:Ong cd thrlc tudng vA vi v{y nnl thinh ra chfing cd
tuQn : Ld t{t nhien tri6t hgc meuh muog vi urhiEu hoc thuydt l[m. Ddi vdi nhiing k6 chi tin con ngudi IA mQt c{i xAc tbit, mOt bQ m6y, lE tdt nhi6n quan nigm clri€u hbn thuat lA mOt quan niQm viSn v0ng m0 rin !
.Ktt
(1) Xem r HiEn jchfrn pbA voog | (cAc bubi nrii. chuyfn Krishnamurti & Ojai rg11, ilrnh Hil dicb).
cira
,q ,. r i
,i
,|
THUAT CHIEU HbN
ti
L"l i
'L
chuons
ut.- lruYEhr e[ HQc e6t v6t KHoA cHl3u nbr.r.
9t
1)
su bdt t& sau khi ch6t'
-:''i:
'
ri!,*
, ..s ..'t
i
nhsn cAs . hi$n tugng ohi0u hbn'c6 thflt chinh 6ng tll hi8m :Phhn d0ng ld dung sof,t cAc hiQn tuong 6y v{ cho rlng Leadbeatbr cho rffng gi&a Th0ng linh thuY6t vl Th6ng thiOn hoc c6 nhtng diSm gi6ng nhau:
.
'
,',s
i
E ,.'l{
l.
",fr
r: II .:iri.:r$l
'.;"!r'!lJ ' ;Tt !
".t-i,
:-*i
,-'rii
:,'4i ' i.$.
,
i:f
.:',11,1' L
: 'Huybn bi hpc c6 nhiBu lrulng nhiEu ph{i khf,g nhau. " 0 rtay i s6rir* tbi chi tqa chQn nrst sd cic. nh& huyBn bi -a piJog tol clo dip kh*'o citiu dE duara du'"lnfln cira hg'
2)
I
,lj,
7) Quan ilibp cdc .hoc gi& hdi I'hdrtg1 thiin hgc"' Illpt tb cbuc c6 tinf cach nghi6ni cuu, cdc ri6ng lup c6n tiErn tnng niri' con nlgudi (mu'; *lich thu bn) tA hQi Th6ng thi6n Nga vi 6ng Olcott qot foc la,i ba Illalvastky mQt n$utri .nl ngu&i j${yr thildh lflp 1875 &l Au-Do' :
LI
nlavats{y cOng ktch,tir6ng, linh thuydt & ctr6 linr A6og {,f li b$nh vQ t0m thhn vA t}tE x{c dua' cno lcab t-J lrunng hsp cac dbng tft adn ]sqi ki*t sup vi di6n "o{og Eglifton, Slade,l Duglas flome (l)
Br
i
f,rgfi cfia
'
lndi
Leadbeater, jmQt nhAlhuybn bt hgc khAc 'nnf l1i mQt qnqn niQm rQng r[i hon'
t+i 6ng
. powell trodg khi kh&o {oo tb Th0ng thiOn hgc vidt: trong ttc phhm : < Le corps astral n chuong XII (trang 2tG 212) n6i vB thfng linh thuy{t c6 cho hay 6ng Leadbeater cilng c6 thi nNhiQm vb chi0h hbn thust vl 6ng c6ng thdosobhlc (trang (t) xem lq th6osolhte ltrang f,,em Ir qhef dc le --rJ-
I
par Blevastky. Blevastky-
hl,: rXng nhftng kE thlch nhfrng hiQn tuong' c6 chi0u hbn thu{t' c<):t dhu Oc tt,ql0 nglriQm, thl tlm - ddn'fhdng thiOn hqc' ngu&i ct1 6c tri6t ty tht tlm 6tdn
I
iit,r, i,;---i.rscLl
,;.j. r
Nhurrg mudn c6 i ki6n chic chin hon cA thl chring ta pU[i tim dQc t6'c p'nhm < Premiers'enseignementr des Jinarajadasa nraitres q dn cd hqi tru&ng Th0n$ thi0n hgu sao lrrc ir! trang 114 c6
chA. shiirh 1ril chdng l4i vi4c dnng bdt cu mQt logi dbng tri niro te chdng lqi cdc sq bi6u lO birng vat thA nhdt ln d6i v&i hiQn tuong hign hbn vi nh{p xfrc (Nous notts d I'emoppotonE non pas au spiritirme vrai mais seulement ploidesrn6dlumsqnelconquesetauxmanifestationsphysiques en particulier aux mat6rialisations et A la. meiliumnitd d incarnation) vi Th0ng thi€n hgc cho rXng dd chi li n,hfrng c{i < v6 n cira ngu}i oh6t (les ph6nom0nes spirites presque tous attiibuOs I ces esprits mais I der coques)'
vbdiBmcfnth6c&acon.ngu}iThOngthiOnhgcvil Th0ng tinh thuydt giAi tbich khAc nhau' Theo rhong tinh lhuydr con ngu&i c6' ba thl ris ltran,,
,,i,
:'!
o{
Ong
I
l
I
272'274) 272-274)
,.J:
srl tidn h6a vinh vi6n cho moi ngudi'
,i '
.t' ;l
-
i}
..
,1
i.i
'. ,l I
.l ,{
,l 'j
I
',il ' l', i
10t
rsAN LINH IIoc
lft nay bqcl & ngoAi (p6iisprit) vt linh, hbn (esprir) :1t hay chon ftnh. :l
COn
ltheo 'fhfnf rhi0n hoc ccn ngudl co Z rhg
Xlc thAn (corps dense) Phdch (doubleierh6rique) .VIa (corps asfrst) l---rHn trt (corps rnental)
:
I
i
|
i
lhuong rri (cbrps eaosal) i
Kim thAn (corps bouddhique),
Tiqtr rh6 (corirs atomique)
'
Thong thi0n
jil ;l",:llJin'f ;;:
a;,; ff
abng r,",. ;il-^ff"_i:lo dinh nr0t chrir cAi vla thl cdi b6ng gidng ntru lir0y rna dA sinhj '"f1-,ro.ng Ngudi ta goi l& nhfrng cAi v6. No bi Iubng tinh krri rr6n cdi truug ao" rr6i nbrr .u*"siail iior mAy mtr song q6u nd g{p clbng c6t nhtp uo ti.,o ,n"g ch& cfra ch6t. N6 li mQt 16 bAo ru dQng l:n,t, ,r."^ Olo"* phti rd]ngu&i hbn k6 ch6t sau rdr n6 rfl ra ltrdnh ll:
khl nhc truoc.
1'
I
I
0og Olcoft sn[g Up viOn sfia drr ki6n cAc bubrj chieu hbn & HQi trudc cl6 cilng c6 *y'"n'ru lai trong c People iroro thei orher worltl.,ri ",n," *o{t bln. 1g7b cOng nh{n cic hiQn tuo-rig cnheu nbn li c6t thf,t. l
C. Jinarajadasal lqi vidt trong rqp chi Thdosophisr f kidn nhu, sau ( ... Ihfn Unh. frq, 1Ul, chln la de thAnh cOng
:
93
bing cAch dem lgi bXng chrtng vl an fii sAu xa d6i voi nhiing ngrrdi vi mudn ttm roi vb sqr tb; tutl.a"'"rn ngndi: sau khi chdt vi khOng mu6n xem dny v{t chi nghia Ii mQt gifro dibu cho su seing kh6ng chilp thu{n, kh0ng blo chring vE nbfrrrg f itinh c&a cric hbri di.u khign vi ngoai nhilng sr.tlnguy.hiEm cho rihfrng k6 nio chdp thu4n c6c gi6o rtri.u cfia Thhn lirrrr hos ,,; kh.n; tdi, cAc hQi vi0n Th0ng thi€n hoc tAn o;;- lii,, "n,i,rg thdnh cOng viQc ldm err' nhau loai thoat kh6i sqt vd minrr vb vfln db cdi cbdt vir hOrr kia cr'ra tfr eiia c{: nha lh0ng linh hoc trong 1116 fli''i' song crrring ta chn phfii phdn iue* , rogi th'ng linh hoe :
]
rtog jml dgng tfr vA k6 ch€rgiao l.-?r.:0"
ti6p rhl kB ch6t
THUAT CIIIEU ndw
Logi tbri ntr{r & chfrqg qu6c noi mA thur6r .fh0ng -Hr1y linh hgc b6t ngubn trb&i sE 1,a A Anh ; ci t ai noi ugy hq dbu bdc b6 thuydt luAu lrbi. Cee thln linh ,nh4p vlr) c6c d6ng rfr dEu b{c 16 thuydt ndy. s";;-- ,iJ]* tinh hoc & Itre-rlia (& Ph{p vA & cnao r, i'-ni'il,i rtai d€ lqi crrffp rhufl' thuydt lu'n hiii ve My ghn hiin ri6p xrlc l+i gifing dty vb nhdn tIAy & Ila tfiy' cdc quS, n6i mot c{ch liirric ndu ant'il, e tsa Tdy arh ';;;g-;;,;;; ,d ;;; Ba 'l'A_y vd ho sE lem eho ,anfr tin d6n lu{n hbi, vA n6u a'h mfit & Anh hay Hoa K} cAc b6n sE fero .io *ntr ph{ir dcli vigr nAy (Dibu ndy .:Lring 16 rriQr .iQ*r r* iu&ng vb cuos dui: cris. ugud,i"Oi" U:" ; quan s6ng ra sao ttti khi eh6t cfing nhu vfy). Chinb trong sF khring bolng tlo n:d lI.P.lJ. xudt hi4n ra dE xac nhan uri t;;"".;' Thhn hoc, frong cu6n nhlt fy-sO mor cfia ItlOeidt: bA & Adyar, l3i chri quan trong: Vdng ldi l{y lAm ri6e r6i 'A gi*o ri6p vni cac hbn dx dg t4t rhy dbng t& Holmes. T6i cln phdi cuu' vfln tinh trgng vA t.i duoc ptrAi t,f ts;;
,t l:
t i
' r 1';.]lFFq!,rrr
Jrinl
TNAN I,INH HOC
THUAT
cHIfg
HdN
I
,"d6n
Mj
lA d4
-vi ch&ng hoc.'
t6
t6 clc hi$n tuong vA su thlt cfia n6 tlnh cacn sai llm cic lf thuydt cira thhn linh cbrlng
'
TAi llolmes vdi su: girlp dS cfia M' : toi tta
lAnn'
nbi
b*t htnh lnh .lohn King vir Katie t(ing trong dnh s{ng ctra gidi, tOi df, tao ra c6c biQn -tugng.hi9" hbn "irh-,tttg vi dB cho cfc lhhn linh hqc gil tu&ng rfing dibu :iy dA
do Holmrs tao ra. cbinh Holnres ctng ngqc nhion vi nang t6! tla c6 bi6t rhog ..y I nigo lbo dv i co lhit' c6 phli la ljr l5i cre[nc ? 'l'h6 gioi chua sin sing dB hiau 16 tridt v4t ;f* tt oi nqc tri lruyEn' Ddy ln vfin ilB c6 nhfrng nhau con trong cAnh vb hlnh, thhn hbrr c6c li6 ch6t hay c6c tinh ctr{t h"y dd le rlo'quybn n[ng hn ting tropg con
thuc (clairvoyante consciente) & trong trqng thAi tinh vd c6 tfrp luyQn (entrainde) iii bI,ta quen slt lich trlnb tiCn tri6n dang di6n ro, b&i mqt tu tu&ng g*n libn & muc cira tu
tu&ng dy, vr) c6c tu tu&ng ling vlng trong nh6m n6n dbng tfr < thd.y > vd < nghe n vi h9 giii thlch lai biing nhiing t[ cfrnh vA nh&ng thOng bAo. EiEu nAy c6 th8 ldnn cho ngu&l ta tin c6 su hign diQn cira mQt k6 qu, cti. Song til{ cl chrlng ta dbu c6 trong tri u6t chflt don gifin c6 th6 tgo ra hinh inh clAng tin cfia nhb'ng ngudi m:i cbilng ta y€u d,'6n. | .
1
n'{udi?AGatdnervi6ttro0g'fheosoplristinActiondth{ing 1) vA lo-i950. '[SSo .o mQt C6 ttbng tli hinh nhu rlugc fing ... Tu du h0 vi mQt i6 c{c bi0u hiQn hlnh nhu co gif tri vi cho ching foqt i nieo tuqog vE Katie Kiug' ThAt khd ldng nhu lt nlrftng fio rre hiQn . nAy ulEu I urvu su li6n .a. str gllll ,ni.nl lnlcu cau ta'gifiit ta 'ilH thoy dbi' ni*." .n" vO thuc. Ngdy nay nhfrng rtitu Cy Lrrlg'vu cuQc nghi6n ruvr uuvv urLt mQt oa m& rot de vu'a ilrbi Bendit vua Ric si ilA Uendit vi fd si vt Bfc vdn db niy vA ho rnudn i vi nq vl6t mQt cudn i sich vE "lio rdo tlb.'llq ddn laF cdc cufc lhtnghiQm voi mqt Ul6tr ro "b ,.d aoog ttbn{ tfr kha nhdt & Lu0n 40o' Cl' hai, fEu ttbng' chi Id hai Jl nb ii rq {o ,na, ctrn nirfrng uubi chiou hbn L"" ba phln trlm. Phln cdn l4i dbu 'do cAi mA la goi lA stic thu hrit ctra.tu tu&ng (osrnose d'iddes) do 'c6i tri cAc r-- Nhu tlbng tr?' cho svgb d6n vuv dua ueu -'' nguli i arua nh6m DB,rfur cfra noour thitc cua v0 lnuc vo 'tuQ hay minh rban 't dfi bidtl bA Bendit 11 I mqt k6 c6 linh
thi6n hoc ki6m huybn bl hgc Geoffroy H,:dson trong' mot bubi dt6n thuydt 21-8-1959 & Siigon vcri rr han rlb .: < QuyBn nhng tlii0ng liOng vi phi thudng gu& ct){) r)guol )) del db cap ddn vdn rlB nghi€n criu b&n ? .r 'A r . thd cua co'l ngrltyi hiing hai phuong phAp, Ong n6i : < Th6ng [hi*n hoe d+y con ngnoi vdn 96 2 quyEn n[ng si€u nhi6n ;
Nb:i
thOng
t(
ri.
1) quybn nhng
tlch cuc : cbir
2) qqyEn ndng ti€u crlc
dQng.
: thu dQng."
,
Quybn ndng thu dQng,(pouvoir n€gatif) thuQc tAnh thrr
THIN LINTI 'i
HQC
i
i .
Uonr, ttruirng tlii v6 d6 \nquoi ra t{hoPg thb tt^^ i th.Ao tu0\ tnre rhAch' hav tht nghiQm hlnp, \thudng pa lihong ""aat ml do do ta co' *ot du{c frtl nhfr{s 1a"t' \"u*:chu trqng hsn vb Vl 116 irt6, nhitdg nguai thon[ thi0n--hgc-itQng' q,ryeo pnof titrt ttlt buy chir
rt#
q,:'bo ndng thu done \"1 t, orraf th{vtil'ntrlrq a"t{ aen cho ta nhftng nguy-hi8m hnnh \nhrt cacl abng t"T*-:: "::,::n: nhfrn! ngudri ldd ;chi cang\ :snv. x{c luon n4p 'minrr ho'Tfi ;t Tt- ff;;; ii. *"ut db i'lo" loc m+ol hen :soil"itiy..'l: thon vd tu tqonfi "l[o rq cbo ta ton'' Nso'pi ra thi ncr cdn larn clro :'lT'uJ' il ,unt {"n thuc
l" luni' \ , n0n . thu thuc hinhl an"g b6ng cing'trtr
i,i
r,..
Nhirng o*itut 'nodns :rT v-----usu'rr A(^." r)Eu ugoai. lnn huong J'el rpi trnh tloi t1i rlgng rdt! tlOi deng tU" bq nlbe ttr{v '|;: bu&n$ t16 vn J klrous 'u *u11 9:1: 'u biin'{' Nhiing ti6ng
'|':ii:
;;;;",Ji-oo {ion- tl"'
\*1
lhrng
1no n:|t'i,l^*; quni gEnbi dd c*ng rmau""''uot on! ntao'bu&ng *" 11T, nhflp qoli. the 'bi anh on 'xau'r trsqg kh6 tri cho mQt tL:h ra mer DO lA' duoc' uo "^; . ,;,;-J chiri ttuvc' tU chirt khons kh0ng tq c'n cht i,oc csng tb6ng thi0n hgc -'''lri ltr6ng. "' l- *ra *'A tU ngpli
il: il' *"
-'i
trdt duon. Vi lE,
n": t1,::o,,:;tu:,r:T: trong d$n qubbn'"u''* ti1tr1- cuc nrng tich ctlc drd "ii* lt"ir,ff}g ";ffit;-n1''-*op.s-quv€n t::,"::,,,:':'-t:'T:i: ;{t c6 do tuygn 1an,-io diQn va llj'* .::. I *oo thm moi ptrucrns *t oou' ;;-";;tiit itL
.
t: uru6n 'ti :O:.-t:' :i:: KUr ta thni ctng tluoc hLi tbtr';emc6 dting cban khlo cuu tlo l"o"ta fap lqi dA lf- kh0ng... > bt I no UuYEn tlurEn bj -. .l^ r: ^ ^ .,.\^ ^hr"dT cbnong Kbi dA ilqi fi,ong tbiOn bqt .oe: ,r rh rhr.rc --.Ar tb chuc nitv t& ruqt
luo nbi$u bao nhi$u
onu#'pii ;il";lit'""ho
rilog hQi
TELr/iT CHIEU
HdN.
s7
huybn bl vA clri chny0rr vb truy6n bi mA th6i vl muc dll;h cira h(ii cr)ir li ughiOn cuu ddi chi6u khoa hgc, trj6t hoc, vA t6n gido. I'uy nhi0u vi m6t vAi hgc gil ctra hQi la nhfrng nh$ huSEu bi ho; tru danh nhu Blayaslhy, Learlberler Jinarriudasn, flodson nOn ching l0i thdy trlch ,cdc j kidn yi. rrh&n xdt cfia e{c Vi ndy vd Uet vAo chutrng rr:iv khirrig phii lA quA dfrng.
2) Qrtitn ttrhm cia cd.c ',hoc gi& khdc. trl(t s6 rin nhd huybn hi hoc & I'Sy Phuong cr5 rlunn niQrn gi ldtii 'crl l.'hX,:lg linh thuydt ? Chting t0i trrdng ta c() th6 kd nrfit sd cic ntrrl lru';lln bi hor: & t'lnp"
y
llrpur (t0rr thflt kl b{s si Girard kidn nhu' snu
liucausse)
cri
nhirrrfi
:
hi lr.r;: klific rrui phhn tl6ng c*c tin dli cfia 't'h6rg linh tiru3,6t {r th6 hulbn bi hgc kh6 rnil c0ng nh{rr c$c su tidp x*e 6iiin rrgrrdi .1n* vt ngud'i chdt. (t) ' ( llurbn trl hoc ciing khOirg phri nh{n vA khOng bao gi} phri nh0n vi1,e cr5 fh6 tidp , xric v6i ngucli ch6t nhurrg * Huyhn
hoc han chfi riit nhiFu c{c bubi thi n6hi$m cd clrdn thi'. PhXn nbiBu lA nhilng su hign thuQc vb tu hj Arn tiri hay thdi mi0n trong d6 cAc ltrc cfra dbng tri' vA cri' loa pbdi trqp v6i nheu dB cdu t+o thAnh. (2')
huyEu
bi
tlnh cfch
c
Srl thi nghi€m vE chi6u hbn thu$t lim eho cfc
rlbng tft' c(! th6 d.au bdnh 'thhn kinh
vi di0n logn.
(1) Xeu Papur s Qu:est ce qus I'occultismo r. (2) Xem Papur c La science des Mdgies l.
\-
iuuAr
TEAN LINH IIOC
tr
{ Clc $F ttrtr nghiQm fiy cdng nguy hi6m bQi phhn khi khdng cdn t[ chir vi df, dhu hing"
( YA utriEu sq An lnh, ti6p thec.. < Ri€ng
nLriEu
sU rdi logn tAm thhn
vl lphln c{ nhiq cfra ,t6i, 10i c6 nh{n elugc
nhibu thu do rfhi8u ttbng tfr dAng thnong g&i Udu. Nli&ng ttbng tfr nfy d$ ph6 m{c cho c6c cuQc thi nghi$m vi hiSu nay b! n[iing kE m4o htr$u lt hbn ngudi chdt ddn Am Anh nnQt cAch ghO gdm. (1) > :
Papus tgi $oi ,X,rg : < Nhirng ngtri 16 cira chi6u l:6n tlru{t c0 th8 xbm rdt ogoy tiid,t ddi vcri ngrrui k0u goi ciiug nhir hbn kg chdt, Con 'dtrd'ng thgc nghi$m ln con dudng dly eqrm bdy vi nguy bi6m. (2) > n bdy IVI$I mOn
tlg ctra
Papus
li
Morius Decrespe cho' r&ng
:
< Nguy nidrln lep lA phln ddng tr& uOn di0n logn trong trhfrng ltipu ki$n khirug khi6p vi dE mu6n tli s0u vlo c6c cuQc fhi nghiQm. Vfly khOng phAi vO lf md giAo hQi cfim
Ao u6c rnQt cAch tbidt tha thily mQt ngudi chdt ily lA truy niQm hlnh inh cfia ngudi {y, k0u gAi ngucri Cy vl linir chr.r ngudi fly tir troug 6nh sfing cira cdi lrung gi6i hay di thAi rni & d0 c{c hlnb lnh cfra dI rfing dugr: in sfiu cd th6 b{t tung ra. D6 tI uhfrng ttibuidfl x$y ra trong cdc cuQc thi nghlQrn. Cfc nht thOng 'linh thuydt klrOng biilt minh lt.ti lfr . nhii'n6 phap su. cbo cuQr ti6p xrlr r,6i trt tu&ng tuEng vsi tlrit:r nhiOu rluor: thryc hiQn chn phii ugir hay & trorrg trgng thsi say srra ha3, IOu clhng ho{c & trong tr4rrg thfi bf,t dQnfi hay tli0n- loqn (1), Sau .l0y lA y ki6u bi Anne Osuont chir tich hQi nglriAn criu huybn bi hqc & Ph/rp ddi vcri Th0ng linh thuydl : a Ndu , b4n mu6n thi nghiQm vD thOng linh thu16t a "l Eugc rbi. Khdng n6n Ctrng phucrng phf,p chi€u triln nhu mQt trd choi gili trt nhlrng ll mQt cdng vi{c c6 tlnh efrch khoa hoc.
fi6
Hfiy cfi nhttng dtic tir,h sau niy :'srr chuy6n cbt, 6c khdch qrlan, slr ki$m soAt, n6u kh0ng, cdc trgn sE bi nbiErr lhm lac.
il"ir
f---
.
..t
r
'rU Mot nhtr huyEn bt hoc c6 ti6ng kb6o cfia Ph6p
Levir cho bfdt
f
ki6n
"hT
sau
li
liliphar
:
Nh&ng cuBc cbi€u .nbn btri lA su ddc h6a cfra trl nh6 vn Vi€C nhuQm i mAu tu&ng trlqng cAc hlnh b6ug (la condenutign lde la m€lmoire, la gololation i*aginaire des ombres). r<
(l) )iem Trait{ 6l6montrtre do magie pratique pai Papus r
505
- 507)
(trang
c6
1) Trong 1000 uubi chi0u hbn thl cl.ri c
c{c bgn d[ dirng bAn lay iim mqt noi dA tich lril tir di8n chung vd ngudi nAo c6 tir tli8n mgnh trong cril tga sE diEu khiEn cuQc tbl ngtriQm. 2) I'hhn l
3) Ttrdi gian
cic bnbi chitu hbn. chn phii ngln.
i
{erdinand jDivoire tilch dfin trong Occultisme cassc cou. 1b1 La maln dt ses mystdres, l[me I,p 70,
-'i- (p)
.99
cHIDU EON
(D ,\"- -,a mort r trang
326.
(2) Xetn Clart6s sur I'occultlsme
'f.C4.s
1J
_
llnr Anne
. t " :"
i.-:r:
Osmont.
(2)
'{{
{l
li I i
'l I
T.tTAw
LINE TIoc
-+ Cic i[i$u ki$n vA nht'ng nh{n x€t cha bfi Anne Osmqnt tuy lt nhung theo j chting tOi c6 giA tri. Thtri 6ian jchi0u n4n ugfin lil "61 y dA cho dbng tfr kh6i bi 'mdt, i*6, srlcf vl tAm thld kb6i rdi loqn, Sr3 phin biQt Si4 ch0n frong cdc cuQc dhieu [,tio chn thi6t d6 trAnh
tdil u;0 rin di doan, tin c?rh, 1 rhf n lticlr srg dlqn. u
tin nhim rnfi kh0ng chn
Shn khi dA bi6t Y ki6ri nrQt sS c{c nhi huybn bt hoc & Au Chan, Qhring t0i trtrrh biv ntrfrng f ki6n i,fio mQt a i' "i s5 lcAp nh:ir .Xf;tr ctrc 6 An dlQ iid,n {afn tl6n viln db. i
il
3) Quarr Iuenl m6t
sd cfqo si Arl
Shri Aurolpindo ndri vb cihi6u hbn nhu sa.u : ( Rfit cdl rti8 l$ rih&ng; j rrgrr0i ohdt hay mft rli vi nhiing rrgrrli nAy hhdng phli lfl cbdt th$t song dang & trong nhiiug ving siin dia clu r[& ti6p xtc vo'i nhfrng ngudi sdng. (1) > NtrA dqo, silswaori si jSwami Vi'vekauan Vivekauanda c6 quen niQm nhu sau : (2) I
GiiIa t0i I v.n bsn c6 lh8 c6 hiirrg Lrh sa sd sinh v$t nhftng cLnh gidi khAc ntrau. l <
'0'
i; Do4n khfrc ltrong tdc phhm Raja Yoga, tf +o
si
Vivekananda lqi c0ng kich lchidu hbn thu$t mot 'lhn niia. (Trlch dfin l)&i H. I\{. De Cnmpigny trong Thdorie et pratique des Yogas
traog
198).
Nhn dqo
si Ramana Maharshi : qua su di6n t& ctra 'l
(l) Xeo Letttics, tomc I, trang, 296, (2) r Jnaua togr r par Vivskaoanda trung 309
TT{UA.T CI{IEU HdN
l0t
llehert trong lic phhm < Les grands maltres spiritneis ,d,!tlS l'Inde conremporaine I bAy td r$ng mudn khdnr pbd cdi v0 biuh cbi bfing c6ch cirdt vl vdo c6i ch6t. GiAn ti6p nrA I n6i lhl d6 li du&ng ldi thu hai cfia khoa si0r.r hinh, dich thAn vio cdl r0 hlrrh chu lrhdng phli qua su lrung gian cria tlbng tri nhu chidu hbn fhu$t.
Jr an
t) Qttan di?m cfia mdt sd hgc gilt khdc. ll. Speneer Lewis troug ph{i Rosicrucien vi6t {r .r< [,es demeures de l,lmer f ki6n nhu sau,:
tAc phhnr
Ilrii : Cri phli trong c{c bubi cbi6u hbn tEi t*c phdng t$i,. hbn c{c kA chdt dE tr& vb vA hign lOn bfrng Eqr binh rhrr khi6n cbd ta khdng sao ph&n bigt duryc "intog th6 nlo rlil mQt xAc tirOn v& th6 ndo ld hbn hiQu ra ? D{p : 0hic cbin r*ng kh6ng c6 mgt linh hbn nlo Igi tr& vb trAi rlfit rrir. phi dt. dhu thai tai. VA nhu vgy kh0ug bao gid lgi c6 th& bay trong kh6ng giau bay d6n drl vio cf,c bubi chiOu hbn bay clc phdng thi nghiQm. VA chfic chfin riing liph hbn kh0ng th0 mang mQt thf,n x{c tru plri tli dlu thai vlo x{c mQt rl&a b6 m0i sanh. Vo'i quan di0m nAy tht Ong cIE phfr nhin holn toin cAe cuQc chi0u hbn. II. M. De Campigny trong < La magie poor tous r lOn tidrrg c&nh cAo cAc 'bubi chiCu hbn. Ong ta vi6t : < Hdy tlirng tiu c{c hlnh thric chi0n hbn ml theo 0og, tslavatsky vA Stanilas de Guaita ciro hay dE lAm'hai hAng ngAn ngudi, vA khi6n nhiBu k6 khAc di ctdn chd
tr.l vdn... r
ilpttr*,eiitfr
-
it,
l
',-)'
,
'
'
'
r03
TIIUAT cHlEu rIbN
€truong
tV,
*. !(ltOA r{gg D6t V6t KXteA
CHTGU
nbr*.
Chung ta d.i. ,1.6" ttiSm cudi rron6 clr'ytrnfi u.$..y. Erl lil vdn dE khoa trr2c hay i kifin ciia cqu rrh'ir mQnh danh IA hhoa hou t16i v&i Th0ng linh ttru5dt' -i
thdy {i"g cf hsi tr'the' Nhtittg nhir khoa ho[ n&o df, nghi6n cuu c!ri4' hB' tlu$t thl thly abu cfirld nhsn ilng chr6u Siip t5*f t crr r.Qt ptrhn sU th4t trongl c6; sF hiQn ilf; rlttc'c nqhi€n cu'u' cdir mQt s6 kh6c c6 !U kUOng tq rnlnh nghi4n cum riii chi lf{y
0' Uey .itti"14 ta
J ki6n
sE
riOng ctra urlnh dB c6ng hietr'
frong m$t tAc phhrn ff,c si, L Wanthy < Scieace et spiritisme r p6 cl5n atru'g 1j hidn cira nhibu nhil bfc lroc rtdi
vd,i
ffr0r{e tinh
thuYdt:
Itlorselli jgi6o su tfim 1f hqc t]ai hq'c dur]ng Ggnes & V tuy6n bd r&ng : ('toi Ltro rxng Tho'g linh thuydt dang rluoc cac nh[ b6c hgc nghign cuu "rA 10i thir 'h4u rhng tOi 'trotn toin tin ttr&ng qb tn0ng linh thuydt' n Camille Flammarion thi€n vin hoc gia PhSp trong mQt t6c pbhm nh]an db, < Les fgrces naturelles inconnues r vi6t : < Nilfrng ridnfi dgp cira cdc {in chi6u lrbn thutrng cluqc ch"o ll do mtnn t
rfing vl{c cho lA.ctbng tft lira blp lai kh0ng chfrc chfin bilng cdc hi{n trrryng p".Oharles ltichet (m[s dhu rrhu ta dd ith{y khOng o0ng rrtr{u ty thuydt cfia chitiu hbn song c0ng nli{n < Edi voi |riQn trrcrng) x6c ntr&n trong rtTraite mdtaprychique > : tfri tri{n tr!.1!ng{ fiy rfit dgp d€ thuQc linh vr1* si4u t6m lirth. 'hhorig th$ blo lil do 'ti6ng keu rflc r'fia Nhirrrq ridil4 gd fiy 96 vl c6 lirtir e{ch 'lh ing min!. D liAc si Jos'";rrir l-'appoui trdp : < Ndn clrurlg tn cho riirrg nhiing lidrrg t1']'rr;1 fiy tn do cic bhp thit eo giflu ra vio thi lArn sqo ta lnl cil tlrb gi&i thtch tlngs rXng ntrfrn$ ti6ng fiy 96 khi k6r-r b&1 p1fii, cO khi kdu bBn trAi, c6 k6i rrghe lbn & tr0n f,rllrr rrb& c0,[,bi nhu &" dw6i thbru d:il (l). ,,
Ailan Kardoc c0ng kich thuydt 0lrg ti r-r lfit :
blp thit nhtr
1) Sno lqi hiQn tucrng 6y xAy mfii
ra
ttr6 ndo
nhibu noi vA
?
rir$i
?
2) Dbng tft lrtrdng cd ich lqi gi tt6 lAm cho minh nlQt lu{rn trong mdy gi& eibng hb trong cAc bubi chi€u hbi,3) Kfr$ng ttr& gi$i rlilch tlutr': cfc tidng c{c cfrnh er?n vh tr0n c{s huc tu}ng.
[Iln
gd
lq-i
x&y ra tr8n
IAm Anlr qudc-tu16n bd : 4 'fiil lil mQt kB duy vdt tri4t d6 cho n0n t6i khfrng th6 dilng ngp mQt tu tu&ng tinh thln nAo. Song cf,c rnfiu chuyQn lA nhfi'ng dibu cay d6ng vt sn th{.t d[ lim cho lOi tin turlng. Cdc hiQn tuqng ctra chi€u hbn lhu{t dA Ilrtssel Waltace nhAn vi0n hQi
f;
i. L'hyprotisme
ct
spiritisme
l,.t
"
r
Aksahof
.
r01
1HAN LlNrr HOC
I
THUAT CIIIIIU HbN
105
I
,dugc
chfng rhinh cilug nhtr moi hign tuqng cira c{c linh vqc khoa. hoc kh{c. r lt5slop (giAo su dgi. .hoc dur}ng Columbia) tht pdi : q Edi voi nhfrng diEu do cbinh rnfit l0i d[ thily tdi kherng bi6t lim sao c6 th& rft b6 Bit thuydti su hign hfru cfia rnQt cuQc attri vE sau. )) Oliver Lodge y+t if gia c6 f ki6n nhu sau : ( TOi dd di d6rr sq tin lurlng ring ngudi ta,cdn sdug rlqra vrlo cAC hfing ad d{[ trdn nrdt nbn tlng hotn toAn kiroa hgc. Ndu tdi tuyOn bd ring t6i li 'kE theo thOng hub rhuy6r chtnh lh vi t$i j x&c -l[re n nhfrng inign tuang nhu nhii'ng str tb{ti kdt qufr ; c0,rg cuQc k(!lo cuu vts tAnr linh cfia r6i dA lln'i lhn ldm cho t6i tin {n[. *uo hai rnrroi nilnn nghi0n
trht buQe phAi c0ng nbin r[ng cAc hi$n trrong vL clri0u .hbn tlririt cfr mQt gi{ tri l6n lao vd gidi khott hr;c chring {a rtFu cd bbn ptrdn chri f tirc khlc etchi$n tugng6y.rt
Chhillis 6if,o su thiOn v{n hgc rlqi lrgc clu0ng Cnmbridge xlc nh$n : < Cle bfing c& c6 qu6 nhibu vA ntrirng blng c& dy hi i phn hqp vtri nhau .tA ta cd th6 ch{p nh0n rXng cAc 1 srp ki$n ml ngud.i ta tlua ra li elrtng ntru
Ngubi ta cd rtr0 gifri lhlch theo llrord rfing nh&ng su ki$n fiy *h&ng t6 kh0ng phii'srl trulng tbn sau khi ctrSt . cir6 ciron liuh mA mQt y6u td tf,m linh c6 th0 thAp ttng tqrn tbd'i vrlo lbAn xic cria tlbng t&. Y6u-td t{m linh {y hhi nh{p vdo mQt nguc}i sdng lgo thAnh mQt y thitc rho ci dbng tfr vC h6 r:hdt. Su sinh tbn cfia 'n6 tgr bq. Dln dln nd tan rfi yA cudi ctrng mdt hdt hodr toln. Kdt qu[ c{c cuoc thi-nghi$m cira cflc nhA chi0u hbn thu{t c6 mqt y nghia quan itrgng rdt lcrn ho song tdi giii thtch c&a hg dilng c0 rnQt gi6 tri dAng ngd (valenr douteuse). Chrirrg ta hi6t rXng tu turlng crla ru$t kE c6 linh tug c0ng c6 th.0 bftt gtp dugc ,quA kht vA vi lai. E6i v0i hg hhOng crl gl ld bi m&t. Hi$n ney kh6 lOng il8 phAn bi$t gifre sqr bdt tt? cfia y6u t6 lAm linh v0i hiQn tugng linh tu$ rlo dbng tr? nh{n thdy...>
hgc cOn r{t nhibu, Chring tOi chi lllch ra mOt sS. Nhirng nhA bdc hgc kh0itg ttghi0n euu thi cri 5t ki6n 8i ?
Y ki6n cin cdo nhA
sI & PhAp ilE vi6t trorrg cot iricorrnu > lrang 253 mOt rlo4n uhu sau : Alexis Carrel <
kh0ng uhiing con fgurli cOn hign irfru ;sau khi ch6t mA sqr g'ao ti6p thinh thofing vcri ng,rbi chdt tuy r&ng hh6 kh{q vA trong nhhng dibu , kiQn d{c bier vfin c0 th} rh*nh lituu duoe. I
i I
vAy hay khfc. >
li phfi nhsn t{t cl mgi chrlrrg nhgn cfia
c0 lhE (,6 sq diao
thiQp truc tiep ho{c bXng m6i clm ung
giira ngudi ctrdl cffng nhu ngudi Cdsare Lombroso hgc
.
s6ng.
I
gil Y dd lqi tuy0n b6 :
c
kB
F-rdddric Meyers gi6o su rdm ly d1i hgc dudng Cam;bridge tuyOn b6l : < Sr; quan sAt vA sq nghi€n cuu rlil lAm cho naiEu h6 ttm tOi trong tlO cO ,r6i di ddn viQc rin rfing
r TOi.
C{:
mQt bAc
<<
L'homme
chuy0n vi0n vb 'fh0ng linh thuydt gi&i thlch
cAo
biQn tusng i&nr liuh nhu nhiing blng c;'r rB' su trucrng tbn cria j thrc sau khi ch{t. Dbng tir tu:&ng rilng mlnh kri hdq hd ch{t nh{p vio. EOi khi thb lQ cho nhiing. nhi khio cuu rrhiing chi li6t rni cbi c6 khAn gifi bi6t mA rhoi 'vi s&u d6 ki€m so6t lqi thi dring.
eriu I rilng
l
trdc
li ii,
tt i:
THAN LINH IIOO
10i
I'HUAT CIIIUU NdN
l
Sq nh{n xit co ptrhn cdn nbfic hoe Pllfp irry cii pbhn dring r! di8rn tng rnil l:i6t, r."iri vci rnBo xrtng lA nhiEu cn{re f.iril rrghif m x{s nhfirl linh tn$ kiri nr;lt hiQn tu'ong xfry ra nrQt ai bii{t wl, 1
vi
dd d[t r:fi:r nhd b{c cliinp tri' cil lr'$ do linh hbn lrti cli4t" Soug cd r$.'rg t\lri'ilrlt thA cr: str rull lro,r61 r;;* ion Nrhdng
l
0:16 iileri:elL llull tidn sj hhoa Irqri': r,-rr.\[ lro , ;,il r] tlilfrp tr6r i:ri t'ry khihnfi hts dA tftrn ngbli r .,uu ,lsin [r!en 1u'1rrr{l diing hdrrl{ scrr4 (lng r:ir vi6t cAn rrilo ur0t tdc uhhm cir.n 6ug nhan 116
trd i'rn ttril{t v:l c{c dbng tfr ! Ong b&o nhfi hAi: lrqc cho rflng khi nri gi6c quan bi6t tht kh6 trlng rr"rrr frnc b6 tri4r.r tui/ng. IIo tfn ncri con mft vi t6 tni h'r.
tArn ly hoc chny xung quanh danh lri < tibm-thuc > vtl ctrng n;rdrrg lun6 dO cf5 gfrng bAc h6 viQc hbn ngu:rli c6 th6 nhAp vAo ,flbne tfr, Ilurbn bi hgl ttrt c6ng kinh ciri0u hdn ?.hu$.t 6" tli6nr trrS' c0ng ntrfn c6 hi$n ttrqng soit;l cho rlng vi{c rlirrr;1 ,Shrrg tfr nguy-triAno n6 hl}i vd clto rXlg tlilnEl khoa r:l,iAn irhn chung mirrtr ttr6 gi6i si0tt hi'rlt ehtri lrii'r clil x{c tlr{,1 vi cO lh0 bi rrhibu llim l4c c!',{^g Irir't* fii Irau'rvi luu rlv i'tri : c I(6 rd' t{trqc cf i rlu{'i' olfiii'ii I t.: r':i: rili rrgurlr ru cii chff.u, k6 rd c{i tai rhi m5i r:gtrrii llp ln$n
nhu
lhgs
1p,'1[
lili lillr.g.
))
'[ir.1i ctr-c rtr/,i l$p vtri [ruSbtr hi ho': l] ]r.lior'lto'r trhi 'r": eUu triiit rrgiri ngd" ddi voi c'hi0u hiin tbu'4t ('t:"r lf i'{lr }ir b;r bom, lirn gst. {jhfrng nhfrrrg th6 ntrfrng ntrA }ri{r ltQi, tli rr nghl0ft r:dtu {}rl hi 5io'i khon hoc la 6 cho lil qu'li dl (lr;ntirr;1 hr:'p Rocl.rrs giArn rldc trrz/-rng B6-ch khoa & L)iripr l;ttAi irft tru&il5y ifi vl hi ci{rn aft:An deo dubi cAc cu$: fhl-npilri(rnr r:dr linh r':li.c[ << (:Irrr >r * tl"rrr]ng fuqp hAC si G;[ir:r crf;lt (]i,i Ilasteur pl-rli grla I\Iy dA ughi6u-crirn).
Tlifii d0 c&a 6ng Marcell llolt dw.c"c r,TQt ngwdri llh{p kh$.c l{ Iterna{d Divoire cho IA < Crc kh,}:rg khoa hoc crin vr\i k6 ,:uiirrg ll{r ridi vryi hhoa-iroc p vi tiuir l* p}rfin khoa fiqt khi tr dr.r ,lotn- trrdrc lthi tn ph:',. t1u;6t. r> (l)
VA hlri efio nhil. bic hoc {y cOng bd cAc cuQ: thi-nghifrn ctra rnith t,il phe ddi lap cho rHn6 toAtr In nlr&ntl cn$n tl.ri-ngiriEm khilng cS ki8rn sout uh[t chd hl{': dA hi dD,rg
Ii6.l-l"udn: Ctri0u liliir tnuet bi cOng kir;h rilt nhibu ru r6c tlia h4t ktrfic nfran tua ra nhu tOn t{i{u +hi I0y tin nrud'irg long tiu giAu cllfi minh vi dr-ta vdo cdn lOrrh lqc cr'ra cac cdp tr0n d3 d$ nh{. COn tri6t l} thi rlua v*o tnQr vt\i ptrat
tb chrlrc c6 tlnh cAch ghn vdi Thdlg linb fhuydt rilrfit iA tb.ch{tc T'Am linh hoc' fb-chuc nily ciiiitrl c4 n uc
(l)
Xem Uoccuttlsme casse corl.
tt Grr;"=is==-
lfi' ltra ttQt. I\,IQ[
TITAN LINI{ FIOC
tranh lugn c6 v6 sOi nbi vd hio hring gifia phni, TAm linh hoc vA Th0ng linlr thuydt lf, rlhu d! hting rh* uht{t va cd th8 dfiu dlt chung ta tl6u nhfr'g kham phfl m'i m6 nhdt vb cse lrign tugng dbng b6ng. Thdi gian cOn .hiBu tlB chring tB c6 iha chiOrn nguigm rfi.g cugc tranh lu&* ily sE dua d6n tllu ? Ed lI dip tI6 cho tAc phhrn niy duo,c bb rkhuydt, ru cnlinn ihOm nhfrng ph{t nrinh nr6i rn6 nbdt trong dip t{i bln cac lln s&u. su cli6n ri6n c&a cac phAt rbinh plrat rninh f,v gluoc bi0n khfio dv sd pluoc khfio phu dlnh vio theo rhtli gian trrng rrtriirrg kj tdi bsn tira tcrc pbhrn nAy ndv 116 gi& si& phhm tAe co lttnh cich mdi m6 nhitt vc thqli sq irhfir. 'lhrr CnQc
lrIIilN Il/ elf;ru'ong t
- r$e IRU&NG c0a t(HoA fi{rEil rr&r.r ,
THU&r vA rmuvfr IHAN Hl{tN r{$e. t
LCorr l)enis rnQt !f,nh tu cfrn plr6.i Chiin trlii.: Lrlrfip ,]inir ntli"in 'l'lr0ng linh thuydt : { lUOt khr:n hc'g. r:r}i li r njrlr0,ng rir"ii, rln cu tr0n nhfrng su ki{n vA pirlp elro rra. tu$rre lri.,3n !:it rrhiirig dinh tuAt vi'h cfrn r,0 ti{n b0 v;i cr)rrrl l!. , (ialriel l)elanne lsi ndi: (MOt khoa hoc er,) ,nrlr: dirh r:hrilr: iriirrlr lliuc nghigm vb sq hign h&rr cire linh hhn vd su biir tri' crrn nqi nh,r c6 phrrorrg-pirap clli4u rriin mir.griri ta r:lii (hri'fi rla qoi hiin uhi?ng k6 mri churg ta cho ll rlf, chci'. r
lJcr:ri llegnault rlinh nglrin tom tir : << l)ir l{ su. nshiFn_ r:rlu cric rlinh luat lr1 nbi0n ssu khi clrdt n vri Iiequnnli lai tii;r: r
i
'TIIi,N LINII }IOC
il0
bgc vb uhfrng nfng Lhi6u dfic bi$t nrA I hr2 qr.rfi lquydt lA mlnh c6" Song ndu tl4i chf rrg nrd ho truc Lltli nrQt lcArh tro trEn vb sr1 md tJn nhu thd lti6t mOt lt vb cdc airlu tuAt buybn bt hrlc lht t{t hQ sE hi6u r[ng
(il,6l rry nhi8n hg
tl<-ri
tiln
t;
rheo |ruybn bi lrr,ic tflt ci bira clni dem b0n kh0ng c6 git tri gi pd| vr\ chrr ptirli A6c.biQt k$d.g n0.' tin trr&ng gt trdt rb cdc 116 c buor.r ihdnlt, bfn thln r, tfft cA lr+ng blp b'Jm mr\ bi6i bao rrhi0u bco chl df; qufrng c{o trin rn{t ir6o. tl6 nhiln5t logi qulnfi c6o nhcv bhn rnA tn chn phfri gqt b6' > 'tA
nrrlt khoa hgc l$u ddi'vd Kboe hon vB rlrien hbn thu$t ifldtng din song qirng c6 nhfrng tt[: trtrc loi cling. nhu rnoi t]in 5rt hti:ic cliirrgltn fhdy cd nh{i:n6 larig }ritm 6h* h6n trhirng k6 tlitng r!frn, rinitr I dao si gi6 danh rtri nhfrng tigo-si thtt srt, v.Y.," D
'Yb rli0m nf,j' chilug ta tr-riy r{t ly thu dqr: mQt l{c pbiiut 'for:-quet nhf,u ct'n giA tri vb tfrm linh trgc clrn Ong Robert I
vi0rr ban r:hiip h,lnh cira ViQn Ngiri0n-cim Si0u ffirn linh tludcrd t t'lr$.p (1), I
rong lfir: p}hm rrfiy 'fotrquet d[ dung trdn quan tliFrn cfin mfit ltiiur lintr troc gi& d& trtritr b$ry cfc rnd'nh 16i vb su lu& irip ciia cic k6 ru{nh darrir lil ttbng tfr, d?o si hay hA e6 liuh tu$. Ntr&ng nhfn xdt cirn 6ng rdt bb ich cho rrhiing j ai mudn ngh:dn ctu rE th6'g linh thu5tlt (hay 'l'hln linhi hq: ho{c chi€u hbn thu$t) vl CIng vqch nns hiQn hbn trhn c6c ru{nh ltUoe c&a c{c tlbng tfr '16 lray lAm inh $eng & ngay trong phdng thi rrghiQm hoflc 'f
(D ,.(*
Tr:ut ji'occultlrme ddvoil6.
(Anlot Dumont xufit binl'
'fnual' clllr:;u rrt)n
irr di{u fny rA c{c nhil xlo tl:udt ndi rfing lnh dn'r1i: ,lii,r n:a nhung su th{t kh6ng ptr[;.
gi6 hny
il1 chup
DA prrfln hidt phtrn ch0n vfr girl trong khi lrghiOu crin mQt r"fin,il;i ti rhi.'l'ocrluet df; e6 c0ng trinh bily vo'l chring la -r'ri'irg th'i doqrr gian trd flv. 'loeqr:et rli-r lrinh biy ti$u srl cira 25 rlbng tfr qndc {6 co durlr t'4rrq rrlrung k6t ln{n 6ng chl ertng nhfiu c6 5 rlilr,g lfr r1nd,: r(i cdr thb xem ubu kh0ng lua bip mi cfc ctrtir lhi tt1::rr$p1 1{5 duo; h!6* so.{t chfit etr€. Dri l] clbng t; 1lp'rnpin I'ailuilirlrr, Grzik.lenn, lIome (Danirtr I)uglns) Ii!uski (Irr'lrr k) ','ii l-icirejrier' (llndi),
VS hi{rr'. tncrrtq qd bin l'ocquet cho riir:A phrrcng ph{p {l[ trirrh srr fiian lAn hrdu qui nhfit la nirn lfiv hei tnv dtlnf, tr? r,lro chirc. 'l'ocquet cd , cho hay nhi6u rlbng tir nlrtr Valiee. Alireitine vii Staneslawn bi tr{c si Osty biit qnfi tnn6 durrg tay d8 tqo r8r hiQn turlng. Vh iii4n tr'ouq vi'5t ehfr tr6n l7lni4 den Tnrrluei eho rirn14 i,gmili tn c,; thft I'hn bip bfi.ng c{eh rir}ng birig rlen c6 hni lti'p i'il Oniq t.a cho rfrng dbng tfr c6 th6 tlila loqi bfrngi deu ih'\t r:lio ta ki8ur soit vA gifiu logi blng tlen Sii. Ngu;,i la tilng c6 th& vidt trudc bfing hut chi lithographique v*. lrfl'rdyi la d&ng hL[n crl thilm phfin d(!' chti thl ch& hifn t€,r (diirrg tir. Slsde de bi lAt tiit). hr$'.- tuong dnh s6ug c0 th8 dirng dhu cri ch{t lAn linh (dbng lfr Valentine bi De Rochas ilit qufi lang).
V*
Dbng
fri t),Erro bi bAc si Geley l{t thy vl d[
dirng
I
THhN LINfl IIOC
ttz
Tnuar cHrEu mOt mfinh sfit (ferro cdriurrt) vS tuQt gdi th6p dB lqo bi$n lu:ung ilr-rh sf,ng. r.
HoN
r13
ra
rd rAng lA t0n Blaise gil mqo lino hbn ma. Hai Ong nlm lfiy hbn da tr?o lA rlbng lr? gii mqo lim hbn Ee, thi libn bi nhdm cfr to4 cria IhIn tinh hgc do ra dlnh cho
tla rrqhi cdrlfi lA urOt tli8u hay soir{{ hh0ng tt0n th{i quir, C4 dd}i hhi s$ phfr n}if,rr cira Oug kirfirill c6 cdp cdr rrhtt kili phS binh db6g tr? I\Irl'er dutri sr.{' thi lghi0ur ctio [)e'tanne, De*is yir De Vi:sme (t) Ong hlr0uq rlln bhnpl chrinrSi ldo dAn rnit dtittg tfr chn,hlQn hiin rna? Ong cho i16 1.1 4i trrfrrig"tugrtfi dn t+o ra ul:fi:regl hintr &nh (imaqina',if I irl'erprelantrl) rntc dSu ,!iiirB i tfr t{rller tlii rltrcrc r:,ii do qit tr v.!, nrilt: vdo rnot b,.l dii r.i{ng r:ira'.cAr: trird r:l:ri8n !rb.r tfin0t strn ra. t-lc
ruot trgn phfii chgy bin sdng b{n ch6t. Nhu vAy cbring ta thi{y su hia bip vdn c6 vi thAi dO tin tu&ng mir quAng cria mQt . sd ngucri nhim mflt tin c&n (i) sai llm li bao. Trong sS nhfrng ttbng
rfit
ll'otquet lcon eho rfrn;l dii,ri4 tft' cir thd trtr{5t r:,1r: db "rf,o trong lrrrng' rlii rrrin r i" (") rg ii?i lri "trbn;; tfr rt0n ( ryii:clin ur re ;urilitnteur)'
I nt'lt riqil bubn crrtri nhdt ld cbiivd,r '{ii'rg tfr F-tirlise 6 Itltarites (t)irn{; cho hi$n [rbre ct] ma Made?eine vdo ndm 192+ H6i t{rn linh hQc qn[ie td c;: prr6i 'rgt nhi].* viCIn lF, dng Charl$s euartier ddit drl ki6,r vA rirng rJi vni *0t nhi ir*o lA 0trg tNlasson binh tft tcr Jout'nal' tlai Ong rlf, th{y
ra
rhdy
:,
Vi du dbng lr? Caraciui (sao) sinh & La mfi 1863 bi Durville l{t thy trong c6c cuQc thl nghifm & hoi r& di6n PhAp 1913, Ellng tix Cazzepa (Linda). f, sinh 1890 bip, bi bAc si Imode l{t thy. Ebng rr} nty I df, y6u chu bdc si Imoda thl nghiQrn trong b6ng t6i.
l
CA bi0:nr b[n 24-2-Ill2? th{ rrghi$rn vr'ri dhrrg lfr Evner Ni"l*.n";A {ltnistania ttu'rcrd kiftrr* snrtl k} rttim auduJl lton$, r4ni, tai, nrft r..d m{c :io quftrr citn nllii:nfi rlit& nghidn CIug 'r,dn ktr6rrg tin iA chn ct? vig l;lifi l)rt:rdt < r{iiLrg "1"o, tir nOn n r"Uill4p lufn. Ong bho ritng cdr fluo,:r *hi nqhit,rn cila b{c si trnrceia I'oi tlhng tf{ Bva C. ';A l.inda Aazze:,n tr]r0ng co FiA tr!, mfic dhu lap lu$n ctra rirrg hh0ng elrinh xAc.
nhibu
rfr bi I{t .rhy, chrtng
i
,
Irt0t chuygn kh6; bubn cuiri kh0ng k6rn cAu chuyQf & I\fantes lt 6ng Volckman phAi vi0n cfia hQi e Socidrp t -- -. dialectique nI & LuAn ddn chuy0n n6n dibu trr vb 'vdn dE ttr[n linh. Ngdy 9-12-1873 Ong uhAy xb vio ltc hbn Katib hign l6n, Om lfir Katie vi coD nna n&y gif,y giua chqy {Ao pbr}ng. trong hic liai ngu&i xem nhly ra ch{n 6ng vA hu ilfi vcri 6ng Ltc dy ddn tit. Cu6i cfing hto b{t den I6n thi Florence Coot< vdn nHm trong phOng tht nghiQm. ViQr': ntv c6 lnh hu&ng :hhOng t6t rldn roAn th0 cAc cuoe thl nghiQm cfia W. Crookes ddi v6i F. C.
Ngoii ra e6 hai qnh em Davenport Jra (1S39-1911) vl William (lBlt - 1877) gdc' nguli Hoa ;K], cfing .bip l&n. (l) Ili6n tugog &
Mantes
vA nhibu ngudi c6ng nhsn
vfiy chfin gii l6u l6n.
:
nhau.
II tli iiuqe ttl cip tlCn Rione d dny lai .ndi Blaise bip. Nhu trong
phhn
.
',:*
rsl,n
1l+
i^.
mpt
ljminh : s{t,lferro cdriurn) vir mQt g6i
LrNE Hoc"
thdp
jdrau )c da nghi ciiug lA {0t
tl6
l$o
#,
'nOn
tfr cd th6 uudt c{c db, vio troog bung'rbi rr0n re, 0"g gqi lA nlbng tfr nOn Tocquet bon cho r&ng tliing
(m€diu nr rcSurgitatgul),
' ': ,
bln
tbi nghiQrn voi ttbug tfr
Evner tluoc ki6no so{t k} oudng hoog, nbm NielsenivA Ohristania ririii, tai, mfit vA' m6c Ao quiln cria nhiing nhll ughi€n cnu, Ong vfrp khdng tin vA c[n cu vAo 6qi6 thuydt < t{6ng tfr ndn r rbi Bp tudn. Ong gho rXng cAc c,u0; thi nghiQm cf,a bAc si lmoda voi dbng tfr Eva C. vA Linda Cazzeta khdng c6 6i{ tri, mlc 'dhu lap lu$n ctra r)ug hhOng *chlnh xAc. 24-2-1922
-
THUAT CHIEU HON
r:^- i..------r'-L I -r-hipn.i'tuqrng sAng. {nh
CA bi6n
t,
,l
NIQI viQ;j bubn cutri. nbfit 'ld chny$n dbng tfr' tstaise 6' Mantes (Phap) cho hiQn hbn c0 ma Madeleine vAo nirn L922. HQi t6.rn linh hec qudc t6 c6 plrAi 'mQt nhiln viOn lA Ong Oharles Quartier ddn dF ki6,r vA cirng tti vdi rnQt nh& b{o li 6ng Massou binh btt' ld Journal. Hai Ong dfl thdy (1) Xem Arinales des Sciencos psychlqyes thing
Ir&
.i
rd rlng r! rAng lllA rOn Blaisc gil
mgo llm hbn ma. Hai Ong nfim lfiy hbn da tric lA ,dBng ttbnq trri tfi. gii Bii mso meo lltm.nbn ttrn . hhn Et, thi -o rhl libn b! nh6m cr? to4 cfra rhlni il; he;;orll a]on .uo mot tr{n phii ehqy bli,u sdng ben cn6i. Nhu v{y chtng ta thfiy sr.r, hia bip v6n po il,, thAi dQlhnrg&ng m,f queng
.
,,
:
r.
l','.; iJ
;':'
. . ;..i: ,:,"1.:. :,h .,r'i! ,, ":.ti
, .!, r.l,l r:ri;lr.'i ,.,.;.'.
""1.'H .,.11,
'cria mqt.sd nguli nhim'm[t]tinrqi,t (]l saf [m n bao. 'frong sd nhiing .ttbng tr?,bir I{t lthy- chrtng ra rh{y
rfit
nhiBu :,
''
|
'
'
' '
"
i'
i
'
Vi du dbng tir' Carasini " (sco) sinh.& l-" mE lg68 bi Durville l{t thy' trong clc cu6c thl nghifm & hQi rft di8n PhAp 1913. Eltng ttt.:Cazzeie.(Lindai Y, sinh.1g90 btp, Dr b6.c bi Dac sl si Imodr lmod& tf,t lflt tby."Eb"ng.',tft':.nlj,.!' tAy. Dd.ng t&_ nly,.l dfi you chu. b6o ', si Imoda tht.nghiQm trbng bgogt161.'.:i,.:,i ,i ':""tt .,Yf ]6 , 1';"' I
,
i
o
r.. :
,
,.,
j- fufl: '-:r 'i,J:'
'
ri
MQt phuyQn khlc pu&i , Lh0ng I budn bubn pq&i Lh0nc', L6m l 'dAu cuuy$i, m 'dau'i & Mabtes lA 6ng Volckmau' .phdi;; .vien.:i.tre vi0nl,cfrr hQi nQi r Soci6tp , 'dialectique u' &, LuAn it6n'chuy0n biiq..aiCu tre vb 'viln dts thhn linh. Ngdy 9-12:1873'Ong-nhly:xb rvlo 1ic bbn Katie hign l€n, 0m ldy Ketie vi con ma nAy gifiy giqa cbgy vAo pbdng, trbng,ltc hai ngudi ,xem nhfiy ra ch{n 6ng vA. hq d[ vcri Oug lrtg'Cy deg tA!.: ,.Cugi l ctqg ltio b{t ddn l€n thi Florencg Cook.rvdg .ufim' qrong ph0ng tht nghiQm. Vige nly c6 :lnh hu&ng ihOog t6t dCn rotn .th8 cAc 'cuQe thl ngbiQm qfia W. Crpotes a6i v0i ' F. C. |,:r:;..:
ra
',,,'1,,i..,'(
.
.'-'.
:
c6 ,hgi qnh eq Davenporl Jra (1839-1911) rA 1 William (1841 - 0,s77) gf,ol pgudi oq ;Kf, cfing lpip ldn. ,:
Ngodi
(l) Hi6n tugDg & Mentps troug phln,ll lQa ,fuge tll ofp rtCn vA nhilu ugudi c6ng nhfn: Rileg n qur'lsi' ,ndt Bt3tse bfp,, Nhu vay chAn giA lin lgu ..nhau; :.,
;
lr
TI]AN LINI{ IIOC
114
.Ebng tfr illdred (Charles) ngu<)i Anh, bi bAc si Abraham Waltace t{t tly, ttbng tfr Erto (Pasquale) ngu&i Y bi bAc si Willihm l'lnckeasie lQt m{t nqr.
cd
Dting trl Bsl;6rattce ( d'lltisabettr) rri{t 1!}19 c6 hhi bip khi khting, oAc hiQn turnrg co kbi tlfng c6 hhi khOug.
DDng tfr liurnpia Paliatlinn (l8il '* l91S) nrQt
Dbrlg ru i Sla.te bi ,gido su llay kr0n lil' Lttfitt ,1Ertt.
bip bgm &
IB{c si 0$'y lSt rhy dhrrg tti' \.*it6e 1927. hltlt trong rAe cltirrg tr? du*h ti6ng nhttt ld tlbng tir D. D. llome ve Franbk lrolclL.Jrore mot tny rliii t$p r:u ktrOi *hdng lgi cf;c bi{u tucrDg vb dbrrg bdng nhfit tldnh phfii hing iihrlc" Poldmot'e riii rlum vi6t L, I 'filt r,{ vdn db ttrhrr liirh hoc co t56 qui tti' D. t). llome (tin l)' D llome, je l'6sume ru ncli rlbirg -a, tolrla ln rlue$litltr tltt sprrilisnre')
i
an ddi trong lTnh l,rc tlri n,qhiQm v0 rrlii4u iriln rhfr{t c6 th{t slrng nhii'ug biirr{ chung cLr th0 tlu-gc hiirn sp{t clr6t t:trE ldn cd. Nnn'ng
stl
oe qt1
!t5
T-hi-ngldim 5-&-1926,- Khi''Guzik & trong tr4ng thAi l0n dtiirg tui tOi co cfiur giAc vai bOn tay milt vi cfnh lay tr0n m{t uhu c6 mQt biln tay d6n sd m6 v&o. Ngudi ta nghe nhilng bn'oc chAn di trrhia sau tOi, vA tOi c6 c&m trr&ng r:;r hat b:In lrty drlg l6c hai vai tOi. Mqt *lnh sdrirg rlqp va lo'n bny trOn tI[u Guzik vA c6 v6 cao. Anh elr-r6; iiy lray tt] tir vE phin t0i vA bny d6n trurrc rnqlt l0i. 'f4i nbin lltr,{y rrrQt nii'a thAn }rlnh m+t frguoi q{rirg
.
gfin nhu diinr sinb. Itiii ba hinb m{t ngnui ktrrlc hiQrr l0rr riiu r-rhtr cd phfi khiin. tlai khuOn m{t ddu 6ng. vi nrQi hhutiri rnllt dan be. rltgt trorig ha hluh c6 vt imr i{ng vA-d,Im ciu.0u. Hai hirrir khic ttri ntii vA Orn lfly tli truuc h[i tfrt deu. MQt trong nlrfrug k6 vd hinir nui r'$i ltri mA idi kh$ng Lri6u. frong hio 116 tOi cd cfrru tu&ng cb m0t brin tay st) vAo trAn t6i vA t$i vfirr ch[un cieu uhin cl6n ir."ng rnn hiQu l6n. Tdi thfiy nhu khuSn ruirt rn0t rr;,4urri rrr:\ Arrir sdng hi0rr l0n rnr! [o nhrr cic col! dom rloru" liSrg do ti6n ddn 0m vA hdn toi >. (jLlrrn rlilirn crila tLrhn linh troc lfi. cho rfrnq minh cri su lr:giih r:ltiltng t6 su trirt tir cia liuh hbn, ttibn rnir tdn gi;!u ,-:hi,lua ra c# l<)ng tin.
g
cillng rrir6n cdc cOng trlub rrghi&n curt c6 phucrnn thhp hhoa ir5-rc ciia br{c si 0stY vA fdrl si Geley tai 'o'iPrr Si€tr l'll ,n li rlh rluiic 16, J
THUTIT CIIIEU IIdN
41
lirr0r lhJ nghiQnn vcri rlbng tir Grtzih ('lean) t'?i t v
NI
'l'trfiu lirrtr iroc cito rirng *ugc tiiSrr hrla c&a nhfinicai .l:i {i0rr rnQt Eii:ti doan rrrril khoa troc dang li\nr ,*[rir ti. $trnfirr cl.ro rrtr*lrr ittqi tr& vb oon riutrug d4o clrrc vA ltrrr lirrh irhorrg th3 ctri rtirng !y tlmydt tuv0n truyiirr sudrrii erl;' ngrrf"ri trl {:o thb tiu trrr}ng rluqc. t-}5 d6n hic rrgudi ta rkti chung crr, rldi su kiQn r:u th€. I'h&n hnh hoc tbly riing hrc ihuydt ctia mi::h cb tLrrS tiln tqi cluoc vA hqrp viyi rihu cfiu hi$n lai vi cln cir tr6n t'cuc nghiQm ctra
TrriN LrNr{ rrQc
110
kdoa hoc vl 16 ily thlrr llnh Iroc . xem tOn gi{o vi khoarr' hoc li hail m{t cria rnQt v{n rlt clbng nhdt qi tu chg mlnh le khoa hgc tinh thhrr hay khoa hoc tAno linh.
& chuong tru:6c 'dii cho chung ta thf;y riing l{R tru}ng cira Thlu linh !:gc cd tlrrh cdeh n dung hoi vii tbng hgp ktroa hrlc vA tOnigi{o, lqi bi cl khoa hoc tfrn tOn gifro dbu ctng nhnn nh?ii toat rtl kich ll chu'ng nio I Nhftng nhAn xCt
Etng & gita hai th{i cgc < tdn giAo b$t ktrl tri tn$n cao tu nghi n ctng khoa boc tnyQt ddi, tu cao hb bft kbfr vi bft tlI dli, thtn linh hgc lhfiy kb6 khltn dA lim trdn nhi$m vu vi ly lu'&ug cfia rnlnh. Tb0m nfia troc thuy6t th[n linh cfing chi tlugc mQt , s6 mdn db + cAc nutlc Au My c0ng
nhin
mA thoi.
l'hln linh hoc cho r*.ng mluh ktrOng chtSng lqi Thidn chua gido !i cring theo gifo diEu cira du'c Chrla nhu'ng thRn linh hQs lqi cOng ntr{n r:o lu4t luin hbi, nhfi.n qui li hai lu{rt chfnh cira PhSt giAo tr:ong khi dO tlii thhtr linh iroc dttot xenr nhu rnQt b'| ph&n cfin tinh thln hoa (spiritualisnire) vA Tinh thhn hoc c$n6 uh{n co Thugng D6 vA -su bf,t tth cirn linh lrbn.
otruons n.-- NHiiNG 5U NGuY nrtrEr vt cHrFu H6n rHu[r. chnr sAruu eb rni riru o1 EoAN l{hoa chi0u hbn nguy bi8m & ch5 ln dbng tfr c6 th6 ni zm finh nrflc b$ntr rlidrr cuiing (t0 khi diing tt? bi ma utr{p). Ddri vOi eAc hi$n fu'ong ma hi6n hbn, tbiln xdc vil tinh tlrhn dilnp4 tri' r:qi thb bi 'h€rs r:rirn kipl qu6 ciing drra 4l .(:rl rdi lonu {llru thli n. ir&n [a nhibu tl6ng tfr sdng vb dbng h6ng tuy khr.]rrg ur}c hdnh < cnblg tlir r < iing tlug D, c gAn budng > tu'c Li .mdt chirng b$nl-r nira m0 nirn tirrh. Phhn l&n phli nf5ng ruou vl siuh luc bi milt l'fit ion.
C
Diii vdn r14o Cao tlfii su tuybrr hlea clbng tfr rilt ky vl chi c0 cfic tin rlb trr.rCrng trai nrdi cd th$ ti?!p di6n cirn t /rc cdi c&o thhn ti0n"
ii
Cir*ng la chua c6 m(it su tliiiu tra vB tb6ng kd hgu db xem l+ rflbn6, lfr alen loqn lroug ngsntr tlbng b6ng l[ beo
:r[ridn
?
L'rolrg mQt tdc phii na eira nhit v[n hio Phdp 'Tean [-oujs [inillaume, nhan qlb < Les entretiens de Montparna*se t' rlE ndi ddn nhfrng su ngtry hi$m cira chi4u hbn thtr{t vl su HiO tin rli doln qua d0 cfra nhilng kA theo ldi nly vi c6ng ktch th$m te mQt h4ng khAc hoin todn kh0ng tin tu&ng.
THIN LINS HOC
118
SrI nhlm mfit tin cAn cde hiQn tuong vb Cbi0u hbn df, lim cho nhftng kA theo thurdt ndy mir quAng bfit chfip cd nhfi'ng rli6m sai lilnr vA nh{t ld c6 th0 hi mQt sd clbng tt? hia gal. tltuqit
'
ia phhn lcrir $qr l0n diinf b0ng rtEu gii tao, C$c rlhrrq tfr nhA,t' 'mrla cfing I'hr,- c6c hqn m0 klii0u vfi rlilu tif ,;.r, 4iriy v{y. I\[]t sdr r?it il. tru'dng htrgr c6 ih& xem li lirrh t'r"ng, sor,g ra lrhii pbdn hi+t linh urig do rl ttsrr ? C6 Lbi ld rJo ldi tu' k$ &rrr thi r:ira nr0t ngrrai b$nh {6n xiu c tr\n rihang nu6'c 16 > vb u$ng vfr su kintr bdntr do stl tin trr&nq cr'la h{nh n}rAn, hcvrr l?r tlrIn linh C"r khi sr.r !i.rrh bc,nh do sil '-titir4 !tsp (l:ic hAr: si ctrii'n bpnh cl'o udng thudc vd tj€i:n lhudc rfrrrrrri chu:r rl{n gifii doan lirilr l:dnh, lr nhi d6r rtbr-r xirr nun'c iii utirrg thl lirrrh. I(h6n;g bi6t irirng thufic d5. ri;qffrn trrrr'rc, v{y sr.r ki'rh hOqr\ rtri ld rn0tj srr trtrng hg'ir ngfiu irhiOrr. 0
bOn
C\l tnldng hop nio, rnA bhc si bo lal vir clro rfin61 mlhh hlrOne j tf,A cf u vcvr dsagc rndt eo:r hQuh tlil tl6n clr6 lulQt vgng m:l tltAn nhiin dernl ddn nl.cy ttr},r linh chfra hf vt b0nh hdt, ]t" mai c6 tlr6 lirr lA nht thhn linlr. 0 ta. tcri&ng h-opi phdp lg nho diing bing chfta rluo.': bQnh c6 khA nhibu.l NEu cO mQt hoi ngirien crtu tb rAm iinh ltri chirng ta tt c6 duoc nhiEu tii liQu xAc tl'rfe 0 d0y ngudi ta nOu l0n gi& thuydt con tlbng & trong trang thAi linh tuQ lclairvnyant) dB ctrfta .bQnh. Gifi thuy6t nily c6 phdn dting. Song tqi sao con rliing lai khOng tu xung mlnh 1dtch thAn chiia bgnh, nltr v{y xem cd vE lh ta dAy vA thuy6t bhur duo-c tln (lb hon IA la hdt tq xung mQt
'ftIUAT CHIEU HbN
119
'Oug euin hay mQt c0 n31o khfe ? Vb rti8m niy ehi c6 huybn bl hoc sau khi khilo s{t duu: b,ln thb clra corr rrgu&i vA bl6t duoc ci{nr g'6'i vO hlnh mdi gili qur{t rluoc nrrlt cAeh tb6n mIn, Ci-rn khoa hoe ktrdng tlr?{y gl hdt, dr'rng b0n nguAi ci"rir ct? tr0n stt kiQn dii l+p gii thuydt mir th0i. I{nr}n }ri hoe bi6t thl l0p luAn br2 rd hon ln khoa hns kirinrg hi6t chi nOu g'fi ttrn';61 rrdt r:Ach vtr vr-)' 'rli rn
:
1) Srr crirrg gidr td', vAng mS, co klri rit nhiipr torr rr0rn ciro cdi fina. Srf crlng ki6ng nAl l?t rrrOt I'i'rlr lhuc nr6 tirr nhdt. t'l$n ta dIt cAu h6i riirrg tlr{ir:'II tr' sa't }rh! ch6t vfrrr trdn thi *ii con ?[y ta cho lir ,:i,]i triirt rlill rr,.r cllr iin ufing rrgqfi nghe nhrt .o6i trFn l:ii 1l'. !"rj'r rrr I' nrA chn ph&i cd rrbdr cfra. Td nhdt le Ci;t n!'ii'i r ci)n r)(-lui << dr\n b.\ biing X1i?[y > cho cAe tlnq chhn( dq'n rli,t san lihi ch6t m.4 vfr'r nufii nirm rjdi trhn rnudn erj "(I, {lon rr0rr bi'irrg gi?iy ditt ra tro thi rIf,u etrn 5ii ni'rn rn\ hio li t:'\ rlrrcve vo ? 'fibn b&r, rrhA cfra. Ao quhu itiit m tr:o thi clsu cti rlirns pi rf rru'c irti'n ? E bu nhy ttrit t\ trrO tin ! \
truv th6'ddi v&i brrybn t'i hqc chdrln ta lili thir:!t hiQu truqrrg niy t'a th6 niro ? Cirung tOi rl\o.r, t,t6, ; rj rnot trqu:iri batr liirn trung tty, anh T. V. Q,. Anh\ khrlrrfi lin vE dliupg boug rnudn th,'l dt x€m su l0n <-liing ,'6 h"s hht)rrg. Anh ngiii vd ldp m[t bfirrg rnot cAi htrhrr. Do ht'ii lilrr an]r c6 cirn tu&ng nhu cd hai b.iln tay ai ddn x0 rninh vb plrin. lrudc. Anh vdn chdng I4i. Nhung su chdng cudn;1 cira anh kh0ng lAu. MQt hbi san ilhu anh gue gile. Itili rniQnol anh b6ng mudn n6i. Anh cin r[ng mlm m6i lai nbui'q gdn & ghn miQng nhu mudn gir,rt, Anh c6 cfrm tu&ng ct!
I 20
THiN LINII
IIOC
m{t btn
XTTUAT
CI{IEI] II6N
l2l
tay fnAo d0 mbm mlnh vA blt h[ rfl th6 rbi anh ndi. Tr.{g hie ua.y anh vfin tinh trt kh0ng bi 'rd hrAn toin. Aph n,ji chnyQir v&i gia dl.nh 116 chdt mi auh ld hbn r]fiutri crr6t. snu cung anh doi ptr*i d6t cho tr:h lnQt cAi lhrr cAu vl auh rnudn cf,rr c{... Bo4n nnh ifl" bi hai _ h[n tay xd viri xudug .dfit vA bfly git] xitc d?ing d, nh& ra. r
tn ddt '*"ing b+: clro y. Ngucri ddt vAng bqc clc c& cdt (ti vii t& khOng ddt tht hbn ma lOn c{j blo (:(' gi(u. mot s6 khong il6t. 0. aay khOng phfri ngrrrll dd nhan dutrc tibn, ti*n al6m thi6u mi doi, song hbn nra th?[y tlucrc tu tu[ing ngudi s6ng, nCn bi6[ arth kin d[ chui hh[rn mirr]r mfi hh0ng ddt dir sd tihn.
Tmng hf{ri ruqng n*y hnh T. V. e. kirOng bi triin k6 chiit ehi yrhtJi hoAn !'sn rrghia r,i rrhy cai prrdrh anrr rn t.r6 nh6p vAo xdc. song ehi frnh hurlng rl{n rh0 phdch v, via tio anh ri6 tifit anrr phfri []6i ther.r t *ria rro (trr*ir rhr're glrr .t,. nhq knoa ro'l t{,r,!r khoa th0i thr)i mi€n. rni€n. 0' 6' tl{;;, d{;;, arrlr .t'. V_ e. }ri hi h6 .r,rr_r*f{ .rili*g hinh tfr0i yri6n), Vi t6 fiv anh darrg cdn & r,:onfi .rr) fhAi Itrng !i'n etrfi rluerr: rluelr: tLrA thA ptr*gh nh{eh n6rr rr/trr vfin ,,A. iinh ri*r. *ei trr. Antr khOrlg bi{t: ngutri eh6t rdc {ruon thicrr rri ofln !,,fiv nrl 'auh nfii rh rrio sHm chu cau. , 6 l.rr nhi*n ,rru.r,i nhd snir buiij phi6u h6n nay sE *"* ;,r*
2) Ei6rn thtir hai cirs tai hai d6ng b$ng IA nguo'i ta vi .inO liu t16n t[r{r-rh tbhn quA rlQ rni tIB cho cAc cOn dhng lArn ngilB hrdrn dn hip ltr1,11 :nOt eAch trfl.ng trgn.'Chring lrt xi.rng a,,) e$u dA dr\i niri 16 qny 16 no, noi nhiin& k6 r'irlln xin xr."r t} cdc 'rniOu aln, Clrtln6 I6n girl nrao. I,dr: riro lrlriin biel c[nr"o'c chiln fii4 khi ngu]i la ctri nltf.tn nr,{t tiri r-{n" {)lrrirrq liri l}i6t cu -rthfrnq con dbrrg rlfi tu 'thrl irr l/lur su' viii cbung tOi lA c6 kiri ho lOn gii. Nbu v$y riii ;nr{t fi.bn, {Cin' c0ng r.rr.& chi duoc chin nudro lf, tl\n nhar:g
.
gifiy dr\
"Or"onu""li*
rndt.
Ngurli chdt theo h*ybn bl hoc rfin bi dm {n[r hd,i nlrling hinh inh hlc cdn siuh tibn, v) vSy trong trr tu&ug ho rnudd nAo l[ nhA lhu, xe hoi, vq, .lqp, tiBr; cfis, dii choi, {o quiln, Xrr u6nf, vi n6n nhip ;;; aAog' .Ot la hp doi nh[!'ug vf,r fi1. ri ddy'k6 arr6t .h& d6n c6i i'hn ch* thst ra trdng c6i vrj hlnh'rnQt c6i l&m bilng rrr ru,&'g v{ rung dgng tht cAc db gifiy tlAu c6 drtng
clu co, hbn ma y€u chu cho tibn
..----.,-,.t.,-
ti0u.
Ngudi
ii.o *6 th6 ch6t tXrrcrc, nhfit lA nhfrng tr{nh mt Y si biro i
ndug,f
lfi tfr rnnhiit chn phAi ph&n biQt thlnh xfic. tl$nh diOtr loan do thhn kinh liQ, 6c n5o l-li hrt ho{c' do nhftng chlrug bQnh l'^hfin lirm ra nhn throng hAn, cire b$rrh /hon li6n, cfe vi tritng cfra cric bQnh & nu
THiN LINII
122
IIOC
Yi€c ou[o, bi. tA bit c6 thflt song lil tru
bi l:i biit. L
Bdc si dhvor-rd Worcester, ngrtr-ri l{oa-kj' rIfi tirng o0'rg tAc voi b{c si Hys.lop. clrii tieh hoi u.4bi6u-crtu 'l]rlin-hnh Itl! vA tr$r si Titus Iieil gi:im-il6r 'l'fr nr y hr.rc (psyctriSlrie) & Nilu*U'6'c, dii ltir,8 ririia nhibu b]nh ctiBrr loatt md cdr: bic-si & irhrl tirurrng clln h.llfing chiia tlrrg'e vA cou rii'rg bi nlriing lus cii'rl t,iit v0 triiulr firn firrh.
si Wnrcesler : ( 't'0i lhiiv rilng s:rrr ia rnuoi rilm hirrh r:giri0ln'ulfi d6n hjro t6i tu5dri-h$ vb nlrii'ng srr rhi?a lirnlt bf;irh do su phdi trQp cAt phuorng phdn tfir,:-l$ ;';lr{n tteh (psycho-annlxtique) v* tiuh-tl"rhu San risy il}
ltli
(s;rrriinel!r:). .."
b,{.c
'
t
rnlrd'i n[Ln chdng ddi vcri gifi thu16t cho rlng' s/r trudrrrg lr'-'l] b$nh tlidn lo4n do ciii' vd hinh 6m rlnlt * vt aii thu'ii:f uiy iroin toAn phtrn khoa-hoc atdi v6'i tu trr'&ng vd c'*ic eu0c nphi0n-criu khoa hec cfia t6i, sorig, litron hoe I'dli budc phii qdng nhAn eAe hXng c& quA nhibu vd cudi cir,rfi tOi rtAnh phrii lhfi nh{n ld tdi khOng th8 n:)o bAe h6 giA tri cfra gifi. rhuydt fi ta lfit. ((
<
Y
.caur
,l;"hl lhrio
I
:::s"l
l'--:".i...
lsfin vdn-ttb m0 f in n{y
r:6 vE
trAi vdi
giAo
.THUA.T
CIIIEU HdN
ktri bi6t rXng crir mQt ddn Srrr duh kA bi diAn lngn dtr li6 chCIt lgo rn, chn ph&i tlm mei lh& diEu il.y cdr rlring hay lA sai, < .,. Sau
123
lq'c hay thdn linh nAo lui: dy do kE s$r:g hay phuong ph*,p rlt xem
th{t lray li
trr6ng
tir"oritj.
r' ",- h{Lrn rlich dhita b$nh cfra tdi li IArn c?irt ir€ +r/,tr 6r'e r!,rh nglre"ri Li A;:r' intr phdi ttr h6 y. 6:i'io drrr: rnr.l tA nal', lirrr: cAch n:io cho con tA bi6t minh dii lj r., lrli
rrslrirf litrr*c. lli'x dir:lt cira chring ti)i Li lAru r:t't(.) hirtlr nirftn rTil' iJ.l''r tir cho hbn hB ch6t bi6t rfin*,{ r,'irtlt rl'i ch;i5t r,:A }ifrr' tim h4nh plrir; t ronfi (di tlthrr !iu'r lto'tr ir
nu0i nI nr r:iii trhn. < Ifur l
\rnoi sq lOi h6"o " bq ra kn6l thfiu th6 nqn nhtin. Dd lA. uhfi'\g hE itrui wrtl b6n kia th6 girri.
cr,rii'ng lEi
\ 'l'0i bi6t \rfing ly gii! 6,y cd v6 lq hlng vA ktr0ng thO tiu tn \ o il,f',,,: iiii vdi, nhfrng kA nAo khdng c6 kinh nqhiftn rE 1fi" dtb niy, song cAc trudng hop kiBm sof,t iqi bQnlr viQn voi' cfc chi tidt ithy dfi mi tdi c6 th8 ddn cr! c6 th0 r:lr&ng minh rtng tOi khOng thAu dqt gl cfi vd tdi
.124
THIN LINH
HOC
TITUAT ctIIEU HbN
ohi t6 nh&ng rlibo ; ruA tOl c6 trli qna nghi$m liu dili cfih lOi (1).
rnQt
thdi kj'
Su
urO
I
Dri xAe d$r'g t} t'iong trqng thfii linh tng li trqng thdi ktrOrrg 16 hbn rnn rrh{p vdo1, xAu ilbng cfinErl ctl thO thAnh kA b6i trttrrrq. 0 rlny ,liing *dt nrlpAi riQc trr bidrr mitrtr th*trtr lurrr'tr1 y cirn h:dn nrlprh thAnh rlhfr tuOrtg u6' .
Sr:nS tlhir ph[n1 hi{t. lrong tlrrr'rng hop nio con elbng hi l,bn I ntR uhip tAo" truffug trqrp r.r.Ao con dling chi ln rtr6 hr$ri rnqt rrqn$ ihii lirrh tu$ ughia lil su hi6u bi6l ilv chi tlu I ncri diSrig tfr rn* lh0i chu', khOng do nui quyEn nirng {lii€n! tieng [ao, "n truong ho.'p nfro li trrrung hgp con dh.lg ctri lA'+{0t t6n bip brym l0n gi& hi{n m+o xrng th{nh thhn. PhArr biet duoc cAc tru&ng hqrp fiv rilt kh6' thAnh thri' su bip j hqrn ntribu hcrn li sip linh ung (mudn hirlm sofit vA phA1r lich cfrc hiQn tuo'ng eiia cou rtrbng chi c6 nnQl tb chrlc nhu cAe {r$i tAm liuh c1t th0 girip kE nplri0n nglriOn c*u). c*u). ich cho k6 \
Yier: ahn dauhl chu lgi, ncri tlbng bdng clri lA binh tiruc tftit cfia ndi i lg cno thhn thfnh khi te tlern 16 vit ddl cfng t6. Vigc r&y nguy hi'6m tA ldm cho c{c 6on I
(1) Xeu
tti ll€n thrm hhlo rd tg trang I
.tj_
gidi crh. brim vlu cdi trhn mi kh0ng cltiu tidn hoA vil kh0ng bi6t nninh dfi sang bOn kia c&a tir. l\tQt vdi su doa n4t cfia con dbng khi xung rfing < ta cr5 eulEn hht uhil nguoi ch6t r chi lt mQt su doa n+t ml thdi. ClAc hlin ma Ac qu{i kh0ug th6 bfit nguo'i ta ch6t drrgc. Chdt ha"y khOng lt rlo sd mgnh 'ohtt kh6ng pbAi do hung tJriin t4o.ra. Ndn cf,c hbn ma nh{F dbng cd quybn bfil ngucri ta chdt duoc thi ho cflng phii chiu lu*t nhln qnl vA bo sd bi trrlng tri n{ng nb .b€n kia cdi vO hinh nguiri & cdi trung
lin s6 khi lim eho nhting nguli ddn chu xin rlanh loi h6i yB tuong lai thAn th6 cfra urlnh rlf, bi6n cAc eon dbng thhnh nhfrng thly tudng sS kh6ng hcrn khdng hom. Ilnybn bt hoil xdc nh"{n trong tran[ thfit lOn dbng hbn ma c6 th8 rlof rdwqc cfc su rnng tl6ng trong th6 ph*ch vi via ho{c tri cria ngu}i xin dA bi6t nhiBu viQa. 3)
125
kinh
46"47
VAy nh&ng khi dbng b6ng l0n doa ngt ngrrtli ta, fhrlng la chu nOn sq sQt, scr hfii'sE dua tl6n nhiing diEu khrlng t6l theo tbuydt tq ki {m thi. TOi con nhd mQt (rng hla thual churlin r.rl-ru sau : 'I'roriE4 rn0t
bubi chu co, hbn kia tu xuns lA eon qoi. 6 noi nri6u vA doi nhC ctrm quybn cring td cho rro, n6n khO;rg nrb s€ phrl ph{ch. MQt vi8n cht'tc lrur vigc tqi d6 c6 m{t trouq bubi cllu ccr titc quA thdt len nhi riguoi lr\ qu$ thl nhr\ rrgucri phhi & drrri quybn sai ktridn ci.la qnar). s& tgi dinphu'
il dea rral" Mqt chu5 gn ktiAc xfi-v rn iy ViQt-Nar.rr. Ay l& chuygn con qui Nglr!, Chuyfn ney chung tOi luo,: rlich trong cu6n a Conl,es et ldgendes aunanites r cira A,
tli
itl
i
126
:
rJ ura! troc IHAN rrinr\ LlNa
I
'Landds ndm 138tl, dirng
cud' niyicd rfit nhi6u chuyQn rna
quf xly ra ir VrQt-Nauc)
l
chry cirv ling '['rtr:crng f,uu tinh UA T'inh cd m(]t tOn Nghi larn nghb niii chcr. Y ch6t h6a ra qnir, l)dn trons j.tng tAp rthn rhr'r, ;tao;1 ndrn phli [.im 16 cring bAi" f]An h] di ngang ddn dd cb lLrc le kh6rtg bay lA phfii litr6a thfin m6i rli tlnoc. Nhu th6 ho tin bufin b6.n nio'i rlfrt. ilon qui nAy hiQn & utribu rrhi vA trAnh hnng vtli dArr bit. Khi eu} 'ttri€u-t'ri ngu giA ia IldlnQi (1810-1S17) trong rlip I0n irg$i nghe chur0n {y,. rig.qi' trOn ra lQr15 rldt cdi r13n ffy.'fir rl/r vF s|ln rtAn ling .ioqr, ytln bn. Dily lA hintr thitc tli rlo;rtr quA rlir nhung; ktri rtdt rtFn thl con qnf ilv rliin eb lh0 bfit hay hgi tldn tfrrlr rr{n$ cirir ntri Dqt cXE pldr dl"n tirrlg 'iia
. Trti
vua
THUa',r Cnrriu HbN
127
Cdc con dting hh0ng ph*i IA kh0ng c6, Chl cln c6 nhiEu nhrl n6hi0n cfnr bit tay vAo viQc. CAc luf,n d| vl ti6n si tri6t hoc, thtrn hoc hay khoa hoc ho{c y khoq c6 rfit nlril,u lf tht'r trorg ri*h-vuc hhai thic r$c r:on dbng cfrr"g uhu cOng viQr: c,ira chc nhir birc hoc t bn tidu tr0rr th6 giai mdr clriirrg iOi o15 r:{r dip lur;c tlinh trrln" ctiinh vi ld d0 mi chrirg toi t.i, chtii kh0r:g soan m(rt cudn n Clridu hbn thu{t > h'y diing b4nq irorirr frAn rr6i car rdi u6u vigl-Nanr vi viQr; r,a)' (li)i hdi ru0t c0ng !rinh irlu niim ^ghidn-eiru eliin6i vbi cAc tr'r Vi$l-Narn vi it nhdt eliung tili phfri cr) phuorrg {i4rr vir . u trcl giup cria nhibu ccr (rllilrr y lrcc vA it nLrit prh;1i lhirrrh lirp ducrc rb uhirr nrr,r,rrign sidu 'fAni l-intr r1u4r:-td & elAp hofc"iot cAc hQi rrghidu-crin vb '['Anr
linh nhu 6 Anh
I,tS.
?
lai rlbng b6ng bCIn la ct-r nhiEn hinh thr'rc rne tiu Dbng h'\il54 ',,A. bip b*rn nhung ciing c$ nhilng su linh tnl;' bOn ta lai kh$ng d6 nr0t hA thilng piAo ljr '6rr rl?inq b6nri ir rrgoai quiSc (pbrii 'llhhrr linh hoe'r! l)hh p ti;'r All;'ln I(nrdr:u 'l'6rar
dIn din), .h6nq }rgn la l6n rJ6o cti 16 sd SrI nghiCIn-cun.lF ttbirg pf,ng cirntr1 h6{ lr} 14 cirfine c6 nSiFn dhnp ti'r {.0 trtrilng ktri rni nr$t LrOi'f&'rr-linh r:dr h6m eic ,liing tr? [udc-td lil tlriln tinh erl::h e{inq i'h tray lA rn$t lrQ phsn rrgiri'3n-ciru eite trO Y*td !lirm tronq phf,.n cuSe Si0u*lfrrn linh, iiFn lar: lrtrc tirjl-r vrii c{:: nh"1 ttlu"err.{$ di0,n d6 rltrng ldi tfiin plirln l.rqn hhltr sft hi0n tuor:g hdu girip crto t& f'hiEu lAi liQu qni bfu chct lfti kh[O crin vb 'iia hgt tArn thhn ben]r hoc rtr tliiug ihui sifp ta tAi li{. lrSlnrn ph$ hB' fhb co, trgrr/}i n}iv tlhu cbg khoa hqc tdru linh :
I
Su n6hi0n-criu cie con rliing eo ich lei--j{rlu,a {nh srlng khon" rroe vAo m(it rlia lrAt c6 tiuh ctlch lluyLth-b1 vA rn0 {,irr rli tlnan hhn tlanir qlb cdc ni6i l6 trai Bliy ra tr,ri} xfi hOi Vi0t-Irlnnr vl tin ngniirrg sai lhtrr. Db cro la' lr4i nho quhn chllrrg nlri\n thfiy t!0n lil sm thfl[ song tl6ng tlrrii sij;.g dlrr rliit ch{rrrg ta dli r,I'5n ."'i6c khAm ph{ shu s$s vb bin thO va pbsn nOi tg.i cfia con nguui Sirlp tlr0m tAi tifu cho lrhoa liiur ph0n hoc uir t,idt rlau chfrng di.rr ta d6n rrhli.ngg plrai rrrinh rn'ri irr6 tr€n t.La hat tfirn linh vi {i'l-l-tlr}n da churrl; miir,*r $'* sien viOt tira con n4udi ho{c c}llh git'ri .;6 hinh r,tgoAi cl,nh gi6i vat chiit (ptruung plriipr rnA cis lrr'ri tfim linh qndc-i6 rl.fi th€{t bai). U' Vifi-l{arn nhd. s6 tlbng tfr.siur c6,dbi dio ehing ta cri tlr6 biit tay vio cdng vifc nghi0n-crln vd bi6t rlAu rrorg
THAN LINTI EOC
126
hilng ngii ta l+i khOng cd nhftng tay cri kh0i cCI th€ lAm dlo lQn c{c thuYdt c&a Freud, Jnng (vb phAn tf,m hoc) ho{c oAc ttruydt thhn linh hoc (cfia Allan Kardee) hay circ thuY€t vB tf,m ljr hgc cira Binet, v.v..' haY cAc gii+huydt cira cAc tru&ng huSbn bl hoc khic ? I
Gtru'crns llt,
-
nilOr NAM rni-nre nlf nr vE- cnrEu Hdn rHuAr vA cAc rAr lrQu vE cnriu nbru
& vlir-NAM' Phhn lrinh bay, vb ly thuydt tr0n cira chring tOi li do cflng r:ttn6 phu nghi0n cuu t10n sfch v&' Chrlng t6i tu6ng da co th6 denr it cilu chuyQn kinh nghiQm cfia chrlngfitdi lrlnh bAy vdi qnl dOc Bii vb vfin dB chiOu 'hbn thu{t' Sau mQt rlm thi nghiQm vE thuflt chi0u phuuug pb{p l0rr ccr (c0 nhibu c{ch chung t6i : bhy 6' doan rlsn s{ch) chfng tOi nhfn thdy
I
I' I
\ l
hbn 'le
bing trinh
l) t)trdn ltrtt cdc bubi chi0u hbn do tu tu&ng cfia tl0ng chdt tulrng tuong rni ti-r. vir cii' toB t0o n0n, nhfi'ng bbn vdi ehirng ta khongl c6 su thf,t. c6c nh&n v{t n6i chuyon c6 tf.$ ao ptriln ti6nn ttrric cira dbng tfr ho[c cri tog lgo ra" ngrdi 116 tay 2) Su diBu khiffn co'r cu .
THAN LINH IIOC
rHUAr cruEu HbN
t3l
l
nhiu vl ,lEp c6 muc rlich tlm tdi nghi0n cuu chu khOng vt d6 lt mQt l6i bhoi dta hay mQt trd bip bcrm d6ng kich. nhu iu6 nhiing ngudi crlng thl-nghigm vdi chrtng ra P"g: SE dnn6 * nhiEn cdch d0 lhi nghigm nhu sau :
i"l
ba ngudi nghi ba ch& ktr{c nhau blt dlu I N6u lrong Neu blng t, t, y I md con oo lqi chi cbfr h thi lAm sao ta lai blo dd tt nbftng rtiBu tu&ng tuong cria chung ia tgo ra ? r) 1)
I{ay trong mQt cflu ml ba ngudi dofin sE chi chfr vui vE, h0n hoan, mtrng rO, mA. con co lgi chi chfr sung su&ng tht lsrrn sao bfro dO lA tibm thuc hay tu&ng tnong cfia ngudi ta lgb ra ? 2) C{c ilgn thi nghiQm cach khfc: ua ngudi nghi ba ch&. N{u trudng hq'p no ra mqt chit cria trong ba ngudi lhl ta c6 th6 blo rfing tu tu&ng cira ngudi ndy mgntr hon nCn df, ldn Ap tu tu&ng.cAc kE kh{c (chffng khdc gl trudng hop thdi miOn).
Hai bgn ctrng dO tay vAo m0t con co vA hai bnn hai ch& vl dU n hay b vd chi tay cfia bai ngudi nghi cfing mudn bhqy' ddn ch6 fry song ctr lai chi ch& t. VAy lhl gil thuy6t nhAn rli$n (magnCtisme humain) do ngud.i ta dhy ccy tli hh0ng tbB dung vfrng duqc. Ndu ccr chAy t16n mQt troog hai chfr a hay b ta nncri c6 th8 blo d6 It di0n (lluide) cfra mot ngudi mqnh hon ngu&i kia de 3)
dhy
d6o.
4) DA mpt kE khOng bi6t chfr ngbi mA
vi6t I0n tlugc
ti6ng Viet nam hay ngo4i qudc. 5)
Bit mit mQt ngudi mA y rAn vi6t rluoc
6).M6i hiQn tucrng chn ki8m soAt. Vi du mQt hbn ma l6n tu xung lA T[n EA ti6n sinh llm thcr. Ndu lim tho d& kh0ng tlring vtrn hay Am tligu ho{c khOng cd giong khinh bnc cria TAn Di thi lf,m sao ta lgi c6 th$ tin ato alrlnh le bbn cfra Tln Et ? Ndu ta c6 mQt bdi tho. hay cb ttrigng tho gidng thi si Tin EA thl ta cfing khOng th6 Kcm d6 tA chlnh 'trln EA. Ta phli xem dbng tr'r (o tb6 nh8 l+i rnQt bili thcr cil ntm trong tibm thuc cfia y chflng ? hay li do tibm thuc cria cri tog ? Song n6u lA fln Dn lhst thi lhi si cilrrg c6 thb doc cho ta n$he mQt bii thcr cfi chfrng bqn. VB ttiAnn ndy lAm sao phAn bi$t duqc bii tho nao do tlbrrg tir lAm vi bii tho nAo do Tln Di lAm ? N6u le m(rt bti tho m&i ta sE il{t hai gi$. tlru5dt : trtrirng hqfr nio thi bAi tho fiy .do Tfrn Di thdt ch6t di hiQn hbn lim vd trutlng hop nio ll dbng tri hay cr? toa
dii phdi hqvp l4i ttrinh m0t J' tbuc t{p th6 (conscience collective) dA s6ug t{c ra ? Ei6m nily cfrng l+i ln kh6. Song ndn di sAu viro ta e6 th$ phf,n biet duor" Ndu lA mot bdi thtv rnrti thi m6i ngnli trong ct?r tQa pnli ntrO Bhi trr tu&ng cfia minh tr0n mQt tap 5-ifiy xem cAu tha $y cdr phfri do f ughi minh dfi tfic dQng nAo ttiing tfr ktr0ng ? 'lruo'ng hop so sAnh nhftng di0m ghi lrdn gity vA su cdn tgo toirn th6 bili tho n6n c6 nhfrng i nghi vA lui rui chlnh rl6ng tfr vi cAc nguoi ydu tho du trubi chu trbn kbOng thb c6 ducrc tn c6 thB xem hi€n tuong dy c6 ptrhn hj' di$u, vA n6u n{! c6 rrhfrng tti8m trirng v&i f nghi sfia cir tog la c6 th8 xem hiQn tuong nly do t&m lf chung cfia crl to+ t+o n6n. DB cdng bi6n clc b+n nn$t mhu chuyQn tdi trich dudi dAy mot bubi chu hbn mi tbi si TAn DA dA ung lOn rtb
.
t32
TIIiN LINH HOC
x.ITUAT
cHIIiU EdN
1
ngAm vinh ivt dgc mQt bAi tho (tni liQu cira anh N K Il) cb theo ibidn bln trubi hqp. Tdi rfim thdng tu (23.5.19,1ft) Theo nhu lei hgn lhn tru6c, tdi hdrn nay dring chirr gl&, b6n vi : ha thi si, vl mQt nfr nhac si dfi d6n cho'i vA t{Dg chfrng t6i nbqc vA lh
ngdi nbi ? Tr?u nhsp mOn
Rbi 0n* b?n lqi ti6p : < Cdc b4n sao m& d[t nhfrng danh tft to l{t th6. HQi ngh! viln-hoA vA 6ng doc ctruong-
(ctr ngring vi nbdp ruou).
lrinh bubi t$i
< nhgc
nhC
Itbi cu
ItAn m{c f.fr:
ttli
'Iin DA vAo v& Idi dlu
Crr
thri blng ' ruou phi i khOng L
l"i
i
lqi blo :
o
Egc cho te ruug dui thi? nilo. A hl t l
Gi6 udnq n{l& ngctn uu6t ue rdu,
Cu lgi khidm tdn : < I'ho dudng ddy clc ngii 9, tu rdt nrdi cdc ngii b6 qua cho gii ney nhe ! ,r
' ti0n
duoc.
-cHihnlCOn
!
nhurrg
,*ul cu dA lday ch$ng tOi lA : < Eenn rrqn ra rldy !> lChrtng lfi r6t ruon vA dem nem l0n. Cu'lgi ti6p thdm lAul cho cdring tOi hinh dnn6 lai nhfrng ngAy cu cdn & trhn gian rhi trr ldy lArr| sunp su&ng tluoc g{p cu gia d[m xua ebm tno lOn bfn chtv Trdi. Tny khOng tluqc vinh du g{f m{t song ch,$ng tOi cfing hAn hqnh duqc g{p cu liong m{l Bi0ng'tho mi tu&ng kh0ng bno ti,i S{p gl
sao !
ITaou nh&p ronq, brrbn klfi b6c cao ! Suo'nq bi6.c Ifi loi nwn tr6n t6c !
xnOi.
si ra vA crr
RU,()u
bgc il6.n ngdn
- A hd nhdp ruou d[ chu
3) Bach lhn V0n : Nhqc mo rn0ng (birr nbac niy cd ghi kj, frm phfip song chrlng tOi kirOng chdp lqri trong tdi liiu ney cO rf lrii nh4c).
Xong
:
It{dg ndno trfing
Phong Lau,
4) l'hi Ydn : Thuybn
dgy
Dt${ TRANc say
vl lhcv >.
Troi vfy. Ta n6i
:
l) Iln EA: Dcm trlng say ru flu. 2)
xuft dl6 lt l€
3:r
cf,c
IIbn bag chuq uu.i ldn rntlg trfrng, I-onq ttqi ddn theo chin rr:qu ttdo. Crr l4i kh6i hii
( I)oc lai tlA ta
nghe rhii' n6 c6 c16i ch{t ch{t htrdng
?o
Dt/c xong crl d?y o Duoc r. Trdi ddt tan rn thanh bibn IC Jfu?a giim tt nlrrlnq u6.t tlwong rlau. (Een d[y dfi h6t bli, cu chlo chung t6i : chi nh0n ctng qul vi thtnh gil nh6 ! giA re
a
A hl, chlo
d0ytr
THX.N LINH IIOC
134
BAy gid ddn luot thi si Hin m{c 'l'fr vAo, sau phrit ti6p chuyQn Ong cho tho nhan db :
1
PIIONG LAN l'rdnd uba I6n, Pho,ng Lan trong bdng ln, IilG ltttint cubi chdo il6n ilLnt pln li, Cdnh Phong Lan siittg ho'n dnh tuu lg, Hdo quang bdt ldm cln trdng so' sr?'nq
.
.
trbi tdg llw rttdnq, Eiig &o lugbn ud ddg nhfrng w|c rtto',
Phong Lan
ld
mdt
Ii6.l titrh'b&ng nltfrng glrot
rc lrsrtq ln,
tlnh dugAn iluonq t0' d6', Ilituu nhrlng hbn th&g lfnh bao thi6u nft, IT u|l dd.ng tronq ntit bu"Ai chibu td.
Cfia l bao cu6c
(EE ta rrgbi, met lim !) Phorlg Lan ildg ld chfta tb, lodi hoa, i\rrin ftrang thom nltr rttt cad'i trinh rtfi', I)hong Lan hmvnq thdtt g6p nilrtr lhaong nh6', Oi.a lhti ndo ra rdm ld.m, thrti t:ra, ' 'I'r6n, trao curttl ld'i llmn udn ngdt ngt, (lia el::.nh phlt o(rn phdnq klfin11 lrrnh 12.o, Cho n6,n cld
mdi kl:,i ldn gio hto'
(Xin l5i cAc bqn nhd, cho tOi nghi mQt lnl) Ii6o ldrt htong IA thA kh&p tll:.nh gian, l'ht ta nqhe lbi rLn nhudnt ddg lanq D6 thdi IlET I
vli
TIiUAT CHIEU HdN
135
Tdi rfim lhtng i-r.-
Tho nhan
dL
:
<
IrHONti LAN HUONG )
I'hdng phd.t ctdu dAg mt\i hlronq thent nmrr Nht uu6t ue, nlnr 6m dp lhiin ta, llfii lwnne lhom nh:.: tlnh (ii Ni Cd Vd trinh bqch nlllr linh ltbn l)trc n[c. Gi6 manq ltaonq uaot qua nqd.n sdnq b'A, Rog u?. ddg thom nq(rt c& khdng oian, Iilfinq qian t6 runq t6nq nh:;- to utirt11, Chem hoi th6', uitnq trdng sdu aa IC, il t6i dti bi6t" rbi. t6i iId bi6.l Ilactnq ddg Ia ltaonq c&a Irca phonq lart, Thom tho qud, nqot lim iI6.n litilt hbn Vd nqa|'i tdi run IAn vl nqtg nqAI A ! tCi mu6n ldn ltaong kfa si6.t chdt, Ld.g dd,u t6i cho du di6t iIA nt€ Clro boo nhi6u rrflnr dau khb sdu bi. Cfra ltnh ltbn dp sau mdn raonq m6ng. Dbu tudn ra nhr Ia nufin I|p sdnq Tran tr&i cilng1 lri.n canh qio IIm phr tnq Cho rr5;udi I6i d0 but ndi bi thao'nr1 Nlrurrg than 6i / /rbn tlte/o lwong di ntdt, Eb cln tdi bi6.t drcrc nqubn ,sF thdt, t
IIAN MIC TT]
ntdc,
il
lIIAN
136
Vt dny lt
mQt
LINH HQC
bAi tho khlc cira Hln thi si
:
cgriitl Bli nhrlng chflu fte rqc 16' Nd ahn hbng tltim nhudm c& hbn iluu 7'6i thlch ng&'rn nftr?ng chilu hi t&t th& LA mtinh iti trong bdng tdi dAm sdu' Ddg ddng tdng nftg clfit trdi lfi"ng ld
Tdi thich
ng6-m
7'r6i ',thAg vE. il6n ldn rn cd IiAu' IIai lttn bd rqng lii6u g6'u rllu hfu' IC' Eftnql clfiu tang nhb ntd.g tudnl dono Tb f:ing r6m, ldn khdi lam qu&n qugi' gian Yuonlmlnh IAn chdt cftng giila lchdng fndi Lnang ildg ; mQt linh hbn u' t6i' Ed rrlnq ilau lcltb I&'m lri'n trdn gfan' tO
aa
I
yd nfodi r,a, nqodi rdt citttg rlbrrg ndi' nfigl kh6ng anh ? mdt m&nh ntd't |rbi
solr'
nono\ ngdt noa tim c&m vd'o dirtlt nrti' Mdu trdn trb nl:Lu6'm dd c& chi\u buiin'
ildg" ilEnq rd.n ngudi duo'i m6' oan rcudn Idn 7 d6.
{ta,
rHUA'r'ctttriu Hbn
THtlYtN XUoI (tho cfia phi
r37
Ydn)
Tlmgln rudi.,. tlteo gi6 thug4n rudi, 'I'hugbn xnLi mang c& mdt trdi nhd' nhung, ThugEn tudi theo dnh trdng trong, Nhg nhdng lda nhflng mitnh udng tr€n sdng, I{&"ng nga ch6.t ilu6i trdn ddng, 'l'hAn lan nghln mdnh, gi6 ngdn khdc than. Ilugln 7'rdn h6'i bi6.I chd.nq tim tha thi6t, Cita anh tdg cilng nftrr hdrr trlfutg I)r(ti strc rrrgnft cfia mtii chi:o lg btQI, . V6' tan ra tttnq m&nh u|i kh6ng. gian, T'hugEn rudi theo gi6 thugbn rudi 'l'hughn xudi mang cir m|t trdi rth| nltung. 'l'hugbn ru6i bubm lrdng tlrcn thing. qid Plwi minh cho chdn ctng chdu thtin. Cdrth bubn nhu\)nt nt6t nrdu lang, 'l'hugd,n rudi theo qid thugln rudi. 'l'hugEn rr:nrii ntanq cli ldng tdi di rdr Tlwgd.n :rudi trdi. lfii thugEn ru\i ,li ddu ? niu. lqi qiim tdi tldnq td'i. Chdp tag rin lgg cirng trdi, 7'rldi sor db qn& ciirr ndg tlfinh btingl, D'e cIrc I6i daoc cilng nang [,im ili lrong mdt qidc udnq qud sag, Ndnr m'6 tlo dnh trdng *iig, Cftdn sdu iI6i. trdi tim ngdg tho ndg.
THAN LINII HOC
138
i '1 I
! 1i
;i
,i I
I
1i
i {i
I ,aj
I
il
Rbt frdE ['hi si6 Ifr.c tag, BAn ftb su6f nggc Id"m roi suong
hbnu,
Dd Ih nhfrng giPt rc nbng, LenA lunq nhd rudng khdc thtonq l6i ndng' nbi ltfdg /thi n&Lng ild turt, Lnal thaa udi dnh', sao udng trt'u hlfing" E6 Xd nltfi'ttg nin hr.ottg ldnq ' I6i' C&a I n&ng Nga th&p chi\u hbn chunq rYlrulrg trti 0i, hO'i lrdi oi I f nulrEn' rudi thttgbn udn' cti' tudi llteo ddnq' I
I'6'i I6i cung tt0i Idrt 'srt(/'|rq ffdn lon udo cdt lt kh6ng u hotii' Thu[En rudi lheo qi6 thugbn tudl' Tnu[bn t'udi nranq c& m
t lr|i nlft
tlOnt
qu{. Ta kh6ng d{m nbin nfra. Hai bOn b'} tring htng lC li6u bubn fi ri ttung cqnh nhfrog cAy th0ng\cao vf t sao rui mAn thufir th6. 'I'a chot hi6u: ei' Aai kh6nq nOn mcr rnQng nila. 'l'a khdng nen b6t chudc le li6u kia vi ta thdy ndr lA [:du hq, Ta cBn pbfii rdn luyQn nhu cAy lhfrng tbAn cao cAnh rQng th{t lA xring d6ng v{y. 'IbuyBn ccr trOi song hbn r0[ ttfi khAc rbi vi roi dd hi6u t0 s6ng. ThuyBn cil tr0i xudi tlOng. *t*
lAm
vlo
thcr < 'I'i€u SIu
r
c&a Hdn
m{c 'I'i"
rd6m tt.5.1918.
nhunq
TII.]TI SAU
0 rl\m nag trdi trong nht goo',rg, 1' I{h,lnq ldn m(rg utonq kh6ns ho'i srortg, To trdnq Dttdno. qn l€.rt mndrt cdn/i,1 Ts trdnq udW (un)nlur dnt thanh. 4 T'b dtiu, titu sci}-reo ui uu,7 Ilutin nhu lrin ntdg chibu m{la t/rtr \ firrr nht ddnq ta, trAn uai nrrlnq. I Monq manhnlut Id lbi giu duonq.I
B 4.1943.
i
..
139
Tr lr6ng xudng. Chao oi sao mA ngqp lh6. 'fa tudng ta dang & tr0n cao ng6 xu6ng, hbn ta sqo mA b& ng6', 6c te rnudn luOn dnh sAng ra vi d[ dung nhiEu sao
lt.o tldy l$ bii
l* llgch - MQt v[n si lu xung co' Y l6n tfng ntOt bAi vln xu6i nhan tl6 : [huYBn ThuyIn I .o trOi trOn ur{t hb gu'ang sing loiing' I\I{t nuqc in irlnh ta vA thntbn' Hai bOn b& khoi trBm bav n(o ngfrc. f'nni ch[ug dAy lA dbng ngAn giang mi. ta lA ph&i kim dbng Ja,tg c6i thuvErr trfing di ngo4u cfrnh ? U' 'vl ta ;; ;i; {r'ai hflng da sa'sd sno du
THUAT CHIEU HdN
/
dii.u cung nqdn sao bdnq. tL Im ! Mitng tdi trd.ng Id trilnq. A ha I Trdng t^dn ddg cltdu thd.n, Omg lhi"Em tt(tg rdi huong ngAg nqdg, 7'6i. phi€u
)
TIIAN LINE
O b&ng lrdg chdu hrg quilnh d'ao; Md m|nt cllo tdi boo |Inlt sog. Nd tdi n&t bao dong nqot ttgdoi GhA thabng\ rc,t khoi nubngl H&ng
Ilaong trln brittg khuting Nlrrp
nfrdn
gi, nudng
Am lhanh
lin
iIi
qugQn
TIOC
t-l I
tdi y0u clu bgn ndo c6 dip .lec rbi ho{c do chinh bai tfrc gil trdn df; r6n6 t{c rrong hrc sanh tibn xin clro ehung tOi bi6t ngubn gdc dA kiEm sott tat hign ruong ho{c lA mOt bdi thcr cfia rnQt tdc 6ifr khdc
Ngo
nlnh
hoa.
theo nhiP tldn.
cao rth(tc htrdtttl
'THUAT CHIEU EbN
ran,
lrri giln bAn, b lrl nlwdng, Nrrlnq ftdfig, b chinh ld l'haong Tluong' Ngnrif ldi 'rung ddng nl:nr dm thanh Nu6f ft/rtinO nqtrng dtbi t6i laA tcinh. Hoi'uttt nitttOi 6rn chdm ldg Nadng, T'lmn 6il Nuonq dd bi{.n ra sayng. 7'6i dm clihn ph&i li6nq 'I'i6u sd'u, Vi-uu reo b'ubn trong dent thdtt, '1'6i
NgAy t6 5.1948 ltc 10 gi& t6l, thi si t'hi fdn ung ldn nhqp co vi Jeu Flo cii chfirtr miiy chfr trong bAi tho cira llln vl H&n lUnOng tl6n dtu.oc. 0og sfta chfr t bu&cB vAo chfr dt (tron$ cAu Nhip nhdng Nudng di theo nhip dtn) chii < trdi oi , vlo chfr the' oi (trong cfru : Than di nA.ng df, hi6n *a suorg) vi ch& < choAng > vAo chfr' chlm (trong c0u ,t0i 6m chtm),fNdm 1951 chung t0i c6 rl[ng
?
Itieng tho TAn Bi lA mOt bdi rtro cii. ()' ttAy gii rhuyGr bdi thcr dy u&ne trong tiBm thuc cfia rtbng tri co th0 chflpr lhuAn droc.
Ila hii thrr cirn H. M T'. vA thi si p. y. klr0ng ha-v (khdc vCri bii Tidu siu c$ giong cria l{dn) nhrrnq c'6 nhii.ng (r khA lq. ltlng. Con hlo < Chibu he I cria II. l\f. T thi t-ldn lir thi s'i c0ng gi{o dAu c6 gieng v[n ndr ddn < clrudnc cbria thong ttrfi db D ?
IJii
vAn xudi s 'I'huybn co )D c6 rG s0u sfrc nhrrng tdi l:.ri nhtr dCr lA rnQt trdi cira Hdu I\I{c T'fr de thuong L\nl hinh nhrr trong cu6n ? mA tdi qu€n t
(iiao thi{:p m0t tbili gian rbi l[:\n P]ri tn gifi arrh N. ti. D. ra tli ludn. 'Iu' db khOng ttrb clu eAc Ong cluo'r:. N6u b$o r$.ng do clbng tfr tao ndir hidrr tutrng thl sao hi6n ttrcng lar ktrdng th8 ti6p tuc u:!il dug; theo f mudn cfia diing lil ? '[uy nhidn gifi thuydr ciro rirng c6 ntri$u hbn rnfl mgo nlr{u ngudl niy k& no riit c6 th6 xdy ra droe cilug nhu trOn cdi trhir thd c6 nhjEu hang hip bom rl6ng vai tro gid d6i rnA cAc b6o thuoi:g rl[ng tAi song n6n vai tro dy ddng kh6o kbi6n nguoi ra lhrn tu.&ng la ttrit thl ngbe thuit h6 ra cirug kbA cao rbi t
*
a*
I
'l
t.tt
C6 hi$n ra
Ccr
II6i
TEAII t tNs noc
i
ml
bAy khOng thCY
il ? Gln cfra
I
C6 gd hhOng ?
06
Ccv
S0,
ThC UAy gid hiQn lgi tlusc kh6ng NhiEu lhn qufi 'khOug ti$n.
H6i Co
?
X [i ini : 2l X 2'lhn 1;6 :' "; tidng
,l€g r:rgbe).
Ndu
ldnr
Z,t lh.n.
4fl triin;4. Vai'
thi
khfirrg th$
gqi li
t'()':$ {tltlr'3.
I
Xin liiQn lai.
H6i
tbii"y b*ng
2,-* Soiifi lrai ihrr gd btrn (ci bii rrt6n 4 rrguc.r,i X 2 trai : 8 lai.
tlhi c6 mQt ngrdi thfiy ? Phin nhiEu dhn bil dC clnr xric th{y rd }:on.
cd
: Vua rtii tao cd hi{n dAu mA ttrdy, f+i h0y lAo. Sas cuOe lhi ughiQnr r.uiv chtng t0i k6t lu{n ma ni ba nguoi kia khOng thf,y r:(r th8 cho lA vl tOi qu{ tin rnA sintr ra r.qng tu&rrg" illlrb. i.rih uily ch lh0 clro lir ktrOng cd that"
tliQn sao kh6ng ttrdy.
rr6i
M5
Ca
t,.- ll0i
c6.
Cs
HdN
:
Cd eily rIAn tranh ltbOng ?
n6i
TTTUAT CT]IEU
i
i. , a r. Rua fi qu6 n6 lirLn d6' 'Irong khi tri$q c6 ndi chuyQn tlrtoc hhirng
0o
I
H0i
?
l
nhrng im l{irg thl tdt hon. Sau khi khhtr lqi co trl lrri : <'I'hoi nB ldi. Goi cS .l-: kho&n aE xin itriEn ntrvnrr nhd rldy ta,t sd higrr lqi noi cfra cho mA coi con khOng gd cr?a vil tle{r utru hbi dAu, trhung ptrdi ctro ttfr m{t tilt c[ ngudi trorrg nhA (vl cfre ngudi lrnng nhA phhn 'IOng dA di ngfi n0tr chring tdi khOng lhu{u de hg dty). Ctl
:
Ducrr:,1
flo : Tao phi hiQn tblnh b0n6 rdt rnd klrfing c6 ehi dAng so cl. 'ffOi biia sru tao cdr rl6n thi ndi chuyQu ci-rtl kl:Ong tiQu hiJ$n ra. i
Ltic ily chiing tOi d{nh lua, trl l&i : r Efi d[y dfi i^ Co : 'l'frt d0n. (Bdn tfit song hhOng thdy gl
c6).
ll.* Ti6rrg rlirn lr'nnh c
u) l'E higrt trontt ti[.no
qi)
Ndr: lti{}; th,ri tA rle Rochas nguy0n gi6m rl6u truong l}lcir hlron Pliirp thi trghi$rn vcri dbng tfr F'.usopin Palndino. I]0y ln rnQt doqn t'ong bi6n bip. 27-9. < Ba ti0ng gd
lio cai
nro'Dg p,6 d{t & phia sau l\laxwei rl6irg tfr' liusapia vni I\,Iaxrvet r.
vi
cdch
xa
Niim 1871 William Groohes tht nghiQm v6i dbng tfr llorne vd sau ddy lA mQt dogn :
THiN LINH
146
a
HoC
V{t ily rhdy trong s6u' pbur vi trudc khi bi6n mdt
gd ba ii6ng tr0d bAn vdi ti6ng dQng gitSng nhu mQt v{t cung r$n >" (trt1h trong Recherches exp6rimentales sur une force nouvelle
1;7-1877),
'Iizane trong,, < Sur la pisle de l'homme inconnn n c6 ndi hipn tnong lma gd.cira, tnd'ug vAch, vrl rlb tlac trong cdc r:gOi nhi tri rna pbd.
b)
VE
hitn
i,
r Mulri ba ngudi lAm chung tuydn bd cd nghe nhfrng bln nhgc phb ri tron nh&hg n!"ric cu mr\ Nrdn 116 hh0ng c6 rnQt ilntr hu&ng ndo trio dQIg vio",. (Ilochas trcng l{c phhrn trEn tfang 33r). rhmarion vi6t trong I.t s [orces nalu rellcs ineonnues vi6t : v0i dbng tfr Ilusnpia Palladino, nguli ta
Camille
il
Il
h
fi
I
lrla
ngtre ti{Ing din t0y ban chm (Guitare),
I
Nhu vAy cnQc tbt-ngbiQrn cfrr
vdi cdc. cuQc thf-nghiQm
tOi
cd nhiing ttiEm gieirig
qudc'16.
Kh0ng co tqt gid plrtrong tign vA khdng c6 mQr lb chuc hodn hflo, ]cAc cuQc lht-nghiQm cfia chring t0i rtdnh phli b6 dfr.
c)
li
MQt
lrong
ntrflt l[,)9.
mfi chring tOi xie ntrfln tldng lqnh tir tay dbng t& ti6t ra
H6N
l:r trong bubi
147
thi*ngtriQm c6 tidng ttQng
Sau dAy li nfic tht-nghiQrn qudc-td rti6ur nhirr xet crin chring tOi.. e) I),or:has
< I)rli khi mQt twon61 tqo thArrh.
viit :
lroris l0c higrr
khi
lgnir elng
chung nninh
lnbng gi6
l4.nh
cho
t6n ra
bAe si Osty giAm-tldc viQn Si€u t$.nr-linh qudc-t6 rrr& cfc euQc ttri nghiQur vdi dilne ti'r r:grroi Ao lh lludi S;hneider. ()ng c$ng bd c{c k6t quA ci'ra Ong tl'ung llic phhr:r ; < Les ponvoirs inconnus de l'flsprit sur la uralidrr". r. Nur ri&y ln rnQt dogn & trang 59 : Nhr,n
lio'ng , ti6ng ilair
l)hrlc trinh cira riy ban do Hqi bign r:hring ?:t LuAn Bdn (Soci6l6 dialectiqne de Londres) dl nghi6r;-cirn chc Lri0n luong tu cho l$ thln liutr vt df, c6 sn nhAn xdt qua 50 bDbi thl r:gh{Qm, rrlca 18(i9 nhu sau :
j;'
TI{UAT CHIEU
l9llt
nhi6n ho{c rliirrg thi:t !r*u van rinr{ lhintr linh iro c:lm thfiy lqnh vA phhn nhibu lil tr:cing efic hnbi thi-nghi{m c6 hi€.n tuqng phit xudt < 'l hrrcrug llrlronB
(extririorisatior')
ci'r toa
hSng
>
Willia*-r Grookes, cling xirn nh&n kht lnnh ; q lJirn thri' tri0u r.tri5rrg nhiiin tlQ...u (trich troug llecherches sur le spiritrralisure t!anfl 15t), ,)
t{{t hdn tlrfr bi6u vA ghi rluoc .khi lanh t;fi rrrJdn 11 4 vcri cAc hlQn tuong nghidn-cuu cirng dbng t& Stella C. (trong Stella C. , an of some Original experimentr in trrstchical rese&rch London 1935 vi. r\baissement cle i* tempCrature trocg T'ra t6 de parapsychoiogie Price ciing
Rend Su
Khi hruh t6a ra dfi dusc chrlng ldi tudng thu{t trong eudrr r Nhtlng hiQn tuong si0u blnh > do chtrng tOi sog'n ir chu'ong < OAc ng0i'nhA bi ma pbfr. r
TIIUAT C{III'U
il8
'T'FIAN I
Cf,u chu5Qn
LINH
ITOC
md anlr hoc sinh C rlfi th{y H Ue" l€n trong phong' t{ht l4uh & trong
& Nha-trang
hbn ma cta.r, h. ptrOng nAy rfit nbibu.
*
.
NlrfrrrrT cudc
|.hi nqli4m
r* |
khftc.:
hhofrng 1933 6ng X' lArn viQc tqi Kontum' nnQt tinh chu tbn$c cao rtguyCn r:ibn rtanr. Cdc Ong b+n bey tlrir co. Dbng tt't ld rnQt ngu0i ch{u c{ra 6ng Y' CO niry l$n ccr vd mlit trOrn lpn tq xung lil Nl'tJ, Mtj rr6i t* nay kh6ng eho clic hiin kttAc duoc d6n rlfly choi vil tu na1' ctt6 nAy d$rr6 rieng clf cau ts mil t60i. Qufr ',,1.13' ti. d4\ vb sart clri s df, lihong cn dnnh tr.ren l\,!.lt xuf,r hi$n ruil ttrili. Iliing tri'lxh c0 cllr c./ niia. lldy gin cd th0 cflrn titlt rtrir' vrl!t" MQt lttlut c0 F'ii5t nrot trlic thu ngfiu gdi cLro 6119 Y vir hgrr" vtri hni
Vio
dng XY i6i h(ru dy l!IL) l0n r:hsi'
i
ruilt Nhuug OngiX vtl Y sau $icr lArn vi{c ra vF qudn liri hgn r;{ri cdn M,tl.'['6i fiy hai.dng ou5i di r?6rr rrhCt dng A choi. '['rottgIt,r, U" u6uoi ugiii neri'cktry$rr dr ugoiri ltti ttrinh llnh ngirl lno "r, "o"y. Ong X hOn ir&i tling r\ : r l{lnh rbi nrui hai nlrr.r bAq **i- qfiol c$ ? D 0n1q A trfi ltri phAi' ngurii barr cirr:f, hudc vlo gian p!:tlng b0lr rqnh' .
gia 6ng A tu tinh Qufrr'g Ng[i moi lOn tlarrg mffi crr xony m6t cei do rdt nhanh 'rA rn vE giSn dfr' l-lir' rJAn vAn khdng chip vidt. Sau cuug Ong Y n'rfi srpc nghi qu0rr cAn I\t.13 hqn tOf nay l6n choi nri v0 tlnh hai 0rg dii bn nOu m0i ti6i :i t C{u M It, cldy phli khbrg ? > Il6i trai itr, .o m6i tr*. ldi ld phli, tlnqn tr6ctr sao hai 0'g nAv 16l hgn.
0
aav Oug
HdN
I49
tliDn lq liu:g htrn c& tA Ong gia frng A chua hb bidt clu co lir gi. vua & Qufirrg l€n thdy s$m bln co, rl{t tay ngbi thir thi b6trg nhiOu co clrqy. DiEu niy chung 16 rfing 6ng gift trrrg A hLr0ug hb b16t cdr hai clng bgn cfia Orrg A clang rigiii rrguii ndy, vA khfiug hb hi6t cf,u ctrutt?n giao du gifra gin f4.I3 vd lrni Ong K'r'A Y. C& lrai Ong X' Y cflng hhOng frift Ong A c0 sfrrir bdn c
cd tlrr
il{.
B^
t6 su xudt hi$n cin, c{c; vi trorg ciii drn iirrh cri tlnl.r elictr rlQe fap vi sF gi6 lu cfra bo niia. Nhu' "fiy blo rirug clbng tft dfi lqo ra cAc nhAn v$t theo khdng -f rriuSu cirn ho lr\ hodn loin sni lqc. Ohtng lara nhAn thE hfro ri bi drn intr lray tu8rig tuo-ng df, tqo v{lt' ttl irinh kbi su tl6n {ti cria hq ngodi f mu6n cita clrrlrrg ta. [)rEn nfiy elrung
i
td trwtngt hnp utta Quang Trnnq ftnq il6ng ldnt 't.hdng s6 207 lhr,r. IJti niy tlhrr6 tron trong tap chi Ptrb ngAy 15.1.19(i8, XuAn M$u 'fh$n. Nay xin tom luoc lqi : < I(hofing 1!34 v*o tlln tbAng nrudi mQt ndm dy'ba tOi Ir\ Cfrrr ;\n lOn hnyQn'T'frn An. Ngay chibu bclm {y ba tOi tiin thdm Orrg huy{n lA t'. [. vA rr1 nhan di birn chim c*ch lru5fn ly dO 2 rdy s6. Tu&r:g cling nOrt n6i th€m It rrgdy thudng ha tOi ft 6ng dy bay phu diing ti6n hfing cAn vidt tl*o. I{ai i'grrc'i crlng tli vi li}ri thdy nhiEu bui tre lrt ngA nXm r&i lAc, xen lf,n nh&ng dbi ddt xung quanh lt ruQng ba tOl bdn hdi 6ng huydn: San
d(rlt
150
THAN LINH HOC I
* - A ,t0y nguli ta eirrrg c6 . trbng tre lA ng& i ? > 0og huyQn dlp : r Df,y xua lA lfty 'I'ty son hign cdn di ttch mQt lt rr vta dua tay ctri nh&ng dbn lfry hoang vu.." Khi tr& vB huyQn dirng errm xong rrdi tl5 hoAng h6n, c{ hal nrdi d{rn xe trdng & t}tnh Dinh l6n .t8 vb d+o Kcrnlurrr.
T'rong ldc xe vdn ch$y vA ngbi tr0n xe ba t6i rndi cii'u tAc mQt hli tho tu tuyQt vi6ng liiy 'l'Ay scrn d8 doc cho dng huydq ngtre. Mrli dQc cfiu pI:A :
s'l'hAnh lfiy ai dAy thil1' rrgbn ngnrrg. r (fng hulQn b6ng nhi0n rtrng rnilh ld_y cui tay nid thric nhg vdo urinh ba tOi 'rfi n*i : < Linh lfrm I >
0ag hu'6rri thu&ng lil mr)t c6t rlhng (,nddiulr) vi flng ily toin ung dbng. CAi ly kj' cria e0u chnj,'gn ndy lA I^n rlbng ngay tr0n rnQt chi6c x'e hoi darr;; ch?y gii?a r!0m, mi tdi xd vi bo hinh khdng bi6u gi ri chl thfiy hai Ong l gr n6i ctrulQn v&i nhau, vA thinh thodng Ong huy0n lqi. rung lay I6n khdng vdi cAi.
Ila tOi nhrnh tri vi tray
-
<
Ndu qufi
!r
ll
uhu
linh c (n tlusc
diEu gl ddp
TIUAT CHIBU EbN
Ila tdi tlfp 16 : ( Xin chlo NgAi. r Lfe fiy 6n6 huyQn vi6t vdo kholng trdng khdng vi n6i : r DQc r (nghia li ttqc.)
Ila tOi bdn doc lai c&u
pbA
:
< l'hdntr lfif ai rlily thfiy ngbn xua llug Nhqc, gi[c l'Ay Son > I
ngang
> rbi ti6p:
<
(I
0og I). L f6 vE ndng nly vung mgnh tay, qugt vd sb trong ktr0n6 vu.n la : < Ngii sb. ngdi rhy, linh l$nn. n , Ila tdi bi6t cnl rnua lAm mdt ldng vi auh hung df,n tt)c vi ti6p l<)i : < TriEu Ngur6n 'hjQn thdi goi ngAi lA ngul triEu tus ld gi{c md tfii lA l{guy6n tritsu thln tir b{t
(nghia lA chtrns tOi ldm. toi Ng'.rydn tribu n6n tbAt kh0rrg bi6t goi Ngti lA gl cho ph:ii) bfit gi{c nlgo phgm rl6n oai linh cira NgAi cbo t6i xin sfi'a
lai nhu
sau
:
Tly son r. Ong lr. L dua tay Ngii khuy€n > (cho rti6m son) vi dng ti6p u Ngf, tue cbi , (,lA ta lAm ti6p theo cbo ) <
NgAn xrra dB lai ti6ng
l0n rhi ri6i :
<
Cbi dO 6i6y l0u chua tht{y ti6p ba tdi thua ( IOi dfl lArn sin xin cho pbep duo..c dgc :
:
thidrr co hfiu linh m{ chrlng gi6m cdng
t. L libn quo tay trong dOm r6i gi{ta thiuh kh0ng, sb nhiing ndt chil nbo rbi dqc ruQt giqbg trinlr trgng - r NgE ,Quang Trung Vuong > (uglria tA : Ta li Vua,
iIb NgAi phir-clrlnh
cho.
,lip
gen
Ong huygn
Ong
))
: r DQc r.
Ba tdi liEn ng0m:
:
Quang Trung )
151
.
Bd lre chung g6c cdn ranh nqdt, Khi6.n khdch qua itatng lu6ng thi'. thon.
luOn
TrrAN LiNg soc
152
(ngu J vl su ctria r€ clra ba nnh tm'I'Ay Son nOn su ngtri6p arrtr htng phii tnn v& kh0ng duoc chnng ndng lilu dAi nhu b& tre ng&r' bdm nar).
vus (Junng-'l'nurrs clrinh lqi ngsy McTc khttch qua rtrirng thw&ng utvi lhott.
Nghe drrc xong
:
!A cAi khl phAch ci,a vnn Qrrnrrg 'l'cutt,g, klr0irg cRl su ehO hhen qi theo su nb{n xdt cita thAu P[ru chting t(ri thl Ong P.l, khdhg co cAi khi ptrfich hi0n ng*ng dy vd thi titi ciilrlJ rhru thgong kh$ng sao sii'a lhry nltnrirh rrltrr ti 6 l) {.y
d
l'ho )rol)F b4 t0i rndri xin l6i vd xi,r nri6n chfip rlto xur.g hO ban niiy"
Vur Queng-.lirung trl ldi : Chich klugbn plft Nohi|u phi ki cltit :li,i.
vt lA
(Tgnr dich: ch6 thlng dn tr0m tdn Chieh efn vua N6[ri€n khdng pbli lf chtr n6, J rrghia chuy$n rtrtri thdng thurfng ttid dy, vA cd f mia mai tlr0tr phu l0i ln k0 tOi rl$t
cfia nbA Nguy6n).
ddi dA kf niQrn bubi b.grh ng6: Anh lphno thdnh bsi bdt di hQn, Cb n{rdn ngtu mii yhd thilA h6. (cd f blo : ngu{i anh hirng hop thun kh0ng cln. 'fhfii dO eira ngu&i xua t{ dhu ai kOn mllh bhng ngqa' hiirrg trAu cfrn6 ktr0ng cEi, nghia lt thci dq cfia k6 qu[n tri khdng ldy su d6 lAm qurn Ltrong). CAu ily ciing ll l6i choi ch& ddi dfp od thlrn f dtng ( Dguu mH r tr& tri ldi ch& s KhuyDn n. $du d6 bn tQi
153
iry vu{t Qunng-'[rung tlrilt " l8n IXng : < Di NgnJdn rti \ruryrrg, rlnygt ril tigu;,Q1 di Nguy, khl qi6u I r (dgi ,34 cirrg lri ho Ngri16,r vtivl nban mi kE vua, ugur'ri pifc budn clrcrl l.ha'r. f u,it rrrr)t bErr lA (]ra Lor.'g N6uydn Anh, n:Qt trdn l;\ Ngu16n'tAy-Snn) lla tui tidp ltri: tl)i SBuyGn {li Vucrng rlul f.t di Ngu i 6n cli Ngrry, ' huu di Nqnydrr di tiri bin vuong, h,}n nrrly chi gi.'tir cAnh kll& li6u I (y noi rict Lt'rc
bdu Ngulijn lA vua, urQt hOn Ngnriin lA nguy (gi{t} nrrl Nguy6n l0i iai & 5,iiin Vuung rr\ N6uy, Igi ln chulQu 'i6ng bubn ctrcrr horr nirn).
xe lilt r el6n Irleikrr thi hi Iiu tu{y, pl:fii ngrlrng l4i srin chiin. Iili t6i ,rA dng huy€n budc xrrdrnq rirrdrirg di rlao clroi. t,rir: bi\y g cr trfirrg vrla [0n, Ong hnyQn lui urrg d0rrg, ebi n:{t lrdrrg mt t-rpffm rrOt bfri ttro" I'rour1 b:\i nAy ?rIa ,Quang'['rung rr6i {b su n6tri$p cira Ngr}i. R$t lific biii nguy€n tA: iiy bn l6i khdng ntru chi nho bAi hoa v{n ciia ba t{il X(hr
rn tl-C
su
TT{U,/IT CTIITIU IION
llm
cAu
lAilr r:hu satl : Cao lhdur b\t
ttic thi tri
thdnh I
7'rrbng tliir ar:dr. hilnq it?ii rtouptl nrrrrh. Thi\n ib lwu'lunn thdnh beii s{r Ngd birrh tton(t'nh[t kli6p phong thanh.
(l)i0n n0rn 1l+i 9 ; rtrAritr iao, no sdn khfirrg dir kE' nb*rrg ktrt phdch anl.r htrng' 'vdn chdi rqng nhu nrdt trlng' Etros thua ehuyQn rrpiv xua'chi s{ k0, ndn ghi nh& ngdv no qusn dQi 'XAu nghe tl6ng gi6 mA khi6p sa oni rlanh ngAi)'
Khi,fly Ong P'L hign thtn r{c dbng cira Qurng-Trung 'Yuong, cn&i l0n, Phe blnh hhen rflng :
I
l5t
ttrArv uNu noc
.- Thinh vhn hq dfrc hu&rrg, blnh mang thri: cr? dai hfiu lm vln. (Nfihia lA hqa v{n thinh rdt c6 lnh hu&ng" <
chuy6n udy dang tli dgp lo4n c6c bQ lqc chfrc duoc ti6ng riu,)
Luc bdy git} re sfra Kong n6n lrai Ong bqn ti6p tuc cuOc hAnh trinh vA ddn Pleiku. Xe ugung t+i dirng gili kh{t vA c$u chu}Qn thfin tiCn ciing l6ng xao. 1*
Ddn Korrlum lirc ily de 1? gic khuya, Ong bqn N. 'I'" cfing thua ptr{i 6' tigo Kontum ben bAy but tiOn ra. Ong
l) t, lqti ung tlbng chm vi6t soo vi6t. Vong Unh vua Quang 'l'rung lai lnh{p vb lom thta rn& dIu cdu nhu sau Minh ngdgdt so canh chiEu cb thdnlt Itiit ti6c mdy cf,u sau bn tOi khOng nircv nnl tii liQu theo lh&i gian qrdr n6 t chi cdu nhd bAi tho cfra Ong nghd N. T bea bAi nrgbry0n v$n cira Vua durli dfty Qu6c th&. lud.n uonq Imdnq thfr thdrth I'h& ldm trudng d4r nqugtt c6 ntinh. Anh hlrng di hdn, nan ltlnm :vtr I[6i thinh Ifi tla" itoqn tuc thanh :
:
(Bqi i ; Nuqc cdn nghidng tlb budng chi lirinh kia". ldng nAy r,ii sdng rrlnh trln j; khuya, cfi ch6 anh hirng clm gi$n lirn khi nghe ti6ng kou rhb d&n rhbi to ie fm chi hlc Cy ngucri PhAp d0 h0 df,n ta ndn khi nghe kdn cdc llnh thuong thbi tbi cAi nhue vong qudc th4t nfio nb cbua x6t t) Vua Quang 'Irung khen bAi vlo kholng 3 git khuya.
.s;*.i.
tha hay rbi thlnfi.
Lric fiy
tb5
TIIUAT CIIIOU Hd)N
g{p g& c6 mQt khdng bai nty chi x&y rn mQt lln md thOi, m{} dlu con dbng P. L vAn edn c6 kh6 ntrng l6n nhfrng vu dbng khAc vA rn[c cho long ao utrc mong tAi ngQ cfia thf,n phu t0i. Ntru o4.y hiQn tuong nAy r{Sng lrru y" Ta c6 thb d{t giA tbuy6t : ._ hbn ma ndo rlii nl+o danh Quang Trung ? Ndu gifi mqo mA ddrrg duo. c nhu ttr6 cflng ddng khen I Nhrrng tr6 gil nrao chlrr6 niia no cilng chung u:inh rluoc crf rnQt tLtE gioi si0u hinir ugoii th6 gioi cfia chung ta. CuQc
-- con dbng t'}hgm L, dn b6c rlling v,A clri do tibin th*c ctra y ctrfing? ViQc ndy th{t khd dfr ll\ cim hung (inspiratiorr) tqo ra ! b&i vi seo colr dbng [). [, kbdng co co hQi tqo ,8. nhfrng bubi khdc vA hhrh *ntr Quarig I'rung chi lcre 16:r trong ddm ldi mQt lin thdi ? chrtnpr, (6 tinh cAch dQc I$p cira su xufit hiQn. vi$c ldn tlbrrq ngay tr0n xe dang chqy, pi6a rirng nui, di tir tloqn tlu&ng Pleihu-I(onlunr rdt lv ky, so voi cAc cuoc lhl, nghiQur cira cic nhA bdc hoc Au-Mj trong, phdng thi nghiQrn thl rilt nOn ttro vA phdnq kho6ng. at
CAc cngc
tbi nslri$m
a
khfic.
B6ru 29.tt l9)t).--
. I-ric 9 gid nr8i. Co lOn vA hrli : CO mudn bi6t l€n khOng. Giu. <'Ibi6u dilu vi6t cho dir dilu. Ihi6u chfr ri6ng (qo[ thst tr0n bAn co quOn ghi chft h,san c6 th€rn vio),
1l
l, i I
.
-. Giu inni ch{t (r'd san d6 xuns
ll
TTIAN T,INII EOC
TlIU,iT CHIEU HdN
gio i)0 n-!qrt trii xi-( lOn cho hnv bi r:hdl vi phqc klch dv FId ug ( trlc F)t niirrp, ). 12 girlr 05 (lrr'/i rnua) u.rtrl Lrbn khri:: l0n xr-r nl; lh thg miry r'r' Hfri phr)na m{t lSi iltS c"i iric lrhiip trh&i iiiln iI tlrii plrong ngoii khsi bXn v*o. XiLr trrl ri:Qt lAt rili xirr rli, Vu con chdt hirt. l0
D6 rhd llirng & 120 (ialli6ni SAi gc"rn, (} ho: f rd ehil't rrhd tl;rrrrilg Clrcv l&n vi hdnh brii 2 giti 'l4,ll ngriy hl:uYa l9;0 nrdt hon sirrh trurhg 'I'aberl. 12 64in 25 xtr;,g lA
tl
6iir trma. Hbn'Au thi Ntji Lf, rri? v 1A b,;nh vi{rr Vinh (snn l
.'igir
28 8
191-10 lrl::
-- [1rn apr&y lny thAn t*n nla dai vl lheo anh Viln I'oirr rli Yinh Sachnnakhet giiia dtrtrng tri oanh t$c..
Nirrr nio 19
?
hufin
?
..* Y t[ gifii phdng qufrn dr)i cirdt t'l L&o phfin,
d0 m$t hbn tu
tgi
v$
'Irdn
eno VAn hhu hdt hQ
l0n ndi giqng luy0tr truy8n.
Nhiing lAi li{u niy rilt tl69 chung dB xem c$ rftlng hay khdn$ ? Ngrv
nyArr
t6,
-- Hi
l5;
Knai Hun6).
tOi hhOng
hilm
soAt
17 tbAng 7 0m lieh ntrm Canh dln).
Khrli srl I giir tdi. 'l'oirrr g{p rna vA vong ndi kh0rrg th,\nh clrrrv€n ndn ban tr6 b'ii nhilng chuy$n khdi hdi rni cucri tri 116 xeru tlrtrti'ng rrgrrr.!i trong cry vi gifri tAn hft. l.rie l0 gi,r I6n llng. 'l iray ngu&i chci co, cc chqy ra v6 trang nglri6m"
l(tri'ri su vi6t: -*. 'l'a tlAv (ehi chfr ydu), Kii0r"ig tlucc hii lril lhdri. Pi:fri lhlrlr ldrrr. 6' Any cf ai kh.6ug tin bCu kia rhd E,i{.'i li cl urr)i ,rii-lilr tlii3. huytir-bi ttridng liOn{, cd rrrur,rir ir"i(u sinh lirrir lJiri Ito,r.i't tung linlr-hiin mQt tr& vb que rlrrAn. Ilo t;,1ni{ !rouEg ttiu'n tnr ruo hti, tin tu&ng quA nhiErr {l ''40 eiri.l hiri;rir nhtrirnSl ciii u rn!nh, tq l4o Id.y ngl:iQp uhu:drng ',,otg niii:ir r:lr,1Lr ciic n6uui tid tin-lu6'ng liri ta. Nay c$ riiilu chl V'itki thiir rn.4c ? Chdt di lil trirt tfit e& n.h[]ng r.['r bfr cirp ,'ii{ 1[q1 x1'[r:4 rr0, Ngr:rui ln lirog l'gn trlro'c o{i c'rrit clrri r0 l;tr drr,rc sdr;g rnQt rllrli !inh-tiin, hbling hi tri yrhu iroii c, rrr d6, kririug lhiinr lunr" sdng trong tiuh-llo"l ctra van r, ;rl t,ol'll l;ir lrrt"r;rgi lhanh-rinh ciia ldnF |rgr::r.l nili ria o. (:i liirrrrl{{ r);,1 hl c/:. c{r liirrg ldr hhOnp" l)un dS diilt la rJir ir r:lrliti lrar:h cl!e np'uoi, Nav rnudn l.6i iii ? i{6rii tu xwng ld ydir. Xin rio h 6rr nshin ehii r0ri i lrii t',i: rt l g tdi ttrdy lcri 16 cfia l{gnr r:lrung t{'i kirrlr rn6n ra l)ris t rlu! kh0irg pbfri lA Yeu. :
[n',hp : ]ihdng, khOng, YAu li- tu: rl,rn!: ta. Ngrrcri Iltu6u f;i ? llrir : Lin NgAi cho b,6t bif t h,;rr rrra N.ei,
Dr[p: llodng Long. 'I'irng s:guol ruot nruiin gt cho that lo st xdt vA trl ldi.
nAo
thAnh
THtrN LINII IIOC
t58
0. I-. : []Au khdi tlau ydu
vA g;s
tlinh doln
trr.
Ddp, Nhrln tdt thi sanh qufr tdt. Chu ngny$n cbi dA t6 1016 mlnh criii lnrong thi$n chir phii eIAu id su nintr hdt bo
Ii6i: Xirr rlrfr {hudc u<jng li6o hay dnu
l6u.
: Ililrg
16 ta chilng n6j ra. I'{hu'ng edc ngroi thirrh lAin lhl la nrAclr li0 tlelt ln nghi. Drlng bf,n hboi-{n rrhii'ng cAi \tri r'g ,ldu ttll nroi s1r liit .lnnh.
It4fi
). L" '
lorr trni t0i li tl rtrirrlr rrgr\"y thr\ulr h,}n lfr l'i lhir rrg cli,rp lrr'rrfl l) 6t v
{
1.,
D'ip: Vrr rlriing lA drr\,0n ncr ,rLii ddi cfirr nqnr0n trr'ri rlirrtr pt rii 'rAn ll\ ldt x?Iu lai tlrrlng rrgiy ruA phdi thIr rr:iic cho hAn
l$
O" t,.
rrr.
: f l6i
cflirrg darrh
gia dinir, Ngrl'1,i 11!i cS cotl lcrn g,{rnLr vtic "'j0n '!o gl flr-.r'p rhiir.g rrgiy cfi r r6r. la hLoug lrfi gifitr nlrrng cdu ndi ra s1I ldu l\ri6n eu qd h4i cho ngroi. llf,p:
il
t;, hiri
: t'lli ef
giAn khOnn
?
Drlp: Nguo'i erl gfrng thi mo'i rhinlt cftng. N6oc khOng gi{ia khCrcg rn:ii clrng thAnh t'6 dung. 0. g. hdi: ll6i y ki6n vb nrot cu$n
srleh.
Dirp: llitu rA lq nhi6n'huung sao nguo'i lqi h6i
ta
?
h6i: ioi cd Ong cu nilm nay 82 tubi tbutrng dau l6u ln(rn, Jl0nh liuh th6 rrio Ong cho tri$t. 0
D"
I{UAT CHIEU I'dN
1
Edp : Nguo.i giA thl sinh bgnh trduh sao khdi nhiOn, cdn lho y6u lA m{nh trcyi.
luat
l-r9
ru
FI6i: Xin cho n:Qt cfiu. A0 tam chArn ngrln. H6p : 'I'tri€n {c rlAo rltrn e hung hfiu bdn. Cfii dur0rr lni tlo du- lsri tiry. ' tioi : Xin tu nry n:6i khi eliu err du'oc g{p lrh6t 'l'trAnh 'l'rir-r 1io5. uUn nhAn kirdri bi r,an vong khufly rdi. Brip' lli6u rrlrfin li rr ot d:ie tinh rlA lhrinh tun &
cArr.
itiri: Ngii & ttilu ddn 'l Ddp : Il0n dli sdq( u i.nlulr fihdng gian tuy c6 n.rd h'bdIrg. ldng thr)uh m$t gifl;' trrirng ni$m, ngin d{m ciing td tflc garrg, Ii6i : VAng b4c vb crii rr r:rrirrh cr! dirnS{ dmgc kh0ng ? D0p : Ddt ving nn5 lA mOt tin tu.&ng cfra tring ng*dri cha lne hc{c 0rrg bi tih trr&ng, dr) "dng mir kia cd
lIIAN LINII HOC
r60
Il6i: Eai srr Vi€n-GiAu
Dtp
Chira Bala.
'liro'::6 ciii mdrrg lrrng ngutr.i
Brilr
{y ilf tl4t n6u;gn riii. Dqt ngu_y$n tuc ld thdnh rlgo chdng ? Nguoi lin ti6n lr0tr sor durln,nfi tlqg v0 bi(lp. Nfrr.r rrg:ii rndi V. (lif.s tl+i su, 'I'a khOng cb quy8n phdp l{1.
II6i
Xirr rrrQt ldi d+y cho Di{n
Ddp
H6i DAp
rI6i
THIJ,il' CrrrEU HdN
,tt
il ir it
!i. { ;li 'fl ,i
',
,|
fir t1 {!l dI ll
,J
I
lir
rli rl
i
Li
Il6i :. Kin ngS.i cho rd: c Ydu lA tlr r dqnh ta. ) Dl|pl lllrlo lA dudng elri ctt mot : qrrdrr mlrrh. I]fit t{t phfii lhfic mfi.,: irEn nhirug darrh tft.
: tl'rrg tr6i gt niia kllerng 'l I)Ap : Kin ti* on ngAi, chring tOi dff rnEu ngu5gn... t'l6i
2
D€m 9 9-11J50
gi,) kiruya.
Itc
B
gid
20.
ilIQt hbn tq xung l;I Nguy6n thi 'I'tranh-IIi rnfit ilong lrtc di thIru ngu<]i c0 & Lang Son nfun 1939, Llm binh dau tinr h1,: ffy 17 tubi. Qud qu6n d lJlnh [)inh c6 lroe tru rrnl; l')Ong Kh6ul-r. (Ithrlng ki&ru so{t lqi ly lich dn,oc). DSrn 7-10-195{)
Di it
:t
tqm bift,
TAur
Luc fiv l*
.r\rrlr,
: Di{u Anh, trong tOn r0 chil l),$n tri.e li cri ctrn lrE;'ry;i rr .rui I)lr0t dau c0rr lirr s'h1il lj' rlAu x8. tl6i : Xirr n{Ai cho tri rrtiCr. Hdp : Cfi rlinLi tJl.nr fit lil phiri ,,1r,:.. CEn u,.ong rrfiil,n6; srr viS r ',,0r':r{ klrrlng phfri ln viQc rlA;,g ltrr.r. tl6i : ,Krn ,i:hci N. K. E. rnQt l*i rla,i-)lp : 'l fi'rr ihinh cfiru thi6n rIi.a. (l)u rririiln hiri chi lr[la chdn11 ? IIbi : Xin ,:ho lri6t thli cuQc edir ho.,) l0u rnoi ilr.ri dinl; '/ Ilrip I'ang thuorg.
:
t6l
vil vi6t bii Lircy linirng N$u$cI l$: 6 tE .suo'ns nrdn thitn. Giurttt plnnq nql h6u rt6r sdu mi|n. Cd ld tlrunh nsolLi hdtt sort ttp, I)Ct btitt chunq tlnnh tld,o khdch l/rrrglri.
Cry chr,v
'
:
ll6i : Xin chn hi6t t6o eifr bdi thry. C: llny rht ng0m choi. Cho rui. C6c ehn t6c gii cfing chliug chn hgc ai. VEn chuong ln cria chung cfra cria nhfin loai.
fl,ii : Xin ngii cho bi6r danh hiQu" Ddp : Ddn ,IAy rinh cd g{p cfic Ong rhl n6i chuyQn choi. Crdc nira no6i ngu&i m6i ngl bidt t6n nhau chi lh0rn b{rr long nhau.
: Xin cho bidt de khi cln mrii ngAi. D6p: Am ducrog rl6i ngl li6t nhau khi nio hay khi dy. l,inh bbn lsnu ng{y lia xAc thit sC dung hda cirng HCri
TEAN LINE Eoc
102
vfi tru dAu cilng lt c6, dAu cfing lt khdng, khdng cdn. c6 su phin niet giila lbln ngfi vdi nh&ng sinh linh, Lhdng phli li I mlnh, phf tan buc thinh lch hi gifra
mlnh vl nguiri; ngudi vir minh, khOng c6 sq tranh gilnb, gi{t bfrn su LrQng trfing trong lOng, dfim nrlnh tronf, v{t dtrc thdi lha, gAf lily cho mlnh mai snu nr0t nghl$p chudng khOng bi6t bao lgid mdi gQt sqch. C{c nguiri mudn h6i gl ? Il6i : Ngni c6 phli lA HoAng Long dqo
si
kh0ng
?
Df,p : Kh6ng. FIoAng [,ong le mQl b$c thidng liOng, pbrip ry cao si0u l0i ld[u dAm sAnh.
rl
II6i,: Ngii
c6
phii ln
DAp: _r'i 1'hi6n ildn
mQt nhd
tu
hAnh ktrong
?
& trong l6ng mqi ngudi rlEu c6. Hon
nlt& stu khi ttfl "b tlrrrnng gibi linh trhn kbdng edn bfn biu bfr lo-i danli, rl:lm dudi tfonq eic dqc, nOn ldng rlusc tinh tfirl no rho;...
ghi nglv. Ccr lOn : 'l'Ae gi6 : llo-vo, QuCIn
ll6i: Ddi
sdng
lrOn hia th6 gioi
lfc nio
: Nguoi tribn thl cirng
'tdi rilt bubn mA n6i chuy$n linh dit rlqo lf v&i c{c 6ng. BE bro n[m lang thang tlAy tl6 tOi kh6ng mfiy khi thf,y ai nghe tlibn phli mA chiu khd srla minh. Nghe tbfly diBu linh nhu xem trd mtld rdi. Vi th6 nghe h6i chuy{n dqo lJ' dtng ra tOi iivui, t6i ding nly bubn lqi th6m buiin.
r03
S&a rnlnh chua duoc tOi dtu'dlm day et ?... (rlfry c6 lE ln mQt kE phO tro lroug cdi vO hlnh c6 nhtQrn vu gifp d& nhfrng kA mdi viro cdi ttt). Oon riit nhibu chuy$n ccr'chung tOi ch6p thirnb hai lAp v& song rrhfn thfiy viQc lrlch dfin lhOm khOng tiQn vl tlly li mQt t4p kbfio ludn.
ta hfiy di vio phln hdt lu|n & dogn uly Sau cric cugc thi nglriQm, chrlng l0i nh{n ttrily rfing eic
Vgy chring
:
bubi chi0u hlin thuAt kh0ng dua
lqi
kdt
qul rtrong
nrudn,
vl rffng: CAc hbn h6 ch6t kb6ng bi6t gl ho'n ta vb cdi ho & ho[c bo c:ho ta nhibu qnan nigm sai llm nOn viQc hge h6i hda ra r'0 ich trir rfit f t co hQi chring la gilp rlugc cAc vi ti6n lrda hon ta. 'l'heo hurbn-lil hoc ciii cira cty lrrit ti6p xrlc phkn nhrEu tA cdi trung gidi. Cdn c{c cbi ceo hcln rilt kh6 liOn lqc. 1.
-
2.?
ch6t cfiug nhu sting. Tfrm tbBn lhu thdi Am duang cd khAc 6l nhau bao rrhiOu. Ch6t ctri ti trrit btt nhfrng phln tr? nf,ng nL cfia tQi 16i... DAp
TTIUAT CIIIEU EdN
uQt
F.hhn
ri6u bi inh
cd hgi vl sinh luc
cira rn iri rdt hu&ng cfia pdc htln hem c6i"
CAc Uubi chi0n hbn
3.- CSc Uubi chiOu hbn c6 hqi ndu dbng r&
khdng trdv vts vtri su binh tinh c0 mQt tfim hbn cung rln dG sinh ra circ bQnh lo4u t0m thhn (trudng hop nty tlf, xiy ra cho
ntQt ngutii quen
vdi chrlng tOi).
'1.-- SF thi6n thl giri, phuong tiQn, tb chric dE chdng lOi rufr cAc cuQc lhi-nghiQm sf,u rQng hon c6 ttnh cdcb cdc cuQc tht nghlQm . cfia cdc hQi Tdm linh hlu c6 rh6 ki€m nh{n c{c hiQn tugng mQt c6ch khoa hgc.
TTTAN
161
LINH HOC
5,- Theo truyEn bl hoc rilt kho phtn biQt duoc cfi titth cfia ctg hbn trong co, nh{n diCn durvc hn lil ai, vi coil mlt thit c&a phiilr trhn ; nhu v4v hg cd thb lira bip duoe to, ugay c& rltin! tfr cfrn6 cd th6 lfta la niia. Vt cfic lE dd cbring tdi tt5 qu!6t dinh chdm ddtt loqt thi-rrglri$r.rr san hon mQt ndrn
thqc lghi$m.
I{F.t-lud"n: D$u sao k6t lu{n cira chrtng tdi vdn !t : Cd mQt th6 girti si6p hinh ngoli ttrd gi6i c&a ' chung ta' Cltc hiQn tuong vi) ttbng b6ng cd khi do dbng tfr trny cfr tga tqo ra, sorg cd khi li do thd gio'i v0 hinh"
Muiir ki6ur s[rfit hiQn tuotrg it nhiit phfii cltra l'2 giA tlruydt dE tlenn {b nhu chuong trutvc dAl rt6 rlb cfip d6n'
,
ctruans
lv.- slAl tnicH vAl HIEN rugNo
obrus
BONG.
1) Ldnt sflo qua r{uryc udl chdt ud phdn ldch hiin
tLrortq
c/rrry?tlt di.
l{hfirig k6 ktr&o eu,n vE thhn linh hoc d5 duoc chirng hi4n nhibn hieu tuong la hi' uhu lroDg phdng tht nghidnn uE chi0u lriin thuat b6ng nhi6n hi$n i6n rrhfi ng v0 t la {rl a hon, rnQt vien d[) trong lirc 3{y bfin lrt cfra dirrg hin rnit hinh nhrr ln nhfrng vSt df dii di xuy0n rlna vr{ch trro.ng ktrSng kA gl d6n vflt chdt c& tro{c ldi chfr v0 hinh tll nhi6n hiQn l0n trong nhfrng htlp dtrng kln"
tri' mh chring ti'ri dn trinh biy & rloqn truoc song ndu d{t vdn tlE lA hi{n tnong r:6 that thi chfng ta phai gili thlch uhrr th6 l(trOns n6i r!6n sr.r hip ltcrm cira dbng
ndo
I
?
IlAc si Gibier vA lrAc t'.rong {y.
si
Sanguineti rJii chung ki6n hi(n
B{ tuoc Centurione, rnot dbng tt'r c6 khfl nlrrg, tri mfit tlch rrong mot cuQc tiri rrgbiQnn & lau dii Millessirno. Sau rldl ngu
THAN LINH IIOG
hoDg vu bt Guppoy duqo dua trt mqt phdbg bd ra srog Dgoi nbt & LtrrF al6D ve cia Loebroso ri rruang hop cdc anh em Rn{o
Tu
si
HararEnr Nielsod riiDs cho
I I l
cuoc i
hal rrodb Eot
I "*0,e.ffi;;';iilil#Tt"il"U1.-.";;r"* l"*;;;-;.";;"-;;';;"iir# ]
,0, onn -ol1o"' t€u clu c&e c,i toa bdc al cbi
itt pbli tdy Eot
vgr
";v!
& nhi nQr
'tinh)'
Eietr thoqi o bdc si vd snu hht ki6B soAr thl qoa that bac thdt b{c si ai dii da rroilt yd hlnh cai chai hdr cit cbai dy. {y. NbilDg Nhfi'ng }6 k6 vd blnh cirrrg cio* ti nhi. cfia blc isi hic dy rfit rldng. "fn si Benezdch cho hay tbeo ldi yeu chu cfia OrrS mQt rnQt Y{t vflt da de &rtro'g Ortrong tfi t[ kr'h klnh ciii cia mot vi6n bA'tius Eot thu thu vlenbloriug tqi tbltlr ph6 dd kbo{ kln vdy md n6 bi6n dru rh{t "t biQn l8n tqi phdle lhl ngbieo ohitu bbn rbq4t, sa! rto senelcch cho hay vlt D.y hodn rai ri cii
;;t;'o*ii v'u rduu -'-"' Yqr\! ia"*"".i - ey.'-wor;; " "nJ g'u',r' i 6' llrrd tci quf,n t,hri L6e cr 6ng dbng tt6n. Ntqr h6m clo kbr cu cbAnr] crio 6trC dA deo drroc mty cai kim riDg vd l,qc d lnbn 6Dg t. i'. g. aolg y si rb nta o's nic dln otrq t'Jndy 6ns Hy ii"i ii,t""g'it, ouos bEns
Err li
hicn r*ofr* cburEu 'a'
1'sou1.
tn:. .t, 0", cbtr6i bor rroD8 :o"."rl"to. . "u- lon_"_ _,coa Edr dir con gdi chgr dl choD.
hoo
Prp d rbfr do tsto ,-, rqr :::,^li: btrdtPell lnl!:."14'.9011"*l ngEdt lr da dl c6c Yll then lu.n lluqc
sri
troDg
| I I | |
| | I
I
I |
II | | I
I
I
||
I I
I I
l
L I
167
THUAT CUIT]U H6N
if,!
hbo thu{t trong sd Cy cd c{c cupc -"H- tht nghlem v! chlcr ,rra"o-rin it5 rdi ru6ng tet pbdtrg tht trgbieD ; rrong trlDg lbdi u s rne' lroqg ltc dbDl tl} Molner d
;;
"" ilnrv
,0..'-:r"i:,1"-tn^:-":::,0':"^t:iltlt::.:n',f."*: & rqt nsuia t'aos-.caob"t'.,i'l
.t|;;l'"l",.lll ,t'tor' g'e lev :l'f'.,h.l."lll lai-cia Lbdc rhnnb "ou"rdt trong phdo[ dEu do kbdp Ydi Dbau' sin vdt chgt liE sso di qot vqt chdt dE vdr trl ldi Dhu Sread mgr rhe lhld litrh hoc Aoh duqo W. 'lE ,"o , "*o 'I'Oi dr;n vio l{p lu{n cira Wrlliau Crookes itt " ..' giii. vr th6r ki6n vl bi6t or't j/-v arrf,u 'uY'i ra hcri kh6 cno '-"fro ttc tA Ngu ,nh !€ rran E{t gidy hai cdi htnh voong rc hei c{t blnh car hei chilri (ngang vd dli) vl aDh "on ;;s tbe tip hai c{i hltrh -tv. "':. "']" 10"::..-::0.-"1-' ".: i.,&oe tnnog,'ios--oo.:€. oo ]:,', :1T ,::T,iJt:^:: btnh vuong ;;; kb6i; ur!-;o dlt ht$h tuoDs DdJ' l6u il ioq"""l*ng n{u anh lcv kdo clt hsi blnh {v tbl *r.t ,o th6 ttlt htnh A lon hinh u. ,
i"
r'nt sao ? o&i vl anh d[ cho tbem hlnh tooDg Engl critrr niie (day bolc c8o) Elv-li. ol 9:{.t':: :19:: ro sily. N{o lrJ ,': t.. 1ry-'::,ji'_t9:'l::j':l: mQt ;;; thl'chring ra thiy rhng hai hQp di€m fiv chi6ru ii"a* r.ong ltoog girtr. Anh kbdng sao lim cbo hai OOO tie_ Uo" thtnh mol.
;
un v{t
ltoog rt6
I,
hil
r{t hqd ctu rrat ir{r Es''}r tr blo onuo chi6m Eot Lholog trong LbODg 8ian.
"tng
rnhn LINII
t70
Hoc
lli du irhr
il lii['. |
u,
il
,
rii !tr
r
Ir t. tr' II fi
trl
fi $i 1$I
I
ll
mbt cAi dbng hb treo tr6n tudng lrong mQt phdng, dir anb c6 di dung th6 nio anh ciing ttrfiy nd vi c{l dbog hb tr;i lqi inh sang d[ chi6n d6n n6 'l'uy vi tri snb dung xenr n6, n6 sE cO htnh th6 khAc nhnu. CAi f,y td do con mfit anh nhAn
'l'rorrg trqng tlAi cao nhdt cfra v&t chflt ngrrrri ta nhAn tbdy c{c dou vi irguyAn tfr cd th8 rli qna cAc vAt cl{e, BiEu ndy rfit thrldng nhr quang tuy6n X *.Tiuh c{ch cqc ti8u cira cdo ydu td ph6n6 x+ c6 ttr$ ldrn cho ctrfng la di qtra clic h$ thSng nh6 gbrn cd c{c pbAn tfr trbng tr&u. Churrg i! c*ch xainhau nOn c{c su. Lro gilin cfc phAn tir kbOng ngfln tr& viQc xuy0n qtr&.
'[hanI khi cA nhfrng tli8rn lgieiuq nhu tr4ng thAi taii cao cfr& v{t ch{t, nhung clc tf+ng th,ii tinh vi nhi[t cfia bin tlr0 hbng trbtr, ldm thAnh jgicri hqn p.iiia b&n chfit c$nh gioi hiing tlBn vi clnh gioi thuong giiri lirrn trhng chf,t thnnh khi; C,{c y€u t6 c[n bfin cflu lqo ctrdt thanh khi khdug phrlc tap b[ng chfit hbng lriln. Niri ru0t cdch khfrc, su c0tt lUo cAc Aur drQn tfr vtr tlucrng di0n tfr cfra chfit thanh t bi ktrOng phur tgp nhu sr c{u tAO cd: diQrr tir c0a cdi vit chdt. N6u Inh c6 thb thily tluoc chfit thanh kht thl nh&ng hlnh lnh ch[t t8o ra llm cho anh c6 clm tu&ng
"nl
THUAT CIIIEU [TdN
t7l
rfing nbi?ng hlnh lnh dy gi6ng nhu nh&ng hlnh nbi tren tilm klnh md eira phdng rdi rfra phim &nh. N6u anh nhin thdv hinh sfng c&a rnQt cfi cot bHng chrn thqctl v&i cac dhu cQt triing dbng d6, cfrm tu{rng Anh s{ns iv s6 ldnr cho antr c$ cim gidc lA cQt fly bfing d{ ch,u thqch vi dhu c4t fiy b&ng dbug d6. 'I'rong ciuh trang gioi. _ rldi voi c:lrrlr hbng trln cdc' v0t htnh ldm b&ng dnh sAug v& su th$t ld chring dbu lAm']ru bftng flntr sriug.
Arih sarre cria ,rdi v4lt chflt do uhilng ngub'gdc tlridn nhi0n hay rrh[n tqo phdt r,a, trdi lai intr sdng cria cdi trurrg gicri ld co uh.r'ig cria cdc si'h vst, mdi mQt sinh r6t la mQt ngntln gdc thicn nhicn vb AntrsAng vl tdm phat sinh ra r:biirg slr rung dQng dnh sing dr6n r[ ra bfrng nhi?ng hi'h rh6 vcr mdu sfic tuong to'rru hinh ttr$ va nrlu sic c&e htnh {nh anh sfing phdug ra lr0n tdrn kinh. nno cria phdag t6i phinn flnh. cac ngu3'€u td cflu tao chift tha'l-r khi c6 ,nhfr'g su cach lriet k\m tfl co th6 d$t ilr&nh nhfrng y6u t6 nfng hoiic uhg ugtrin lA c6 th6 r'rng dap lqi s* ru'g olQng ctr{rn hon holc ]nau hcrn. Nhiing chdt nflug tron gi6ng nhu cac chfrt r{n & cdi vat chilt va cac chdt manli hrrrr gioilg cdrc ctrilt thauh 11 cdi vflt ch{t.Nhung c{i: y6u t6 dy khd^g phdi hqp th*nh ''rrti".g tb hqp prruc rq.p dd lAur ilr&nh h0 thdng kho6 nhu' cdc nguydrr tfr vrrr ph0n rfr 'hflng bi)ng trkn. tlhrinn lanr tha*[r 'hitog trnng td,rr cfin csc su rung tlfing d{p ung lgi mOt vdi su kich l.ht:h rnd nguydn do l$r* linh : chriug di6n t& tu tu&'g. rndi tu t*&ng1 'h&n ld mqt c0n( thirc chi dinh bfing mOt sinh lur: tjnfr t\i, . 't
d[
dt ad diEu 6t c6 rrong cAnh gioi vAr chitt dEu c0 trnoc trorrg cantr rruog gidi (te gbm rhau tra' tr i!
THAN LINH I{OC
'n72
THUAT CHIEU
it{t cl
cdi gl hi8u hiQn trong vii lru, DB so s{nh rcinh trung'g.id{ ngudi ta c6 th6 vi drr vdi f,nh slng mit lrtri gbm cd hbng ngoqi tuydn rnng dQng 'ch{m hon vA vcrl cic vat nfng trong cdi trung git'ri, vf, nhu t\6 gi6rg ,vcri fi'r rrgogi tuydn rung rtQIrg nhanh hon vi gi6ug vcri cAc vit thahh htrn trong cdi trung g,itri. cfia
'ol
th6, dv lA tu tulrng tu tu&ng vb mOt dirng dO t*o v,Lt hirn khl, rn$t cdi eiy, dqt con thf hay mQt n6uoi' N6i l6m pr,t, ,lti ln sinh v6t tiph thiln & 50n lrorrl; cl;i giir;i bqnr tA fin illdtr hlrrh th& chflt trun6X gi6i' dfr fin rtinh n€n hinh nbn, dit ttr tu&ng Sy li
bibo nlo
Frr n trirg; r'ira tlt trr &n5; lil sdng l4o tilt ntrlit. t{rln nnir ugtri rlin I nn0t trAi dito tbi atrh d5 dirntr1 tr.r tufvng <1$ fee ,t$og vdlo c$i thanh klrt alE l$iil hinir mQt trfii dAo. (,inh trung 6lpi dh-v' c& hintr th&, nhftng trinh tu trr6'ng 135y tlrrh cAch s{ng t1o. N{r r:ting tt[y dfiy ci itr lrrt]ng r:ira rrgrrli sdne. Ngu&i ta ktr0ng th6
Ohihu thrt tu tA d{c tAnh cfra chdt thanh kht ddi vdi chf,t bbng trhh, song diEu rrAy h:p0lg phli biro rffng czlc vrrt thanh ktrt cb bdn chibu. (,tAy chi le mqt trqng thAi (6tat) chri kh0n6 pnfii lir nrQt bE (rlimension). N6 chi In hinh lnh *nh rAng mi chirng toi d[ trltrh bty trudc kia. CAc nhip ruog dQng c6 thO lreo vAo nhnn rnl kh0ng cd srt trtng hsp. Hai cAi khAu blog chilt tbanh khi, cd thB .cirng chi'fm mQt ch6 trong hhOng giah..'
T{bN
173I
'Iom l4i do4n trOn ln khii quit cira v{n tlB' Rdt kho dO cho cdc bqn hi6u vl hai cAnh gi6i khac nhnu khd so sinh vA nhflt lA cho dbng tr! nb$n tt& C 0n l& 16 rAng (trirh tron6 [.'ormes matdrialisees R, Montandon, treng 3llJ rlo ttbrrgg tir Yver ung itbng)" 2) GiAi thich hiQn tuong hi$n hbn. ViQc tl?ing tfr cd fhB dirng4 nrQt cb{t mA cAc nhi chi0n hbn thrrtt gqi lA ecioplasme (dr: ti6ng [Iy 19p ektos :& rrgoAi vfi plasr'n : r:6i ktrl0n) ngliia lil cai khurln bao hoc b0u ng6ii r:fli f hf,rr xfcmd chri'g t6i f4n clich lil a ltll ngoni t5A' n 116 tn6 ndrr nfiirrr51 [i0rr trrgng hidn hlSrr rlH {trsr: nlriFtt rtlii kirio cr?n ;b chi0n hbn thuflt nghi0n etiu.
by su Ilk. Mriller, n11uoi fhic dA c0 rh6 l{y nr$t it chdt ( khl ngoqi than y nd!. nh6 r& ntri rrr0t irtin m& hi$n ra c0 tlnh cich niru nlt{tng giat ttuoc vd c,ii mni vi uhu ch{t cur}rrg loan' , It6r sT .lulien ochorow,erz Sau nlri€u r,[ fi nptli0n c*u di d6,r h6l lu4n c6 nhftng ldn s6ng nttu tin sAng plt{t xudt tu: nrl rllsng tfr dA tqo cdc tiing 11orr51. v.\'.. Ochorowier z chup inh tlugc nhfrng lArr s{rtrg nAy l(j' sn J. Crawford & llelfast nghidn ct'rn vi cilng di ddn kdt lu$n cdr nhfrng tia s{ng lir rtbng tfr phfit xrrdt ra vi lit ugubn gdc ptrdt sinh ra c6'c bi|n tuong da bAn, xoxy bfin, tidng gd v.v... Khi phAtl Kufrt r& sinh lqc ndy rhi e,s kbi lcbh va c6 lh6 cbu [r A nh ducrc nhfrng su run{J dgng ndy. Crawford cfing cho r ilng efr tga du thlnh cfing iIA Bi$p cho hiQn tuong uiy phAt sunh' idg,lrv tt-11-1931
Ildc si sehrenck Nolzing ngrroi Duc ngtri0n ctlu
vtr
178
THX,N LINH TIOC
Ii6.I-Iu8n: Treng c6i vlt chflt ta khOng thB dirng ly 16 cira cdi vit chilt d8 gili thtoh c*c hiQn-lugng thuQc mQt odi khAc. Chi0u hbn thult cbi lA mQt tia sing nh6 trong d0m ldi thdi. Phli v*n clung clc "oo nlng cfia con ngudi d& khtm phA cl4h gl0i kh{c chu klr0ng phli blng c{p mlt rhir.
MQt frudng hgp Thbn Llnh
&
VlQr-Nam
:
Kim Llnh T9 Ndnr 1960 l+i Nha-Trang, tdi mey nrhn g{p mQt vi$c tq bhi6n lOi kh0ng th6 khdng kD lrong t$p tAch nAy. Dd lA sqr tlch ng6i chira Kiur Linh Trp & sd 6 kiet .3 (HiEn Luong), dudng sd 1 (Ct?rn-Long) bhu Phudc H{i NbaI rang.
cd tbf,n nbdn bi bfnh nOn lau dd dA deur llrr cl:fi'a l+i chira nAy.0og E{ng-nhu-Fli{n phip danh 'I hi$r-Otri{t, mQt ri ctr si t+i tia sAng l{p cliira ney, nn6i khi n6bi thibn tlinh tru&c bAn thtt dtic Qudn Thd Aur Bb IAt tbt Quhn Ti0n HOi nbm t6c vi Ti6u 'l'hrinh nhrr : 'f hi0n Y A Na, Li6n fl4nh, Ngg" Nii Ctrria 'l'i0n, IIA '['i0n C0, tilch S
. Tsm dieh : Cdr dir plrdp l. e qnylu ul, dhy dfi cdc pbuong ti$n b !hfip cdc Ngn16n tOi
,1.
l7.l ,lt I !r) ,hnlur. t\tq [r; . a du/o^'*
db,'
pl'
THI.N LINH }Ioc ,/2^
: Ylt chdt ta ttrOng th8 dilng ly
l€
gilt thtoh cAc hiQn-tuong thuQc mQt r thull ohi lA mQt tia sing nh6 trong .di vln dunS cAc.oo nlng cfia con ngu&i itntr gtoi khAo chu kh0ng phli bfing c[p mf,t
''l'
MOt trudng hgp
Thln Unh &
Vl$t-Norn:
Kim Llnh f y 1969 lai Nha-Trang, tOi may mhn g{p m0[ vi$c hhi6n tOi hhdng th6 khdng kt trong t$p r{ch nly. ES
Nln
tq lA su tlch ngdi chira Kiur Linh Tq & sd 6 kiet .3 (HiEn Luong), dudng sd 1 (Ciru-Long) lhu t'hudc HAi Nba-l'rang.
,;/
tOi cd th{n nbAn bi bfnh n0n lau dd dA dern ltn chiia l+i chira ney.0og Dfng-nhu-Fli{n phnp danh l hi$n-Chitt, mQt ri cu si lgi gia sAng lAp chira n:iy, no6i khi n66i thrbn illr:h trubc biln lhit duc Qn{n 'I'hd Anr Ilii 1'At tbl (luhn Ti0n H0i tbm cAc v! fi0n Thrlnh nhu : 'l hi0n Y A Na, t,i6u tlgnh, Ngg. Nii Chrta "fi0n, ItA 't'i0n CO, Ilich Son, Him lIdi, 'frln hung F+o, L6'vEn Du5Qt vA nhilu vi khAe... vAng lQnh Euc QuAn Thd Arn Ilii 'tdt luAn phi6n nbau giAng_ but ban thi giCo dqy .lrli vd d0 bQntr. ttiQn nay n6i chlEu thtt ndm vi chri nh{t dbu cd lb clr{rc fAi Kim Linh Tu. t'6i dnsc bjdt trong th0i gian F,hn d&y lb chuc nly s€ htnh rtr+o t+i SAi-GOn vA cA* tiuh khAc, ri c6 su mgng t cuu klrb, criu nau ! theo lQnh cfia Edtc QuAn Thd Am Bb 1-{t vA Qnhn TiCn HQi. T'rong kinh t)hb NI0n co ch : <, lfic ttriin th6rg l,Ic, qu&ng tn lri phuong tiQn, lhdp phuc"ng chu quf,c dO, v0 s{t hdt hiQn thAn r. TAnr dieh : Co rlir phdp tfi,* qoyln ilfr *lhy d& e*t phuong liQn & hhiip air: Ngny0n
C,r.r
i l
Trluar CrilEU IrdN THAN LINH
180
nufc trong mrrdi phuong vl
ncvi nAo
c6 su 8i6t
TIOC
ctr6c
ttr! Ngni liEn t'tng hi$n.
Lln n:iy NgSi nru$'n tay cfia 'ft)ng Sanh 'l'hiQn [Ch{t rrhu kinh Phb NI6n tlfl ghi I < U'ng di cu si ttrAn elflc tl0 gil tdtc hiQa clr si thAn nhi vi thny6t phfp n. CAc gi{o lhi cria Qnhn Ti0n I{Oi dA c6 hAug trrlm bii. llhi giAo ri6t rflt rrhanh, khtlpg th$ cd su slp tl{t tru&n vl c6 khi 'gu<}i ngilrii rt6n xin thi lhl tlffGc tr& i{il trgay. NgAy nQ e6 n:Qt qnAn nhAn ngulri Ml6n meng bhn ngli dty mltrh ddn fi"ipr Linll Trr dA th& xem cf thAt lil 'fi0n T'h{nh ' hnv chnl'{n trf n dtii thl y dn phfii }'nn so qny ru(irrg lay rirlr !r!ri cittr npr\i bnn thi girto. Srtr d6 ttli cb dilt hi.ri y thi y lj o 'fi€n 'l'hiuh lhlt. vidt qu'i rihnnlr, dfi.nh miy chii' c4rn I tlrua, flrtr: ryi sir l{rm '[ rirrg l]l'c "l'tirrg t'i tln db cila ef,c trln 6ifr-o lthfi.c riOn ttri'r thdrr:tr hr;ilc xii: tri b$rrir pb[n L:rn ,Jbu rlm,;r,-r cic nlitii r& tni'td rtQ Yir he d$u eAng nhfln dl4y !il e0ng vigc cira thiA niq li$rrS rhfi strr ngrfii kh'bng kin tIF.c.'cr 'l'!reo s'.t f r2 h6i r:fi4 c'hring l(\i tl'r'rtc hl6t l(im [,in]r (lir{ln1i (ii{o dqi dil cb nghi tlin'r s'i 1)trr l}\V/ns/t4 rig'hy 1fi l1-11)7{) cira lt$ NOi Vu cno ph6H hr:4t 'lQnfi toArr qnde v* rliErr ztl c,\. Dihn-t,{ ghi r ii (}i{o tI0i khO'rg hoqt d0n;1 nhinh tti, v"i. ng{y 1il tlrdn* i" trii n 1971 tilr*: trgAy 1l)-2 'l'Arr tlq'i 16 ktrfinh thiuh tlirirs I(llt - LINII -'l't,l' vd Kllt-Llstl-crIA'NrI GtAo n()I k"rai {iiflo <1[ dncvc cri hAnh trcng tir& & Ntrn-t'rang.
ltogt d$nf thuhn t,iy dqo rlr?c tr*y rlfl co ti6ng vlng trong nu&,:. I}$nh nhAn trong ts*n quf5o ddn Ki nn Linh 'l'u khA tl0ng, khidn bAo 'Ir&ng I)on, mQt cu qu&n ngf'ru
181
lu$n tai Sii6on m& rndt thiOn pi6ng su vt Kirn Liuh Cbinh Gr6o fISi vA Ohta t(irn Linh Tr,r dlog snst tr0n mu&i sd bto bilt tiIu tu sd 1059 ngiy 29'.1-71 tr& dl, xAc irh&n viQn huybn lrnh vA n6ay chluh vg chbng Ong ehri-ntrifm eiirtg dff dl,:h thAn diln Nha-'frang quan slt.
'l'di rlf, nh$n xdi vi .[Ong sanh ThiQn Chfit tirc lA pliling brlt chm kim ccy nhu sau :
vi
lii{c d0 b{nh vd ban 64iAn thi do Ti0n tbrlnh giirrq l{lin rlirng '.ii 'l'r}r g Sarri-i ttr8 chSp brit. \ri 't'6ng San}r ht-inrrg nlrlii r:!ri l:r rrr0t xlc riiir:g hay dbng tft thudng. 'ftreo lfri hn)g l'i,i0rr (ltrfit lbi rn6i rg:1y d0r:r 0rifi phii thiEn iiinh ;i0 r:6u rrgrn'f n on !l'0n 1i6p d 6n cA bnri 0n huQ cirl cir-irrfl 'r;.fli:il (i,r'"li're illii iAp r:liira qlns r-lS thilr:r ilinh r;hjIu i:iinr rri r;,!r:rr r;1rr hiCIn dAng cuQc ,.liri vr\ ttilin x*c Ong cho lle Qu{rn Anr)" Vi ray trong k}ri lhibn tlirrh 0ugt dii rftao'c [.]n tr0ir (ley chr"r pliuo'ng ptiAp toa thir hhn trauh $il l
t82
TTIAN LTNII HOG
t€ cd I dip vi6t ri6ng Krill LrNil 'tu.).
mQt cndn sdch
vb
nhllng su k5': la y6
Nhung sq ldQ bgnh ktr0ng phfii ai ciing hoin toiln IAnh hirr vl c<)n tu/ nbiF. ydn td ktrac rrh* ilrai ds cfia bgntr nhAn (e6 tb&nh tln khdng, c6 lrr niirr sfm h$i lo h6 dir lAm l&nh kheing, c6 ki0n eft trong vir)c iln udug, diBu d6 trong rliri sdng kh0ug) vA cdrr ruQt rlibu qnan tlong l& nghi{p qrr& nirng hay nhc.
'I'lnlr cir tCIi duoc doc cu6n siieh db < 'l'hurrnr: D6 'hnlr cixr l:im ph6p lg > do bl l(athr,,' r(nhlrr_ra.r vi6t (h&n rtich rl r n:0t rrh6rn I rrgu&i vi0t l{arrr sA rrl;oai qutlc rhrrc }iiQtr} trorq dri plr6p 14 cira lhu'orig Di rlr trrrcr; rr 6u rQ.rrrng cirlnh bh Iinthrl:n Kuhluar eling pLrii tn[: ruir: dg ira brit vidt r firrg < 'l"ai sao khdng plrii tilt crl rlrcr chiia I]nh ? flrir:r tri lri charr thilnir nhfit rni tOi c6 th6 n6i la ktr0ng I ir u (tr ni,g 2 | | ), Vd ei r ii ng bi6t rrtrii,og plrdp 19 & LO Du.c (l,ourrlei) ciir:g v$y. lt 0ng cfrc vi 'l'i0n '['ha'h trcrrg 'l'i4n Il!)i rlr dung lirp luAn cfia lrhN.t Gi6o a6 trfi td,ieua* chn clt{r,g tGi b'dt vi du c6 kE rnir xrrr rlrt_r,,: stng, cri: n6di bl'rrr,rng rnot riB'ki6P c6.c rr.iy 2{){) }ldm can tOi g16t nguri! r]0ir n11iy nay prrfri bi tlLri riii,r. c!rc n0n T'i0tr I'hAnh ciii:;,, ria'h cirid rnil ktrOng tba lArn sai lar Iuiit ,han qnl, ir.firr lrili r'lrroc, vi ndu cuu tlql cbo rtrQt k[ lrhqrm tOi cLu,a phli t"i rtv tiri v0 rti.h 'l'r0* ['rr{nrr l}rn nr{t su }riit c0ug
Il6n
dAy chirng tOi th{y c6 tb8 tanr rlung trdt v& quan tri{m el:o rfing cAo hign tuqrng tlbn do dbng tii. cflu tqo vi
pl:it
sanh holn toln kbOng dr.'rng sr.r lrrf t. I'r.u nh*'g tru]ng hqp lila bip cb bfrng c6 xic dring thi khOng kg, chirng tOi
TTTUAT CHIEO HE}N
_
t83
c6 th0 xAc nbAn rf,ng, ngodi thd gidi cfin ngrtdi ch6t, cdn o6 nhilu cOi s6ng cira cdc vi Ti€n ThAnh lhhn Linh mi chring ta c6 th} tidp xuc. Cfc vi chAn tu dic tlgo cira clc tOn gi{o dBu c6 n6i ddn. l\{orrg ring treu dur}ng rli ttm Chln Lf mQt ngly kia " c6c ban od th8 tu mlnh chr,'rng nghiQm thay vl phli tin vAo su rrhdn xdt cfia chring l0i.
IHUAT CHII1U HdN
rbr.rs ru[nr 'l'rinh biy vA phAn tich chilu-bbrr lirrit durli cAc hiiie c4nh hh{c nhau, rt{t cnQc lrantr lu{n ctrn ihhn liuh hoo ht,y th0ng lirrtr hob thnydt vdri cric phe tt6i llip cirr no, <:hirng tOi ,,'hi c6 f mnf,n lAm s{ng tt5 urQt tliOru chir chiJt : rii) I I chirrg ln c6 th$ dtrng ohi6u trbn thn{lt tihtt ntQt phurrrrg tiilr db h,hfi;r slt ifinh vuc siOu trinh hqc hny noi hgp lron cll tim hi$l hOn ikia efta lir ,:r5 irhii'ng 6l vi nlrilt lt tfii t,rn rd ngubn gdc cira bln rhB t*c lA di[u h6i tAru li:rL:, dilu !16i nQi lgi, lLrtrn td nhi ribfit cira xfc lhtn khdng ?
thln linh lioc tlruS6t hlo riin,q cb h0 trong lrhi cAc phe diii l{1p t:bu li khtl thge irii'r. (,fic mrJn
r
1116
lfia
phAi
m{n}r. ctra 'l'hBrr ljnh bg: giiin cl-rn kj ti6n h6a cfia nh{n loqi rrgdy uB}, chirng tOi rlii n0tt rd vi tri dung bba khoa-hgc vA iOn-tido cfra n6, cilng rtltu su mQuh clrdng hQc thuydt duy vat bilng phuong plihp hhoa i:oc tbqc nghiQm. GiA lri cfia Thhn linh hoc cd lh$ t6m tEt & rti0m tA de chting rninh duoo srl bft tfr cfia con ngurli sau khi chdt bfing phucng phAp lhgc ugtriQm.
Nhung
d{t v{n dB sir
Thtl ra ndi tidp eho hgo thuydt Thln linh hgo, chir lruong cfia phAi Tlm linh hoc c6 phtrn ktroa hqc hon vl muc tllch ctrng phucng-pb{p c6 phhn holn bi hon. Nhu v$y lmu6n tlm hiEu phln nQt lqi ngly nay c6c mOn db ofia TAm ltnh hgo hh0ng mudn dirng tdt chi0u bbn I
185
thu{t mi rlfing sr.r nghiCn-crlu cAc hi$n tuong khfc vl tlrt v0 linh-tuQ, linh- c|rur,- hay su nghi0n-cuu cAc 6idc mQng cd linh c6ch bdo diBm tiCn-liQu, cAc srl hi$n hbn, cAc ng0i nhA erl ura, cA: lii thllir gino efch c&m, v.v.., ndi l6m lai c c hi{n tugrrg t}ru0c vE tAm linh con ngudi md hhoa hoe ciin'rr girtri tirich nb; t 'l'q! dqi hgc rltrdrrg Utrecilt (& l-li), girto srr 'l'e.rilr:rr'il' i.;!rrlq Cn 6iArrg r ifi,i rn0n sidu tr1 m li (par npsycf rolcgic) rl5 rlirrrg.t (lii ptrft Iiitrnh va b6o-shi (1i! m6' crrdc rliiJu tra sri $r.r ti0ir !i0u (pr€nrr-rnition), (.1{r: hiri lf,in linb Anh r';l .lli' lrii.'n-.:rru hing r'r,1i.u trtrlng hup < vil giAc qunn thu'.li1tt 'r lrirlAnrir sc ns), i,b thXn tih6n (ieutlr,de vle). il*r: ht)i rr;\v ri!i tiur rlEru'c rn0t ti si! 2,9L lrtrdnpl brr;r xri: tl:rit m hitl,'r ':()iii b&i r:4e r:hrr-r'0n vi6n cila y hr;c, tfi.rn-lf [r'.1s, :i5 hq'li boe - ri vrlt !j hon. ri1
iiot !rong ctrn vi{n la !irrrg nh{! lA v!d'r nsfriilrr c.riu lilrtr ,i.rilr lrribourq tI l)iic rni g1i{o su llerrdel', r*frr tfin', lf }rcr iiiti r:n (i6n4 !ttln f-itl{'-g1*i nghi0rr-rtru eilc "ffn rlb ll\lr:-lillr ,lu'rli sr.r hiro trry cfra l.r0 Y-'l'6 Duc,
'lni
1\'lT {r D4i hoc tlirung Duko, gi{o err- Rlrir,e r:iing lghiOrr-c*u cAc hiQrr-tu'ong lAm lirrh tgi phr)rrg !hl-nghi{rn c'ia dr:rg. {l)
'l'qi Ao gi6o-su Llrban, gi6rn rldc utrA lhircrrrg tlau bQnh ttrln kintr lrrnsbruck, ttri nghif nr ning ktrido tlrln giao cdch cflur noi c{c cou bQrrh. Cfc uhil khoa boc btt rtlu d0 y ve ngbl0n criu ll6n phln tinh thtrn cfta con nguiri. (l) Xcm
Hblne J.ts.
Extrt rensory pcrceptloo (lloslon)
S P.R. l{}34.
THAN LINH EOG
186
l8i
TIIUAT CHIEU Hf)N
r Nguoi hfiy tu bidt nguoi, rbi lu hhfic ngucrl sE bi6t vil-tru vi jc[c thhn linh >. CAu thAnh rrgOn khilc trOn ttbn tbo Delpher c6 thD lAm ti6u chuhn cho nhil'ng ai drng ngbi6n-cuu ptrtU tiBu ttri6n r!it dB tirn hiEl phhn dqri tbien
sr1 khAm phn mQt trdt tu cic thqc-th0 (ordre de rdalitds) danh tu kh0ng dgP l[m,' nhung quan trong dA cho ta hiEu b:6t vE vtr tru tlnh thha (univers mental) cting nhu
die,
Su' khOn ngoan cira con ngudi vE co 51i6i df, r'ttr;l quA btrc,lqo ilirc cira ho (sagesse) vA rlarlg (ti il6n corr ttuo'ng hiiy diet nbn v[n minh md ho tu hfro, cl nga\
dn d6n gi6i hqn ktrAm phA cAi v0 trt\trg nhrS crih v{t chflt t* nguyCIn lfr, Nliung d6n ddy ktrca hgc vflt chilt khOng th8 tlm ra chln lf ctrtt cuQq dcri v't xAy dung mQt Y thuc hg mdi khA di dAp lqi vfln de nhsrr siuh vi vfi tru ciing gili lhlch c{n kE ngubn gdri Khria hoc
cira sr.r rAt.
W. Oaringtcln, m$t nhAn vidtr hQi I'Aur iinh Anh qu6o nli{n x6t ri{t rtrlng khi 0ng vi6t (trorrg La td16pathie) :
llfiy gitr cirutrg la tlfl hlln bi6i vb thfin th$ crin nguo'i ; ' srl lugng luong thqc chn ptrfii cd il$ rtudi tlud'ng trd, edch Irr rn{c thG nAo cho hqp, ldi tY' vA ctich giil gin sri';: kh6e, hi6u hdt vi trirng phA hoqri thAn xlic thd nio, vi tbi6u sinh td thd nio, song so sirrh l+i chriug [s hi0u biAt r:It tt vE linh thIrr cfra cb'r ngrrriri I'd cAc mdi lidrr 6.,r cira tip6 thhn vryi e6.i cdg lti c[rn v[i-lru, vir gi{ tfiurdt diri ra ld c) sF li€n lqc i{y th5 m:l sriu r'6t tfit cri, chinlr tr4ng tir6i rinh thhn dy {n dinh hay t{rn tirdnir cho col} n6utri hqntr pLrtle tray dibu trAi l$i" <
. . . Ndu l6i thln gioo cfi,rh-crlm vd circ lt'$n lucmg tuo'g tu AEu ie nhii'g sqr th.lt thi 'hiing ditu fiy cliung t6 sr; hiQn hfi.u not bitn chdt cln bdn crla tinh thhn chu khong pbii chl lA mot vii tlnh ch{t dii: biQt phu thuQt: cira n6. Theo $ tOi chtng c6 thb dfin tlfit chtng tB tl6u
tti$n lnc il6i v&i th6
gifr1
vflt chilt
ndy.
chirih mlnh nta. Vi th6 hy Yqnt duy nhilt ddi vcri trr0i tuong lni t6 t dgp va tAu trbn - tt6i l{p vcri cflc plrtrcrrtg thu6c cilp thdi hi$n nay chi lA mQt 8u hi6u hiCl rff rAng qb trln thB cira rninlt, vi tri cfra ruinh trorrr vii lrLr rrlriit ld 1hff'.g rndi li6rr lqc cltr lri* giii'a c1t rtrrB rr vir doAn th$ tlo tinh chilt nly gf,-y ra. I) iti i rri t'itt: ' iirt iIb ntru tl-rd fiy, v{t tjr hg; khOng tlua 'l6n nrQt d'rrh sit'g ndo. sinir lf ho: ctng th6 vd c[ tlm lj, Lro: cirn6 ]rhoilg
c6
nrfi1'.
'l'riii l4:i, sr phAt minh (dnnh ttr nly & dAy l
tr8
TH;,N LINII HOC
v.i irp dung su hi0n bi6t (song hoAn c{rrh lh0t lt quan trong vA tucrng lai rlen tdi) lt chl'rng ta e{p nhibu su nguy hi6rn ndu clrring ts ntrdt dinh khOnq chiu btdt tl6n cAc su kiQn cd th8 tlra ta d6n vdn {lb su hiEu
l.rtdt
fiy do su
n:&
rQlfl thm bi6u bi6t cfra chring
ra. r
Ndi tdrur lci carrirrgton ciing nh* cde nrri nghi0n cilu vb t{im linh ruu6n krr'a rroc l,s con drrr}ng vr.lt .triit rJO tlin Ir:tu c(-,:t tlu&r'g tin[r thln,
Su rurong u:,udn ao uo,,: ily c/.l ttlfr giirp cbo chring l;t thodt kh6i rnQt crru ki'hfir *rn. Nhfi'g viQc rli lCIrr {:!rrrg tiitrrg va klrhm prLri c.ri.* ii6n hdnh !,i'h rlrl.u c11 qua* h0 Li'r,r:r rr iiur lriln rrrirrh t.i rri, c6 rrlrir;ur ru fii tr.0n rrrr,{ dia c ilrr nr'ry, rrd dI gAy ra k]:0ng bi6i hao rrlri6u cuo.i chi6n lrarrtr. sr-r 'li i€n Lung trfirig hay ktianr pirir c1tc lrirni-r ririh hhdc dau co rtrern rl$n banh phric cho r lrArr loqi khi rorr cOn v0 n:inir, khi cc. nguoi crrr prrrit tri€rr ph&rr !ri'qu'dri thlre mi chi lA phsrr hq rri (kiAu ilgqo hhoe khnnrrg thi0rr vb oc ph0 rrinrr chi trictr) hhdng phrit 'r,i tri0n phiirr rlru'*g tri rdn li da' tiftc rtrucrrrg 5 0u va rinir lhhn ltirig hgp, cira mqt nEn khoa hgc co gioi ,-lang di ddn ehd phA sln, '['im v&t chilt cho d6n e6i vi t6 cf:a nguy6'lrlr, con nguoi shi i liv todn lA mOt s\r lq. nrOt IE hul bn-bl nhrrng cling khdng der:r lai cho con ngudi hr'r rnc trm hi6u v{t crrfit rngt chAn lf gl n:6i mE rb b&n thb c$a con ngu&i vA liOn quan crle n6 vdi nhAn togi vA vil-trq rt8 lAm cbo m6i giao_t6 .giila thd gioi cing tflt dgp hnn vl xfry dung mqr f thuc ;h$ ghn vdi cugo ,tidn h6e crla rbln logi hiQn nay.
Cbi d.On c6 rifc tr& Iqi ttm ngay noi chlnh con ngudl,
l8?
THUAT CHINU HbN
tu
giAc, gi6: tha soi slng dudc chAn-lf, phA lan cAc Ac thhn eria vO nninh, giilc tngQ duoc chAn tu6rrg cria vgn vit bi6t riing noi con ngubi c6 nhfrng duc t{n'l hop v(ri chAn lhitl,i iir! chri kh0ng ph&i chi cd tdn bao vh vd luong t&:n, \,* hiiin h'6t rluqrc cAc. dai lu{t cai qu[n tlia c,hn vA vii lru, rihi,orrrg dqi luAt mA qudc gia d&n tQc ni.o khdn* theo tlurrg
'l'iir cir c&ng vir;c cria nlrfrng nhA l
r.,r,i1.
li
lii;i',
iii
rhrlr.rl4 tn chung minh rlrro'c vA lAnr r:itr, 'tttli r'rfir.tir rirrriir; l)li.An nQi tai, th[i tirrh vi nl''iit rt tt',fl ii{t;l nguoi
1
sf,ug vh snu khi cltdt ttri nr0t sd ir'r r cri : ltQ t li i'r g ir;c I !('. r:hir. n,qhTa hi$n nav lr: klriic irirni su ir rii) r,rii !l li,-1r'g r,]i 'i plr'ii trrarrh lrrAn, ,;0 su tranh lrrArr g'[i'e t:ir.r ir'ur fiiS t.r 1r'ii:i li' lri0rr nny tr0n thd giui ciing khOng r:r,rr rriiit |:'ilrrr..,
hiri
r-,
ii3. {in[r clch ttryi-116ng giii'* liir'^r,i ltt,,i tri klrit: tittr,t'rl vli-lru riia ut*! rlru'ir'1 lti .'A qufln ni0rgr vb nhAn si;';!r l sii [(gn rrl:$n ri0ng loSi ngudi urtr <Jitlirril cir rrq kitirng ct-t,r ir
lilri
tl,i tii:' tfr nlla, I)Ii' ln v?in-db quan llong nh?tt 0irr ni'ti'r'rrrar hiAn nly
(l) L)fn xom ( t{hftog xuft hlu
rtinh lufit cfra vii trs
r', crln51
rn$1 tdc p,il,
sE
I\AI-]C LLIC 1'rang T'Va
h
FtrBn {-;huong
Chtrong
Chuong l.hrro'n4
I
,-'Quan nitm
il,I.
*
ub.srr bdl tft crta Unh ltbn qua cdc thili dgi, {dlr qidct ud dtln tdc Ngrrbn sdc u(i lich trlnh ti6n tri"en cfia chid,u Iftn thudt
11
12
Phhn tl CrIc
sv lhi nqli4m crtu khoa chi\u
ltbn
19
il, -- Cluinq ntinh c{u; litu tup'nq, Cdc qi{t thug{.t ph&ri t{.6i ud tdJt h.ttln
Fhhn lll tll'rrrlrrg Ii -
trft
l6i
.oitio tti{i uo'i khoa chi(tt ltiln 'l'rif,t {.)b urr i: rq I1. hac dr\i urlri ];hon t:lt.ittt hiirt Llirurrrrtri IIL -* Ilugln bI Ircc tf
5,1
T'<)rt
ud thuu[1 llriirr /rrr/r
/ror:
tihu'rng I | lf/ri?rq sV nqury ftiijiir irii clit.u hbn - llrud.t" Ciln rldnh 116 mi lin Lli doan Clrrrrrng lll!- Il'I6t ndm lht tr(thi(m ui chtttr liitr Iltndt ud cLic ldi lilu chidu li)n tr ViiI-Nont
IV.-* Girii thiclt uai lrii.tt lunnr1 dinq bdnq IVt)i lrad'ng Iryp T'hkn Linh iy Vidl-Nam ; Iittn Li.nh Tr.r
Llru'rrug
7'6ng Iurln T'di IiEu thant kldo 'iuAN iinH rroc rrruA r crrrnu-u0,rr = ciTe NGUYfiN.KIIOA-IIUAN In lal nhl In rl0ng cfra nhA xu?it bln
II 32 90
102
10(t
1.
t'?
I
:21|
'i
6,1
779 784
190
}*
rAl uEu rrn
THAM
rnAo rAc cri
sAcn
Elng bdng , Xe hdi Vi6t-Nanl I Vi6t-Nanr vin hda sir cnong 4, Vi(t-Nam vin hgc sfr toln thu o Lto Tir
Nhdl Lrtttll Lttu nlJ tl{rc 7'ltiiilt :Ddo dtty 'lrtlt Ilodnq lrgng XIittt
I.
6.
Tdng
n
Iricr lj
Ngd t?it
Ilitu
Nho
rla.o
Ph{t bay rhi khli Kinh ling
L Nhon vflt tdn
Ddi sdng
.31). Croy
hd a
Chnt
41.
42,
Ilctti
27,
st cc quc I'occultisme La science dcs lntf,es
'Q )(l
Clartes sur I'occult: sme Jnana toga
Iloger (l.kulort Iintile lloiruc l{ltdtrq l0rr
Iletft
II P, Blauastkll ,I ittat'n
jatltrstr Iroruell I'aprts
?
tltute ()smortl Vit'e Iirttntrdtt
Sri Atrrobittdo
30. 31.
Suclre
(
)anti lle
F
[trttt rtrttt' i r t tt
q.)
IIicheI
33
,Io st'plt Lappotul
]lurtrice l)unLttrl P. Le comte de Noiitl
t pretiques re,i6ltuses
- Il
l:ormt
s
Ltopol d
4l|. 50. ,.ll
)ut'
rl i i: r' r:
IlIo ttlantlt t tt
mat6rlaliries
Ii r an
La
melapsyohiquo l-'tnconsciont
Les
grar,
1-
s
G
r,:' y1,, IcI
i,',, I r
tt
t
,Itutt-( i-IIiIkttt.t (l lJttt'bttt'irt
et
th6csophlque source tle bon hou r tlaos l'Inde tplrlluels ds maitrer
Psychologlc des elats
l,e bonleur
!' o i
uo rttttt Ctrs
n(lrvcllx
I)r
pat I'ait
J,'aulrc cdtC de la mort t.) La vle aprCs la morI tl:tns les croyances de l'humanil6 5l Pr6cis unlversel rle reliSion et de morale i)i). La magie pour Itttts 50. Animisine et sPlrilisme l)a ns l'rnvi siblc
tl
I
e.t
arul
'I
eut llerltt rI
t'
c
Lc
s
lclii
tts
k
i
IIcnri lltrltrttttlt I'eadbetrlr'r
52
f,a personnalit6 humaine 59 I.'cc oplasmie el la clairvoisnce 60. .Ilislorre et philt suphie du caorlllisme 61. Le raodaislne 02, La teld pathie 63 This is spirllualisrn {i l. Slrange !orvors of the mintl
llira
JosePh
conle rrpor&lne '
I
llaou
(
La mort cettc inconnue
17, l,'a prds m ort 48, La vdrit6 spirite
(:iuinort
(lorditml L(picicr
Itt, Le nronde invlsiblc It). Le 'r"tisnrc cn facc rle l'bistoire rle lr scrience ct rle la lleligion tr'l Lr psycbologie lirconnue 2r, Mors et vila 22. l)ersonnatres de I'au dell I-e clef de la th6osophle 21. Pretniers g115eig ndnrcn ts des rrraitres 25. Lc eorps rstral 26. Qu'e
4i>
'l(i
Entile Chrislopht: lrrnrrcis de ilIirckrir
i
r
7'ocrltrct
4l|. l,a photographle lranscondenlale 44. L'au-dell
tgrn
litittlt IIfii diclt l{risnanrurli Hibn ehln phA vgng l{g'ugdn lehoa Iluritt I l. Nhfrng biQn tuqhg silu hlnh 1',) MQt sd lap cbln bfo Vi6t-Natn l2 Yocabulaire tcchil irlue et tritiqtrc tle la philosophie tlndri Lalande Iic.rritttd Diuoirc l,l. L'Occultisme casse cou 10.
15. IlIensoole et dari6,er du sltiritlsntc l6 Le 116mon spirile 17. [,'erreur spirite
ances
. ,{leris Qarrcl llttrccll Iktll
iles vi6toamiens 10. I-e nronde invlsiblc et nous - I. Messagesdc I'audoll
't'?;
7'hiclt 7'ltiQtt Iha Ltortg uiin llbi
nghi0m a
31, [,'hommc, cet Inconnu 35. L'occullisme devant la sclence 36, lout I'occttltirmo devoild ir7. Technlquo tt ;ranthd'on ,lcr mddiums vi0tnamlens 38. L'bornme et sa destinde
J onrcs 7'lru11cr
II
Artttic llevttrl trl, Cumpillttyr Aksu ko /'
I'tott I)ettts XI Yer s
t8.
GuslaPe Geltll
(]altriel Gorbort W. Cut'itrtll'ttt
e llarltr rtu: Il \l'arrctt SntilJr
JI uttr ic
LUC rl
Trang D
'rr 72 chi€u hbn
:t ;o:
19
Cdc gi&
tr& Idi
,53 .l
71,,
.
82i '...:
|p:
',90
102
hbn thudl
l"
!09 I
117
j
Chucrng
M6t "
ti,: 'i
{
HOC HUYEN.BT 8rtoh KHOfi, lf-rsr - suscn Bdn tgl tthf;" rdch I :t;l'Sffi T.i ut-'frl d&i : Nam mang Tir
- G}"
trQ
Lrrcrl i*
il
vi
Di6n Ngqc
li,
m{
ffioi E0t: f
iitrbng ttlin
i'
Bdt (
il,l'f#,l
,TJ
j)
:f 1l
trf
lj' ..1
:l
'No llNl{ (lhi0rtt ti r hgc tlrtrc hbnh TiCng
l{iy iv
t
OUOI NHC'N lr sd thuc hilnh :hm"tam illd
l
Bi
')
: Nti mang
rp chinh .t0r1g | illt- llrhn trrdarf;
{l I
ddi
'irfifl :l;:t
"
i'\i"-) !,
,'.
,1
,.1',
I
ii..':l
,f:.,
r'{
ll,ii ,t
{'{,,;;
i,''fl
"h'r.;