Wolf, Wolf i2l6e

Eben Venter

Wolf, wolf

TAFELBERG

Op die kop eenuur kom hy ingestap met die skinkbord kos vir sy pa wat besig is om te sterwe. Heimlik gebruik hy die woord “sterwe” met kleinletters, nie soos die onkoloog wat dit invryf nie: ek gee jou pa nog so ’n maand. Hy kom ook met ’n versoek wat hom skaam kan laat kry. En tog gaan hy, wíl hy die tjek van sy pa vra sodat hy met sy eie besigheid kan begin. Elke woord van sy versoek is gesif en geweeg, en vir middagete is daar tamatie-en-lamsbredie, sy pa se gunsteling. Hy’s verbaas toe hy sien die ou man sit klaar regop toe hy inkom, rug teen twee kussings – die wilskrag wat dit moes gekos het. En plotseling kom die stem uit die afgetakelde liggaam, kragtig en dwingend nes hy dit onthou. Pa wil hê hulle moet hom skuiwe van die slaap- na die studeerkamer. Maak nie saak watter toestand Mattheüs aan hom toeskryf nie. “Sommer vanmiddag nog, Mattie.” Hy sê: Sommer. Vanmiddag. Nog. “Dit help nie om nou nog uit te stel nie, jong. Ek is hier op geleende tyd.” En hy rig sy kop na die plek waar hy reken Mattheüs met die skinkbord kos staan en hou hom net daar vas waar hy op die gestreepte kelim staan, die oë agter hulle geslote ooglede bly hom vashou. So het hy geredeneer en weke lank geloop en timmer aan die versoek en die konsekwensies, in der waarheid is dit ’n laaste guns aan die sterwende man. Sy pa sal vredig gaan in die wete dat sy seun nie ’n deurbringer is nie: Mattie gaan weer op sy voete kom. Hy’t lamsvleis gaan koop en ryp tamaties en klein jong wortels en die bredie stadig laat prut. Hy’t aan alles gedink. Nou word sy spoeg dik. Die totaliteit van wat hy nie beplan het nie flits voor hom verby: dubbelbed, matras, bedkassie met al die pille en medikasie en spesiale suigstokkies teen spoegverlies en Sorbolene, al Pa se klere en sakdoeke en toiletgoed, pantoffels, die prente teen die mure mag seker maar gelos word, alles gaan oorgepiekel moet word. Die bed heropgemaak en kussings geskik en laastens: die brose liggaam. En dan die morrery as jy hom net effens verkeerd vat. En nóú. Dit moet alles nou gebeur. Die tjek wat hy wil vra, sy berekende versoek, begin agtertoe skuiwe. Hy begin water trap. Hier voor hom het hy ’n man wat nog nooit bekend was vir sy takt nie, altans nie in sy eie huis nie. En nou wil hy dat hulle hom trek as die week net mooi begin opvou, die dag so te sê al verby. En sy pa weet voor sy siel Vrydagaand is sy en

Jack se uitgaanaand. Deel van sy plan was dat hulle met ’n dubbel-brandy sou begin, ’n shooter of wat tussenin, dan ’n yskoue bier. (Die tjek mos in sy sak.) Teen skemer sou hy kom groet, sy pa se hand in syne, oorgetrek, so voel dit, met dun, wit, siek papier. Vat my kar, sal Pa soos altyd sê. En al weet Mattheüs vooraf hy en Jack gaan dronk word, sal hy hom nogtans vat. Die studeerkamer is aan die suidekant, die hoofslaapkamer met badkamer is aan die noordekant van die huis, wat beteken die matras en onderstel moet van daar af al af met die gang tot by die ingangsportaal gedra word en dan links tot in die studeerkamer waar goed verskuiwe gaan moet word om plek te maak vir die dubbelbed en alles. En wat nou van ablusie en toilet toe gaan, het hy nou al daaraan gedink? Tot drie maal snags hoor hy Pa se toilet spoel as hy diepnag op sy komputer swerf. “Sommer vanmiddag nog, dan is dit agter die rug. Ek vra nie baie nie, jong.” Aan die einde van die opdrag kom daar net ’n fraiing van ’n huiwering. Dit word, weliswaar met ’n graadverskil, iets tussen ’n versoek en ’n opdrag. Hy gaan plaas die skinkbord met die tamatiebredie op sy pa se skoot. Die bredie is gemaak volgens sy ma se resep op bladsy drie uit haar resepteboek, verslete van vat. Al verskil is die stampsel komyn wat hy byvoeg. Hy haak die lapservet by sy pa se pajamahemp in; hy kan die siekte aan sy liggaam ruik. Dan gaan sit hy op die houtstoel met e op sy flanke en ’n verstelbare rug en twee vet kussings, die soort wat jy raakloop in Afrikanerhuise waar daar nog getraak word om iets van vanmelewe oor te hou. Die stoel sal na sy suster gaan, wat oukei is, hy kry die huis. Toe hy die fronsie sien kom, spring hy weer op en verstel die skinkbord. Die bredie het geskommel en oranjerooi halfmane gemaak al op die lip van die bord. Pa se hande fladder tegelykertyd nader met vingers wat oor die skinkbord tas, en hy snuffel om vas te stel waar is wat en wat is wat. Mattheüs gaan sit weer. Anderkant die Franse dubbeldeure wat altyd vir vars lug oopstaan tensy dit storm, is daar die gekrulde smeedyster-sekuriteitshekke waardeur jy kyk op ’n klein fyntuin met fontein, op fynblomme, wit en ligpienk en geel en so aan, en twee kiewiete op die lappie grasperk wat agterkom oë kyk vir hulle en ’n keel opsit, ’n voëlroep waarvan Mattheüs slegs positiewe konnotasies hou, maar wat nou wanklankig in sy oor boor: sy pa se versoek gooi hom, verswelg sy vermoë tot regdenkendheid sodat dit uitsluitlik bevel word en

soortgelyke ouer bevele uit sy en sy pa se geskiedenis oprakel en hom verder daarmee toegooi. Intussen het Pa vasgestel wat daar is om vandag sy innerlike mee te versterk en in plaas daarvan om sy mes en vurk op te neem en soet te begin eet, klem sy pootjies aan die handvatsels van die skinkbord en laat sy vel oor been strek en deurskyn. Dun, dún. Die ringvinger lankal sonder ring weens gewigsverlies. Klem, laat los, klem en laat weer los.

Hy wat ingestel is op Pa se álles verstaan die aksie: die versoek het ’n bevel geword. Ingegee met al die kragdadigheid, of sagter gestel, die gesag van ’n man wat gedurende sy lewe kon hiet en gebied en sy personeel, tot vyf-en-twintig eenslag as hy reg onthou, het geweet wie praat dan en in hierdie einste huis het gestaan verordeninge en opdragte, “omdat ek vir julle lief is”, om te sorg dat die twee kinders uit sy saad op die smal, reguit pad bly; en ten laaste was daar ’n spesiale klomp net vir sy vrou, matriarg in eie reg, maar uiteindelik moedeloos. Fok. “My kind,” Pa rig weer sy gesig op die plek waar hy skat sy seun se kop moet wees, daar waar hy nog net so op die houtstoel sit wat Sissie definitief gaan erf, “kom hierso na Pa toe, asseblief.” Die versoek wat uitgeswel het tot bevel word getemper en opnuut tot versoek gemaak. Dis Benjamin Duiker, wat besef hy is uitgelewer aan die genade van Mattie, net hy noem hom so, en aan Samantha. Samantha wat Vrydae net ná eenuur, dit wil sê nou-nou, gaan opdaag en voortwerk in haar ma se voetspore; antie Mary wat weens artritis-kloue die stryd om hierdie huis piekfyn en kraakskoon te hou gewonne moes gee. Pa wil hê hy moet by hom kom sit. Naby genoeg sodat hy in die liggaamsnabyheid van sy seun kan kommunikeer, al egte manier wat vir hom oorgebly het. Terwyl hy wag op Mattheüs, bly sy ooglede geslote oor die glaserige, blinde oogballe. Soms gly hy wel sy ooglede boontoe, en die blik op dit wat Pa se oë geword het, voorheen soelgroen en indrukwekkend, laat Mattheüs omtrent wegkwyn al het hy hulle hoeveel maal al so gesien. Getemper. Die bevel is verdun tot ’n betreklik milde versoek. Niks meer nie. Die versoek, sekerlik een van die laastes, van ’n ou man wat sy einddae in sy studeerkamer wil slyt. Smeek is dit egter nie en kan dit nooit wees nie. Mattheüs sal verleë staan as hy sy pa ooit moet hoor smeek. Die boeke daar in die studeerkamer, nou ook nie so veel nie, dies oor bome, Pa se liefde, en oor karre, sy eerste liefde, en dan die gewone, bekende biblioteek: Langenhoven, die volledige reeks, en Pakenham se boek oor die Boereoorlog en Voëls van Suid-Afrika en Shell se Vetplante in die Karoo en Goldblatt se Some

Afrikaners Photographed wat Pa as ’n skandalige slegmaak van sy eie mense beskou het, en ’n konkordans van die Bybel waarin jy die oorsprong van ’n term soos “sjibbolet” kan naslaan. Party hoër rakke het nie boeke op nie, Pa was nooit ’n groot leser nie, ook nooit tyd gehad nie. Op dié rakke het hy geplaas ’n White Horse Whisky-perd en ’n ry modelkarretjies, almal Mercedese. As kind was sy hartklop-karretjie die convertible, ’n rooie met ’n suèdekappie wat jy met ’n hakie kan losknip en agtertoe stoot en daar sit die bestuurder en sy meisie en op die agtersitplek nog ’n paartjie, en Pa se hand heeltyd bo-op sy vinger om hom te lei, te sorg dat hy die kappie versigtig agtertoe stoot sonder om dit te breek. En hy kon ’n ruk daarmee speel en dan’s die convertible weer teruggeplaas, buite bereik. Dis nie net oor die boeke dat Pa soontoe wil trek nie, dis oor die sfeer van die vertrek. ’n Sigaaragtige, manlike sfeer, ’n binnesfeer, jy ís iewers as jy daar is. Die lang fluweelgordyne is goudkleurig en sy lessenaarstoel met die wye rug gestoffeer met goudbrokaat wat jou kaal binnebeen krap. In High Society, het Pa hom vertel, sing Frank Sinatra en Bing Crosby daai Cole Porter-lied in so ’n studeerkamer. Bietjie afgekyk. High society – Pa lag.

Hy wil iets aan Mattheüs duidelik maak, iets oor homself. Geen geheim nie, net ’n verduideliking. ’n Ínkyk. Maar hy hou terug. Die séún trek hom terug. Hy wil nie inkyk, nie te naby aan sy pa kom nie. Mattheüs begryp dit nou en ook nie. Daar is ’n beskilderde balsahoutboksie havanasigare met sewe in, sewe so lank hy kan onthou, en tussen die twee mure met hulle boekrakke, die plasing nes in High Society, ’n kaggel, en links daarvan die drankkabinet. Sy pa s’n ingebou in die muur wat jy dan kan oopsluit en sy deksel word ’n blad vir skink. Meestal sterk drank, KWV-tienjaar en nog ouer brandewyne waaraan hy en Jack hulle soms ruimskoots besondig. Dis oor die atmosfeer in daardie vertrek, daarnatoe wil hy terug. Dink soos ’n man dink, dáár. Elders ook, maar daar ongestoord en sonder opposisie. Terug daarnatoe. Somme daar gemaak, dié het hy solank hy sakeman was; dit was sy lewe. Groot somme geld daar geskuif. Bedagte briewe uitgetik op die Olivetti. Lus en begeertes, veral as die fluweelgordyne toegetrek was. Dit ís daar, Mattheüs weet dit vir ’n feit. ’n Vrou kan in jou gedagtes daar opgeroep word en alle moontlike maneuvers wat jy met haar lyf kan uitvoer, kan daar uitgewerk word. Hy’t eendag sonder klop ingestap gekom by die halfoop dubbeldeur en Pa en oom Diek Smuts, ook karverkoper, het sulke lekker skunnige goed opgedis, hulle dasse was losgetrek, moue kwartpad opgerol oor behaarde voorarms (Pa s’n), baadjies uitgetrek en opgehang aan die rak met krulhake links as jy inkom by die dubbeldeur, die kop van ’n springbokram regs van die deur, gemonteer teen die roomwit muur. Pa het in die praat opgehou en sy seun aangekyk. Hy kon toe enigiets vir hom gesê het. Sy mond was oop met die woorde wat daarin hang. Minagting, enigiets fels. Dis nie uitgespreek nie, hy sal nooit weet wat dit was nie. Net: hy’s nie die kring binnegelaat nie. Ag my magtig, hy’s mos groot genoeg, Bennie, sê oom Diek toe. Oom Diek het die punt gemis. Dit het nie om groot genoeg gegaan nie. Sy pa wou hom binnelaat, wou dat hy sy tasbare sjarme ervaar, sy drif en deursettingsvermoë en beginselvastheid, alles wat sy manlike ego gekonstitueer het, maar soos by ’n dier het instink hom daarteen gewaarsku: jy’t hier met ’n anderster soort skepsel te make. Dit was alles op sy tong, in sy blik: sy seun, uit hom, sy vlees en bloed. Hoe, liewe Here, het dit dan so gekom? Oom Diek maak toe sy glas leeg en gaan skink ’n varse by die kabinet. Oom

Diek se manstem hang nog daar in die studeerkamer. En Pa s’n, van toe en van alle vorige kere; alles daar dra Pa se stempel. Daar is niks vrouliks in of aan daardie vertrek nie. Selfs lank gelede as Ma tuinrose in ’n vaas kom insit het, het die roosblare van watter kleur en geur ook al spoedig ’n gekneusde, blas, byna olierige gestalte verkry. Dis die vertrek in hulle huis wat hy die meeste vermy het as Pa daar was, waar hy die meeste gaan snuffel het as Pa nie daar was nie, daar het hy gaan uithang, slap brein, gordyne toegetrek, dubbeldeur toe, in skemerte pregnant en aromaties hoor hy dan ’n perdeby sy modderkokon bou bo-op die kopkant van ’n boek wat in onbruik daar stilstaan. Syne gaan die studeerkamer word. Hy kan nie wag vir dié trofee nie. Die Slag van Bloedrivier-prent, dié kan maar waai. Net hier en daar ’n bietjie vat: hy weet presies hoe hy dit gaan herinrig. “Neem maar weer weg, asseblief, Mattie.” “Pa het vanoggend net een snytjie dun roosterbrood geëet. Wat van ’n gekookte eier? Nog van Sissie-hulle af. Plaaseier.” “Ek kan nie eers aan ’n eier dink nie. Dit maak my net naarder.” “Dis die chemo, Pa.” Hy verwyder die skinkbord van sy pa se skoot, net op die oewer van die bredie so ’n bietjie gekrap, skuif sommer die goed op die spieëltafel met die hoek van die skinkbord weg om dit daar te los, en sê: “En hoe gaan Pa miskien regkom in die nag as Pa ’n draai moet gaan loop?” Hy kom sit uiteindelik langs die hand op die wit deken. “Jy moet jou nou nie meer so ontstel oor goed nie, Mattie. Jy’s so liggeraak. Pa kom dit agter. Pa wil hê jy moet nou gelukkig wees, my seun.” Toe het hy geweet dat hy gelyk het in die saak. Hy’t namens sy pa gedink en tot sý gevolgtrekking gekom. Om vir hom gedurende sy laaste dae die tjek te vra vir ’n besigheid, ’n takeaway wat goedkoop, gesonde kos bedien, gaan net ’n plesier wees vir die man. Pa se neusgate rek al twee om asem in te vat. Hy kan dit hoor ín, anders as syne, en behoeftiger. “Mens kry deesdae van die nuwe, moderne kommodes. Hulle is van plastiek gemaak en hulle ruik omtrent nie. Dit kom met chemikalieë. Ek wil graag in my studeerkamer wees as ek gaan. Jy weet mos, my kind. Dit was altyd

Pa se ou wegkruipplek daardie as die storms broei. My kind.” Sy hand soek-soek en daal tot op Mattheüs se pols. “Chemikalieë?” Maar Pa antwoord nie. En die woord bons terug met sy ongenadige ggg-klank en hy weet dit was onnodig om dit te vra. As hy wil, kan hy sy pa skuiwe. So sit die twee. En Mattheüs besef teen die tyd dat hy definitief Pa se versoek gaan uitvoer al is dit nou ook Vrydagmiddag, Samantha moet nou maar dié slag die skoonmakery laat staan. Van die begin van die Vrydag af, eintlik was dit die vraag waarmee hy hom wakker gestoei het, was daar net sý versoek. (Dit brand hom amper.) Óf hy moet nou die kans benut en klaarspeel, netjieser kan jy ook nie: ’n versoek van sy pa, en ’n teenversoek van hom. Met ’n antwoord waarop gewag sal word met ’n maagomdolwende sensasie, amper soos wanneer E inskop. Óf hy moet wag totdat hy die ou man eers ingerig het, en dít kan hy, hy’t ’n talent vir gesellig maak. Hoe dit ook al sy: die tyd is ryp. Vra maar sommer nou jou vragie, boetman. Mattheüs kan naderhand die kouer wordende bredie, die lamstjopvet wat wit eilandjies bo-op die oranjerooi vetlagie van die brediesous maak, op die bord op die skinkbord ruik. Onaangeraak. Pa wou altyd dood oor Ma se bredie, en laat hy nou maar ’n ding sê soos hy is: hy maak hom net so lekker. Pa se hand op sy pols is net weg van menswarmte, die vel binnekant die palm so week dat jy dit met jou twee duime van mekaar kan wegtrek en skeur. Dit is dan die oomblik. Dis op sy tong: Pa, ek het net gewonder of Pa dalk ’n tjek vir my kan uitskryf. Die sin. Nou. Dit kán. Die woorde klaar gevorm binne-in ’n laag spoeg. Dit het hom vanoggend presies tien minute gekos om die sin te formuleer soos hy nou daar staan. Tjek. Die hele sin wentel net om daardie woord. Maar hy, hý. Hy het nog altyd in sy pa se teenwoordigheid geweifel. Hy probeer sy asemhaling met sy pa s’n sinchroniseer. Pa s’n snik-snik, pluk aan die beskikbare lug in die slaapkamer. Dis onmoontlik. Al wat moet kom, is Pa se handtekening regs onder op die lyntjie. Dis hoe eenvoudig dit is. En hy kan nie. Hy wil dat hy sy wil deurvoer. Kan nie. Uit sy armholtes loop sweet al langs sy sye af. Onmoontlik. Vandat hy teruggekom het van oorsee, eintlik nog voor dit op die vliegtuig, een

botteltjie shiraz, een Windhoek Lager, toe nog een, toe verdwyn die trollies, het hy dit alles reeds uitgewerk. Want om in die land aan te kom sonder ’n plan vir werk is desperaat verby. Dus: ’n duisend keer al. So. Hy sal Pakenham se groot fotoboek oor bome gaan haal, die laaste een wat Pa deurgeblaai het en toe nog gesê het: “Nou’s dit verby, Mattie. Die prentjies skif. Gaan sit maar eers weg, asseblief. Op sy plek. Jy weet mos waar,” en die boek op sy skoot kom sit as ’n skryfblad en die tjekboek uit die regterkantste bedkassie haal en daarop oopvou en Pa se hand lei tot by die begin van die lyntjie. Die tjek teen daardie tyd klaar deur homself in drukskrif uitgeskryf. Ontvanger / recipient: Mattheüs Duiker. Die bedrag van / the amount of: soveel en soveel, alleenlik. En dan die handtekening, dis wat hy soek. Hy spring skielik op en ja na die dubbeldeur, waai met die arms na die kiewiete; hy kan hulle donnerse gekyf nie meer uitstaan nie. “Wat’s dit nou, Mattie?” Net in die laaste tien dae of so het die stem, altyd gerond en gelade met aksentuerings en stembuigings so eie aan sy pa, plek-plek begin verskraal. ’n Woord val uitmekaar, sê byvoorbeeld die “r” in doringboom, en word stomper, ontdaan van uitdrukkingskrag. O, hy wou sterwe toe hy dit die eerste slag agterkom. Sy pa, ag, hy wou hom teen hom vasdruk. In sy slaap het hy daardie nag gehuil, sy kussingsloop met soutspoor gevlek teen dagbreek. Die vraag op sy tong meng met die afwagting op die finaliteit wat die handtekening sal besorg sodat hy helderheid verloor en die volgorde van die twee self begin vermeng, en van agter, van agter die rug van sy stoel, verrys iets wanskapigs met skouers en arms aan die skouers, ’n massale ding: dis die vergestalting van sy mentaliteit van huiwering in die teenwoordigheid van Benjamin Duiker. Nou, voorheen, en nog altyd. Hy vrees hy gaan nie gevra kry nie. Dis ’n vrees wat hy verag: dat dit so ín hom steek. Wag. (Dit het reeds futiel geraak.) Die ses-en-sewentigjarige hand gaan nie opstaan uit sy rusposisie op die deken en in beweging kom, die handtekening gaan nie gemaak word nie. Dié handtekening: BDuiker, met die gespierde, opwaartse stam van die “B” en dit wat kragtig uit hom groei: twee perfekte halfsirkels, die onderste een effe groter om die balans van die vernaamste letter van die handtekening te fundeer. Die handtekening vloei dan verder aan van die onderste, sterker halfsirkel na die boonste, oorhangende balkie van die “D” sodat die “D” as’t ware uit die onderste, halfsirkel van die “B” kom, sonder dat jy ooit

kan sien hoe dit uitgevoer word, en van daar elegant na heel onder uitswaai en “uiker” in eweredige letters uitgevoer word, elke letter met ’n perfekte leuning na regs. Op flenters papier, of skielik terwyl hy sit en lees, gryp hy soms ’n potlood en probeer die handtekening namaak, ’n bevlieging weet nie van waar af nie, sê byvoorbeeld heel boaan op die blanko deel van die bladsy van die boek wat hy besig is om te lees. BDuiker. Syne is pateties. ’n Gevalle swaan of iets. As hy alles, álles van Pa vergeet en gebêre het, en hy bedoel werklik alles, al die verwyte en onbegrip en ou, ou verontregtings en misverstande en al daai kak, al die onuitgeklaarde goed, en hy weet daar gaan baie wees, en al die ander honderd-en-een gevoelens, ook sy empatie, sy meelewing met ’n man soos sy pa, dan sal hy steeds daai handtekening koester. Dis suiwer, dis wat dit is. Dis manlikheid, die essensie daarvan, wat so ’n handtekening kan voortbring. Die binnekant van Pa se palm het van temperatuur verander deur so lank teen sy eie polsvel te lê. En hy is self seker omtrent by koorspunt, so angstig het hy geword oor sy verlore kans. Die simpelste vraag denkbaar, dertien woorde altesaam, die een “Pa” kan hy maar uitsny. En nie eens meer spoeg kan hy dit uit nie. Teen vanaand gaan hy hom siek verwyt. En teen môre herhaal die selfgeskrewe drama hom van opstaan tot gaan slaap met al die grade van bravade en verspeling. Alles vir sy besigheidskonsep is in die fynste besonderhede uitgewerk, insluitende sy verskaffers en resepte, de lot, hy wag net op die geld. Die bedrag is nie te konserwatief geskat nie, hy het rekening gehou met die wis en die onwis. Diverse, soos hulle sê. ’n Meer ideale perseel vir sy konsep kan jy nie kry nie: Te Huur / To Let, die hoekwinkel op Main- en Albertynstraat, Observatory, met uitsig op Groote Schuur, nie dat dit saak maak nie. Was voorheen ’n vis & tjips-winkel, wat wel relevant is, want dit gaan makliker wees om ’n restaurantlisensie te kry. Die vraag is net hoe lank gaan die perseel nog so vakant staan en wag vir hom. Eenuur, toe Samantha instap, kondig hy onmiddellik aan dat sy maar alle stofsuiery en afstoffery kan laat staan, die ou man het gepraat. Sy is nie die soort wat jy kan verras nie. “As mister Duiker,” so noem sy hom, “dit so wil hê.” Sy’t haar pers vinielrugsakkie by haar, hy weet ná die tyd gaan sy gewigte pomp by die UCT gym, synde ’n deeltydse student in

Omgewingswetenskap. Hulle werk vinnig en vlytig. Uit die gastekamer se hangkas rol sy ’n klerestellasie waarvan hy al vergeet het en gaan sit dit in die studeerkamer. Hemde, baadjies en langbroeke aan hangers word in bondels aangedra, gesorteer volgens soort en opgehang. Uitgaan-, kerk- en slenterskoene in pare onder die klerestellasie. Die bedkassies, al twee. Met die medikasie is hulle ekstra versigtig, Samantha sonder dat hy dit eers vir haar hoef te sê. Hulle besluit die dubbelbed sal voor die venster staan waar ’n bietjie oggendson val, en skuif die kring kuierstoele na regs. Heeltyd soos hulle in- en uitkom en vat en uitdra, lê sy pa klein en broos daar, en teen die vyfde of sesde keer toe Mattheüs inkom, sy pa se gesig altyd maar doodser, die vergelyking is onvermydelik, kry hy hom bitterlik jammer. Dié keer kom maak hy sy toiletgoedjies bymekaar wat na die gastetoilet naaste aan die studeerkamer sal gaan. “Pa?” vra hy. Die hand lig van die deken en wys, niks nie, niks, en gaan lê weer. Dit is heel moontlik sy laaste reis dié. Die houtstoel los hulle eers. Dis waarnatoe hulle hom sal help om daar te sit en wag terwyl hulle die bed met al sy dele skuif. Teen drie-dertig kom Samantha met ’n skinkbord in, tee en ’n melkskommel vir mister Duiker. ’n Soort melkskommel gemaak met Sustagen Hospital Formula wat Pa op voorskrif moet drink; aarbei het hom naar gemaak, sjokolade buite die kwessie, vanielje kan hy net nog sluk. Mattheüs bedank Samantha vir die tee. Hy verwag nie veel meer van haar nie as hallo en koebaai; instruksies kry sy van haar ma, betaling direk in haar bankrekening of soms, skofeinde, ’n pasella via hom via sy pa uit die laai van die bedkassie, uit sy beursie met die goue gespe. Hulle kom help elk met ’n hand onder sy vlerk en vou die laken en deken intussen weg, flou menswarmte walm uit die beddegoed op. Met die opkom en sitmaak van die liggaam val die gulp van sy pajamabroek oop sodat die grys beharing en vlees kortstondig te siene is. Samantha is die een wat raakvat en die pajamalap weer toevou op sy plek. Sy ís haar ma se kind. Antie Mary was en is seker nou nog erg oor Pa, geseënd haar siel in hulle huis in Jakkalsvlei Avenue, Athlone, en digby St Monica’s Maternity waar al haar kinders gebore is, vier altesame. Sy’t Pa op die hart gedra

soos haar eie mense en ’n bepaalde soort sorgsaamheid met ’n bietjie flair en grappies (altyd) net so oorgedra aan Samantha; ’n hegte driehoek waarby Mattheüs nooit binnegelaat is nie. Dis dié dat hy nie eens na haar kyk toe sy sy pa se pajamabroek by die gulp verstel soos dit moet wees nie: dis iets tussen haar en Pa en antie Mary se nalatenskap en het boggherol met hom te make. Pa op die stoel. Hy stut sy hoof met sy een hand. “Mister Duiker oukei daar?” vra Samantha. “Ons vat nou die matrassie oor en maak hom mooi op en dan kom haal ons vir meneer. Alles is sommer nou-nou verby.” “Samantha, hoe gaan dit met jou studies?” Sy hoof bly gestut in die kom van sy hand, hy praat teen sy hand vas. “Mister Duiker, dit gaan net goed. Ek slaag al my vakke. Volgende jaar is my voorlaaste jaar en die jaar daarna maak ek klaar.” Samantha staan met haar hande op haar heupe in ’n styfende swart rekstofbroek van Adidas. Sy kyk na sy pa en Mattheüs kyk na haar deernis met sy pa. Hy het nog die ding van die tjek in sy kop en kan dit nie wegdink nie. Positief gesien lyk die saak in dié stadium so: — Pa is kapabel om sy versoek vir geld helder te oorweeg. As hy nie kapabel was nie, sou hy nie gevra het om geskuiwe te word nie. — Pa het hom lief. — Pa sal graag wil sien dat hy vorentoe kom, sy eie potjie krap. Dis nie asof Pa dink hy’s hopeloos nie. Enige besigheid is beter as hande gevou sit. (Daar is maar altyd die druk.) — Om ’n takeaway met goeie, voedsame kos teen bekostigbare pryse oop te maak, is ’n edel saak. (Hy sal nooit so ryk soos Pa word nie, maar hy leef in ’n ander tyd waar mens moet uitreik en jou kant bring, of jy’s ’n nul in die samelewing.) — Pa hét geld. G’n twyfel daaraan nie.

Negatief gesien lyk die saak so: — Die trekkery, net die gedagte daaraan, het Pa so verswak dat hy stil gelaat moet word om dit te verwerk. — Om die minste te sê, is dit onderduims om ’n man in verswakte toestand te verpes oor geld. (En dit weens eie swaktes. Is hy oortuig van sy sakekonsep of is dit ’n laat stuiptrekking van die dienswillige seun?) — Pa het ’n voorskot vir hom gegee om oorsee te gaan, ’n moerse een. (Onthou nou, Mattie, dié’s deel van jou erflating eendag.) Toe hy in die moeilikheid was in Athene het hy nog geld oorgeplaas. Sissie weet tot vandag toe nie daarvan nie, maar sy vermoed.

Slotsom: Hy’s nie ’n meedoënlose mens nie en wil ook nie as een bekend staan nie. Hy moet Pa net uitlos. (Maar dit druk en kou aan hom. Hy het mos die geld. Hoekom nie? En is hy dan nie sy pa se primêre versorger nie?) Nee, hy kan ’n man in so ’n toestand nie vra nie. Dis uitbuiting, vergeet daarvan. Andersyds. Nee. Sit dit net uit jou kop uit. Elke ding op sy tyd. Maar dis nou so ’n ideale kans. Nee. Nee-fokken-nee. ’n Matras is ’n lomp ding om aan te dra en by ’n deuropening uit te kry, veral as sy een handvatsel half afgeskeur is. Buitendien kan jy die ding nie net aan sy handvatsels aangedra kry nie, jy moet hom ekstra steun gee aan sy onderkant waar jy nie kan bykom nie tensy jy ’n abnormaal lang arm het, met ander woorde jy moet hom iewers in die middel aan sy twee kort kante gryp, naels kan inskeur. “Maar dis mos queen size dié, wat praat jy nou so knaend van dubbel?” Die kleur op Samantha se arms en nek is melkerige, ligbruin seesand en boonop begin sy giggel van die inspanning wat haar nog aantrekliker maak. “Samantha, hou nou net op asseblief, jy maak my lam,” en hy begin self so lag kry in die gang met sy ou Kaapse kleiteëls en lopers, twee, dat die matras uitglip en skeef ondertoe gly sodat hy sy balans verloor, val, gaan lê en hom pap lag. Samantha daar bo laat staan ook eers en hou haar hand momenteel voor haar mond en hang dit dan slap oor die rug van die matras en in die skeut Kaapse lig uit die dakvenster daar in die gang op haar lippe, glimmend met spoeg, kry hy

die sensasie van voorheen (in dieselfde huis gekry toe sy oorgevat het van haar ma), maar nou op sy sterkste daar waar hy lê en opkyk na haar, na die binnekant van haar biceps geaksentueer deur gym-oefeninge, dat haar vel, haar gladde strandvel, net ’n graad weg is van dit wat hy as eroties beskou en dat hy sou kon opstaan en oorstap na haar toe, haar soort, en daardie graadverskil tot niet maak. Hy sou haar kon hê, is wat hy wil sê. “Mattheüs, kom jong. Ons moet move. Ek gaan nie later as vyf hier weg nie. Dis my tyd, jong.” Uit die wit-en-roomysgroen huis met die asbesheining langs die Verenigde Gereformeerde Kerkgebou, antie Mary en Samantha al baie daar gaan aflaai, kom sy met ’n selfdissipline waarvan hy net kan droom. Die bed word oor opgemaak en lyk selfs goed in die lig deur die hoë vensters, so of hy al lank daar staan en die plek vir hom toegeëien het in die tans oorvol studeerkamer. Samantha merk dit blykbaar ook: “Mister Duiker sal hierso lekker private lê. Dis ’n lekker plekkie vir hom, sjym.” Hulle gaan haal hom waar hy geduldig gesit en luister het en probeer uitwerk het watter voorwerp of ding word nou aangedra, alles, en laat loop hom voetjie vir voetjie na sy bestemming totdat hy begin protesteer in ’n stem wat Mattheüs ken, Samantha ook: “Magtig, ek is mos nog nie dood nie,” sodat hulle na mekaar kyk en vinniger aanskuif verby die slaapkamers, syne en Sissie s’n, en die smaller deur na die gastetoilet wat Pa nou snags sal moet probeer haal, in stikdonkerte met swemmende arms voor hom uit om hom sy pad te wys, kom wat wil. Dis sy besluit, laat hulle sien of hy dit in hom het om sy ontwikkelde sin vir rigting in sy eie huis toe te pas. Die Murano-glasvaas, ’n akwagroen reier met bek boontoe oop vir loof, staan op ’n embuia-pedestal links van die gastetoilet en dié sal moet verskuif word; jy wil nie dat hy die ding afdonner en sy voete sny nie. Pantoffels moet hy altyd dra, hy moet onthou om hom dit te sê. Enige opportunistiese siektes moet in dié stadium vermy word. Hulle laat hom lê op sy linkersy, na een van die groot vensters toe. Hy het min genoeg gesê onder die hele gedoente deur, ’n skok vir sy gestel. Samantha skuif nog goedjies rond en maak seker alles is net soos dit moet wees. Mattheüs is op sy hurke langs die bed voor sy pa se gesig. Langsaam en kielierig

streel hy met die oopkant van sy linkerhand al oor Pa se gesig, beginnende by die oop voorkop en oor die neusbrug en neuspunt en raak net aan die uitstulping van die onderlip, sy lippe het hulle volheid verbasend goed behou. Die muis van sy duim huiwer op die onderlip sodat die lip oopvou en saamkom en die vlesige binnekant, amper klam, in aanraking kom met sy kaal handpalm. “Pyn?” vra Mattheüs. Pa se hoof maak die geringste knikbeweging. Mattheüs kom van sy hurke op en stap kombuis toe waar hy ’n maatglas uit ’n steriele kabinet haal en Oramorph, ’n stroperige oplossing van morfien, uit een van die drie bruin bottels op die onderste rak van die Whirlpool skink en dra dit terug en dink hoe wys dit van sy pa is om sy pyn te erken en hom te veroorloof om een van die kragtigste pynverdowers te gebruik. Hyself kan nooit die versoeking weerstaan om daaraan te ruik wanneer hy die bottel oopdraai en dan nog ’n slag as hy die bottel toedraai en langs sy twee maats terugsit. Hy het al vir Jack vertel die goed is in hulle huis en hulle het al twee stilgebly sonder om te sê wat hulle dink hulle dáármee kan aanvang. Pa sluk die stroop in die waai van sy arm. Maak dan sy ooglede oop, dié slag asof hy regtig sy nuwe, bekende omgewing wil waarneem. “Die troufoto’s,” sê hy. Duidelik, laat daar nou nie agterna gesê word daar is op dié punt nie goed verstaan nie: “Pa, ons het gedink dis nie nodig nie. Pa kan die goed mos nie meer sien nie.” “Dit gaan nie om die sien nie, Mattie. Jy van alle mense wat so op die onsienlike ingestel is. Ek wil hulle almal hier by my hê. Ook die een van my en jou ma by die Mercedes-fabriek in Stuttgart. Onthou dit soos gister. Met haar two-piece van honderd persent suiwer wol dié dag was sy baie deftig. En met ’n blou opaalhalssnoer wat Hannes glads vir haar uit Australië gebring het. Magtig, julle! Julle wil my verneuk hierso. Ek hoef mos nie die goed te sién nie,” en hy glimlag skalks, iets soos ’n skelm happie uit ’n koek, en Mattheüs wat net geïrriteerd wou raak, smelt so ’n bietjie. Hy draai om met Samantha in flukse pas agterna en gaan haal die foto’s van die stuk muur bokant die kop van die bed, almal af van klein tot groot, die verlowing, Ma met haar eerste baba, Sissie, almal, en om tyd te wen lê hy en

Samantha handdoeke tussen die glas sodat hulle drie of vier op ’n slag kan dra, en so laat hulle sy ouers se kamer agter, ’n gestroopte terrein wat nie maklik indien ooit weer bewoon sal word nie. Hulle dra die foto’s in hulle rame aan en haal die skildery van die kremetartboom in die Laeveld ook af en nog ander mooies en van die minderes, Pa se smaak, en gaan hang en maak staan in die studeerkamer op die kaggelrak, oral waar daar plek is, Samantha met ’n sweem van iets as sy haar arms lig van al die gewerskaf. “Is Pa nou tevrede?” Maar die ou man slaap. Op sy linkersy met agtermiddaglig deur die hoë vensters versplinter deur die lang, puntige blare van die frangipaniboom net daar buitekant; lig op sy wang, op die heuwel van sy heup, op sy arm in pajamamou wat uitgeput op die deken lê. Danksy die bruin bottel sal die ou man op verre reise gaan en by kwaai bestemmings uitkom. Hoe’t Pa hom nie altyd gewaarsku teen substansies en hulle gevolge, goed waarvan hy tog niks geweet het nie. Nou’s hy self zombieland toe. Môre teen brekfis, met ’n saggekookte eier wat hy nie gaan eet nie, is als vergete. Miskien sou Pa in ’n vroeëre bewussynsvolle tyd tussen vader en seun, as daar ooit so iets was, agtergekom het dat daar iets is wat Mattie ry, dat hy iets op die hart het. Hoe ook al, hy was te swak. Hy’t gemeen die tyd was reg en hy was nie.

@ House Clarence, facebook Jack gou vir Matt. Ek = stink. Eers stort? Matt: Kom net so. Jack: OK, as jy so sê. Jack trek hom dus nie vars aan nie. Hy hou van vars. Klink presies na wat dit is. Oukei, hy bly in sy wit hemp met die staalblou strepie, blou das met fynpienk kolletjies, swart broek, swart nylon-en-katoenmengsel-kouse opgetrek tot net onder sy knieë en swart skerppuntskoene. Matt hou van hom so soos hy heeldag skoolgehou het. Nie dat hy na sy pype dans nie, maar hy weet wanneer hy moet plesier gee. Vanaand kom hy met wat hy aspris vergeet het om vir Matt te sê. Let’s face it, Matt is ’n anderse soort ou. Nie omdat hy van sweet hou nie. Dit ook. Net sy hele komplekse make-up. Jy weet nie eens waar om te begin nie. Vat hom net so, maar onthou dit net. Hy wil nog iemand kry wat daai pakkie kan oopmaak. Hy trek die deur van sy woonstel op die grondverdieping van House Jonathan Clarence op slot, dis die graadtiens en -neges se vloer. Die boonste verdieping is vir graadelfs en -twaalfs; die seunskoshuis waar hy die afgelope drie jaar as die jongste koshuisvader tot nog toe inwoon en dit gate uit geniet. Die eerste maal in sy lewe amper. Hy stap met die paadjie langs met beddings blomme weerskante en kom by die plek waar ’n boomwortel die sement opgestoot het. Zilverbosch Boys’ High word netjies gehou, is baie ordelik en uiters PC. Hý hou van die boomwortel wat nie wil luister nie. Ondertoe op linkerhand is die grasperk onder die moerse boom waar slegs graadtwaalfs mag uithang. Links die sandsteenhoofgebou met ruim trap na die dubbeldeur, nou toegesluit. Bokant die deure is die skoolwapen met beskrewe sementlint wat deur die wapen se hartpunt gevleg is: Altius et Latius. Verhewe letters in ligblou op wit. April-vakansie klouter hy daar op en verf die afgedopte “s” weer mooi blou. Snaaks, dis nou ’n stukkie onnet wat hom wel hinder. Hy gee om vir die plek. Hy sê dit sonder ’n grein sarkasme. Skoolvakansies is hy ook maar net hier. Seunstemme afwesig op die gronde. Hy gaan nie huis toe, Worcester toe nie. No ways. Hy bel nie op sy selfoon nie. Sy sel is privaat, is gereserveer vir lekker. Hy’s mal oor wat hy alles op sy iPhone kan doen. As hy huis toe bel, gaan bel hy eerder outyds by die telefoonhokkie

met graffiti teen die glasruit uitgekrap: Why do Zilverbosch boys not play rugby? Cos they row. “Row” uitgekrap en oorskryf met “fuck”. Buite op die krieketovaal sinjaal hadidas. “Nie eens vir Kersfees nie, Jack?” vra sy ma dan. Watse vraag is daai? Hy is oombliklik agterdogtig. Sy vra dit net omdat sy weet ma’s behoort so iets te vra. Miskien is hy verkeerd. Nogtans. Hy sal nie gaan om dalk net sy moontlike, móóntlike, verkeerdheid te bewys nie. Blaze is die wag daar in sy hokkie by die hek van die skoolterrein: Hey, Blaze. Good evening, Sir. Teen dagbreek sal die man nog net so sit-slaap. Net die een ogie slap oop met sy radio op Umhlobo Wenene FM 88–104 en sy hand ’n nessie met sy selfoon daarin. Langsaan staan sy tweeliter-Coke, halfpad opgedrink. Jack loop reg in die middel van die straat, eikebome links en regs op die sypaadjies met krone wat aan mekaar raak teen die skemerlug. Hy loop, hy ry nie. Sy beautiful silver Renault Mégane waarvoor hy self elke sent betaal het, het hy deur sy gat getrek. Om eerlik te wees, deur sy neus opgesnuif. Ag ja. Hy betaal nou nog daai trippie van hom af. Om byvoorbeeld ’n nuwe paar top-shelf skoene aan te skaf by Fabiani’s is buite die kwessie. G’n trane nie. Was befok while it lasted. Net die einde. Dit moes seker ook maar gekom het. Hy het ’n geskiedenis agter die blad, ha-ha, met ’n gevolg. (En dis nie die geld waarvan hy nou praat nie.) Matt ken die meeste van die storie. Dis ’n geskilpunt. Dit kwel hom, hy weet nie hoe nie. Hy steek in die loop ’n sigaret aan. Vrydae is die seuns baldadig, om nou so ’n stokou woord te gaan gebruik. Die metrum van die strofe, sal hy begin. En: As julle net ’n oomblik wil luister. Met julle verstand en nie met julle gatte nie. Hulle bulder. Ag, vergeet dit. Hy probeer dan maar net orde handhaaf. En soms gebruik hy die geleentheid om oor lewensake te gesels, nie op ’n goedkoop of afgesaagde manier nie. Hy kán, hy reken hy ken sy seuns. Hulle respekteer mister Jack van Ryswyk. Hulle sê vir hom mister Richie, hy weet nie hoekom nie. As hulle in die gange oor hom praat, is dit nie tos goed wat daar uitkom nie. Hulle’t niks wat hulle agter sy rug kan sê nie. Hy sal selfs so ver gaan as om te sê die seuns is lief vir hom. Briefies word onder sy woonsteldeur in House Clarence ingestoot. Onskuldig. Suiwer. Gewoonlik het dit met hulle onuitgesorteerde seksualiteit te make. En wie onder die personeel is daar om mee te praat. ’n Waghond agter een van die hoë mure hol saam met sy skoenval op die teer tot

hy verby is. Hier het elke huis sy muur met krone van geëlektrifiseerde staaldraad en afstandbeheerde hekke. Dis die klas huise met swembaddens en opreg geteelde honde waaruit Zilverbosch Boys’ High se leerlinge kom; hy vir seker nie. Soos hy aanstap, rem hy sy broek en belt af. Mode. Matt dink hy weet nie hoe om sy broek te dra nie. Hy trap sy sigaret uit by ’n stormwatergat sonder om sy pas te onderbreek: hoe gaan hy die sakie aan Matt stel? Toe hy by Campground, die deurrystraat, kom, gewaar hy reeds vir Matt oorkant op die stoep van Carlucci’s nog voordat sy vriend hom kan sien. Matt het sy stoel agteroor gery en leun teen die muur beplak met naïef geskilderde tonele van Venesië. Hy tel sy halfvol bierglas op en drink dit met een slag leeg. Hy’t ’n swart T-hemp met ’n V-nek aan. Om sy pols, sy bierhand, is sy breë donkerbruin leerband. Jack kry ’n gevoel oor Matt. Links, regs kyk hy verkeer, draf oor die straat. Hy kan Matt se bruuske asemhaling van hier af herken: hy weet watter man vanaand vir hom wag. Matt met sy oorboordgaan-bui. Hy wag net op Jackie, soos hy vir hom sê, dan kan hy begin. Miskien hét hy al met Carlucci’s se kelners, ’n hele klomp van hulle oudleerlinge van Zilverbosch, almal handsome op hulle eie manier en met hope selfvertroue. Hy loop agterom die tafel en tot teenaan Matt wat hom begin dophou het en groet met die hand, maar Matt pluk hom aan sy das af tot teenaan hom, in sy reuk in wat hy ken. Jack lag. En lag nog steeds toe hy by die restaurant inloop en twee biere en twee pizzas gaan bestel. Hoe’s hy by Matt? Hy kan dit nie verhelp nie. Hy gaan op outomaties. En watter soort mens is Mattheüs nou eintlik? Seksueel weet hy wat Matt van hom wil hê. Die man het ’n onblusbare drif. Selfs as hulle deurnag gedrink en gedans het, kan hy tot dagbreek toe aangaan. Jack tel die glase bier op, vat ’n sluk uit syne en vee sy mond aan sy mou af. En keer terug na die ou gedagte: hy’s te liggewig vir Matt. Hy’s op geleende tyd. Carlucci’s is ’n konvensionele Italiaanse plekkie. Hulle pastas en pizzas is smaaklik maar niks snaaks daaraan nie. Teen gewone pryse en bedien op rooien-wit geruite tafeldoeke wat net nie heeltemal skoon is nie. Zilverbosch-pa’s en -ma’s wat ingery het om hulle koshuiskinders te kom sien, eet hier. Daarso sit ’n ouer man met grys wangbaarde en ’n veel jonger, donker vrou met ’n swart seun in ’n duur CK-T-hemp, waarskynlik ’n aangenome kind – dis die klas mense wat

hier kom uithang. ’n Reënboog-restaurant, en hy’s nou nie sinies nie. Hulle pizza met gebakte pampoen en repies skaapvleis en feta en tiemie is die beste een. Hy kom nader en merk hoe Matt, steeds in sy agteroorleun-posisie, sy hande voor hom oopmaak en oor sy gesig stryk soos iemand wat moeg is, of iemand wat aan iets gedink het en nou daarmee klaar is. Miskien het hy sy wilde bui oorskat. Matt beduie vir hom nee, hy moet langs hom inskuif eerder as oorkant hom. En dadelik vat Matt hom om die skouer. Jack kan die man se hande so teen die kam van sy katoenhemp voel. Hy ken Matt se hand op sy naakte vel. Matt vertel vir hom wat vandag in hulle huis gebeur het. Álles, net soos jy dit in ’n storie sou lees. Wat die morfien aan sy pa doen en alles en hoe hy Samantha se sexygeid raakgesien het. (Jack lag maar net. Matt se obsessie met die manlike liggaam is bo verdenking.) En hoe lelik propvol maar op ’n manier nogal gesellig die studeerkamer nou daar uitsien en so aan. Dis ’n droom van ’n huis. Hy was nog nooit eens in sy lewe in so ’n plek nie. Kaaps-Hollands, Poinsettiaweg 9, est. 1890. Hy’t al daar gaan kuier, nou nie só baie nie. Hy het minstens een maal al saam met oom Bennie en Matt geëet, tradisionele bobotie met al die sambals in bakkies. Die pyn-in-die-Christelikegat ant Sannie van langsaan was ook die aand daar aan tafel. Als bedonner. Elke gesprek sensor sy half en half. Hulle’t byvoorbeeld oor die tarentale op Zilverbosch se sportterrein gepraat. En hoe goed hulle deesdae in stede aanpas en toe vertel Matt van sy ma (Jack het haar nooit geken nie) se resep vir tarentaal wat hy nog goed onthou. En wragtig hier tjip Sannie in met kwartels dit en dat, ’n storie uit die Ou Testament. Israeliete het hulle sommer met die hand gevang, wat onmoontlik is. En dis nog oukei, maar toe praat hulle oor die nuwe digitaal verbeterde weergawe van Last Tango in Paris wat nou in die Labia-teater wys. Wat ant Sannie definitief nog nie gesien het en ook nie gaan sien nie, maar sy kan uit hulle vertelling aflei waaroor dit gaan. (Marlon Brando wat die blok botter in Maria Schneider opdruk en so aan.) En toe begin sy. Flieks, kos, maniere, alles word in ’n sedelike konteks geplaas sodat jy uiteindelik wil skree: moer asseblief net terug na jou dubbeldekkerhuis waar sy, aldus Matt, met haar verkyker op ’n driepoot opgestel nooit ophou spioeneer op hulle nie. Elk geval, as dit nie vir haar teenwoordigheid was nie, dink Jack die gesprek sou vryer verloop het. Soos

hy dit sou wou hê met sy aanstaande skoonpa, ha-ha. Oom Bennie is op sy oudag meer ontvanklik en nuuskierig oor net mooi alles. Oukei, hy het sy lysie sedereëls, maar hy’s ’n Gereformeerde Kerk-man en druk die goed nie in jou keel af soos ant Sannie wat aan ’n charismatiese dinges behoort nie. Die veranda by Carlucci’s is gepak. Die reënboog-kliënte eet en drink en babbel en leerlinge met selfoonlig wat terugkaats teen hulle seunsgesigte mis nie ’n enkele woord van die tafelgesprek nie, hulle duime tussendeur bedrywig op hulle selfone. Telkens keer Matt terug na die kwessie van die tjek. Die ongetekende tjek. “Nog twee biere en twee tequila shooters,” toe die kelner die pizzas bring. Dis ’n Malawiese outjie, Fulumirani. Hy stuur omtrent elke sent wat hy verdien terug na sy familie by die huis. Lank en bloupikswart en gebou soos iemand wat van kleins af met handearbeid grootgeword het en daarvan sy toning gekry het sonder om ooit in ’n gym te lê. Fulumirani lag altyd oor die betekenis van Fulumirani: long trip. Hy wil joernalis word. “Matt, los maar die shooter vir my. Ek kan nie vanaand nie. Ek moet . . . Daar’t iets voorgeval.” “As ek hom weer vra, oukei ek hét nog nie, waarvan praat ek, as ek vir Pa vra, gaan ek sommer vir honderdduisend meer vra. Oukei, nou sien ek hoe dit werk. Dis hoekom ek moes wag. Hoekom ek nie vandag vir hom moes vra nie. Ek sien dit nou alles duidelik.” Hier kom twee shooter-glasies, groen-en-goue Springbokkies, op hulle tafel aan. Hulle kyk links. Met komplimente van ’n oudleerling aan mister Richie. “Met ’n swembeurs Kalifornië toe. Lucky devil. Nee, maar hy verdien dit al die pad,” sê Jack oor die oudleerling. “Is jy met die kar hier?” vra hy vir Matt. Hy praat van oom Bennie s’n. Mercedes E-klas, wit, maar vir hom lyk dit nooit plein wit nie. Dis soos ivoor of meerskuim. En dan met die kameelbruin sitplekke binnekant. “Of miskien moet ek dit net op my eie doen.” Matt skuif die pizza weg waarvan hy net drie wiggies geëet het. Hy soek agtertoe na die kelner se aandag vir nog drank en leun sy kop teen sy saamgevoude hande in die driehoek van sy arms. “Miskien moet ek dit heeltemal op eie stoom probeer doen. Maar hoe?” Hy praat in die bak van sy arms tafel toe. Die beharing op Matt se arms ken Jack.

“Gaan jy nie jou pizza klaarmaak nie?” Hy leun oor en vat Matt se pizza en sit dit voor hom. Persoonlik, as hy oom Bennie se seun was en teruggekom het van jare se kerjakker oorsee, sou hy nie vir geld gaan staan en vra het nie. Nie dat hy dit nie vir Matt gun nie. Eenhonderd persent. Bedoel, kyk wat doen hy nou vir sy pa. Dis opoffering daai, eersteklas. Sy suster gaan nie al die pad Kaap toe ry en haar kom sit en verknies, elke liewe dag langs ’n sterwende ou man nie. Maar as jy alles saamreken, sê net vanaf die paar jaar of so wat hy vir Matt ken. Waarvan hy praat, is access to bucks. Dis wat Matt het wat ander mense maar net van kan droom. Access, dis wat tel. Nee, om eerlik te wees, as hy in Matt se skoene gestaan het, sal hy nie die guts hê om nog ’n tjek ook vir sy pa te vra nie, halfdood of te nie. Sý pa. Fokkit, as hy aan sy pa dink. Mechanic gewees vir ’n ruk, toe als laat staan. Waar’s hy nou? Spoorloos, pel. Die kont het sy eie mense weggegooi. Sy ma, hom. Nee, hy’t nie sy seun gemaak nie. Oos-Londen of iewers. Who cares. “Miskien moet ek net my bek hou. Jy sal tog in elke geval doen wat jy wil,” sê Jack en maak nog ’n wig los uit die pizza wat nou teen kamertemperatuur smaakliker is. Nog ’n ronde drank kom. Jack skuif sy shootertjie oor na Matt toe. “Waarvan praat jy, Jack? Waaroor moet jy jou bek hou? Jy’t omtrent nog niks gesê vanaand nie. Wat is dit nóú weer?” “Matt, luister, moet asseblief nie vir my die donner in word nie. Ek het vergeet. Jy vergeet ook partymaal. Dis ’n kwessie van heeltemal, soos in heeltemal onmoontlik.” “Wat?” “As ek hier klaar is, moet ek loop. Kan nie vanaand saam met jou uitgaan nie. Asseblief, Matt.” (Die manier waarop Matt na hom toe draai en hom so onderdeur aankyk.) “Jy’t ook jou verantwoordelikhede. Ek moet môreoggend baie vroeg opstaan. Ek en Jamie, die Engelsonderwyser. Hy kan nie bestuur nie. Hy’t nie ’n lisensie nie. Heeltemal vertraag. Ons moet nege seuns na die Misverstanddam vat. En die boot. Dis daar naby Moorreesburg. Heeltemal onmoontlik. Kan nie kop uittrek nie. Ek moet bestuur. Jy’t Jamie al ontmoet. Rooi hare. Straight en skaam. Matt?” “As daar een mens is wat weet hoe om die grootste fokken boomstomp wat daar op hierdie planeet bestaan in my speke in te druk, dan’s dit jy, Jack. Ek kan dit

net nie verstaan nie. Ná hierdie hele dag met al sy kak en jy wil nie saam met my uitgaan nie.” “Ek wil, ek wil altyd. Kan net nie vanaand nie. Gee my nou net ’n break, Matt. Dis my werk.” Matt gryp die Malawiese kelner in die verbyloop om sy heup en bestel nog drank, leun oor na hom toe. “Gaan jy ’n laaste bier saam met jou lover drink of is dit te veel gevra?”

Ver oor die limiet skuif hy agter die wiel in en ten spyte van Jack se (verantwoordelike) teenstribbeling gaan laai hy hom af by House Clarence en soos hy verwag of nie verwag het nie, wil Jack nie dat hy inkom nie al het hy vir hom gesê hy brand vir ’n blow job en hy soen hom toe maar met ie en dis Jack wat maar toegee, toegee sonder dat hy dit kan verhelp en uitklim, hom uitskeur, gedrewe deur ’n verantwoordelikheidsin wat jy net bekom as jy weet daar’s niemand om jou gat af te vee, sou jy opneuk nie, want jy hét niemand nie. Op daardie oomblik, op daardie byna onheilspellende, halfverligte terrein van Zilverbosch, met wildevye druppend van voornagdou en die rye clivias in gelid met hulle bottelgroen arms, ervaar hy ’n losgetorringde sensasie so opgewarm soos hy is en so, in daardie gees van welwillendheid kan ’n mens maar sê, laat los hy sy Jackie en laat hom gaan waarnatoe hy moet. En toe ry hy by die hek uit en die wag met die mooi tande waai vir hom. Hy hou ’n ent weg in die straat net buite die Zilverbosch-skoolterrein stil en soek na die bottel water wat onder die sitplek ingerol het en stel sy iPod op Proton, ’n Chicago-radiostasie wat lewende musiek stroom, prop dit in en laat die kragtige luidsprekers dit reg rondom uitpomp en sit nog lank so, rook een, twee sigarette en drink die hele bottel water op, klim uit en skuinspis teen een van die hoë sekuriteitsmure, langsaam soos ’n man pis as hy iets anders verwag het. ’n ADT-sekuriteitswag kom op sy fiets verbygery, “evening, brother,” sê hy vir die wag om nou maar by die lingo te hou en die ADT-wag met krakende tweerigting-toestel knik onseker en trap aan. Hy skud af en spoeg eenkant toe en reken hy’s sober genoeg vir stad toe ry. Met drum & bass dwarsdeur sy lyf op die N2 dink hy verder aan niks en hou sy kop so leeg en oop sonder om eers te probeer. Die klub is al besig. Hitte stroom by die ingang na buite sodat jy daardie bekende klubwalm ruik soos jy naderkom. Hy stap binne, met op regter- en linkerhand die bulskowwe van die twee uitsmyters, een wit en een swart, albei besig met lollerige kliënte, albei in swart geklee met uitsmyterknuppels, swart leer, in die regterhand. Hy bestel ’n Black Label by een van die kaalbolyf-kroegknape met ’n dunk van homself en gaan eenkant ’n sigaret aansteek en kort daarna, seker so teen sy

derde teug, kom praat Daniel met hom. Daniel uitgespreek op die Franse manier, ’n man wat altyd na sy kant toe neig omdat hy hom aan sy jeans en Adidasskoene takseer as iemand met geld. Warm in sy oor adverteer Daniel sy ware. Hy vertrou hom en ook nie. Elkeen vir homself – hy volg Daniel ondertoe en op die trap na die heel onderste vlak waar die kajuite van toilet een, twee, drie en vier in sig kom, raak dit blou van donkerte en terwyl hy aftrap op die vloer bestrooi met onidentifiseerbare voorwerpe, sien hy die helle-ingang net vir ’n sekonde deur die oog van Benjamin Duiker, die volslae verwoesting van alles wat fatsoenlik is, verwerp dan die blik en gaan saam met Daniel in by kajuit nommer vier, die enigste beskikbare toilet, nie dat mens daar toiletpapier sou kom soek of ’n toiletplank vir jou agterstewe of enigiets dergeliks nie. Uit sy sak ’n klein ziplock met die ware. R100 vanaand. Hy gebruik die woord partager, wat miskien iets soos die Engelse “partake” kan wees. Daniel maak nou die aanbod om eerder te partager aan sy lyf, smaaklik, glad en gespierd, in ruil vir die geld vir die ware. Hy gee, Mattheüs betaal, Daniel hou die ware. “Wait a minute, wait a minute,” opgesweep soos hy wel vroeër was, is hy nou eerder lus vir die poeiertjie in die ziplock wat Daniel terug in sy jeansak gedruk het. Daar word toegegee. Hy vertrou die man. En hy raak weg en hy wou nie, of wou hy. Terug tussen die klubgangers op die boonste vlak beskou hy hulle nie meer met soveel erbarming in sy hart soos vroeër nie. Hulle word vir hom hard en narcissisties, selfs die vroue. Hy wou nie, sien. Hy druk homself lomerig tussen mense deur tot by die toonbank en bestel twee van die swaar versuikerde blikkies met ’n hoë konsentrasie kafeïen en betaal met moeite, dit duur ’n uur, so voel dit. Wieg daar weg en slaan die blikkies een ná die ander weg. Daniel kom nog een slag verby, knipoog (hy vertrou hom) en soek nuwe klante. Hy wou nie. Hy wou net tussen die mense inbeweeg en almal liefhê. Toe hy buitekant kom, breek die dag. Simpel miswolkies stoot vinnig vanaf die berg kuswaarts en maak vog op sy vel. Hy moet, móét by die vis & tjips-winkel in Observatory kom, die perseel wat hy wil huur en met ’n kontrak aan sy naam wil vasmaak. Hy loop vinnig, maar nie so dat hy skrikkerig voorkom nie, oorkant na die BP-garage. Drie slof nader en vra geld en kos en kak, hy vermy hulle oë. Hy gaan staan agter in die tou wat deur die rakke lekkergoed en biltong en tydskrifte na die betaalpunt kronkel en koop ’n bottel water uit kamtige Franschhoek-fonteine en sigarette en ten laaste kies hy uit ’n perspekskassie ’n sjokolade-doughnut met sy onderste halfmaan in pienk versiersuiker gedoop,

peul daar uit en loop na sy pa se kar. Vannag se oper was Etienne in ’n witen-pienk gestreepte Lacoste. Hy betaal hom R15 vir die wit kar wat daar sonder skraap of letsel geparkeer staan. Hy klim op ’n ent snelweg en gly anderkant die middestad af na Main en ry rustig deur Woodstock en Soutrivier met al die vaal sekuriteitsdeure afgetrek oor winkelvensters en onder op sypaadjievlak toegesluit met industriële slotte, ’n eindelose muur van onvriendelikheid so teen vroegoggend. In Observatory parkeer hy reg teenoor sy winkel op die hoek van Main en Albertyn met die Te Huur / To Let-plakkaat nog net so op sy venster. Hy bid sommer ietsie uit dankbaarheid dat die plek nog daar is. Dié week, dan moet hy die knoop deurhak. Tjek, kontrak met die eienaar van die gebou, lisensie om handel te dryf as restaurant. Nog ’n week dan’s alles afgehandel. Dan kan hy met sy nuwe lewe begin. Hy twyfel nie daaraan dat die ou man bly sal wees nie: iets van sy eie entrepreneurskap dan tog in sy seun. Altyd geweet sy Mattie het dit in hom. Hy lag vir die vreesagtigheid wat saam met sy plan kom en klim in die kar; Pa sal dit kleingelowigheid noem. As die winkel gevat moes gewees het, was daai Te Huur-plakkaat vir seker oorgeskilder met Let. Hy mik en neem met sy selfoon ’n foto daarvan. Dis sy bewys dat dit syne moet word. Hy stop die res van die doughnut vertroostend soet in sy mond. Toe hy die afstandbeheer druk om by hulle hek in te ry – daar is ook ’n interkom-apparaat waar jy die kode kan inpons – is sy elektroniese musiek afgedraai uit respek vir die ou man wat teen dié tyd wakker lê (dink aan sy lewe). Net toe stap ant Sannie van langsaan gebad en opgetof op Poinsettiaweg uit. By haar is kos toegedraai in kleefplastiek en Janneman aan ’n leiband. Sy plaas die pakkie kos op die deksel van die groen vullisdrom voor haar hek. Dis oorskiet van haar bekende geelkoek, wat begin skimmel het, hy kan die groen van hier af sien. Sy sit dit uit vir die bergies. Dan maak sy reg vir haar oggendconstitutional om Die Burger of melk te gaan koop, kyk op, maak of sy hom nou eers raaksien, waai luidrugtig en pluk amper klein Janneman se nek van sy obese lyfie af. Agter donkerbril knik hy so dat dit net as ’n groet kan registreer en druk die knoppie van die venster aan asierskant op om haar af te sny en ry binne. Die ongewone ding is dat hy nou in die voorportaal moet rekening hou met ’n teenwoordigheid net hier regs in die studeerkamer. Een van die dubbeldeure staan juis oop, nie soos hy dit gelos het die vorige middag nie, wat beteken die ou man was gedurende die nag toilet toe.

Hy druk sy kop by die deur in: “Môre, Pa.” “Mattie, kom hierso.” Die stem besonder yl so vroeg. “Het Pa iets nodig? Hoe het dit toe gegaan in die nag?” “Weet jy dat ek nou moet sit as ek wil water afslaan? Het ek jou al gesê?” “Pa.” Hy kry kouterig, sy gestel is troebel van drank en Daniel se kokaïen en heelnag op. Terug by die huis mag hy maar weerloos wees soos hy nou is; meganismes om na sy pa te luister, het hy nie. “Weet jy, Mattie, hierdie siekte haal die laaste bietjie manlikheid uit jou uit. Dis ’n verskriklike ding om deur te maak. As dit nie vir my geloof was nie dan sou ek dit nie gemaak het nie. My rots en my heil. Daar is niks of niemand anders aan wie ek kan vashou nie. Pa wil hê jy moet dit onthou eendag.” “As Pa nou oukei is met alles, gaan ek maar.” “Jy moet net vir my nog toiletpapier daar gaan insit, Mattie. Ek kon nie voel of daar nog is nie. Verder het ek niks nodig nie, my kind. Ek het net gedog jy kan ’n rukkie hier kom sit.” Hy kyk na die mens op die bed. Pa lê op sy rug met sy gesig na die venster gedraai. Die gordyne is halfpad toegetrek soos hy dit gistermiddag laat gelaat het. Die waterkaraf op die bedkassie is nog nie leeg nie, hy hoef nie in te gaan tot by die bed nie. Daar’s lig genoeg, dis vriendelik daar. Die probleem is egter nie die lig nie, iets wat Pa nog kan aanvoel, dis die reuk. Die studeerkamer met sy aantreklike mengsel van reuke is iets van die verlede. Hy is jammer daaroor, jammer vir Pa wat nooit weer gaan ruik soos vroeër nie. Toe Jassie moes uitgesit word, ook kanker, toe sê Pa: “Nee wat, ek sal nie weer ’n hond vat nie. Jas was my laaste. Het jy gesien hoe skram hy van my weg? Ek weet, jong. Dis die kanker. Die naklank van die chemo. Jas kon my lankal nie meer eien as sy oubaas nie. Arme dier.” Sy pa draai sy gesig na die deur van die studeerkamer, na hom toe. “Kan nie nou nie, Pa. Ek is dood van die moeg. Ek kort ’n slaap.” “Maar het jy dit darem geniet? Dis dan al oggend.”

“Was orraait. Dis maar net ’n klub. Niks besonders nie. As Pa niks nodig het nie, gaan ek nou. Ek sal later vanoggend kom ontbyt maak. Ná Pa na jou programme geluister het of so.” “Jy kort die rus, Mattie. Gaan lê ’n ruk. Ek wou net iets vir jou vertel het wat ek onthou het. My verstand kan soggens so helder raak. “ “Ek ruik sleg. Rook en so aan. Pa hou nie daarvan nie.” “Ek hou daarvan as ek bier aan jou ruik. Dis vir my lekker. Ek wou maar net vir jou iets vertel het. Maar dit kan wag tot later.” “Nag, Pa. Lekker slaap of wat ook al,” fluister hy om die impak te verminder. Hy moet daar weg. Nie om wreed te wees nie, hy kan net nie nou nie. Hy draai weg van die reuk, snydend, die vel van ’n liggaam wat permanent afgekoel nog net ’n blikkerige damp afgee, ontsettend om so iets chemies aan ’n mens te ruik, jy kan dit nie voorstel nie. Hy loop op sy tone kamer toe, draai die sleutel en toe die metaaltong in sy gleuf glip, skiet ’n trilling deur hom. ’n Waarskuwing dat hy by die toilet moet uitkom. Hy ken en weet hy kan dit vermy, dit kom en gaan en is eintlik ’n fisieke teken dat hy binnekort die grense van sy eie wêreld binnegaan. Hy’s pap; kop op die kussing, en hy’s weg. Maar hy gun dit nie aan homself nie. Hy jaag homself, sy senupunte is ontbloot, man, jy moet dit probeer verstaan. Dis iets soos gordelroos. Die pyn van jou drange, die salige, onvervulde drang wat jou aandryf tot anderkant alle rasionele denke. Hy beweeg slegs nog op die vlak van die laaste oorblywende sintuie. Die gordyne bly pottoe en in die blouerige skynsel van sy komputer, altyd aan, gaan hy soontoe, swiep oor die touchpad van sy sewentienduim-skerm, gly na die balkie bo en maak bookmarks oop, kies ’n pornowerf, bewe weer van vooraf mét die drukking in sy gat, rou jags, en terwyl hy wag dat die werf laai, skil hy sy stink klere af en net in sy onderbroek vat hy die komputer en posisioneer dit regs op die bed deur die kombers te plooi sodat die skerm met maksimale skerpheid na hom wys. Sy bed bly onopgemaak, Samantha kom nooit hier nie, dis sy keuse. Hy woel die komberse reg, maak hom tuis op sy regtersy en loop rond op die webwerf terwyl een van die video’s oopmaak. Die meeste is onwettig afgelaaide video’s wat oor ’n netwerk van werwe versprei is. Almal word aangebied in die tumblr-sisteem en elke bepaalde foto of video op ’n werf is gekoppel aan ’n ander werf, daar blyk honderde te wees. As kopieregskending tot die uitwissing van ’n video op een van die werwe plaasvind, kan jy dieselfde

video op ’n tiental ander terugkry. Hy maak tot agt video’s oop, kyk of die akteurs sy soort is, indien nie sluit hy hulle een vir een totdat hy eindelik een kry na sy smaak, bruin Brasiliane in ’n palmbos; die sigaret bly onopgesteek tussen sy lippe. Hy draf deur die formule van elke video: hofmaak (sic), klere uittrek, tas en betas, orale naai en die naai van penetrasie. Oor en oor flikker die beelde op sy retina en skakel die bepaalde deel van sy brein aan sodat hy ’n eie erotiese ervaring vervaardig, homself vasvat en na die vlak van bevrediging voer, net nie al die pad nie, en oorkliek na ’n volgende video met ’n variasie op die formule en dan oorkliek na ’n volgende wat direk met die penetrasie-toneel wegval en maak dat sy hand met handpalm taai en smerig met die muskus van spoeg en jongkom oopgaan en omdop op die regterkantste hoek van sy komputer en sy oë knipper, nie in pas met die aksie van die penetreerder nie, maar stadiger, swaarder, sodat hy aan die slaap raak in daardie hawe van sy slaapkamer, sy klere in ’n bondel op die vloer langs ander klere van vorige dae en onpaar skoene in en uit die kas, sy handdoek van sy laaste stort oor die hangkasdeur en resepteboeke oop en omgekeer op hulle voorkant, ander, ouer besittings van hom as kind, sy reuke almal bekend en nie onaangenaam nie, Jack hou daarvan, weinig ander kom ooit daarmee in aanraking, bokant sy bed ’n foto van hom en sy ma onder die wilger op Pa-hulle se familieplaas by Laingsburg, kouse gedra en ongedra op die vloer en die mat, op die lessenaar Coke, ook ’n vierkantige bakkie grond met eksperimentele spruitjies almal halfdood of aan die verbleik weens die pal donkerte, drie houers deodorant, die een waarvan hy die meeste hou het so ’n gerookte, warm neutgeur amper soos ’n gesonde mansasem as daar so iets is, DVD’s, verskeie boeke vanaf die tyd (sewe) dat hy begin lees het tot nou toe, ’n klein, geraamde swart-en-wit foto van die jongman Franz Kafka met middelpaadjie en boordjie en das wat hy op ’n brug in Praag gekoop het, verskeie ander voorwerpe wat direk verband hou met sy vorming en selfvorming. Oukei, Jack was al baie keer binne. Maar eintlik is die kamer net vir eie gebruik, sy kasteel. Hy maak sy oë oop. Op die skerm is ’n man met borshare wat op eweredige manier die twee golwinge van sy pektorale spiere binnetoe na sy borsbeen volg, die man sit met homself in sy hand op ’n bloedrooi sofa van die een of ander vee-my-af-stof, die man het melkerige druppels op die slakkespoor vanaf sy naeltjie na die kim van sy naaibos en bly net so in gevriesde tyd op die rooi sofa, bene wyd oop.

Die punt van Mattheüs se wysvinger begin outomaties beweeg, speel oor die touchpad na die volgende webwerf, almal gestoor in bookmarks. Daar is tot sewentien verskillende werwe bo en behalwe die omvattende tumblr-netwerk wat hy beskou as die allerlaaste pornowerf en wat hy snaaks genoeg as ’n geheim bewaar asof ander nie daarop kan afkom nie. Hy vind twee akteurs wat hom geval en skik die kussings agter sy rug en leun terug en tel die frommeltjie onderbroek op, lig homself en trek dit weer aan en vat homself agter die wit-engroen gestreepte katoenrekstof vas en loop die hele ritueel op die skerm nog ’n keer saam deur totdat sy kop lig word, sy liggaam koud van uitpersende sweet, die vloeistof wat hy nog kan produseer dun en waterig en hy swewe maar steeds deur, deur, die beelde nie meer op die skerm nie maar ingebrand op sy retina, ingegee aan sy brein wat plasties ná een en ’n half jaar van obsessiewe pornokyk aangepas is sodat hy daagliks sy dosis moet vat anders sien jy hom verhongerd rondhang, byna senuweeagtig met ’n voldag van klein gouklaar handelinge, sy disposisie koorsig, alhoewel hy tog met sy pa se tamatiebredie ’n uitsondering gemaak het en dit die hele dag lank geprut en dopgehou het, die voorbereiding daarvan doeltreffend en net diékant van gejaagd, dit mag jy nie met kos nie, totdat hy toe soos nou in sy verdonkerde kamer by sy voedingsbron kon kom. Daar is niks verder daaroor te sê nie. Een slag tik hy die volume laer, hy dog hy hoor ’n geskuifel anderkant sy deur of sy pa wat die klokkie lui. Niks. Hy sny die video waarna hy gekyk het af en swerf na ’n nuwe agt-en-twintig minute lange pornovideo, so wys die venstertjie regs onder. Hy rol die pyltjie aan totdat hy op die dertienminute-merk by sy soort aksie kom en bly maar deurwerk aan homself, strepiesonderbroek half aan, half uit, totdat hy weer aan die slaap raak, weer wakker word voor ’n gestolde beeld en sy wysvinger dadelik laat voortgly, soek en besluit, nou volkome onafhanklik van sy bewuste self sodat hy hoe langer hoe minder weet of die beelde voor hom of in hom afspeel. Ná elke indommeling word hy wakker sonder enige herroeping van drome, hoogstens ’n enkele, oorblywende beeld van die pornoakteur François Sagat wat afbuig en sy skoenveters vasmaak op ’n strand, op seesand is hy, sy gat volmaak as daar ooit een was, daarmee word hy wakker en uiteindelik ná die vyfde of sesde of sewende keer word hy wakker sonder enige beeld in sy kop, sonder dat hy iets kan onthou van enige van die twintig of dertig films wat hy reeds deurgedraf het, g’n aksie wat uitstaan, g’n enkele een van die akteurs wat terugkeer nie. Hy sal nou kan slaap, uiteindelik gesuiwer van hierdie drang totdat dit terugkeer as ’n gedrog van ’n dors ná al die soutvreet: so verstaan hy dit sonder om daaraan te wil torring of om homself daarvan te wil verlig, sonder dat hy ooit alles vir Jack, enigiemand, vertel.

Benjamin Duiker draai sy kop op die kussing en raak liggies aan die wysters. (Toe sy sig reeds besig was om te gaan, het hy self die bolglas van die wekker met sy knipmes uitgeskil.) Dis halfnege. Die eerste taak is om op te sit en sy pantoffels aan te trek. Hy vat per ongeluk aan die vloer op soek na die regterpantoffel en vryf twee vingers teen mekaar. Mattie gaan hier moet laat stofsuig. Die tweede taak is om deur die vertrek tot by die deur te kom. Hy het gisternag aan die punt van sy lessenaar gestamp – die twee moes dit van sy oorspronklike plek wat hy goed skat, geskuif het. Hy sal met daardie kneusplek graf toe gaan. Daar is heeltemal genoeg tyd voordat die diens begin. ’n Pastoor Mikey Bruins vanuit die Apostoliese kerk Parow-Suid neem die diens waar. Jesus, hulle kan hulle tog so soetsappig uitspreek. Hy’t homself by die deur gekry. Hy is lig op sy voete, hy moet dit nog vir Mattie vertel. Daar is so baie goed wat hy hom nog wil sê. Kyk, hy het mos altyd swaar geloop. Sy personeel het altyd geweet daar kom hy. Hy het van leersole gehou vir werkskoene. Hy het Duitse skoene gedra, die Marc-merk, en hy het ’n rykbruin kleur verkies. Omdat hy so swaar op sy voete was, moes hy dikwels laat versool, sommer op die markplein voor die stadsaal, daarso by Solly’s. As Solly vir hom sy deeglik versoolde skoene in ’n kardoes uithou en hy oopmaak om die handewerk na te gaan, wat nooit nodig was nie, kon hy Solly-hulle se kos wat hulle by die huis eet in daardie sak ruik. Sy reuksintuig was altyd van die skerpste. As hy nou moet ruik, is dit net ou vaalblaar. Vanaf sy kroontjie tot op sy sole is hy ligter. Hy moes hoeveel vet en beenmassa al verloor het. “Meneer Duiker,” het Solly gesê met sy werkershande wat aan syne raak as hy die kardoes aangee, “ek hoor meneer se karre verkoop daar soos soetkoek.” En dan gooi ou Solly sy skaterlag so uit, hy sal dit nou nog uitken tussen ander mensstemme en kargeraas. Om net weer een slag uit te kan kom tussen die skepsels op die Here se aarde. Wat vir ’n ondenkbare plek is dit waarheen hy op pad is? Daar is geen werklike openbaring daaroor nie. Dominee Roelf stem saam. Daaroor word jy vir eers in die duister gelaat. Wat hy vir Mattie wil sê, nou, is hoe ongewoon goed hy vanoggend voel. Die naarheid het ’n bietjie teruggesak. Dis nie heeltemal weg nie, maar dis draaglik. Hy het geleer leef daarmee. En die dat hy so liggewig is, dis die snaaksste ding op aarde. Hy gaan staan weer daar met sy ou liggaam wat nie eens die binnesole van sy

pantoffels kan induik nie (kan jy dit glo, Mattie?) en probeer by die gang af luister na sy seun se kamer toe. Hy vermoed deel van sy gehoor het teruggekom vandat hy op vier sintuie aangewys is. Mattie is nog op. Hy was vas oortuig dat hy al slaap. Hy hoor geluidjies en stemme. Hy moet tog vir Mattie vertel van sy visioene ná hy die morfien ingevat het. Dit gee hom skoon skrik. Mattie. Voetjie vir voetjie loop hy aan. Dis wyd en maklik en oop hier in die voorportaal. Hy gaan die toilet binne en vat-voel tot hy sit op die plank. Hy kan die kind nie uit sy gedagtes sit terwyl hy wag dat dit moet kom nie. Sy urine stink vir hom. ’n Ou pisstraaltjie ook nog en branderig pers dit uit. Hoe onthou hy die dag op die damwal op hulle plaas toe hy en Hannes gekyk het wie kan die verste pis. Hy was sestien, uitgegroei, sy voël was klaar ’n bul en sy straal ’n dik boog, ’n dik, hoë boog en ver. Sy broer stamp hom uit jaloesie skoon om en sy pis gooi so ’n misreëntjie in die val. Toe hy klaar is in die toilet en seker gemaak het hy het alles daar gedoen wat hy moet doen, gaan staan hy om weer gangaf na Mattie toe te luister. Hy is onrustig, sy kind, selfs aan sy asemhaling kan hy dit hoor as hy oor hom buig daar waar hy in sy siekbed lê. Lank sal Mattie nooit by hom sit nie. Wat hy van Mattie se tyd kry, moet hy byna steel. “Ek kom nou-nou, Pa.” Maar hy kom nie. Hy vra vir hom om sy appel af te skil, enigiets, net om hom ’n rukkie langer langs sy bed te hou. Dit help nie. Sy hart bloei vir sy seun. Hy het gehoop die oorsese reis wat hy ten duurste gefinansier het, sou hom motiveer. Mattie het egter met ’n hernude ongedurigheid teruggekom. Hy is innig jammer vir hom. Hy twyfel aan Mattie se geloof in die Almagtige. Dit maak hom baie seer. As dit nou maar net so bestier word dat hy die ding met Jack laat staan. Dis van verbygaande aard, o, hy het nog nooit daaraan getwyfel nie. Al sê Sannie van hier langsaan anders. Mattie het ’n kop aan hom. Nie heeltemal sy besigheidskop nie, maar flink van denke. Kyk, laat hy dit so stel, die Jack-mannetjie is nie ’n slegte seun nie. Vir Mattie is daar egter geen heil op daardie paadjie nie. Watter invloed is dit tog dié op hierdie aarde wat sy seun ook ingeslurp het. As hy dit nou maar net so kan insien. Hy bid daagliks vir die inkeer, behalwe nou as hy die dosis moet vat, hy dink nie daar is dan plek vir gebede nie. As hy maar net ’n lewensmaat vir hom kan vat en huis opsit en tot ruste kom. Hy is vir hom so ’n mooi seun, Mattie. Noudat hy sy sig verloor het, wil hy dit vir hom sê: Mattie, kom hier by my dat ek aan jou gesig kan vat. Hy kom verby sy lessenaar en sien-onthou sy goed daar, die vulpen in die blou glasbol met ingelegde borrel-ogies wat altyd vir hom na paddavissies gelyk het.

Daimler-Benz daarop ingegraveer. Dit was ’n geskenk die slag toe hy gekies is as een van die tien beste handelaars in Suid-Afrika en toe is sy hele reis na Duitsland vir hom betaal. Vir sy vrou het hy self die kaartjie gekoop. Magtig, daardie Duitsers het net geweet hoe om hulle te trakteer. Hulle is op die hande gedra. Schweinebraten. Die smaak daarvan maak hom naar soos hy dit nou kan onthou. Agter regs op die lessenaar is sy ou Philips-bandopnemer. ’n Reel to reel soos hulle gesê het. Hy sal dit gebruik. Sy sekretaresses oor die jare, Leandra Kruger, Jeanette, ook ’n Kruger, sy het vreeslik gesukkel met die vetjies, en toe later die laaste en mooiste van die klomp, Jaydee Minnaar. Hy’t dikwels sy briewe op die Philips gedikteer en dan moes hulle dit vir hom foutloos op die Duiker’sbriefhoof uittik. Jaydee Minnaar het egter glipse gemaak, sommer al in die heel eerste sin. Die ryk binnevlees van haar hand skielik op sy voorarm: Meneer Duiker, ek maak daai ou goedjies sommer gou-gou reg vir jou. Hy het haar glipsies oorgesien, hoe kon hy dan nie? Hy voel-voel sy loop na die radio op sy bedkassie, skakel dit af en keer terug na sy lessenaar waar hy begin werskaf. Tussenin rus hy, hy weet dis die voordeligste om bietjies energie te spaar, anders is lê sy voorland. Die varkore buitekant voor die studeerkamervensters – hy moet tog onthou om vir Mattie te sê hulle gaan water kort. Dit het lanklaas gereën. Uiteindelik het hy die Philips op sy plek in die middel op die lessenaarblad en reg voor sy hande. In 1962 aangeskaf, as hy reg onthou. Heeltemal ’n ordentlike toestel met sy donkerbruin deksel (wat hy nou op gevoel raak vat en aflig) en taan onderstel met sulke ivoorkleurige knoppe en silwer afwerking. Sy wysvinger soek en vat heel links aan die drie langwerpige knoppe: play, record en pause. Hy gaan sit, die inspanning merkbaar aan sy asemhaling, en betas eers die linkerkantste spoel, dan die regterkantste een. Die band is inderdaad netjies opgewen op die regterkantste spoel. Sy deeglikheid. Daar is nie ’n enkele besitting in hierdie huis wat hy nie opgepas en ordentlik gehou het nie. So het hy ook probeer met sy mense. En tog. Hy kan maar wegval. Hy buig effe vooroor na die plek waar die ingeboude mikrofoon moet wees en voel hoe sy balle in hulle ou sak oor die stoelpunt afglip en wiegel in die kruis van sy pajamabroek. Daar kom selfs ’n kortstondige plesiertjie. Alles is nou gereed. Hy rus eers bietjie, skuif agteroor op sy lessenaarstoel en leun met sy kop teen

die wye rug. Jaydee Minnaar. Kyk, daar was nie ’n deel van haar bene met hulle sykouse wat hy nie stilletjies bekyk het nie. Sy het dit natuurlik agtergekom. Meneer Duiker dit en dat, ene lippe en naels. En dan vat sy kamtig haar lae hals so ’n bietjie toe. Dis die meisie wat aan hom bewys het mooi beteken nie dom nie. Diek en hy, hulle twee, kon mekaar aan die brand praat oor haar. Hy druk die middelste record-knoppie: “een, twee, drie,” en druk pause. Hy vat die rewind-knop in die middel van die toestel raak en druk dit af om die spoel terug te wen en te toets. Sy stem klink nie so afgemat as wat hy verwag het nie. Net yl. Hy sal ’n punt daarvan maak om meer van onder uit die maag te praat. Snaakse smaak in Mattie se tamatiebredie gewees. Hy kon dit onmiddellik proe. Hy verdra dit nie dat Mattie hom nie van goed sê nie. As hy maar net wil praat, die kind. As hy maar net sy hart ’n bietjie wil oopmaak teenoor hom. Hy druk weer record en begin praat:

My liewe Seun Pa het so baie wat hy met jou wil deel. Dit kom maar swaar die samesyn. Pa weet. Hy ontken dit nie. Dis swaar vir my en jou om met mekaar te praat. Dis nou maar seker hoe die Goeie Vader ons gemaak het. Kyk, ek en my pa, jou oupa Ben, het ook soos ek maar te goed kan onthou net oor belangrike sake met mekaar gesels. Stellig sou jy dit beskou as onbelangrik. Mattie, verskoon tog as Pa so tussenin stilbly, jong. Ek is hier aangewys op my gevoel en gaan nou nie elke keer pause druk as ek ’n blaaskansie benodig nie. Dit gaan nie hier om mooi nie. Ek wil maar net probeer sê soos dit uit my hart kom, Matt. Meer as dit kan jou pa ook nie vermag nie. Nee, soos ek sê, ek en oupa Ben het meestal gesels oor hoe om die skaap op die mees ekonomiese manier aan die lewe te hou, hoe maak jy geld op ’n plaas en wie van die boere in die distrik boer verkeerd, boer agteruit. En ons het oor karre gepraat. Jou oupa was ook lief vir karre, eintlik alle masjinerie. Jong, dit moet jy verstaan, Bennie, ’n vroumens is ’n ander soort ding. Hulle dink nie soos ons nie. Daardie klas goed het ons bespreek. Enigiets wat ek nou sal bestempel as miskien ’n bietjie meer privaat, daarby het ek en jou oupa nie uitgekom nie. En hier teen sestien het hy vir my een slag gesê:

Jy sal moet begin skeer, Bennie. Jy is nou ’n man. Ek wil nie dat jy slordig hier by die huis uitgaan nie. Gaan kyk in daardie cream kassie daar in die badkamer en vat vir jou my ou skeermes. En hy het ook vir my gesê ek moet sorg dat ek daar onder goed was as ek klaar is met my dinge. En niks van ’n onnodige gespelery nie. Pa wil dit nie hê nie. Sorg dat jy jou saad spaar. Jy weet mos maar, al daardie klas goed. Aai, Mattie, ons ken mekaar, man. Mattie, wat ek vir jou wil vertel, is van die slag toe ek en Hannes die eerste maal ’n sedan gesien het. Tot daardie dag toe het my pa nog net die ou Model TFordjie gehad met die syklappe. ’n Regte stofvreter. Toe breek die dag aan, ’n oggend so heerlik as jy maar kan kry daar op die plaas. Ag, ek onthou dit soos gister. Dit was somer gewees en die wonderbaarlike reën daardie jaar het gemaak dat die doringbome geel in die blom gestaan het. Hulle het sulke groot pom-pomme gemaak, te mooi. Hier hoor ons ’n ding aankom, ’n kar se enjin wat anders klink. Toe is dit ook so. Oom Jaap in sy Buick. ’n 1946-Roaster, so ’n blink bruine, onthou ek hom. Baie smart. Hier voor het hy so ’n breë vertikale grill gehad en ’n klein silwer mascot op sy neus. Te windgat. Laat ek nou maar dit vir jou sê, Mattie, dit was die mooiste ding op aarde daardie vir my. Niks het daarby gekom nie. Kyk, hier oor sy voorwiele agtertoe so ’n pragtige fender, vaartbelyn en alles tot by die agterwiel toe. Die Amerikaners het hulle storie geken. Stel jou voor dat dit amper soos ’n lang brander gelyk het. Met ’n bietjie minder chroom nou so ná die oorlog. Alles was mos op. Man, ek en Hannes, toe oom Jaap so verby ons kom en in ’n stofwolkie stop, ek en Hannes val net daar op ons knieë en ruik aan die spore van daardie kar. In die sand. Rubber en stof en die uitlaat wat so ’n gassie agtergelaat het. Ek ruik dit nou nog in my gedagtes. Magtig, Mattie. ’n Sedan was dit, van die spoggerigste karre wat jy daardie jare hier by ons kon kry. Oom Jaap klim uit met sy wit handskoene aan en lag breed. Hy het so ’n strepie snor vir hom geskeer soos in Hollywood. Errol Flynn en dié manne. Sommer so ’n raps hardekwas. Hoe sal ek sê? Manhaftig. Saam met daardie kar was oom Jaap vir my alles wat ’n man moet wees. As jy maar dit kan verstaan van jou pa, het ek gedink, Mattie. Daarom gesels ek nou met jou. Pa wil hê jy moet hom verstaan al is dit dan net so ’n bietjie.

Mattie, ek is nou eers klaar, jong. Pa is nou moeg gepraat. Ek hoop darem jy kan alles mooi hoor wat ek bedoel en dat die tusseninne jou nie verveel nie. Vergewe maar Pa se stiltes, jong. Jou pa

Met sy komputer langs hom wat op slaap-modus gegaan het, skrik Mattheüs wakker. Dis nag in sy kamer, twaalf voormiddag en 32 °C buitekant. Sy agterkop het ’n holte in die kussing uitgelê, die sloop en tot die opstopsel van die kussing is deurdrenk met kopsweet. Hy stoei uit die laken wat om sy middel gevou en onder sy lyf ingekruip het, alles sopnat. Hy sit regop, gryp die komputer wat afgly en laat dit op die vloer neer. Uit sy (wederkerende) droom vol oponthoude, vol plekke waarby nooit gearriveer kan word nie, die angstigheid oor daardie dwarsboming en die daaruit spruitende oorverhitting van sy liggaam, vloei sy gedagtes lawa-agtig na een van die laaste gefokte onderonsies tussen hom en sy pa, soos hy daai gesprekke tussen hulle noem. Pa was toe nog nie heeltemal blind nie, dit was Desember presies vier jaar gelede net voor Kersfees en kort voordat hy oorsee is, ’n gemerkte dag omdat dit sy ma se verjaardag sou gewees het en Pa ekstra vol kak, jy moet hom ken om te weet hoe. En hoekom? Was dit oor die herdenking van sy ma se verjaardag of omdat hy nou al die ganse dag gewag het op die man wat die afstandbeheerde hek moes kom herstel, hy op en af oor die grasperk met sy sel, of het hy hom opnuut getreiter oor sy seun wat nêrens kom met sy lewe nie of was dit maar oor sy siekte? Die NHL of nie-Hodgkin-limfoom was egter onder beheer, die onkoloog positief oor die nuwe beskikbare behandeling. Pa het so ’n verbete trek op sy gesig gehad as hy oor sy siekte gepraat het. ’n Amperse arrogansie in die aangesig van die dood; hy het hom daarvan oortuig dat hy nie toe al sal gaan nie. Of was dit maar die warm, droë Kaapse dag of wat? Hoe kan jy in sy kop kom? As daar een ding is wat hom waansinnig maak, is dit as Pa hom uitnooi studeerkamer toe en hy gaan sit op sy groot goue troon en hy, Mattheüs, aan die kant op daardie patetiese kantoorstoel, afwisselend knieë teenmekaar of bene wyd oop. Dit was bedompig in die studeerkamer al was die vensters oop, of so het dit altans gevoel. “Moet ons nie die waaier aansit nie?” “Julle sal my nog uitroei voor my dood, jy en jou suster.” Hy buig oor sy lessenaar en trek die IN-mandjie nader en begin blaai deur ’n klomp vasgeklampte goed, lyk na rekeninge of so iets. Hy stuur die een oor na Mattheüs toe. “Kyk bietjie daar as jy my nie wil glo nie. Elke maand word die elektrisiteit net meer. Hoe is dit moontlik? Is dit daardie komputer-besigheid van

jou?” Vergeet Eskom wat liederlik aangejaag het en vergeet hulle direkteure met die vet salarisse, sal niks help om dit te noem nie. Voor hom sit die man wat nou die rekening by hom terugvra en op sy plek inskuif. Sy gelaat is rooierig vandag. Dis egter geen gesonde skakering van rooi nie. Die voorhoof groter en wyer teenoor die onderste deel van die gesig wat volg, sy wange meer ingesonke sedert die behandeling. Snaakse ding wat met Pa gebeur het ná hy Duiker’s Motors verkoop en afgetree het. (Alhoewel hy nooit wou of kon aftree nie.) Sy ma, ag hy’t haar mal gemaak daardie laaste paar jaar saam. Sy kon naderhand niks meer vir haarself koop nie. Toe begin hy saam met haar supermark toe gaan. Reguit specials-rak toe. Hy het haar so senuweeagtig gemaak, die arme mens. Mattheüs onthou haar hande een oggend, besig om sy roereiers te maak, bewende getuienisse van haar innerlike lewe, van haar uiterste inspanning om haar te beteuel. Teen daai tyd was sy vodde. Alles daardie oggend oor die prys van ’n dosyn plaaseiers (free range). Sy het verseg om fabriekseiers of -hoenders te eet. Sy’t geglo die lêmeel en goed wat hulle hulle voer, gee haar uitslag. Onder haar arms, in die waaie van haar bene en in die knak van die elmboog. Sterk rooibostee het gehelp. Sorbolene. Maar die opgehewe rooi, die ontblote senuwee, het aanhoudend teruggekom. Elke keer met ’n verbetenheid, ’n woede byna. Pa het toe ’n ertjie oor geld begin kry. ’n Kondisie wat by die dag meer akuut geword het. Gevoed deur ’n vrees dat hy sal terugsak in armoede soos sy pahulle gedurende die Depressie en die groot droogte van 1933. Wie weet presies? Dit het Ma uitgemergel, hý het, en dit geld nou nog as die beginsel waarvolgens elke sent in die huis uitgegee word. Enkellaagtoiletpapier, blikkonfyt. Jy gebruik net meer. Of jy gooi dit weg. Wat snaaks is aan die geldding is dat dit nie konsekwent toegepas is nie. (Dank vadertjie.) Oor sy oorsese reis het hy gesê: Goed, jy kan soveel kry. Pa gee dit vir jou met ’n oop hand. Die kar kan hy vat net wanneer hy wil. Sissie se kinders kry enorme tjeks vir hulle verjaardae. Buitensporig, hulle is nog net kinders. Maar wat betref sy ma gedurende haar laaste jare, sy kon nooit meer die klas skoene koop waaraan sy gewoond was nie. Sy het smaak gehad, van R2 000 tot R5 000 vir ’n paar skoene. “Maar, my vrou, het jy nou heeltemal mal geword?” Dan raak hy sommer kwáád. “Jy sal moet wag tot ek dood is voordat jy daai skoene gaan koop. Dis bloedgeld daardie. Liewe magtig, hoeveel jare het ek my

afgesloof vir julle?” “Pa?” In die studeerkamer waarnatoe hy geroep is, kyk sy pa na hom en kyk weer weg. Uit sy broeksak haal hy sy knipmes, maak iets aan die nael van sy pinkie netjies en kyk weer na hom. “Dis nie maklik vir my dié ding nie. Jy weet ek respekteer jou. Jou opinies. Al dink jy op ’n baie anderse manier as ek. Ek weet ook nie hoekom tog nie. Dis nie asof ek en jou ma ’n mislukking van ons lewe gemaak het nie. Ons manier van lewe.” Hy het opgehou met die sin en sy knipmes teruggesteek in sy sak en met sy hande inmekaar gevou op sy skoot gesit, op sy ligte kakiebroek. Hy het ’n ligblou oopknoophemp gedra en was skoon geskeer nes altyd. Dit was ’n Saterdag, selfs oor naweke het hy hom nooit laat gaan nie. (Die mens is darem maar ’n ydel ding, het hy so dikwels en met sulke ondeunde oorgawe gesê.) Hy’t klaar geweet waaroor Pa met hom wil praat en weerstand teen die man het in hom opgestoot soos ’n yslike drol. Hy sou nie enduit deur die gesprek sit nie, nie weer nie. “Ja?” “Ja, Mattie, ja. Dis wat ek vir jou wil sê. Jy is ’n Duiker, man. ’n Man. Jy is my enigste hoop om ons familienaam voort te sit. As jou ou pa lankal onder die kluite lê, wil hy darem weet iets van hom op hierdie aarde leef voort. Dis net menslik, Mattie. Dis hoe mense deur die eeue gedink en gelewe het. Jy gaan nie nou vir my kom sê net jy is reg nie.” Hy wou kots. Hy het opgestaan en die waaier gaan draai dat dit reg op die fokken kantoorstoel waar hy sit, blaas. “Kyk, Mattie, Pa wil jou nie ontstel nie. Jy weet ek wens vir jou net die beste toe. Net die heel beste, my kind.” Pa het geskuiwe op daardie breë stoel van hom sodat sy linkerskouer na Mattheüs gewys het. Die ou man het probeer temper aan die konfrontasie, jy kan nie sê hy het nie op sy manier probeer nie. Hy het tog milder geword op sy oudag. ’n Bries het frangipani ingewaai, effens, dit was te warm buitekant om die volle aroma van die liggeel bloeisels uit te laat kom. Hy sou nog ’n paar sinne toelaat en dan opstaan. Hy gaan nie dat Pa met hom mors nie. Te veel al in die verlede gebeur, te veel van die onderonsies wat in sy onderbewussyn teregkom en jare lank daar sluimer en skielik op Cliftonstrand nommer vier waar hy op sy maag in die son aan die slaap geraak het, sluip dit binne as ’n klein dief

van ’n nagmerrie en sy vel verbrand soos hy daar lê en deur die opwelling oorweldig word. Pa het intussen aangehou met praat, al sy ou dinge en sy manier van die goed sê, ag, hy ken alles goed. Hy het daarin geslaag om hom heeltemal af te sluit, horende en kykende sit hy, en Pa dink hy luister en neem in en raak selfs hoopvol dat hy vandag iewers gaan kom. Sy pa het kleiner van postuur geword, hy hét. En as hy hom so sien, as hy hom kan opkrul, fetaal en kwesbaar, en dan aan Pa dink, ’n mens wat van diep binne-uit in staat is tot erbarming, tot liefde, die man in sy pragtige pakke wat terugkom van sy werk, transaksies van by die derduisende afgehandel, op sy lippe sy sukses, as hy aan hom dink soos hy was en hoe hy homself gemaak en gevorm het totdat hy die man geword het wat hy wou wees, en as hy aan hom dink soos hy aan hom, sy seun Mattheüs dink, en soos hy hom wil hê, dan voel hy diep saam met hom. Dan kan hy opkrul en troosteloos huil namens sy pa. Die moontlikheid om só op sy pa te reageer, is ook daar. “Pa, wag net so bietjie. Dis vreeslik warm hierso. Kry Pa nie warm nie? Hy knoop sy hemp los en gaan na die drankkabinet en maak die laai oop en skink vir hom ’n stywe brandy. “Wil Pa iets drink?” Dié tyd van die dag, helder oordag. Pa verwerdig hom nie eens om ’n antwoord te gee nie, maar durf ook niks sê oor die vryheid wat hy hom gun om ’n drankie te gaan skink nie. Onder omstandighede wil Pa net die beste uitkoms hê. “Mattie, as daar een ding is wat ek jou net op die hart wil druk. Net die een ding vra Pa vir jou mooi asseblief.” Hier kom dit. Hy sluk groot aan die brandewyn wat van ’n veels te hoë gehalte is om sommerso te drink, dit brand hom al die pad tot in sy maag. Sy pa weet sy seun is nou besig om sy tien jaar oue KWV soos niks weg te slaan nie en skuif so dat hy weer reg teenoor hom sit. Hy het sy briefoopmaker opgetel en tik-tik met die silwer lem op die lessenaarblad. Kwaad is al manier hoe hy kan sê wat hy moet. “Jy weet hierdie huis staan oop vir jou vriende. Altyd nog. Jou suster het baie paarties hier gehad. Open house tot die dag dat sy getroud en hier weg is. Dis hoe dit is. Dit maak Pa bly om te weet julle wil julle vriende en vriendinne hier by die huis onthaal. Nou ja, nou is dit Jack, jou groot vriend. Kyk, Mattie, laat ek dit so stel, ek het op dees aarde niks teen Jack nie. Hy het ’n

gerespekteerde beroep. Dis nie meer kinderspeletjies om onderwyser te wees nie, dit weet almal. Jack is enige tyd hier welkom. Hy weet dit en jy ook.” Die lem van die briewemes gaan lê stil met sy punt wat wys na die kristalglas brandewyn, of wat daarvan oor is in die draai van Mattheüs se hand. “Maar een ding wat jy mooi moet verstaan, en Pa moet dit nou maar sê. Ek was nog altyd eerlik met jou, Mattheüs. Ek wil nie hê dat jy en Jack in hierdie huis inkom en saamslaap of watter onnoembare dade julle ook al aanvang nie. Dis julle besigheid. Maar nie in mý huis nie. Dit sal ek nie toelaat nie. Dit druis teen my beginsels in. Ek glo vas dis nie die manier hoe die mens gemaak is om te lewe nie. In my huis, nee. En volstrek nie terwyl ek nog in die lewe is nie.” Die geweld van sy stem neem af. Hy kyk weg van sy seun. Die rouheid van wat hier gesê en deur die segging ontbloot is, die implikasie daarvan vir hom en Mattie, is ook vir hom byna te veel. Hy word sagter. Daar’s moeg op sy gesig. “As ek eers dood is, kan jy maak soos jy lus het. Dan staan jy alleen voor jou God.” Hy kyk na Mattheüs met die hoop, miskien, dat daar ’n greintjie van iets sal kom, begrip of instemming, al is dit net halfhartig, solank daar net iets is om aan vas te hou. In die studeerkamer staan Mattheüs op van die stoel waarop hy gesit het en in elk geval haat (die eerste ding ná die Slag van Bloedrivier-prent wat hy gaan uitgooi) en vat in die opstaan sy glas om die oorblywende drank met een slag weg te sit en stap uit met sy hand agter op sy blad, asof hy geval het of wil keer vir ’n skoot of ’n ding so met sy rug na die vyand, sy kop duiselend van die skielike inname van alkohol, hy hou egter voor hom, weg, blind. In hom is die vermoë om iets waansinnigs aan te vang, hy is reeds ver, as hy maar net ver genoeg gedryf word. Dis dan hoe een van die gefokte onderonsies tussen hom en sy pa lyk. Hy sit met sy elmboë op sy knieë op sy bed in die oorverhitte nagdonkerte van sy kamer en die bykomende hitte wat die herinnering en die droom gegenereer het, dam op in sy liggaamskom. Hy pluk ’n haartjie donkerder as die res uit sy bobeen. Daar was ook die ding van die ontwykende tjekboek in sy droom. Sy pa se kamer gefynkam tot in die badkamerkaste toe en die frustrasie hard en werklik soos in die lewe buitekant die droom, die angs dat hy nie die tjek gaan kry nie en

dat sy pa gaan sterf en dan hoe lank, ’n jaar, voordat die testament uitgesorteer is? Toe uiteindelik, dit het na ure gevoel, kom hy op die ding af, weggesteek onder die sokkies in sy pa se sokkielaai. Blaai dit dadelik oop net om te sien daar is klaar ’n tjek aan hom uitgemaak teen ’n bedrag van R500, geteken BDuiker. Belaglik. Dit kan nie wees nie. Wat kan hy met R500 maak? Hy swaai om daar waar hy voor sy pa se klerekas met die oopgetrekte sokkielaai staan en toe hy omkyk, is hy skielik in die studeerkamer, reeds binnekant en sy pa by die deur waar hy teen die kosyn leun nog net so met pak en das en alles, soos ’n filmster, Cary Grant of een van daai oues, en sy pa steek sy een hand na hom uit met oop palm om iets te ontvang en hy kom nader met die tjekboek in die verwagting dat hy die bedrag gaan verander, dis ’n foutjie, dis maar al, en toe hy byna by sy pa is sodat hy hom in sy droom kan ruik, draai sy pa se hand om en lig op, oop palm na hom toe met die wysvinger styf opgelig en toe begin die wysvinger soos ’n wyster op ’n speedometer swaai, na links, na regs. Mattheüs staan op en sak weer op sy bed neer, maak al sy herinneringe en die droom en alles bymekaar en probeer dit uitdryf die buitenste duisternis in, soos daar in die Bybel staan. Hy steek ’n sigaret aan, buk in sy sweet en tel die komputer van die vloer af op, maak dit wakker en swerf na ’n pornowerf met harde meganiese NYC-styl porno en drup olie op homself en ruk homself dat are op sy slape verskyn en as hy kom, gooi hy hom agtertoe om die saad op sy maag op te vang: Dit brand sy vel en hy lê so totdat sy asemhaling stabiliseer en hy kalmer word.

Hy’s sewende in die tou stoele, op ’n ry teen die muur met hulle maroen sitplekke wat jy net weet nie skoon is nie. Capital Bank is ’n bank vir sukkelaars en losers. Die grys verf wat vir die muur gekies is, kan nie vuil gevat word deur kinders wat saam met hulle ma’s inkom nie; die meeste is weggegooide ma’s wat moet kom smeek vir ’n mikrolening. Hy’t maklik parkeerplek oorkant die Observatory Biblioteek gekry, ’n stoere gebou wat hy verseg om ooit weer binne te gaan omdat hy homself wysmaak dat hulle net lekkerlees-boekies aanhou. Die slag toe hy vir die bibliotekaresse hulp vra, sy met veels te veel blink spuit- of aansmeergoed in die hare, ’n mens wat eerder in ’n skoenwinkel hoort, kyk sy hom stom aan en begin Doris Lessing op die komputer naspoor. “Hoe spel mens nou weer die naam, Meneer?” G’n idee wie die skrywer is nie, al het sy onlangs die Nobelprys vir Letterkunde ontvang. Mattheüs het dié tak van Capital gekies omdat dit net ’n paar straatblokke is van die perseel wat hy in die oog het en wat steeds Te Huur / To Let op sy venster het wat al hoe meer besmeer raak sodat jy net skaduvorme binnekant kan uitmaak. Maar hy weet die bruikbare vlekvryestaaltoonbank is nog daar. Die mure buitekant, veral aan die systraat, is ook (gunstig) bekrap met graffiti waartoe hy al self bygedra het om die plek verder tot ’n wrak te maak en die huur af te dwing. Langs hom in die ry ’n ma met drie kinders, viets aangetrek en aan’t Engels praat, ’n soort Cape Flats, Laerskoolengels wat jy kan hoor nie hulle moedertaal is nie, want sy met haar loser-handsak van Ackermans en harde aanspuitsent praat self vrot Engels en sy gaan dit ook gebruik met meneer Isaac Smit in hokkie nommer een; wed jou hy’s ook Afrikaans. Hokkie drie, vier, vyf en hokkie ses sit almal vol kliënte. Dis dié bank in Afrika met die laagste diensgeld en die grootste gewilligheid om ’n risiko te loop en kliënte te maak van mans en vroue waarna ander banke nie eens sal kyk nie; alles onder die oë van die president (middel), die minister van finansies (regs) en die president van die reserwebank (links) in vergulde rame teen die ougrys muur agter die hokkies. Die drie mense op die portrette, leiers, sê hom net mooi niks nie. Al waartoe hulle bydra, is die belaglik wordende aard van sy missie. Kyk, Mattheüs, laat Pa sommer nou al vir jou sê, jy sit vandag hier in ’n ou speelspeel-bankie. Nee wat, as jy kapitaal benodig vir ’n besigheid dan sorg jy dat jy

’n afspraak maak met die bestuurder van een van ons groot banke. Dan is jy op die regte spoor, van die begin af. Hier gaan jy niks uitrig nie, my kind. Die ry skuif aan. Die man aan die punt van die tou in sy fynstrepiespak staan op en stap na hokkie nommer twee, Mrs Leslie Sikhosana. Die man se lang vingers sluit om die aktetas wat hy teen sy baadjie dra, hy is self lank en skraal. “Do you think he’s from Ethiopia?” vra hy vir die vrou langs hom, ’n ongewone openlikheid teenoor vreemdelinge toe te skryf aan sy senuagtigheid of die futiliteit van die hele donnerse ding; hy’t g’n enkele bate om aan te bied as borg vir die enorme lening wat hy wil aanvra nie. Die vrou kyk op na die man waarna hy kyk. “I really can’t say,” sê sy en blaai om, een van die Capital Beleggings-brosjures in glanswit, -pienk en grys wat sy opgetel het. Hy is teleurgesteld, Kapenaars is oor die algemeen altyd oop vir ’n geselsie. Vernaamste is net om te probeer positief bly. Ten spyte van. Fok, hy sal nie en het nog nooit goed gedoen soos Benjamin Duiker nie. Hy wonder net of Capital lenings toestaan so groot soos die een wat hy wil hê? “Spaza shop,” sê sy skielik nadat sy blykbaar weer na die lang man met sy vingers gekyk het. “They all start businesses and rip off the Africans who can’t buy at Checkers. I feel sorry for them.” En dan vir haar kind wat aan die baba langs haar begin karring: “Nee, Jodietjie, los die bybie.” Sy begin weer blaai en hy begin waarmee hy nog nooit opgehou het nie. Die tjek is neusie verby. Pa is tans te broos. Hy gaan nie gewetenloos optree nie. Hy moes blind gewees om nie te sien, toe hulle sy pa eers ingedruk het in sy siekbed in die studeerkamer, hoe Samantha die laken vir oulaas so vou dat dit reguit soos ’n liniaal onder sy pa se armpies in pajama lê, netjies nes haar ma haar geleer het, en hoe sy toe daar hang net asof sy raai hy wil haar weg hê, wat natuurlik die waarheid was. “Kom ons los hom nou dat hy bietjie uitrus. Dit was stres vir hom. Jy dink dit nie, maar dit was,” sê Samantha kamtig. Nog die een slag wou hy probeer om sy versoek te rig, sy oog op die bedkassie wat ingedra is, op die laai waarin die tjekboek lê. En Samantha met haar blik knel hom: Kom pla jy nou net die ou man met jou slegte ou goeters? Die tou in Capital Bank skuif weer aan sodat hy nou op nommer twee sit en die klammigheid aan sy hande al op die nate van sy broek afvee, ’n paslike broek vir

die okkasie. ’n Hip-hopper, jonger as hy met “cool” op sy geskeurde jeansgat geskrywe, staan op en slinger ekstrakoel aan na hokkie nommer een; DJtoerusting of ’n platemaatskappy wil hy seker hê. Hy sal niks bereik in daai uitrustinkie van hom nie. Die fout wat hy maak, is dat hy sy donkerbril ophou. Dis minagting teenoor die bankklerk. Dis klaar met hom nog voor hy begin het. Hokkie nommer vyf word beman deur ’n tannie, mevrou Tanja Botha. As hy haar maar kan kry, bid hy saggies, en toe hy sy oë oopmaak, staan klein Jody van langsaan na hom en kyk. Hy lag. “Wie wil jy hê om mee te praat?” vra hy vir die vrou langs hom wat g’n enkele teken van senuwees toon nie. “Ag, I get what I get. It is my life policy. They are not stuck-up, you know. They give you what you ask as long as you pay back the instalment on time, you have to be on time and so on.” Sy kyk na hom. “Meneer is tog nie geworrie nie? Is jy?” En haal ’n pakkie Sparkles uit haar handsak. Kinders kry elkeen een en hy ook. “Ek wens ek kry mevrou Tanja Botha in hokkie nommer vyf, as jy weet wat ek bedoel.” Hy het ’n geel Sparkle wat hy geruil het by klein Jodie wat sy rooie wou hê; kinders wil altyd rooi hê. “OK, I make a deal. As ek nou vir mevrou Botha kry, kan jy maar eerste loop voor my. Julle blankes help mekaar. I respect that, you know.” En toe werk dit ook so. Hokkie nommer vyf gaan oop en mevrou Tanja Botha skuif haar ligpers leesbril tot op haar neusbrug en loer na die volgende kliënt, Sandilee, dis haar naam. En Sandilee knik vir hom, vriendelik, en hy staan op met sweet wat letterlik onder sy ordentlike Ben Sherman-blokkieshemp al langs sy sye afhol. Daar ís hoop. Hy haal die Sparkle uit sy mond en laat dit op pad in een van daardie buisvormige vullisdromme val sonder om sy vingers te taai te maak en neem plaas op die maroen stoel voor mevrou Tanja Botha. Hy trek die stoel ver genoeg in sodat hy met sy arms op die kant van die blad kan sit, reg. Sy stel haar voor en hy stel hom voor aan haar, als op Afrikaans sodat hy kan seker maak sy weet hy’s een van haar klomp, effe uitgestote deesdae met regstellende aksie en so aan, ’n jong wit man, sy móét haar hand uitsteek, Capital-regulasies ofte nie. Hy probeer sy asemhaling reguleer en teen die tyd dat sy vra: “Waarmee kan ek vanmiddag help, Meneer?” is hy tog kalmer met sy

pa se lewensleuse ’n boei doer ver op die onstuimigheid: Een ding wat jy nooit in jou lewe moet doen nie, is om te gaan lê. “Ja-nee, dis ’n stywe bedraggie daardie, meneer Duiker.” “Sê maar Mattheüs, Mevrou.” “Ons sal baie mooi moet kyk na jou besigheidsplan. Jy besef die resessie loop nog rond en knyp. Mense kook maar tuis, jong. Takeaway. Wel, ons ken almal die groot name, die Wimpys, die KFC’s, hulle ly nie skade nie. Ons praat hier van markaandeel en volgehoue reklame. Hulle kliënte weet en vertrou hulle kan goedkoop daar koop. Maar as jy nou begin praat van restaurante en die klas meer specialised plekkies, hulle soort is van die eerstes wat die knyp voel.” “Mevrou Botha moet asseblief net verstaan dat ek glad nie mik na ’n restaurant toe nie. Ek dink nie eens daaraan nie. Net hier anderkant is my perseel. Te Huur / To Let.” En uit sy agtersak haal hy die opgevoude A4, pap van sit, en sprei dit oop, skrif beleefd na mevrou Tanja Botha toe. Opvoeding. As sy dit nie kan sien nie. Daar is ’n handgetekende kaart op die papier met die perseel in rooi omsirkel: Duiker’s Takeaway. Good Food for Good People. Hy begin alles van A-Z aan haar verduidelik, selfs ’n resep of twee, insluitende sy verskaffers van goeie maar goedkoop vleis en van droëbone. Atlas Trading Company vir sy speserye, ken sy die winkel? ’n Tweedehandse koelkamer het hy raakgeloop in Goodwood teen soveel en soveel, daar’s ’n industriële gasstoof wat hy in die oog het, wegneemhouers van herwinbare materiaal, ’n bietjie duurder, maar hy gaan dit tog net probeer. “Wat van jou mikrogolf? Jy kan mos nie meer daarsonder klaarkom in ’n moderne kombuis nie. Ek het nou die dag die heerlikste appelkoek gemaak in my mikrogolf. Twaalf minute, kan jy dit glo?” “Het Mevrou kaneel opgestrooi?” vra hy en voel asof die noem van die spesery ’n deurbraak sinjaleer. Nou wil hy weet (entoesiasties) of sy besef dat die meeste takeaway-kos van lae, uiters lae gehalte is en boonop die meeste van die tyd ongesond. Cholesterol, hartmoeilikheid, al daai swaktes. Hy wou bygesê het vetmakend, maar tel sy woorde toe hy eers oorkant mevrou Botha plaasneem en haar spare tyres te siene kry, vier aan elke kant, dit wil sê agt altesame ingedruk in somerse lila, gelukkig darem katoen. Mevrou Botha moet besef dis ’n diens

wat hy wil lewer aan mense van middel tot lae inkomste. Deur en deur ’n etiese besigheid. Hy kan die perseel vir haar gaan wys as sy tyd het. Hy kyk na sy hande op sy kant van mevrou Botha se lessenaar. Laat sy pa maar daar lê in sy verswakkende, soms benewelde, immer veroordelende, kwellende, waddefok ook al toestand. Sy lening gaan vandag nog beklink en getjap word. “Meneer Duiker. Mattheüs. Ek kan sien jou kop is agtermekaar. My volgende vraag aan jou gaan oor jou waarborg. Jou bates. As jou restaurant verkeerd loop, en glo my dit kan met die beste ondernemings gebeur, sommerso. Capital moet te alle tye daarvan verseker wees dat hy die lening kan verhaal. Dis hoe dit werk hier by ons. Wat het jy om aan te bied as sekuriteit aan ons, jong?” “Daar’s die Mercedes E-klas. Pa het net oor ’n halfmiljoen vir daai kar betaal.” Is hy heeltemal van sy kop af? Hy verwyder sy hande van sy kant van die lessenaar waar dit twee klam kolle gelaat het. Die kar gaan syne word, maar dit het nog glad nie gebeur nie. Dis die punt. Dis nie sy kar nie. Pa kan nog maande of selfs ’n jaar deurdruk, maak nie saak wat die onkoloog sê nie. Solank hulle net seker maak sy pa eet. Hy moet eet. As jy nie eet nie, gaan jy dood. Mevrou Botha kyk hom stip aan. Haar linkerhand rus net bokant die oop V van haar lila rok. “Daai kar is ’n fortuin werd, Mevrou.” Stapelgek. “Ek verstaan nou nie mooi nie, Mattheüs. Jy sê jou pa het ’n halfmiljoen vir die motor betaal. Vir jou gebruik? Aan wie behoort die motor?” “Mevrou, daai kar kan enige dag my lening dek. Tripel. Oor en oor. Daar’s werklik geen probleem hierso nie.” “Die bank sal eers die bate moet waardeer. Motors neem geweldig gou in waarde af. Ons moet weet wat die toestand van die motor is. Elke ses maande sal jy die motor moet laat inbring vir ’n waardasie. As daar bevind word dat hy nie verkoop kan word teen, nou ja. Hoeveel wil jy leen?” Hy het mos al gesê. Hy sê weer. “Mmm. Dis ’n krapperige een dié. Motors, eerlik gesê, bied nie vir ons die ideale sekuriteit nie.”

“Mevrou kan maar kom inspekteer. Perfek. Daai kar het nie ’n skrapie op hom nie.” “Jong, dis nie ek wat die kar gaan inspekteer nie. Sê my, watter jaarmodel praat ons hier van? En dan sal ek die koopkontrak moet kry. Ons moet die eienaarskap van die bate verifieer. Daarsonder kan ons nie die bate aanvaar as sekuriteit nie. Dis problematies. Wat van eiendom?” “Die huis behoort nie aan my nie, Mevrou. Nog nie.” Hy het sy hande onder sy bene ingedruk en weer uitgehaal. Hy’t ’n kloppende hoofpyn. “Mevrou, ek gaan my net eers moet verskoon. Ek voel nie heeltemal lekker nie. Ek wil net eers alles herdink. Back to the drawing board, soos hulle sê.” Hy steek sy hand uit as ’n laaste manhaftige aksie. Mevrou Botha lig ’n fraks uit haar stoel en lê haar vleeslike hand in syne. “Daar’s ’n waterfontein net langs ontvangs. Help jouself gerus. En kom sien my weer. Jy kan sommer nou ’n afspraak gaan maak by ons sekretaresse, Milicent du Preez. En Mattheüs,” sy maak ’n winkbeweging met die hand wat nou net in syne gelê het, “’n ding loop maar net soos hy moet. Ek hou nogal van jou konsep. Alhoewel ek tog meer beesvleis sal aanbeveel in jou resepte. En onthou jou hoender moet natuurlik halaal wees, anders verloor jy ons Moslemgemeenskap. Gaan rustig huis toe en dink mooi na oor moontlike bates. Daar moet iets wees wat jy kan aanbied. Jy’s die soort wat dit nog ver gaan bring, ek sien dit sommer. Hierso,” en sy klap haar selfoon oop. “Is sy nie pragtig nie? Net agtien geword.” En sy leun uit en stamp liggies aan sy binnearm met die selfoon oop op die foto van ’n meisie met ’n geknypte gesiggie en ’n bom van ’n blonde harebos. Hy wil opbring. Haas hom na die waterfontein, ledig drie van die plastiekglasies. Hy dink nie eens daaraan om ’n nuwe afspraak te maak nie. Die vrou van netnou met die drie kinders is reeds besig in hokkie nommer een en aan haar ontspanne liggaamshouding en gegiggel lyk dit asof sy sukses behaal. Hy glip sy donkerbril op, hy’t vanoggend die Diesel gekies, en gaan staan net buitekant Capital Bank se ingang. Hy is verslae. Sy pa sal ’n woord hiervoor hê: Jy’t toegelaat dat jy jou vandag vernéder, my seun. Hy kan nie glo hoe stupit, fokken onnosel hy was om te dink hy gaan so ’n groot lening kry met niks om te wys nie. En toe trek hy die Mercedes uit die hoed. Hy sit nog op straat ook. Hoe gaan hy miskien ná sy pa

se dood daardie moerse huis van hulle in stand hou sonder ’n goeie, baie goeie inkomste? Hy kan natuurlik verkoop. Hy kan nie glo hy’t sommer die Mercedes genoem nie. Hy het ’n tweede afspraak vanmiddag om 16:20 met [email protected], op die tweede verdieping van Media City. Alles by die burgersentrum uitgevind waar jy nou ook in daardie reuseingangshal samoesas kan koop by ’n lap-en-blik-stalletjie op die trap ingerig. Nie asof hy omgee nie. Dit gaan daaroor om die lisensie vir die bedryf van ’n restaurant of takeaway te finaliseer. Lucinda Symes is die persoon. Telefoonnommer, alles gekry. Hy onthou nou dat daar ’n plakkaat voor by die burgersentrum opgeplak was. ’n Stakingsdreigement is ontvang. Ten einde die veiligheid van personeel en die sekuriteit van die burgersentrum en alle regeringsgeboue te verseker word toegang tans beperk. Besoekers sal binnegelaat word mits hulle bewys van hulle afspraak kan lewer en hulle groen ID-boekie kan wys. In die kar skakel hy die enjin aan en stel die lugverkoeling op vol sodat hy kan hoor hoe die enjin hik om genoeg krag te voorsien en tik miss Lucinda Symes se nommer in, ’n landlyn, hy sal die gesprek kort hou. Terwyl dit lui, lê hy sy hand op die naar krop van sy maag. “Is dit miss Symes? Miss Symes, dis Mattheüs Duiker hierso. Ek kan dit nie maak nie, ek het nie my ID by my nie,” sê hy sommer. “Die meneer van die takeaway met die stews en goed. Meneer Duiker, daai is sommer nog die gemors van die staking. Nee wat. Dis iets van die verlede daardie. Jy kan maar net my naam afgee en opkom met die lift, second floor. Hulle moes al lankal daai postertjie verwyder het.” “Miss Symes, ek kan dit nie maak vandag nie. Ek was nou net by die dokter en so aan, ek sal maar ’n ander dag moet kom.” “Nee, maar goed so, meneer Duiker. Dan sien ons mekaar op ’n ander dag. Lekker middag.” Hy sit ’n lang ruk so in die kar, dis sleg vir die enjin om te staan mét die lugverkoeling vol aan, soek dan tog weer miss Lucinda Symes op kontakte en druk call en laat twee maal lui. Dan begewe sy moed hom finaal. Anderdag,

miskien. Hy druk stop. Hy weet sy sal hom nie terugbel nie. Hy trek uit en begin ry. Hy het ’n allerlaaste visie van hom wat uit ’n twaalfliter-vlekvryestaalpot van sy heerlike lams-en-witbone-bredie opskep en sien hoe in sy noppies die klant anderkant sy toonbank aan Main, Observatory, oor die moerse porsie is, maar wat hom nou tref, is dat hy al hoe minder omgee oor sy verdwynende takeawaykonsep. ’n Hersenskim, niks meer nie. Hy probeer tog nog walgooi, sy droom vashou, sien homself in sy gestrykte swart Italiaanse voorskoot en sy wit T-hemp wat hy net voor oopmaaktyd, halftwaalf, sal vervars, met die logo van ’n klein mannetjie wat ’n groter as lyfgrootte lepel voor hom hou met ’n stuitige stoompie wat boontoe opkrul. Alles word vaer en selfs vuiler, dis wat hom die meeste verbaas, die smerigheid wat oor alle aspekte van sy takeaway skuiwe, selfs die bondel resepte, versamel en keurig uitgeskryf, begin vir hom na ’n hoop kak lyk.

“Sannie, is dit jy?” Benjamin Duiker hoor iemand by die hek inkom, met hakke op die plaveisel oploop, die drie breë halfsirkelvormige trappies tot op die leiklipstoep klim en die voordeur kom oopmaak. Sannie van langsaan het natuurlik die kode by die hek, iets wat Mattie dwars in die krop steek. “Sannie?” Dit kan net sy wees. Hy voel haar aan. ’n Groot vrou, nie onaansienlik nie, net grof gebou, iets wat sy nie kan verhelp nie. ’n Jaar ouer as hy, maar sy lyk dit nie. Selfingenome, bietjie té. Hy dink dikwels: As Mattie moet wegval en met dié dat Sissie daar op die plaas in Laingsburg is, gaan Sannie al een wees op wie hy kan staatmaak. “My magties, Bennie, ek dog ek hoor jou stem hierdie kant van die huis uitkom.” Sy fladder in in ’n waas wat hy eien en kom soen hom op die lippe, sweetjies vee van haar bolip af aan syne. “My wêreld, Bennie, dat hulle jou nou hier inhet. Jy het mos nie ’n badkamer hier om jou te . . . Waar gaan verlos jy jouself?” “Dit was my keuse, Sannie. Ek wil my laaste dae hier slyt.” “Sies vir jou, Benneman, jy gaan mos nie nou al hemel toe nie. Ek bid elke aand vir jou, weet jy. Snaaks, ek dog ek hoor ’n gewerskaffery hierso. Dis natuurlik toe hulle jou getrek het. Mattheüs en Samantha, seker dié twee. Het hulle darem?” “Alles, Sannie.” “Ek het vir jou melktert gebring. Sommer van wat oor is van die verkoping. Ons het vyfduisend ingesamel vir Coronation Park. Jy weet mos, Bennie, die armblanke-Afrikaners daar naby Krugersdorp. Hulle moet klaarkom in karavane en tente. Nee, ons het baie om voor dankbaar te wees. Ek vlieg volgende week weer op vir ’n afsprakie met Fanie Putter, hulle selfaangestelde burgemeester. Sal ek gaan tee maak saam met die melktert?” “Later wat, Sannie. Sit maar in die yskas.” “O, ek weet wie gaan dit dan in die hande kry.” Sy kom tot teenaan hom. Sannie

dink noudat hy sy sig verloor het, is dit haar plig om met haar lyf met hom te praat. Haar asem skroei sy nek. “Jy moet eet, mens. Anders kan jou liggaam homself nie genees nie. Luister wat ’n mens wat weet vir jou sê, Bennie.” “Is daar dan nie werk vir daardie arme mense nie? Daar moet tog iets wees wat hulle kan doen. Mens moet jouself kan help in die lewe, Sannie. Ek het dit nog altyd geglo.” “Niks, Bennie. Hulle is uitgelewer aan die genade. As ons hier van onder af nie help nie, sal hulle krepeer. Ons pastoor Roy Rabinowitz gaan saam met my op vir die Groot Doop. Hulle moet eers bely en die waarheid van hulle belydenis bevestig met die doop, Bennie. Dan is hulle ingelyf by ons. Dis hoe dit werk. Hulle kry nie sommer nie. Moet eers lede word van Silver Cloud Christian Fellowship. Eers dan skryf ek vir hulle die tjek uit. Hulle weet dit al. Ons het daar siele gered soos nog nooit tevore nie. Van brood alleen kan jy nie lewe nie. Daardie mense is uitgehonger sê ek jou. Uitgehonger.” Benjamin lê. Vat-vat aan die strook laken halfpad oorgevou op sy pajamabors. Silver Cloud. Hy sê niks nie. “Kan ek vir jou iets voorlees, Bennie? Ek het van ons pastoor se preke saamgebring. Sê jy maar. Ek sit graag so ’n rukkie hier by jou. Jy kry ook seker maar min geselskap. Ek sien nie baie mense hier by julle inry nie.” “My gedagtes is byna genoeg vir my, Sannie. ’n Vol spens van herinneringe. Ek onthou elke ding asof dit gister gebeur het. Het ek jou vertel van die dwergmannetjies wat ek nou die dag gesien het? Reken, net hier anderkant op die vensterbank sit die drie. Op ’n ry.” “Bennie?” “Ek sê jou, Sannie. Ek glo nie in sulke goed nie, maar mens kan ook nie lieg nie.” “Wat sê hulle?” “Hulle praat nie eintlik nie. Die drietjies sit net daar en hou vas aan die vensterbank dat hulle nou nie afval nie. Dis al ’n paar keer dat ek hulle gesien het.”

“Dit klink vir my nie heeltemal reg nie. Mens moet maar waaksaam bly, Ben. Het iemand anders hulle al gesien? Mattheüs?” “Ek wil nog vir Mattie daarvan vertel.” “Bennie, sal ek dat ons pastoor ’n woord met jou kom praat? Het jy behoefte?” “Nee dankie, Sannie.” Hy draai sy kop weg van waar sy sit. Sy dink hy is ’n kind. Hy lê, sy sit en vroetel. Gesnoer, maar nie vir lank nie. “Bennie, ek is op jou sel. Bel enige tyd, man. Ek loop nou eers. Ek moet Janneman veearts toe vat. Hy’t weer vreeslik uitslag onder sy maag. Ek weet nie wat is dit nie.” “Seker maar vlooie, Sannie.” Hy hoor die groot liggaam opstaan. Kleintjie, haar man, moes darem maar gedra het aan die vrou. Net speurverhale gelees en dan elke Saterdagaand sy braaivleis-besigheid, elke keer dieselfde met kropslaai en uieringe en tamatieskywe en Aromat. Hulle wou later nie meer gaan nie, wat. Sannie soen hom op die wang en vat sy hand en druk dit. “Bennie, ek het net gewonder of jy dalk ’n bydrae wil maak tot Coronation Park. Alles help. Die nood is groot daar.” “Hoeveel van hulle daarso?” “Bennie, ek . . . Pastoor skat by die driehonderd-en-vyftig nou. Meeste is maar in karavaantjies. Enigiets sal help. En soos ek sê, dis siele vir die Here.” “Nou maar gee maar my tjekboek. In die laaitjie hierso.” Hy wys pap. “Vir hoeveel sal ek skryf, Bennie?” “Hoeveel gee julle weldoeners gewoonlik?” “Jong, die laaste was van die AR-stigting. Hulle het ruim gegee, vyftigduisend.” “Nou skryf maar tien daar.” “Tienduisend?” “Ja, Sannie.”

“Magties, Bennie. Die Here sal jou ryklik seën.” En sy buk oor met die tjekboek in haar hand wat onnodig teen sy borsbeen druk en soen hom weer en plof, gaan sit sy. “Onthou net om die teenblaadjie ook in te vul.” “Klaar gedoen. Hierso, Bennie.” Sy wys toe vir sy vinger waar hy moet teken. En hy wonder net wie se pen is dit, want syne se vat ken hy.

@ House Clarence, facebook Jack vir Matt. Niks kan verkeerd loop nie. Kyk asseblief na die tyd. Mis jou!☺ Dis net ná vyf-dertig in die oggend en kouterig. Hy oorweeg dit om ’n foto van hom te neem om vir Matt te stuur, maar besluit daarteen. Die seuns is besig om op te daag. Van hulle het net so uit die bed opgestaan en sonder was aangetrek. Roeiers wat nie in die koshuis bly nie word afgelaai deur hulle pa’s. Moenien Albertse word deur sy ma afgelaai in ’n pikswart BMW met rookglas-ruite. Toe sy afdraai vir totsiens sê, sien hy haar met haar fancy kopdoek. Hulle is Moslems. Moenien roei op nommer vyf regs. Vir ’n graadtien-seun het hy een van die perfekste torso’s wat hy al teëgekom het. Die wit seuns verwys na seuns soos Moenien as “gam”. Dis swak. Daar is niks wat hy daaraan kan doen nie. Nie alles op Zilverbosch kan goed en gaaf wees nie. Dit gaan net hy, Jamie, en die seuns wees. Dis die nuwe rooikopEngelsonderwyser se eerste maal uit met die seuns. Jamie se opgewondenheid kom omdat hy bang is iets loop verkeerd. Daar is die agt roeiers en dan die coxswain. No problems. Jack bestuur die bussie met die sleepwa en boot en al die spane. Hy dra ’n wit langmou-T-hemp met jeans, die T-hemp is nie ingesteek nie. Hy dink aan Matt, dis hoekom hy aan die ingesteekte hemp dink. Wat sê ’n mens so vroeg in die oggend? Hy’t niks in sy kop nie. Stuurwiel in sy hande, Jamie hier langs hom wat uit beleefdheid probeer wakker bly en geselsies maak. Agtertoe sit die seuns met hulle iPods en bottels Coke en water. Party het Axe aangerol. Daar’s die rubber van hulle designer runners, party het hoodies afgetrek en slaap – hy ken hulle van reuke. Hulle ken hom. Hy kan lekker loskom by vleisbraaie en so aan. As hy egter gepraat het, het hy gepraat. Dis net billik. Om ’n klompie seuns uit te vat is no big deal. Geniet dit net. Hy dink nie vooruit dit of dat kan gebeur nie. Dis die verskil tussen hom en Matt. Matt kan ’n hele dag of nag vooruit aanskou soos ’n film en as dinge nie verloop soos hy dit uitgedink het nie, is hy verbaas en teleurgesteld. Matt kyk só na hom (oukei, nie altyd nie): hemp ingesteek by sy broek, haarlose strokie om sy enkels van elke dag se sokkies dra. Die oorverantwoordelike onderwyserstipe wat verpreuts het ná een rampspoedige sekservaring.

In die truspieël sien hy van die seuns is besig op Mxit. Party neem mekaar met hulle selfone af, met al die nodige vingertekens. En dan móét almal na die foto kyk. Hulle is cool met Moenien. Daar is nie probleme nie. Mikey kom sit sy hand op sy skouer. Hulle is nou op die N7. Mikey is die voorbok onder die seuns. Hy’s blond en lomp van te vinnig groei en ingelig en slim met observasie en inligting stoor sonder dat hy ooit amptelik stilsit en leer. Mikey weet die Wimpy sal nog nie so vroeg oop wees nie, maar kom nogtans vra of hulle daar kan stop. Jack snap sy humorsin sonder om te kwaai te wys hoe hy dit geniet. Die afstand tussen hom en die seuns kom vanself. Dis nie asof hy dit vooraf beplan het nie. Sy instink sê vir hom dis al manier, anders misbruik hulle jou. Die seuns weet hy’s gay. Dit gaan nie by die Misverstanddam ’n probleem raak nie. Dis nie ’n probleem in House Clarence of elders nie. Nooit nie. Teen agtuur trek hulle by Misverstand in. ’n Skitterende dag. Die seuns is spelerig, Mikey net nie uitdagend genoeg om ingetou te word nie. Hy sorg dat hulle gou-gou die tentjies opslaan, want as die seuns terugkom van roei is hulle nie meer lus nie. Hy ken hulle. Hy’t gesorg dat hy soos gewoonlik ’n terrein kry met rivieruitsig. Hennie Strydom, die afrigter, kom op eie stoom daar aan. Teen vanaand as die braaiery begin, ry hy terug na sy vrou met wie hy pas getroud is. Hennie en hy, wat kan hy sê? Die man dink waarskynlik hy gaan hom gryp. Selfs al was hy sy tipe, grofgeskut, ha-ha, sou hy dit nie waag nie. Hy’t veels te veel respek vir homself en vir Zilverbosch. Die boot word in posisie gehou en die seuns in blou-en-wit frokkies neem hulle plekke in en die coxswain syne op hierdie skoon, helder dag met die son op hulle skowwe. “Ready to row,” skree die coxswain, wat vernaamlik die boot reguit op sy tog moet hou. Jack ken al die meeste van die bevele. Roei is so ’n deugsame soort ding om te doen. Sulke uitstappies het ’n gerusstellende uitwerking op hom. Asof alles reg sit vir ’n slag. Hy en Jamie sit op die wal onder ’n blou-en-wit tent met die Zilverbosch-logo op. As ’n reël rook hy nie voor die seuns nie, dus steek hy nou een aan. Hy kyk na Jamie. Sproete streep oor sy neus en die effense puberwange. Sy wenkbroue

is ligrooi, sy irisse liggroen. Hy het ’n starende, onskuldige blik, asof hy nie heeltemal teenwoordig is nie. Jy kry nie maklik iets uit hom nie. Hy is te teruggetrokke en definitief straight. Uit ’n ryk huis uit. Daar is sy kar en so aan. Jack lag. Hy het ’n neus vir ouens met geld. Dit help. Hy kyk na die stil blou water van die dam. Anderkant is heuwels met geploegde kontoere waar die koringboer saai. Teen dié tyd is die koring lankal geoes. As jy gelukkig is, sien jy van die bloukraanvoëls loop en pik op die lande. Hulle waaisterte met sleeppunte. Hy kyk na die wolkelose hemel, hy hoor ander mensestemme verder af teen die oewer. Hy kan nie kla nie. “Square on the ready,” skree die coxswain, daarna sien hy hulle boot nie meer nie. Hulle is iewers op die twaalfkilometer-roete. Wanneer hulle terugkom, is daar toebroodjies en koue vleis, volop koolhidrate, volop proteïene. Hy en Jamie moet dit gaan klaarmaak, maar daar’s nog oorgenoeg tyd. Als loop mooi. Hy kan aan geen ander plek dink waar hy eerder wil wees as net hier nie. Teen skemer pak hy die vuur in die spesiale baksteen-braaiplek aan. Die twee draggies harde doringhout wat hy by Swarries, die kroeg hier by Misverstand, gaan koop het, staan daar. Jamie doen alles wat hy vir hom sê. Onhandig en onseker. Jack dink die man het grootgeword met mense wat alles vir hom doen. “Vat.” Nee, hy wil nie drink nie. “Vat,” sê Jack weer. Toe vat hy een van die agt biere wat hy saamgebring het. Die seuns drom eenkant saam. Soms lek een van hulle hiernatoe, Mikey of Herman of Rory of een van die ander graadelfs. Praat oor niks besonders nie en joke met hom. Die nuwe Engelsonderwyser kan net sowel nie daar gewees het nie. Toe ’n ruk verbygaan sonder iemand wat kom inloer, kyk Jack oor die bult wat die grasperk maak om die seuns daar anderkant in die oog te hou. Hy hou daarvan om Moenien in die oog te hou. Toe die tjops kop en stert, stert en kop op die rooster uitgepak lê en die eerste vleisrook opstyg, onthou hy ’n tyd lank gelede toe hy klein genoeg was om op sulke plekke kaal rond te hol. Hulle het uitgekamp. Daar was bloekombome, hy kan nie onthou waar nie. Die meeste van dié goed het hy al uit sy lewe geban. En tog, vanaand. Later, toe die wind oor die water opgekom het, daar was ook ’n

dam of ’n rivier, het sy ma hom nadergeroep en aangetrek. Hy onthou hoe baie hy van haar ma-hande teen sy nat vel gehou het en hoe lekker die braaivleisrook oral om hom was. En sy ma het vir hom gevra: Ruik jy die dennebome, die dennegom? Dis so ’n klein ou dingetjie om te onthou, niks besonders nie. En geen narigheid daarby nie. Jamie is hier langs hom met ’n stok om ’n opskietvlam dood te slaan. Eintlik is hy op sy eie met die seuns. Die man beteken nie veel nie. Drank? Sou naïef wees om dit te ontken. Vodka mixers, daardie soort goed, bottels versteek in die seuns se toksakke. Mikey? Ja, hy sou so sê. Hy sal eerder die seuns waarsku en inlig, hulle sakke deursoek gaan hy nie. Dit word nie van hom verwag nie en hy sou dit beskou as inbreuk op die privaatheid van die seuns. Ná die ete sit hy en Jamie voor hulle tent. Hy’s op sy vierde, Jamie halfpad op sy tweede bier. Die seuns se tente is links van hulle in los formasie opgeslaan; hulle drom anderkant daardie tente saam, weg van die authorities. Seunstemme wat al gebreek en manstemme geword het, meng met seuns wat hoog lag soos voëls. Dis nog vroeg in die jaar, die graadtien-seuns se sogenaamde slawetydperk is nog in swang. Om ’n slaaf te wees vir ’n senior seun beteken dat jy sonder rede op ’n Sondagoggend voor sy kamerdeur moet aanmeld, jy is allerhande gunste aan hom verskuldig. Gedurende jou slawetyd onderwerp jy jou gewillig aan inisiasie. Jack ken die meeste van die rituele van vroeër jare af. Hy vertel Jamie daarvan. Dit is meestal banale speletjies en binne perke. Dis eintlik onskuldig en doodsnaaks vir die seuns, seniors en slawe. Jamie vat onrustig aan sy ken, en dan weer. Jack het ’n paar keer al opgestaan en op ’n afstand na die kring seuns gaan kyk net om hulle te laat weet hy weet wat hulle aanvang. Jamie loop die eerste maal saam, later bly hy sit. Die lig van een van die lamppale val op die rûe van die seniors, almal in die donkerblou sweetpakke van Zilverbosch. In die middel van die kring is die slawe, die drie graadtiens, onder andere Moenien, al drie in frokkies. Jack staan daar bier in die hand, die gelag onder die seuns kom en gaan, raak stil as ’n senior iets van ’n slaaf afpers, dan kom die geskater as die slaaf

gehoorsaam. Hy hoor die jonger seuns in die middel van die kring ook lag. Hy is tevrede. Met die terugstap die laaste keer gaan staan hy nog een maal weer en luister, maar sonder om om te draai en te kyk. En toe, met die gemengde smaak van bier en braaivleistjops nog in sy mond en die klam damlug van die somersaand op sy kaal arms, ervaar hy weer iets van daardie welbehae uit sy vroegste kinderdae. Dit duur kort en so laat hy dit. Hy wil niks verder herroep of homself dwing om goed uit latere jare te onthou nie. Op sy rug op die opblaasmatras lê hy in die tent. Salig. Langs hom op die ander matras het Jamie omgedraai, net die rug, ongesellig, in ’n te groot wit T-hemp. Jack hou van sy werk. Hy hou daarvan as hy ’n gedig verduidelik en hy sien die openbaring op die gesigte. Oukei, net ’n paar. Hy hou van die energie van die seuns. Hoe dit opvlam en gaan lê en mal raak en weer gaan lê. Vanaf een van die ander kampeerplekke hoor hy die gesaag van ’n trekklavier en ’n boerse gesingery. Die seuns hoor hy nie meer nie. Hy wag vir slaap. Hy hoef nie. Hy kan die hele nag net so lê, hande op sy onderbroek. Die seuns slaap twee-twee in ’n tent. Hulle is veilig, dis al waaraan hy hoef te dink. As hy slaap gaan sy drome soet soos ’n volmaag-hond s’n wees. Hy probeer luister na Jamie. Jonk, snork nog nie. Kwaai PC, dié een. Aan ’n sigaret sal hy nie vat nie. Die nuwe onderwyser se motto sal due diligence wees, besluit Jack. Die vereiste pligsgetrouheid, à la Jamie. Sý benadering is een met voloop sintuie: hoor en jy sal hoor, sien en jy sal sien. Die wand van die tent word natter en kouer namate die nag dieper word. Girtsgirts, vreet ’n skepsel aan die kweekgras buite. Haas of ’n ding. Hy krap in sy neus en skiet dit weg en plaas sy hand terug op sy onderbroek en lê so in sy eie lyf in die slaapsak. Hy dink aan niks nie. Gedurende die nag word hy wakker van iemand by hulle tent. Hy kruip uit sy slaapsak, knip die tentflappe oop en staan daar op sy knieë met sy flits aan. Dis Mikey. Hy lig die toorts op tot in sy oë. Sy blonde hare is naaswit en ongewas. “Daar het iets gebeur, Sir.” Jack gaan staan regop en lig op en af oor die seun. Hy’t sy sweetpakbroek aan en ’n pikswart frokkie. Hy is ernstig. Flitslig stadig oor sy gesig van links na regs. Jack ken hom, hy wil als weet. Mikey se verstand is gewoonlik in overdrive soos hy dink aan iets pittigs om te sê. Niks daarvan nou nie. Huil sal hy nie maklik

nie. Vir Jack is hy op daardie oomblik ’n verpersoonliking van die woorde van die Griekse digter Kavafis: “sy hare deurmekaar, teruggekam, sy ledemate ’n ligte brons”, maar dis nie ter sake nie. Toe vertel Mikey fluisterend dat hy op een van die graadtiens gepis het. Jack snap dadelik dat hier ’n ding is wat moeilikheid kan maak. Al die details, asseblief. Nommer een: wie was dit? Mikey sê dit was Moenien Albertse. Moenien het in die middel tussen hulle senior seuns gestaan. Hy kon uit die kring as hy wou, maar hy wou nie. Toe haal hy wat Mikey was sy voël uit sy broek en begin op Moenien pis, want hy het ’n pis gehad. “Was dit so bedoel? Het jy dit vooraf so uitgewerk?” “Seker maar, Sir.” Hy’t gemik en op Moenien begin pis vanaf die plek waar sy gymbroek begin, nie hoër nie, daar’t niks pis op sy T-shirt gekom nie, hy’s seker daarvan, en al af op sy bene en knieë en af tot onder op sy voete. Hy het ’n moerse pis opgespaar, dis die ding. “Was Moenien kaalvoet?” “Ja, Sir.” “Op sy voete dus ook?” “Ja, Sir.” “Op sy bolyf?” “Nee, Meneer, jy kan maar gaan vra. Vra vir Moenien, almal. Net van sy gymbroek af onder toe. Nie hoër nie.” “Op sy hande?” “Nee, Sir. Miskien. Nee, ek glo nie. Hy’t sy hande weggevat. Uit die pad uit.” “Hoe lank het dit gevat?” “Ek kan nie presies sê nie, Sir. ’n Pis is ’n pis.” “Wat het Moenien toe gedoen? Toe jy klaar is.”

“Moenien het gelag, Meneer.” “Besef jy die konsekwensies van jou daad? Jy kan geskors word?” “Ja, Meneer. Nie eintlik nie, Meneer.” Jack lig reg in sy gesig. Hy kan geen spyt raaksien nie. Mikey se uitdrukking is skoon en skaamteloos. Vir Jack is dit die deurslag. Hier’s geen bybedoelinge nie. Dit mag omdat dit kan. Dis wat hy op die blondekop se gesig aflees. “Oukei dan, Mikey. Ek gaan daaroor moet dink. Ons kan môre weer praat. Gaan slaap nou eers.” “Meneer?” Toe wil Mikey hê hy moet hom eers teen hom vasdruk voordat hy terugkeer na sy tent. Die seuns maak so. In daardie kort oomblik van liggaamlike nabyheid is die seun tegelykertyd kwesbaar en onbewus eroties. (Vir hom.) Maklik om die jonger een dan uit te buit, maar Jack is ’n rots in dié opsig. Warmbloedig en koel tegelykertyd. Een misstap en dis bye-bye Zilverbosch. Hy’t al dikwels met Matt daaroor gepraat. Oor die skaars kommoditeit van integriteit. Wat hy weet, is dat ’n swakkeling nie vir Matt is nie. Hy’t daardie gesindheid van die ou man geërf. Ná ontbyt die volgende oggend, twee snye witbrood elk met wors en tamatiesous binne-in, het Mikey en Moenien en hulle twee, hy en die jong kollega, ’n heartto-heart. Sommer net daar voor die onderwyserstent. Jack weet wat hy wil sê. Hy sien hoe die mis van die dam af opstyg en fyn nattigheid op almal se arms agterlaat. Hy kyk na die kraaie wat oorkant die dam op die omgeploegde lande opvlie en kol-kol gaan land op die bruin grond. Hy kyk na Jamie. Hy’s ligrooi op sy ongeskeerde ken, die stoppeltjies wissel van goudrooi tot witpienk soos hy sy kop in die oggendson beweeg, sy skouers in ’n groen sweetpak-top is saamgetrek. Jack sou sê dis nie van die klammigheid nie. Die man is ongemaklik oor die gesprek met Mikey en Moenien. Hy weet nie hoe vorentoe nie. Hy’s bang hy trap verkeerd. Moenien kom ontspanne voor en gedurende die gesprek is dit duidelik dat hy onaangetas gelaat is deur die pissery. Dit was niks. Hy is selfs trots daarop, want as roeier en grootbek dwing Mikey respek af onder die juniors. Moenien hurk naderhand terwyl die gesprek aangaan. Een slag verloor hy sy balans en Mikey help hom op die skouers om weer reg te hurk.

Die ras-ding word dank vader glad nie bygesleep nie. (Jack was bang daarvoor.) Onder mekaar besluit hy en Jamie en die twee seuns dat daar niks oor die ding gerep gaan word nie. Nie aan die ouers en ook nie aan die hoof, mister Richard Richardson, nie. Niemand is seergemaak nie, niemand hoef verder te ly weens ’n onbesonne daad nie. Mikey skud hand met Moenien en vra om verskoning. Moenien sê dis cool. Toe die twee wegloop, wil Jamie sy goed in die tent gaan inpak. Jack hou hom terug. Hy kyk na sy kollega. “Jy’s seker hieroor, is jy, Jamie? Dis die beste ding om te doen? Ons het saam besluit?” Jamie knik. “Is jy doodseker, Jamie?” Hy knik weer. Jack steek sy hand uit. Deal. Die rooikop kyk net kortstondig na hom. Soos amper nie. Hy maak nie weer sy mond oop nie. Toe sien Jack ’n tingerigheid aan die man wat hom afsit. Toe weet hy finaal wat hy vermoed het, hy en die onderwyser gaan nooit langs dieselfde vuur sit nie. Hy’t iets by hom gesien wat te naby sny aan sy eie grein en hy hou nie meer daarvan nie. Hy het dit lankal ontgroei, for sure.

Pa wil een van sy ligblou hemde hê om te dra na die onkologie-kliniek. En sy tweedbaadjie. “Pa gaan te warm kry, dis nie koud buite nie.” Hy help hom met sy veters, op sy knieë staan hy terwyl hy hulle knoop vir sy pa. Miskien is dit tog beter hier in die studeerkamer. Pa was nog nie weer somber vandat hy hiernatoe getrek het nie. Net tydens die kliniekbesoeke raak hy angstig, eintlik al voor hy siek geword het, dat hy sal val of skraap of dat iemand hom sal seer vat. “En Pa se tjekboek wat so buite lê?” Hy tel dit van die bedkassie af op om dit op sy plek te bêre. “O dit, ja. Nee, ek het sommer bietjie vir Sannie-hulle gehelp.” “Ja?” Hy blaai tot op die laaste teenblaadjie. Hy haat dié soort ding nog voor hy klaar gelees het. Hy haat ant Sannie wat hier inslenter en maak of dit haar plek is. “Pa, ek weet dis jou besigheid en ek het seker niks daarmee uit te waaie nie; wie de hel is Silver Cloud Christian Fellowship?” Hy haat dit dat ant Sannie aan sy pa se tjekboek kom vat het. “O dit. Jy’t gekyk. Nee, maar ek gee nie om dat jy na my sake omsien nie, Mattie. Ek sal jou nooit kwalik neem daaroor nie. Nie in my toestand nie.” “Wie is die Silver Cloud, Pa?” “Jong, dis mos nou Sannie se liefdadigheidsorganisasie daardie. Dit gaan alles na die armblankes daar in Krugersdorp. Daar is glo meer as driehonderd van hulle. Ek kan nou nie die karavaanpark se naam onthou nie, maar dis hoe hulle bly. Almal in karavane. Dit gaan glo beroerd daar met die mense.” “Silver Cloud?” “Jy moet vir Sannie loop vra, Mattie. Sy is die penningmeester en so aan. Sy istreer die liefdadigheid. Ons moet nou gaan, jong. Ek wil die ding agter die rug kry.”

Hy vat sy pa ferm aan die arm, probeer sy behoeftes vooruitsien en help hom verder toe hulle aankom by die Panorama-hospitaal, wat soos die Cape Gracehotel lyk, maar eintlik ’n hospitaal is; kyk sommer na die klas blomme en die grootte van die blommerangskikking in die ingangsportaal, en jy weet min of meer hoeveel jou rekening gaan wees. Pa is op die Motor & Allied Workers’ Assuransie waarvoor hy letterlik derduisende inbetaal het sedert hy sy eerste Chevvie verkoop het. (Benjamin Duiker het eers later, toe hy werklik ’n uitmuntende verkoopsman geword het, ’n self-made man, die Mercedes-Benzagentskap bekom. In sy pa se woorde: nie elke Jan Rap en sy maat kry hóm nie.) Deur die ingangsportaal lei hy die man, goeiemôre, meneer Duiker, en hulle piekel aan op die dag, ’n Woensdag van elke maand, hy met die ou man met die ingesonke wange, sy vader wat nou nog na ’n mens lyk, goeie hel, jy moet hom sien post-chemo as jy wil praat van ’n wandelende geraamte. En heeltyd, ook met die ry hiernatoe op die N1 en dwarsdeur sy opperinge as hy maar net effens te hard rem of sy pa se agterkop met die wegtrek by die Parow-afrit ’n millimeter agtertoe hik, ander mense wat hulle soos normale asiers aan die bestuurstyl van die drywer oorlaat sal die hikkie nie eens agterkom nie, hoe ook al, dwarsdeur die rit hiernatoe en nou in die hyser so groot soos ’n mediumgroot stoorkamer (aaklig daar binnekant, ’n regte vreeshok), op na die onkologieeenheid, is sy bui besig om te verdonker, wat dit onmoontlik maak om hom ewewigtig te gedra soos hy teen opstaan ná draadtrek wel was, sonder om na porno te kyk, hy hét ’n mate van selfbeheersing aan die dag of liewer oggend gelê, en die sukses het bygedra tot ’n onwrikbaar positiewe gesindheid en selfs ’n diepgaande erbarming teenoor die man wat hy vandag gaan help om een van die aakligste goed te gaan doen wat jy kan doen. Nou is daardie voorneme belemmer, hy’s moer toe van woede, en dit gaan oor twee woorde: Silver Cloud. ’n Oordaad krulle aan die hoofletter S en C, die handskrif van ’n imbesiel of ’n disleksiese moroon, op die laaste teenblaadjie vir hom om sy kop stukkend te wonder: waddehel gaan hier aan? Die deursigtige vloeistof, amper soos vloeibare KY, wat opgehang is aan ’n stellasie op wiele, almal ken die goed, en ’n kraan heel boaan die pyp wat na die spuitnaald lei, tap gedurende ’n toedieningsperiode van vyf uur lank druppel ná druppel in sy arme pa se liggaam om alle moontlike werking wat sy organe nog oorhet, finaal te vernietig. Kom vra vir hom wat Mattheüs is as hy die langwerpige Belleek-bakkie versier

met grasgroen klawertjies onder Pa se ken hou. Vra vir hom wat hy daar uit die binneste van die mens sien uitkom. Wat die kleur is van daardie opbringsel, en hy sal nou vir jou sê: hierdie man gaan sterf en dis nie weens die ooraanwesigheid van die sogenaamde CD20-selle wat die normale limfselle tot kankeragtige limfoomselle maak nie. Hoekom sy pa juis dié fyn bakkie gekies het, sy ma het dit vir kleinkoekies gebruik en ook nie eens altyd nie, wel, hy’t maar gedink Pa wil weer eens, net soos met alle ander goed, die beste hê. As hy dan wil kots, laat dit in Belleek wees. Liewe hel. Bruin drek, ’n onheilige bruin, ’n kleur wat jy met die duiwel self assosieer, alhoewel hy nie in daai opgerakelde gedaante glo nie. Hierdie toiingrige slym wat Pa uit homself probeer uitkry en wat die liggaam verwerp, om hemelsnaam, as professor Jannie de Lange, die onkoloog, dit nie kan sien nie, is ’n bedenklike kleur as daar ooit een was. Dis die gevolg van die MabThera wat in ’n laboratorium vervaardig is as anti-CD20-behandeling. Maar terwyl die selfvernietigende meganisme aan die gang gesit word, bedoelinge is weliswaar goed, word die gesonde organe aangeval en verwoes. Mattheüs vat sy pa se pols, die een sonder die naald, buig af en druk sy lippe teen die koel, bang vel en bly so met geboë hoof, sakdoek uit sy broeksak sodat die ander pasiënte onder chemo en die ander mense, familie en geliefdes, in daardie na-siekte-en-lyding-stinkende wagkamer nie kan sien dat daar trane uitkom nie. Sulke lyflikheid tussen pa en seun is ongewoon. Hy het sy pa nog nooit so gesoen nie. Later gaan trek hy ’n You uit die hopie tydskrifte en blaai dit oop op ’n foto van die Beckhams, die mees volmaak geklede gesin in die wêreld, en laat hang sy kop laag, trane wil nie ophou nie, dis oor ander goed ook. Slegs deur die vlak aanwesige naam van Silver Cloud Christian Fellowship te herroep, temper hy sy treurige stemming. Hy sal die bloedtrekker verbied om by hulle erf in te kom. Sodra hy terug is, sal hy die tegnikus bel en vra om die kode by die hek te kom verander sodat dié wat moet uitbly permanent uitbly. Tienduisend. Net so. Hy vertrou glad nie die vrede nie. En hy, primêre versorger, sukkel om sover te kom om net vir Pa te vra om hom te help met ’n tjek. Of, óf, hy kan self vir ant Sannie gaan spreek. Dis net dat daardie vrou ’n manier met hom het. Sy kom haal hom as sy hom op die skerm by haar eie hek gesien het: o, dis Mattheüs van Bennie daar, gaan plak hom neer op haar roomwit pofsofa in

haar sonkamer van waar sy ’n perfekte uitsig op hulle huis het (iewers is daai verkyker weggesteek) en dan kom daar tee en sulke goudbruin koeksisters, nie groter as ’n duimpie nie, met suikerstroop getemper deur ’n knertsie suurlemoensap. Die vrou het iets van sy ma of ouma Fransien (van Pa se kant af) of die universele moeder, en met haar wye gasvrye skoot trek sy hom in, ín. Op die N1 terug stad toe sit Pa ingedoke, klam van al die ingetapte MabThera in kombinasie met chemo én aan die einde parasetamol of antihistamien om allergiese reaksies te verhoed. Om soos Mattheüs oor die behandeling te dink, is vir sy pa onmoontlik. Professor Jannie de Lange kan niks verkeerds in sy pa se blindgeslaande oë doen nie. Dit gaan hier om die gryp na die laaste strooihalm. En buitekant die Panorama-hospitaal op die verhewe parkering gereserveer slegs vir dokters en spesialiste kan jy hulle ingeryg sien staan: die nuutste karre op die mark, die vrugte gepluk van lang en beredeneerde gesprekke met mans en vroue op die drumpel van sterwe: dié operasie en daardie behandeling kan jou lewe verleng, meneer Duiker; daar is soveel van ons pasiënte wat eindeloos daarby gebaat het, hulle lewe verleng het, nou kan hulle uitsien na koek en koeldrank saam met hulle kleinkinders onder die wilgerboom, ag, dit bring ons soveel plesier (beskeie laggie). Net een keer toe hulle afgly op die Muizenberg-afrit sê hy hy weet darem nie van ant Sannie wat so kom bedel vir haar ou projekte nie. “Glo Pa daarin?” Pa antwoord hom nie. Mattheüs dink dis opsetlik. Hy pluk net aan die sitplekgordel wat hom seermaak, sê hy. “Ag, sit eerder vir ons mooi musiek op, Mattie.” Nou weet hy dis opsetlik. By die huis aangekom, steek hy hom sou gou as moontlik in die bed. Sy glas melk met Sustagen-vanieljepoeier op sy bedkassie. “Vat weg daai goed, asseblief. Ek kan nie eers daarna kyk nie.” Dit laat Mattheüs wonder of dit die begin van die einde is. Pa wil nog nie plat lê nie. Hy bly maar sit met die pajamabene wat langs die bed afhang. Mattie moet hom eers help met ’n ding. Hy is skaam om hom te vra, sê hy.

“Hemel, Pa. Ek doen alles in hierdie huis vir Pa.” “Ja, maar daar is darem Samantha ook.” “Sy kom eers weer Woensdag, Pa.” “Jy is ’n goeie seun, Mattie. Jy is goed vir my.” Hy kyk na sy pa toe hy dit sê. Hy is bly dat hy dit gesê het. Hy is verskriklik bly, hy kan nie sê hoe bly nie. “Wat moet ek vir Pa doen?” Dis die linkertoonnael wat besig is om in te groei. Pa wil hê hy moet ’n kepie reg in die middel van die nael knip sodat dit binne toe en uit die vlees kan groei. “My voete is nie vuil nie. Ek glo nie so nie.” Hy probeer lag. Sonlig val op die kaal kop met die oorblywende babahare op die slape. “Dis niks, Pa. Ek gaan haal net die naelknipper.” Maar dit is tog iéts, en hulle besef dit al twee. Dis ’n intimiteit wat uit nood gebore word en wat nie uit vrye keuse gedurende normale tye sou gebeur het nie. Hy kniel en vat die voet in sy hand en plaas dit tussen sy knieë. Sy pa se blindheid maak die fisieke wisselwerking tussen hulle twee, twee mans, nog meer intens. Wat dit makliker maak, is dat hy die voet nie meer as vlees ervaar nie. Dis ’n deurskynende wit porseleinvoorwerp, koud weens ongebruik. Dis geen ledemaat meer om mee te loop nie, sy funksie is verlore, dink hy terwyl hy die knipper so maneuvreer dat dit die nael skuins nader. ’n Breë en plat toonnael wat getuig van goeie voetgene, nou kalkwit en net-net onderskeibaar van die vel op die brug van die voet, met ’n pienk rand regs waar die nael venynig die vlees binnedring. “’n Skêrtjie nie beter nie?” Pa is bang hy maak hom seer, hy kan dit hoor. “Ek sal gaan haal.” Hy laat los die voet saggies. Op pad na sy pa se ou badkamer waar ’n skerppuntskêrtjie gehou word, hou hy sy hande voor sy neus. Nie kous of sweet of voet ruik hy nie, hy sou graag wou. Dis net die mensvreemde, roesblik-naklank van die chemo wat aan sy hande

agtergebly het. Die klein operasie word suksesvol uitgevoer. Mattheüs is verlig. “Wil Pa voel hoe ek dit gedoen het?” Nee wat. Pa trek sy bene op en wikkel hulle onder die laken en deken in. “Dis ’n baie netjiese v’tjie wat ek daar vir Pa gemaak het. Beter kan niemand dit doen nie.” “Hulle sê jou naels en hare hou aan groei as jy in die graf lê.” Hierop weet Mattheüs nie wat om te sê nie. Hy vat sy pa se hand, dis al. Toe lê Pa sy regterhand oor syne. Hy maak plek op die bed en bly sit en wag totdat Pa hom los. Hy weet nie hoe lank hy so sit met sy hand in sy pa s’n nie. Sy gedagtes storm sodat hy naderhand ongemaklik word daar, sodat hy prewel: los nou, los nou die hand wat prikkel en klop en vrygelaat wil word tussen Pa se twee grys loues. Nou stoei hy nog bykomend met die vermoede wat hy oor sy pornokykery het: dat sy binneste deurtrek met al die geil beelde soos sweet afgee aan iemand wat so oopgestel is soos sy pa; aan Jack in ’n mindere mate, hy’s nie vatbaar genoeg daarvoor nie. “Pa,” sê hy sommer, “ek het honderdduisende nodig om my besigheid te begin, Pa. En nog meer ook.” Hy trek sy hand uit sy pa s’n sonder dat hy weet dat hy dit doen en staan op en loop weg van die fel sonlig tot dieper die studeerkamer in en merk homself daar in die dagskemerte in die spieël bokant die kaggel, ’n ongewone spieël vir ’n studeerkamer, ’n spieël met Castrol Oil diagonaal en in rooi verf daarop geskilder, met sowel spieël as letters op antieke wyse gebars en gevlek, ’n relik uit die dae toe Pa die petrolgarage in Observatory gehad het. Dié- en daardie kant van die CASTROL sien hy homself soos hy is, nou, kyk hy in sy koue maniese blik vas. En hy lyk vir homself soos ’n aasdier, een wat sy eie kinders se kos uit hulle bekke sal uitgrawe, sy blik hard en sy oë koeëlrond oopgesper, nes daardie watsenaamvoëls in die Krugerwildtuin, en hy is naar, want dit ís nie hy nie. En sy versoek aan sy pa ís nie hoe hy dit bedoel het nie. Hy loop uit.

In die voornag word hy half wakker en reik na sy komputer op die vloer langs sy bed en swerf na Done-in-Darkness waar hy begin ronddwaal en dan kliek op Watch, ’n video kies en laat begin, en die pyltjie ongeduldig laat aandraf tot by die ongenadig harde penetrasie-scène waarna hy met ’n troebel blik staar soos ’n derde- of vierdegenerasie-pornojunkie, gevoed net op hardcore sodat hy lank nie meer hoef te dink nie, sy vlees immobiel en swaar op die kaal matras (die lakens het weggeskuif), met die hand wat nou lewe kry en homself met ’n pas opklop, net om onmiddellik daarna die komputer op die vloer te laat afgly en weg te sink in die slaap van ’n primitiewe wese. Teen dagbreek kom sy liggaam weer in beweging en hy tel die komputer op en posisioneer dit op sy maagspiere, en die wysvinger soek en vind. Daar is geen aanduiding van ’n enkele gedagte of nagedagte of selfs die geringste poging tot selfstimulasie nie. Slegs die lui swaartekrag van sy eie liggaam wat hom aftrek, áffer, en op eie ingewing stuur, sy voorarm lig lomp op met die hand in ’n tregter en weer die pas, maar ’n slag of wat stadiger, totdat die liggaamsfluïede hom verlaat. Hy slaap. Sy pa se klokkie lui vanuit die studeerkamer. Dis nou so net ná ses in die oggend. Dis ’n koperklokkie wat altyd op die dresser in die eetkamer gestaan het. As daar mense kom eet het en die eerste gang was gereed, die eetkamertafel kan twaalf sit, het sy ma daarnatoe gegaan en die klokkie met duim en wysvinger gevat aan sy plat handvatseltjie waarop die Uniegebou in reliëf afgebeeld is en uitbundig gelui en boonop haar arm heen en weer geswaai, soos ’n skoolmeisie by die eetkamer uitgehuppel tot in die voorportaal en links na die sitkamer waar gaste met drankies gestaan of gesit het, en daar die klokkie in ’n groot, wye boog geswaai en gelag, haar stem hoog met ’n omboorsel vrolikheid heel bo, byna soos die trillende keel van die een of ander sangvoëltjie. Sy pa het omgeswaai, vertoornd, en iets gesê wat verskriklik is om tussen gaste oor jou vrou te sê. Die klokkie het in sy droom kom lui en hy onthou dat hy in sy droom gedink het: Kan nie nou kom nie, Pa. Jy moet jou tyd ken. Ek slaap nog, ek is ook ’n mens. En sy pa het gesê: Nee maar reg, Mattie. En hy onthou hoe vreeslik dankbaar hy in sy droom teenoor sy pa was. Amper teer. Jy het dit nodig, my kind, hoor hy. En hoe bly hy nog vir ’n lank tyd was dat sy pa hom die kans gegee het, want gewoonlik vereis hy onmiddellike aandag. So het die klokkie stil geraak en hy

onthou hoe lekker en tevrede hy daaroor gevoel het. Nog vir ’n lang tyd. ’n Derde maal word hy uit sy slaap gesteur. Nou is dit om en by agtuur en die Kaapse oggend in Februarie van daardie jaar al warm uitgestoot en die kant van Tafelberg waarop UCT en die Rhodes-monument gebou is, is pragtig en klaar van hulle voorstoep sigbaar, jy sou die dennebome met hulle sambreelkoppe al om die monument kon tel. Die komputer is nog oop op ’n nuwe video, drie-entwintig minute ver deur die film waar hy dit toe moes gepouseer het sodat hy nou slegs ’n minimale tikkie met sy vinger kan gee om dit verder te laat speel. Die slag laat hy homself by die scène ingly. Die twee is amateurs en het hulle badkamervloer gekies as die ideale terrein en die kamera opgestel, waarskynlik op die vlak langs die wasbak sodat die lens afkyk op hulle lywe, een het nog sy groen onderbroek aan en die lig is so ’n geel, gedempte affêre. Dis die soort amateurporno wat Mattheüs verkies en boekmerk. Hy gly daarin, begeer selfs om saam met die twee op die teëls van die badkamer aan te gaan, teëls wat hy sou dink glipperig raak onder die rug van die sweet en goed sodat jy jouself beide kante aan iets moet vasmaak. Die pas van die aksie is lui en heerlik traag weens die hoë temperatuur buitekant. Mattheüs vat lank dié slag, sy energie getap, ure duur dit, selfs tot die oggend van die volgende dag toe, of so voel dit. (Hy het intussen honger geword en aan twee gebakte eiers en krokant gebraaide repe spek en gebraaide soet tamaties gedink – dis eintlik al gedagte wat deur die loop van daardie drieluikige sessie by hom opgekom het.) Nou is daar slegs die laaste opgegaarde energie wat hom kan verlaat, sy liggaam dankbaar dat die einde in sig is. Vanaf sy kop en dwarsdeur sy lyf tot by die waai van die bene en af tot in die binnekant van die voetsool is hy bewus van ’n drukking, die rug buig in ’n boog, die bobene tot breekpunt toe oopgesper en soos die drukking opbou, begin ’n ononderbroke gezoem in sy binneoor, stemme hoor hy, onontsyferbaar en selfs gerusstellend, sy mond heeltemal droog, oop, en dan uiteindelik die yl, deurskynende fluïed. Hy kom in sy linkerhand en laat dit daarin opdam. Net hy, sy lyf, ken dit. Niemand anders het dit nog gesien nie en sal ook nie. Nie Jack nie, niemand nie. Hy slaap deur tot twaalfuur. Hy stort onder lou en toe koue water en probeer selfs net een van die porno-akteurs waarna hy gekyk het, herroep en kan nie. Selfs al was hulle bou en aanslag verskillend, word hulle daar in die storthokkie waar hy stadigaan onder die waterdruppels stabiliseer, slegs klone van mekaar. Elkeen ’n generiese weergawe van die oorspronklike. Wie is dit? En wat is die ideale naai in elk geval?

Hy skeer. Hy sal vandag uitry strand toe en son kry. Hy’s bleek onder die kiewe, ook binnekant, en hy wil dit gaan uitbrand. In die spieël sien hy hoe die warm water ’n roos vlek op sy skouers laat. Waaroor hy seker is, is dat hy nie ’n versadigingspunt met porno kan bereik nie. As hy so dink, sou dit net ’n leuen wees. Hy sal ook nie briek aandraai nie. Terug in sy kamer maak hy die gordyne halfoop, trek aan en kies een van sy donkerbrille van die tou wat in ’n smileymond teen sy muur gespan is. Sewe donkerbrille altesame, net die Diesel-ene is eg. Die ander almal goedkoop nagemaakte handelsmerke wat ewe goed dra en lyk. Die klokkie. Hy kan hoor dis nie ’n eerste lui daardie nie. Die klepel slaan teen die koperwande, pure oumansongeduld. Seker honger of iets. Hy loop uit en rol nie deodorant aan nie.

My liewe Seun Ek voel die hitte van die dag hier van agter af op my rug. Ek is vasgekluister, dit is vir seker. Dis Sy wil, ek kla nie. Vanoggend is my hart vol. Ek het ’n behoefte om met jou te gesels. Ook met Sissie. Ek verlang na my dogter. Reken die hele nag lê ek en dink aan die dorp daar in China waarvan Sannie vir my gelees het wat net tweezers maak. Wil jy nou meer. Nou kan ons die goed hier kry vir ’n appel en ’n ei. Die wêreld het darem maar verander. Jou ma was een wat baie erg was oor haar tweezer. My hart is vol. Ek was baie kwaad oor ek so aanhoudend klokkie moes lui nou die oggend en jy nie gehoor gegee het nie. Mattie, mens maak nie so met jou pa nie. Kyk, ek was sommer baie kwaad. Baie, baie kwater as wat ek aan jou laat blyk het. Ek het my ingehou. Nee wat, Mattie, dit help nie, jong. Kwaad was ek, maar ek gaan my nie verder ontstel nie. Jy sien, dis wat ek graag met jou wil deel. Vroeër dae het ek opgevlam soos niks en dan net daarna vreeslik spyt gekry. Julle ken my almal so. My personeel het my so geken. Nou het ek my kwaadgeid sien kom. Is dit dan nie hoe julle geslag is nie? Julle praat altyd oor die dat mens jou emosies moet ken. Kyk hoe Pa nou op sy oudag iets bygeleer het. Maar ek wil nie dat dit weer gebeur nie, Mattie. Verstaan my goed. Kyk, ek het gedink aan ’n verpleegster vir ’n paar dae van die week. Maar gaan julle nou nie sê as ek eers dood is: Magties, Pa het ons geld gemors. Nee wat, ek reken solank jy nog hier is. Kyk, so wat van ’n las is ek darem nou ook nie. Ek glo altans nie so nie. Ek het darem vir Sannie ook hier langsaan. Jy moet maar praat, Mattie. Jy praat so min met my. My seun, jy mag miskien dink ek is dom, Pa is nie, jong. Ek voel dit skoon aan as jy hier ingestap kom met my medisyne. Of met die skinkbord, dit maak nou nie saak nie. Ek weet jy wil seker maar hê dit moet nou oorgaan. Over and out, soos die Engelse sê. Jy wil hier intrek en maak soos jy wil. Respek vir jou oorle pa sal daar maar min van oorbly. Ek wens net ons kan met mekaar praat. Mans is maar snaakse goed. My pa, oupa Ben, het dit self gesê. ’n Man is sommer so ’n ding. Kyk, ek en my pa het

ook maar nie baie gepraat oor die lewe nie, soos ek al gesê het. Hy wou net seker maak oor my godsdiens, dat ek glo en my lewe reg lei en die ewige lewe sal beërwe. Dit was sy enigste bekommernis vandat ek ’n kind was tot en met sy laaste dae. Hy wou altyd weet: Benjamin, glo jy in die enigste ware God? Jarre gelede toe ek nog maar ’n snuiter was, speel ek daar by die leivoor op ons plaas. Ek maak my eie plasie met sy eie ploeglande en vore en vir skaap het ons kinders mos altyd die sipresbolletjies gebruik. Toe sukkel ek nou om my eie dammetjie te maak met sy wal en so aan. Ag, ek moes seker so drie, vier gewees het. Die hele dag net daar gespeel in die skaduwee van die regop populiere. Toe kom my pa verby, altyd hoed gedra op die plaas en met sy pyp en twak in sy sak. So het hy geloop. Hy sien hoe ek sukkel. Hy vat die graaf wat daar staan en spit sulke vet sooie grond op en gooi so ’n lekker, breë wal vir my. Toe het ek my eie dam op my plasie. Weet jy wat dit vir ’n kind soos ek beteken het, Mattie? Dis maar hoe ek en oupa Ben gekommunikeer het. Ek verkwalik hom nie daaroor nie. My pa was ’n uitstaande voorbeeld vir my, my lewe lank. Dis seker maar hoe dit is tussen mans. Ek weet nou nie met jou nie, Mattie. Jy praat nie. Nou is ek moeg. Ek druk nou eers stop. Jou pa.

@ Graadtwaalfklas, facebook Jack en pos dit op sy Wall. Het iemand iets oor Die beiteltjie te sê wat nie alreeds gesê is nie? (Make no mistake: ek hou van die gedig.) Steve (’n vorige leerling van Jack, nie gay): Beeldspraak te simplisties. Overrated. Jack sien ’n e-pos sy inboks binnekom. Hy maak dit oop terwyl hy voortpraat. Dit kom van die skoolhoof se sekretaresse: Mister Richardson requires a meeting with you at the end of this period if it suits. Thank you, Layla. Met ’n smiley by. Rooi vlag, dis wat hy sien. Toe hy in mister Richard Richardson se kantoor plaasneem en opkyk na die foto van die staatspresident – ag, kak. Niks, hy’t niks verkeerds. Of het hy? Sy voorgevoel skop weer in, soos op outomaties: hoekom het hy dit nog nie voorheen so gesien nie? Die kombinasie van hom en Mikey en Moenien Albertse by die Misverstanddam was mank. Van die begin af. Hy, Jack, met sy libertynse dissipline en Mikey die blonde boelie en Moenien wat die wit seuns nou maar eenmaal noem soos hulle hom noem. Daai woord. Moenien het uitgestaan. Of het hy? Was hy die derde bestanddeel van die een of ander konkoksie? En vergeet nou net nie vir holy innocent Jamie nie. Hy versit op die stoel, ’n standaard-kantoorstoel met groen bekleedsel en ronde rug. ’n Wakkerblystoel. Hy het nou al seker honderd maal sy sit verander. Oop met sy knieë, of regterbeen winkelhaak en butch met regterenkel geplaas oor linkerknie, of regterbeen styf om linkerbobeen gevou, vrouliker en betreklik algemeen onder alle mans. Ingetoë is die woord wat Matt soms oor hom gebruik. Matt kan hom nie uitpluis nie, om dit so te stel. Eendag gaan hy hom verras. Hy gaan hom lak. Seermaak. Al sy vooroordele oor hom in hulle moer stuur. Hy tel vinnig die staanportret op mister Richardson se lessenaar op. Dis van hom en sy vrou in ’n half-en-half tradisionele Transkei-outfit, al is sy eintlik van Wiltshire. Vreeslik PC die spul. En voor hulle hulle drie dogters. Al drie mooi blas soos pappie. En heel voor die labrador wat jy dadelik kan sien helemal te veel kos kry.

Vyf jaar op Zilverbosch, twee jaar koshuisvader. Was daar ooit probleme? ’n Volstrekte nee. Mister Richardson, komaan. Hy moet weet wat hy aan hom het. Gay is geen probleem hierso nie. Eenkeer het hy gedink as verandering van spyse sal hy aansoek doen vir ’n pos op Gimnasium. Eerste vraag wat hulle hom vra, is of hy getroud is. Gefokte manier om te vra of hy gay is. Hallo? Dis die een-en-twintigste eeu! Kyk na julle grondwet, mense. Jack het die mislukte aansoek as bevestiging gesien van sy status quo. Daardie middag die dubbel-CD/DVD van Tiësto aangeskaf, die DJ van Amsterdam met sy trilharde, sexy mixes. Hy was, hy ís gelukkig. “Jack, my apologies, man.” Mister Richardson gaan sit agter sy lessenaar onder die president se foto. Hy dra ’n donkerblou pak en wit hemp met outydse kraag en donkerblou das met die Zilverbosch-wapen. Niks funny aan hom nie. “Koffie?” Hy druk die klein interkom-toestel en bestel twee by Layla. “Look, I’ll get straight to the point.” Misverstanddam. Daar is g’n enkele kans dat ’n Engelsman ooit daardie naam korrek gaan uitspreek nie. Elk geval, dis besides. Kak het toe uitgelek. Hy brand om te weet wie. Mikey sal dit nie wees nie. Dis óf Moenien óf Jamie, die tweegat. Hoe pateties versigtig kan ’n mens wees. Toe Mikey eers die storie van die pissery kom vertel het daar by hulle tent, toe’s hy twyfelagtig, daai Jamie, toe’s hy plein bang. Hoe duidelik sien hy nou wat hy voorheen maar net nie wou nie. Knap onderwyser. Gewild onder die seuns. Lojaal teenoor die ideale en beginsels van Zilverbosch, sê mister Richardson. Just get to the point, please. Sigaret, of hy vrek. Ten minste net een in sy hand as ’n kruk. Dit was toe Moenien se ma. Sy het die urine op sy skoene (splinternuwe Nikes) geruik toe hy by die huis kom. Moenien het glo vinnig sy sweetpakbroek in die wasmasjien gaan prop, maar sy ma grawe dit daar uit en sien die stinkende vlekke. In hierdie einste kantoor het sy kom afblaas, sy kon dit nie meer uithou nie, maak nie saak hoeveel keer Moenien vir haar gesê het: Mommy, it doesn’t matter, it was just boys’ games. No bloody way, dis nie hoe sy dit beskou nie. Those white shits pissed on my son’s gym pants. Brand-new Adidas and not cheap. Dink mister Richardson miskien dis fair? En dink hy vir een oomblik sy gaan haar mond daaroor hou in die nuwe Suid-Afrika?

Hy moes baie mooi te werk gaan, sê mister Richardson. Die vrou was siedend. Hy het gehoop sy sou nie die rassekaart ook nog speel nie; rasseharmonie kenmerk Zilverbosch. Jack kyk na mister Richardson se lippe wat praat en praat en eintlik nat word van al die verduidelik, hy kan hulle vlesige binnekante sien. Hy gaan voort en sê hy maak hoeveel verskonings teenoor die vrou. Hy is seker, sê hy toe vir haar, dat Jack in goeder trou opgetree het. Moenien se ma bly ontsteld en beledig. Sy wil hê Mikey moet geskors word. Dis ’n baie ernstige saak. Hy paai maar een stryk deur, sê mister Richardson. Dit het egter ’n enorme verleentheid geword. ’n Gentleman, mister Richardson, g’n twyfel daaraan nie. Vure doodslaan, dis al wat hy probeer doen het. “En wat nou van Mikey? Daai seun verdien nie om op grond van een fout geskors te word nie,” sê Jack. Wie hou nie van Mikey Greeff nie? Daai kaksoeker-glinstering wat dwarsoor sy oë val, soggens, smiddags en saans. Hy probeer maar die gesprek by Mikey en Moenien hou. Tussen hom en Jack, sê mister Richardson: hy wil Mikey nie vir Zilverbosch verloor nie. Hy’s ’n kranige roeier en uitstekende swemmer. Om by die punt te kom. Jack ys. Hy het heeltyd daarvoor gewag. Waar pas hy in die prentjie? Nog ’n koffie? Sy koffiekoppie het ’n blou meniskus gevorm, onaangeraak onder omstandighede. Mister Richardson gaan maar aan. Dit en dat. Dis ’n sensitiewe saak, uiters sensitief, en vir hom as skoolhoof en so aan. Wat natuurlik moet opgelos word. Is wat? Mister Richardson bly vir die eerste keer tydens die sessie doodstil. Hy kyk op na die lugverkoeling wat agter Jack se rug teen die muur geïnstalleer is. Vet druppels plons in stadige aksie op die stuk plankvloer net voor die deur. “Is it a little too cool in here? Or is it my imagination?” Is hy bedonnerd in sy kop? Jack sweet of hy naai. En vir die heel eerste maal sedert hy klaargespeel het met coke en speed, kry hy lus daarvoor. Honger, eintlik. Jack, jou diskresie, sê die skoolhoof. En waar was die onderwyser in charge miskien? wou Moenien se ma toe weet. Crux of the matter. Oukei, dis dan hoe sake staan. Hier kom dit nou uiteindelik. Kon hy dit nie maar reg aan die begin

gesê het nie? Dis nou hoe oorbeleefdheid ’n man wat reguit en eerlik probeer wees helemal bedonner. En toe kom die gatslag: House Clarence. Die geweldige verantwoordelikheid met soveel seuns onder een dak. Sy rol daar as koshuisvader. Wel, die saak staan nou so: Jack se vermoë tot diskresie, ook daar, word in twyfel getrek. (Sy sweet begin stink, hy sweet so kwaai – Matt sal hom nou like.) Hy’s nou jammer om Jamie ook te betrek, maar hy was daar toe dit gebeur het. ’n Getuie. “Ja? Wat het Jamie te sê gehad?” Mister Richardson kyk na hom en skud sy kop. “Goed, laat ons hom maar uit die prentjie laat. Dis onnodig om hom by te sleep. Hy’s nuut hier.” Mister Richardson het waarskynlik klaar te ver gegaan deur net Jamie se naam te noem. Die man cover hier vir Jamie, dis wat hier aangaan. Wat Jamie ook al gesê het oor Misverstand, en hoe hy die saak hanteer het, was heel waarskynlik ongetwyfeld doodseker ánders as dit waaroor hy en Jack ooreengekom het daardie oggend voor die tent. Jamie was die vierde toksiese bestanddeel van die Misverstand-uitstappie. Mister Richardson, hulle, die uitvoerende skoolraad, gaan egter nie ’n besluit neem nie. Tot oor sy ore toe decent, mister Richardson laat dit aan Jack oor. Hy wat Jack is, moet nou maar rustig daaroor gaan nadink. Mister Richardson sê hy respekteer sy integriteit. Sy besluit, watter kant toe ook al, sal eweneens gerespekteer word. “I believe your decision will be in the interest of our school.” Doos. Sê prontuit wat jy moet. Hy’t pas mister Richardson ook afgeskryf. Decency? Asseblief, red hom daarvan. Die man is lamlendig. Geld. Grond van sy sweet. Wat hy nou verdien, word opgeslurp deur skulde. (Meervoud.) Honderde, duisende rande opgeloop gedurende sy wilde tyd. Hey, Jack my man, hoe lyk dit daar met daai duisend randjies wat jy my nog skuld? SMS’e omtrent daagliks van sy skuldeiser, Okechi, die Nigeriër. Partymaal snags dat hy hom koud skrik. Sy kar lankal verpand. Het hy dit al gesê? Hy’t uitgereken dat hy ná nog twee jaar as koshuisvader in House Clarence waar hy nie ’n sent huur betaal nie en boonop ’n stipendium ontvang, in die reine sal kan kom.

Hy peuter met sy selfoon. Matt. Wil hom dadelik teks. Dronk word vanaand om sy ondergang te vier. Hy’s moer toe. En natuurlik, natuurlik, sê mister Richardson, in sy noppies oor die stukkie goeie nuus, is sy posisie as Afrikaansonderwyser bo verdenking. Permanent en hoogs gewaardeerd. (In ’n oorwegend Engelse skool soos Zilverbosch het hy daarin geslaag om vol Afrikaanse klasse te trek, vier-en-twintig graadelfs, negentien graadtwaalfs – dit wil gedoen wees.) “Wanneer moet ek? Ek bedoel, móét ek? Ek bedoel teen wanneer moet ek jou van my besluit laat weet?” Oes, dis hoe hy voel. Hy kan nie wag om uit hierdie ekstreem verkoelde kantoor pad te gee nie. “Ek het gedink ek gee jou so ’n week kans. Wat sê jy, Jack? Die bal is nou aan jou kant.” Een fout en hy’s uit. Ongelooflik. “Ek. Wel. Dis moeilik vir my. Om eerlik te wees, Meneer, ek het heelwat skuld.” “Ons het almal skuld, Jack. Dis die lewe vandag.” Mister Richard Richardson is besig om sy rug vir hom te draai. Dis die skoolhoof wat hy tot nou toe nie geken het nie. Versigtig, Jack. Nie die bybie met die badwater uitdonner nie. Jy’s op jou eie, maatjie. “Ek sal kyk. Wel. Dis moeilik.” Jack herwin ’n bietjie krag. “My reputasie op Zilverbosch is vlekkeloos. As daar een mens is wat dit weet, is dit jy, mister Richardson.” “Natuurlik, Jack. En daarvoor respekteer ek jou. Dis hoekom ek jou vra om self die besluit te neem.” “Fok,” sê hy agter halfoop lippe. “Ekskuus?” “Nee, niks. Dis niks.” “Nou maar goed so, Jack. Ek vertrou ons kan op jou staatmaak. Tot volgende week dan.” Mannehanddruk. Trouring geset met ’n klein diamant.

Hy stap uit die hoofgebou en gaan sit buite onder die wildevy in die graadtwaalfs se tuin. @ Demise, facebook hy vir sy boesemvriendin, Charnie. Charnie: Wat? Jack: Dit het begin. Charnie: Waarvan praat jy, J? Jack: Hulle wil my uit House Clarence gooi. Charnie: Ag, moenie mal wees nie. Hulle kannie. Jack: Ek’s finish & klaar x

“Hallo, hallo, hallo. Bennie, dis ekke. Sannie.” Sy fladder binne terwyl hy net besig is om Sorbolene aan sy hande te smeer. Sy kom soen hom. Hy weet dit moet goed warm buite wees aan die warmte wat sy teenaan hom afgee. “Wag, gee vir my, Bennie.” Sy vat die potjie Sorbolene en begin sy vingers een vir een met ’n klont daarvan masseer, dis kennis opgedoen uit haar dae as paramedikus. Sy het mollige, ronde vingers en sy is vreeslik safterig met hom besig. Hy sak agtertoe tot hy neerlê, eina, en sonder dat sy hand uit hare wegtrek. “Haai, Sannie.” Hy voel amper of sy iets met hom doen wat net ’n vrou met ’n man kan doen. Stilletjies is hy bly dat hy nog so ’n bietjie man kan wees. Hy wis die chemo en pynbehandeling het die meeste van die drif wat hy nog oorgehad het, gesmoor. “Ander hand.” Hy gee. Toe het hy seker aan die slaap geraak, want toe hy wakker word, sit Sannie nie meer langs hom op die bed nie. “Sannie?” “Hierso, Benneman.” O, sy het op die stoel langs hom gaan sit met ’n bakkie iets. “Bennie, ek het die heerlikste blanc-mange vir jou gemaak. Met net so ’n titseltjie grenadella. Dit gaan jou nie naar maak nie. Kom sit op laat ek jou kan help.” Hy voel die vorm van die bakkie. Vierkantig, hulle het nie sulke poedingbakkies nie. Poedinglepeltjie staan penregop in die middel van die poeding dat hy daarvan kan lag kry. Sag, hy druk daaraan. Die ene spons. Hy eet langsaam terwyl Sannie eenstryk deur praat. Vra hom, hy’t g’n idee waaroor nie. Hy was altyd ’n stadige eter en ’n uitstekende kakker. Nou, ag mense, hy wil nie eens daaroor praat nie. Hy gee die bakkie terug toe hy klaar is. Hy het omtrent

driekwart opgeëet, sal hy sê. ’n Bries stoot deur die oop vensters. Dis lou en lieflik en streel hom hier agter op sy nek. Hy kan nie sê wanneer laas hy so goed gevoel het nie. “Professor Jannie de Lange. Magtig, dis ’n agtermekaar man daardie. Hy gaan my nog uit hierdie pesding kry. Dis nog nie verby met my nie.” “Jou onkoloog, Bennie?” “Ek glo dit was ’n bestiering van bo dat ek by so ’n man moes uitkom.” “Ons lewe is deurentyd in Sy hande, Bennie. Sy wil geskied, ons moet ons daarvolgens skik. Dit is ons Christelike plig. Bennie, ek gaan jou eendag uitvat Kirstenbosch toe. Jy moet net sê wanneer jy reg is. Jy lyk asvaal vandag. Ek het geweet jy gaan die poedinkie geniet. Ek ken julle mans.” “Sannie, bring bietjie my tjekboek daarso en my pen. Ek wil hê jy moet vir my skryf.” Sannie staan op en kom kortasem aan na die bedkassie. “Bennie, ons het nog nie jou skenking oorhandig aan Coronation Park nie. Dit vat tyd met die mense. Dis intussentyd veilig in Silver Cloud Christian Fellowship se trust. Niemand kan daaraan raak nie. Ons maak net reg vir die Groot Doop. Daar word aan die mense bearbei. Jy moet weet, Bennie, party van die mense is verhard. Dis die drank as jy my vra. Ons laat klein silwer wolkies munt. Elkeen wat bely en gedoop word, kry ’n silwer wolkie. Dis hoe ons weet dié of daardie een is gered. Dan word die tjek oorhandig.” “O.” “Aan wie sal ek die tjek uitmaak, Bennie? Sê maar laat ek skryf vir jou.” “Mattheüs Duiker. Vir die bedrag van vyfhonderdduisend alleenlik.” Hy vou sy hande saam oor sy bors. Ingenome. Wys hom die man wat sommer so ’n bedrag uit sy agtersak kan haal. “Magties, Bennie, jy’s darem maar een van die gulhartigste mense wat ek nog teëgekom het. Ek hoop maar net jou seun waardeer dit. Hy was nou net ek weet nie hoe lank nie oorsee. Dis ’n allemintige klompie geld dié. Nie te versmaaie nie. Ek hoop maar net.”

“Mattheüs se kop staan reg, Sannie. Hy’t ’n baie oulike besigheidskonsep.” “Nee, maar dan is dit goed so, Bennie. Ek dog maar net. Ek wil maar net, hoe sal ek sê. Jy is nommer een vir my, Bennie. Jóú welsyn, dis waaraan ek heel eerste dink. Ek gaan nie toelaat dat enigiemand op hierdie aarde vir jou kom misbruik nie. Daar kan jy op my staatmaak. Nie dat ek Mattheüs, kyk, hy is jou eie seun.” “Waar moet ek teken, Sannie?” Sy plaas die pen in die regte twee vingers en lei sy hand na die stippellyn. Sannie kan nie help om verbaas te wees oor hoe egalig die man nog kan skryf nie. Nie soos ’n oumens nie. Sy wonder soos sy al dikwels in die verlede gewonder het, sê sal sy dit nie, maar sy wonder tog of Anna hierdie merkwaardige man van haar gewaardeer en gekoester het soos dit moes. “Sit weer terug daar in die laaitjie, Sannie. Dankie. Ek gaan nou so ’n rukkie dut, wat. Ek is amper sonder enige pyn vandag. Dis darem maar wonderlik deesdae se mediese wetenskap. Kom soen my dag.” “Sê my, Bennie.” Hy kan hoor sy staan by die voetenent van die bed. “Kom die ander een nog hier by julle aan?” “Wie? Jack?” “Tussen my en jou, Bennie, ek is nie lekker vir daardie man nie. Hy mag miskien ’n onderwyser wees.” “Totsiens nou eers, Sannie.” Hy trek die deken op. Die bed dra hom veilig nes jy ’n kind sal dra, hy sink stadig, tevrede en sonder ’n enkele stoornis. Dis die matras, binneveer-kwaliteit. Hy het nooit geglo in goedkoop koop nie, maak nie saak waarvan Annatjie hom later jare beskuldig het nie. Gaan kyk nou in sy hangkas, daar hang ’n Rex Trueform wat hy in ’61 in Stuttafords gekoop het. Honderd persent nuutwol. Jy kan nou met hom uitstap en die queen gaan ontmoet. Iewers naby die deur van sy studeerkamer kom Sannie nog vir oulaas met ’n gepruttel: “Jy moet sorg dat daar gehou word by wat jy glo, Bennie. Dis jou huis dié en niemand anders s’n nie. Ek hoop maar net daardie seun van jou respekteer jou beginsels, want die vadertjie hoor my, by hom sien ek nie veel nie.”

Hy blaai deur sy resepte soos deur ’n ou fotoalbum, kosbare resepte versamel en oorgeskryf en bygewerk. Die een gekry vorige jaar by sy eks-Suid-Afrikaanse vriende in Antwerpen: swartmossels met hulle baarde gepluk en ordentlik afgespoel en dan gestoom in witwyn en ’n chiffonade van seldery, wortels en prei met ’n titsel room; oukei, dis miskien té te vir sy takeaway. Hy slaan die lêer toe en steek dit weg in die heel onderste laai onder ander papiere en weerstaan die versoeking om hom met porno te laaf, hy weerstaan dit drie maal en gaan lê op sy bed en probeer daar met skreefoë net ’n mens wees, ’n gewone mens met geluk en ’n toekoms, dis al. Toe hy wakker word, masturbeer hy voor ’n ou gunsteling wat hy geboekmerk het, droog hom af met ’n aangekoekte handdoek en loop kombuis toe om te gaan kos maak. Hy besluit op ’n frittata in die groot pan, ’n wig vir Pa, ’n wig môre vir Samantha en die res vir hom. Geheim van ’n frittata is baie fyn gerasperde parmesaan ingeklop by die beslag en as jy seker is sy onderstel is deurgaar, altyd op ’n lae vlam en met die deksel op, rasper jy nog parmesaan oor en steek hom in die oond by 130 °C, jy moet hom maar dophou. Nie tuna ingesit dié slag nie sodat Pa ten minste die ding kan probeer. Baie ryp tamatie. Hy reken die ou man het surigheid nodig. Ag, wie sal weet. En wie’t gedink hy sal so lank hou, daar lui sy klokkie juis. Hy laat staan eers die geklitsery, jy moet heelwat borreltjies inklits anders raak jou frittata te dig. “Pa?” Hy’t ’n kasset ingedruk in sy antieke radio-en-kassetspeler, dis boeremusiek. “Mattie, kom luister net bietjie hierso. Hendrik Susan en sy orkes. Man, ek weet dis nou nie jou klas musiek die nie, maar gee die man net ’n kans. Hy was die meester van die konsertina daai tyd. Luister net ’n slag, Mattie. Hoor hierso: die ‘Moepel Wals’. Net die een keer. Vir Pa.” Hy leun met sy arm op die kaggelmantel en kyk na die man wat regop in sy bed sit met sy twee arms opgehef, besig om dansies uit te voer. Hy probeer hom inleef in die musiek, regtig. Natuurlik het hy dit al in die huis gehoor, nou probeer hy daarna luister asof hy dit die eerste keer hoor. Hy probeer

selfs dink watter soort porno jy saam met konsertinamusiek sal draai. Alles probeer hy. Hy kyk na die man wat klein aksies met sy bolyf en kop en arms uitvoer net asof hy iewers lank gelede in ’n stadsaal met sy dansmaat dans. Die pajamamoue het afgeskuif oor die bleek arms en lig vang sy blouwit naels en al emosie wat hy kan oproep, is ’n (weliswaar al afgesaagde) jammerte vir die man. “Ek loop nou eers, Pa,” sê hy sag. “Ek is besig om iets te maak vir ons.” Hy dog sy pa het hom nie gehoor nie, toe druk hy die stop-knoppie op die radioen-kassetspeler, laat sy arms val en hou Mattheüs vas met ’n blinde staar soos net hy kan. “Weet jy wat vir my ’n raaisel is, Mattie, is wat jy die hele goddelike dag met jouself aanvang. In daardie toe kamer met die deur altyd toe, ure en ure elke dag. Dink jy dis normaal vir ’n sterk jong man soos jy? Pa wonder, jy kan my nie verkwalik nie. Nie dat ek vir jou wil sê wat jy moet doen nie.” In die kombuis gaan haal hy dadelik ’n bier uit die yskas en loop agter op die plaveisel uit. Hier’t hy gedink om weer sy ma se kruietuin te begin waaruit hy dan sou kon vars goed pluk en saad oes en gebruik in sy takeaway. Ag, te hel met alles. Álles, asseblief. Een gehawende basiliekruidplant het oorgebly, sy soet blare happe gevreet deur goggas. Hy pluk die plant met ’n geweld uit en slinger hom agter oor die muur bure toe. Laat hy dit nou maar erken: Hy kan nie wag dat sy pa finaal moet omkap nie. Voorverlede jaar toe hy die slag lank oorgestaan het by vriende in Antwerpen en hulle via ’n vriendin van ’n vriendin verfwerk vir hom gekry het, haar hele woonstel was vol glas, glastafels en glasrakke met glassnuisterye, sy was ’n lesbiër, nie dat dit iets met die glasobsessie te make het nie, hoe dit ook al sy, hy moes so versigtig wees met verfspatsels dat hy saans donker, dit was daar altyd min of meer donker, tuisgekom het, meer uitgeput as wat jy van ’n dag se verfwerk behoort te wees en dis waarskynlik waarom hy so heftig op die pakkie van sy pa af gereageer het. Sorgvuldig toegedraai, ’n pakkie met tydskrifte, In aller Welt, die handelstydskrif van Mercedes-Benz, en die messteker van ’n selfhelpboek daarby: How to Be the Best Car Salesman in Town. Dit was sy pa se manier om hom nogmaals uit te nooi, hy het al baie vantevore op direkte en indirekte maniere, om vennoot te word in Duiker’s Motors. Duiker and Son. Dit was so donners tragies dat hy net met woede daarop kon reageer. Ruisende woede, hy’t al hoe kwater geword vir daardie pakkie oorredingsliteratuur, soos hy jare later daaraan gedink het, vergeet kon hy dit nie. Die magtig ontwikkelde besigheid met ’n reputasie dwarsoor die Kaap: Jy kan ’n miljoenêr word, Mattie,

luister nou vir Pa. En hy, die enigste erfgenaam, ’n nul. Hy poog om die herinnering uit sy gestel te ban, nou, vroeër, die ou, ou vrat, hy rook twee sigarette klaar en gaan binnetoe, klits die beslag op dat dit die werkbank geel bespat, steek die vlam aan, sit die deksel op en gaan haal nog ’n bier uit. Die tragiek is dit: die afkeer wat hy oorhou van die antagonis, van die sleg wat daardie man hom aangedoen het, word hoe langer hoe meer net ’n projeksie wat in sy kop bestaan en nêrens anders nie. Met die bleek man op sy siekbed kan hy dit nie assosieer nie; dit het lankal niks meer met hom te make nie. Die interkom in die kombuis lui. “Mattheüs?” Dis Jack by die hek. Jack het die gewoonte om skielik sonder SMS op te daag met ’n neutrale stemtoon in die mikrofoon soos ’n aankondiging op ’n stasie, welwetende dat daar ’n ander mens in die kamers van hierdie huis is. Mattheüs druk die oop-knoppie, kyk na sy frittata wat veilig-stadig van onder af gaar word en kry Jack net toe hy instap, sy gesigsuitdrukking kompleks en veral afwysend asof hy homself daarmee wil beskerm, hy het hom al so leer ken. Hy trek Jack oor na hom toe en druk sy hande tussen sy baadjie en hemp langs sy sye in en stroop sy baadjie vir hom af, hy kan Jack aan die voering van die baadjie ruik, aan die donkerblou onder elke arm op die blou hemp. “Jack?” Hy dra Jack se baadjie terwyl hulle uitloop en in die kiel van die stoep gaan sit, weg van oë langsaan, vanaf háár boonste verdieping het sy ’n honderd-en-tagtiggrade-uitsig op hulle Duikers se tuin. In die loop vis hy Jack se sigarette en aansteker uit sy binnesak en steek vir elkeen een aan, Jack se hand op sy bakhand om die vlam. “Wat gaan aan, Jack, sê net iets.” Die storie kom met horte en stote uit op die krulyster-bank met sy rooi-en-wit streepkussings, ’n huis-en-tuin-toneel sou dit kon wees. “Gefok” is die woord wat Jack een, twee, drie maal gebruik en Mattheüs kry algaande die sensasie van vertigo asof dit nie Jack is nie, maar hý wat besig is om sy balans te verloor. ’n Sensasie wat verdiep toe Jack sê: “Die mat is onder my voete uitgetrek. Hoe onregverdig is dit, Matt? Hè?” En aan en aan vertel hy met emosie en detail en stadigaan begin Mattheüs in die mat waaroor Jack dit het, begin hy ’n rooi draad

sien wat Jack besig is om in te weef, eers stilletjies sodat hy dit glad nie raaksien of agterkom nie, maar dan felrooier en merkbaarder: het Matt enige idee hoeveel geld hy nog skuld? Hy moes nooit teruggekom het nie, dit eerder oorsee probeer maak het, eerder daar geval het as hy dan moet val. Jack in die kak, hy met sy besigheid iewers ver vorentoe in die verskiet as sy energie lankal op is, dis hoe die toestande nou lyk. Hy is besig om te swik en Jack loop agter hom aan met sy rooi draad wat hy nou so duidelik sien dat die res van die mat vervaag tot dit naderhand net rooi draad is. “Matt, ek trek by jou in. Dis al oplossing. Jy moet my help. Ek bedoel. Ons is in ’n verhouding. Hè? Ek het niks. Ek het ’n paar weke oor dan moet ek daar uit. Ek kom hier bly, Matt,” en hy slaan op die rooi-en-wit streepkussing. Mattheüs staan op en hou sy kop vas en loop op en af op die lang stoep tot by die geelhoutdeur aan die verste kant van die stoep wat lei na die studeerkamer waar Pa sekerlik wakker gebel is deur die interkom en óf Jack se stem uitgemaak het óf net lê en wonder wie dit is terwyl sy sin vir reg en verkeerd, sy wet, fokweet, soos ’n perde-ereksie uittroon. En hy maar heeltyd met sy kop in sy hande: hoe kan hy? Hy kan onmoontlik vir Jack hier laat kom bly. Dit is ononderhandelbaar met ’n klipkop soos Benjamin Duiker wat seker in daardie smerige agterplaas van ’n kop van hom probeer dink hoe lyk dit as twee mans naai, en hoe hulle aan die einde van daardie wye weg by die groot, oop poort van die hel uitkom en dit, daardie diepsondige ding sal hy in der ewigheid nié onder sy dak toelaat nie, die Vader sy hom genadig. Hy hol binnetoe en gryp die pan frittata op die vlam, haal die deksel af en druk dit in die oond wat hy vooraf verwarm het en kry twee biere uit die yskas. Op die stoep is dit nou Jack met sy hande om sy kop op sy knieë wat sit en wag vir ’n antwoord, vir genade. Vir die absurditeit van hierdie situasie (daar is vier slaapkamers in hierdie huis waarvan tans net die een gebruik word) om soos mis voor die son te verdwyn. “Bid jy, Jack?” Mattheüs lag so ’n skewetjie. “Dè, nog ’n bier.” Jack vat dankbaar.

Hy moes ingedut het, want hy raak bewus van ’n geskuifel anderkant sy kamerdeur wat voorheen nie daar was nie. Dit sal Pa wees. Sedert die ou man in die studeerkamer ingetrek het, gaan dit goed met die toilettoeganery. Die kommode is eers op die lange baan geskuif, waarvoor hy en Samantha en Pa inkluis almal dankbaar is, almal lugtig vir daai klankie. Hoewel hy moet erken dat Pa se toilet, die kere wat hy dit met Jik en skropborsel gaan skoonmaak het, slegs die guitigste ou reukie laat opstyg het. Geen parfuum nie, maar ver van walglik. Dis maar een stap ver van die chemo, dis wat dit is. “Pa?” Hy wil eintlik nie dat hy hom hoor nie. Ou man moet leer om op sy eie bene te staan, dit was immers sy keuse om te trek. Hy lê doodstil en luister en sluk toe spoeg kom. (Hy’t pas drie kort pornovideo’s deurgedraf, op die langste ses minute van verhoogde aandag.) Niks. Hy wag vir ’n geluid wat hom gaan laat opstaan alhoewel hy tot elke prys sy siësta wil verleng, die oombliklike postjagse, diepwegsak op ’n warm agtermiddag, sy gunsteling van alle slape. Hy moes weer ingedut het. Hy skrik vir die geluid waarvoor hy lê en wag het. Goed val van die boekrak, die een aan die regterkant as jy afloop na sy kamer wat beteken Pa het sy rigting verloor, dis myle verby die gastetoilet. Hy hoort nie in dié deel van die huis nie. Hy wag nog ’n paar minute en nog en sug en glip in sy broek in, struikel in die linkerbeen en val-val aan tot by die deur wat hy solank met sy vry hand oopmaak en uitloer in die dagskemerte van die gang, slierte in sy lamgeslaapte oë: “Pa?” Niemand. Drie koffietafelboeke het afgeval, hy trap oor hulle. Die gastetoilet se deur staan toe en hy hoor vlees skuur teen lap, ’n oumensgeluidjie uit ’n mond. “Pa, kan ek maar inkom?” “Ag, Mattie tog, ek dog jy kom nooit nie.” Dis ’n mens sat van worstel wat so praat. “Pa, wat gaan aan, jong?” Sy pa sit op die toilet met hande oor hom gevou toe hy hoor Mattheüs kom binne. Die hoof bly geboë, die skouers klein en bang sodat Mattheüs soos

telkens sedert sy pa se siekbed terugskrik vir die mens wat hy daar voor hom sien. Die daglig deur die geriffelde venster bokant die toilet gooi van die pienk van die toiletbak en toiletplank (die kleur was nog sy ma se idee van binnenshuisversiering) terug op die kant van sy pa se bobeen, as jy dit nog so kan noem, en op sy hande en sy kaal hangende hoof en dra net by tot die verontmensliking van hierdie man met die gevolg dat Mattheüs die rolblinding (ook pienk) agter sy pa gaan afpluk en sorg dat net die gedempte lamplig weerskante van die handewasbak aanbly. “Jong, ek weet nie eers of ek dit vir ’n ander mens kan vertel nie,” sê hy en probeer iets moedigs, iets soos ’n gedaan glimlag, iets wat nog oorgebly het in die arsenaal van hierdie eens onverskrokke man. “Maar vir jou kan ek seker maar vertel, Mattie, jy is tog bloed van my bloed. Aai, man, ek sit al ek weet nie hoe lank hier nie. Net water. Dis al. Net ’n ou watertjie. Jy sal nooit kan weet hoe dit voel nie, Mattie.” Hy lig sy hoof en hou sy hande gekruis oor die uitgepluiste skaamhare. “Mattie, ek kan nie meer uitkry wat ek daagliks moet uitkry nie.” Hy wil huil, die man. Hy lig sy een hand en vat lug. “Dis ’n verskriklike ding dié om deur te gaan.” Mattheüs hurk voor sy pa. “Pa, ek dink die tyd het gekom dat ons ’n verpleegster vir Pa kry. Dis die neweeffekte van die Oramorph. Professor De Lange het mos gewaarsku dis wat gaan gebeur. Daar is maniere. Enemas en goed. Ons moet net uitvind. Hoekom sê Pa nou eers. Hoe lank is dit nou al?” “Mattie, nee. Ek wil nie ’n vreemde mens hier om my hê nie. En ek wil ook nie julle, jou en Sissie se geld uitmors nie. Luister nou mooi. Gaan jy nou na ons ou badkamer en kyk daar in die kas, die linkerkantste een, dink ek. Waar jou ma altyd haar goed gebêre het. Daar’s so ’n plat dosie met plastiekhandskoene. Gaan haal hulle vir my laat ek een aantrek en hierdie goed uit my probeer kry. Hoe lank vra jy my? Vandat ek die chemo gekry het, dis hoe lank.” Die stem rys. Die hande nou elk op ’n pajamaknie. “Pa, ek . . . Dis nie die beste, ek bedoel dis nie die aangewese manier om jou stront, ekskuus vir die woord, uit jou te haal nie. Nie as jy ’n siek man is nie. Daar is beter metodes. Daar is pille om jou maag los te maak. Pa is buitendien

kwaai swak. Ek dink nie Pa sal eers kan nie.” “Jong, jy moenie jou ou vader onderskat nie. Gaan haal hulle vir my, asseblief. Jy sê pille? My gestel kan nie nog een enkele pil meer invat nie. Toe loop nou. Ek wag hierso. Bring vir my die goed en dan gaan maak jy solank tee vir Pa. Sonder melk.” Later, in die studeerkamer, sit hy saam met sy pa en tee drink. Syne neem hy met gemmerkoekies van ant Sannie. Hulle praat nie oor die gedoente met die verstopte kak nie. Pa sê ook nie of sy plan gewerk het nie. Jy praat maklik oor bybie-kak en oor honne s’n op die gras, dis deel van die ou lewe. Oor jou eie, en dan nog met jou seun, raak dit moeiliker. Pa hou die eer van sy persoonlike lewe intak en Mattheüs sal nooit eerste daaroor uitvra nie. Hy eet ses gemmerkoekies op en met sy sewende een sien hy die laai van die bedkassie staan groot genoeg oop vir ’n muis. Hy leun oor met onraad wat in hom opstoot en pluk die laai vol oop en sien dadelik die tjekboek lê dwars en nie in sy lengte nie langs Pa se vulpen soos hy hulle altyd wegsit en soos hy weet Pa, netjies op homself en met sy aardse goed, dit sou doen. Pa met die beker tee: “Wat is dit, Mattie? Jy moenie jouself onrustig maak nie, jong.” “Het Pa iets gesoek in die laai? Hier was iemand hier.” “Daar’s iets vir jou, my kind. Maak oop my tjekboek en kyk bietjie daar. Pa het lank gedink oor jou.” Hy slurp die lou swart tee om als te beaam. Mattheüs blaai oop tot by die laaste, pas uitgeskrewe tjek. In ’n oogwink gly hy oor elke jota en tittel. Sy hande met die deur-hom-tot-heilige-ding-geslane tjekboek bewe en hy’s bly Pa kan hom nie sien nie. Hy bloos, hy’s oorstelp. Sy bene word lig, sy arms vlie, in ’n oogopslag word die takeaway op die hoek van Main- en Albertynstraat werklikheid. Duiker’s, die logo, in ’n warm, oranjerooi op die venster, alles sien hy asof die winkel al jare bestaan, hy ruik sommer sy kos, skaaptjops en suurlemoen en tiemie met klein wit cannellini-bone, sy eerste bredie in ’n vlekvryestaalpot. Hy sien ’n tou mense al met die sypaadjie wat in hulle beursies grawe na die regte geld en lippe aflek en opkyk of die tou al korter raak, hy sien Duiker’s Takeaway in Plumstead en Muizenberg, naderhand in Khayelitsha en Langa, bleddie Stellenbosch, oral, hy sien dit duideliker as wat hy ooit sy eie lewe of sy persoonlike geskiedenis of enige aspek van homself kan

sien. Hy tree uit sy bedremmelde limbo-bestaan, hy gaan konkreet word. Hy sal snags sy lampie knip en alle hunkeringe nou eenmaal gesmoor, doodmoeg aan die slaap raak soos gewone mense, sy hande nog die ene borrie, maak nie saak hoe’t hy gewas nie. Vir die eerste maal in sy lewe gaan hy die ryk van die hardwerkende betree. Dis hoe ’n man se hand voel as hy werk – al daai goed. Hy sal gelukkig wees, Pa is reeds. Hy vat die beker tee uit sy pa se hande en omhels hom en hou hom langer vas as wat hy ooit kan onthou. Hy het, soos hulle sê, nie woorde nie. Hy is gans te skaam om te noem dat dit meer is as waarop hy gehoop het. Hy is oorweldig deur die geskenk, deur die gulheid daarvan. (Hoe hét dit dan toe so verkeerd geloop met die toestaan van sy ma se maandelikse toelae aan die einde van haar lewe?) “Sien jy nou,” sê Pa teen sy skouer. “Jy dink mos ek het jou vergeet. Jy dink ek ken jou nie, Mattheüs. Maar ek weet wie jy is, al dink jy nie so nie.” “Ag, Pa.” “Ek wens jou nou alle sukses toe, my kind. Dis nou jou groot kans. Wat gaan jy jou plekkie noem?” “Duiker’s, Pa. Sommer maar net Duiker’s.” En kyk oor sy pa se skouer na die gordyne wat te swaar toegetrek is vir dié tyd van die dag. Huil sal hy nie. “Haai, Mattie. En jy sê my nou eers. Gee my tee dat ek klaarmaak.” Mattheüs plof terug met die tjekboek nog net so oopgevou en toe weet hy wat dit is wat hom gehinder het: wie het die tjek uitgeskryf? Hy kyk na die handskrif op die tjek, blaai terug na die teenblaadjie en verstik byna. Die lae kruiper. “Pa het tog nie dat ant Sannie die tjek uitskryf nie?” “Maar hoe sal ek jou dan nou verras het?” “Ant Sannie van alle mense. Daar is Samantha. Dominee Roelf. Ek sal verkies dat Pa geldsake tussen ons hou.” “Sannie het geskryf en dis klaar. Jy weet, jy moenie haar aandeel aan my versorging onderskat nie. Jy is nie altyd hier nie en nou met die ding van jou besigheid wat kom. Wat moet ek nou heeldag en aldag aanvang, Mattheüs? Sê

my. Ek kan nie die hele goddelike dag net hier lê en skape tel nie.” “Ek sê maar net, Pa.” En hoe gaan sy nou weer daardie huigelagtige tuitbekkie van haar rek oor hom wat op twee-en-dertig nog nooit ’n behoorlike werk gehad het nie: wat vir ’n man is dit? vra jy haar. “Ek sien ’n mooi toekoms vir jou, Mattie.” “Dankie, Pa.” Hy’ s reeds besig om Jack te SMS. Hy wil vanaand geweldig dronk raak saam met Jack en hom oortuig dat hy met hom mag doen wat mans die beste met mekaar doen, vir die eerste keer, die man gaan oor daardie oortredinkie teen hom moet kom. Geweldig, oer-smoordronk vir die allerlaaste keer, daarna is dit arbeid adel. “Daar’s genoeg daar vir ’n bakkie ook. Jy gaan ’n bakkie nodig kry met daardie klas besigheid. Of hoe het jy gedink gaan jy al jou goed aanry?” “Ek het gesien, Pa.” Pa lag, sy hand gekom om die beker tee. Blossie op die wange. Dit moes dan tog goed gegaan het met die krappery in die agterstewe. Om alles uit jou uit te werp ná maande se opgaar: gode sy dank.

Mevrou Lucinda Symes, tweede verdieping, Mediagebou, Roggebaai. Knoffel geëet gisteraand, hy ruik dit agter die Musk Beechies. O, sy is so bly om weer sy gesig te sien. Sy het geweet dis ’n wenresep daardie. Vir haar man ook nog gesê: Iemand moet dit doen hier in die Kaap. Die junk-kos vat oor en almal word net vetter en vetter en diabetes oral. Jy moet met Gesondheid gaan praat as jy wil hoor van die ellende. Lisensie om ’n restaurant te bedryf uitgereik deur die City of Cape Town / IsiXeko saseKapa / Stad Kaapstad. Getjap en geliasseer in die magtige stelsel van die groter Munisipaliteit van Kaapstad met net iemand soos Lucinda Symes en ’n wagwoord wat toegang daartoe het en dit kan verander, sê byvoorbeeld oordra aan ’n nuwe eienaar of iemand, of as jy rotmis in jou stoorkamers het, jou lisensie opskort, of as jy salmonella-hoender verkoop en twintig klante vergif, die lisensie van jou, Mattheüs Duiker, ID-nommer so en so, wegvat. Dit het gou gegaan. Elke middag daag Jack op, hemp ingesteek in sy broek, en sonder sy glimlag wat hom so vertederend vir Mattheüs maak. By hom het hy ’n sespak Windhoek. Die twee staan terug op die sypaadjie, ’n bietjie in anders ry die taxi’s nog jou gat ook af, en skroef elkeen ’n bier oop en kyk hoe dinge vorder. En Jack sonder om reguit na hom te kyk, hou die frons van waar-dink-jymiskien-gaan-ek-bly waarmee hy hom wil indwing in ’n ding wat nie kan nie, nie voor sy pa tot sterwe kom nie. En dit weet Jack. Die signwriter kom, dit neem hom twee dae. Elke dag kom hy met twee kleintjies wat aan sy bene hang, dinge het skeefgeloop by die huis met die vrou en sy ma is ook nie aldag meer by haar sinne genoeg vir sulke kleingoed nie, jy kan sien hy is versot op die tweetjies. Die logo met die mannetjie en die lepel groter as sy hele lyf met ’n spiraal stoom wat bokant die lepel uitkrul, alles teken hy net soos op die papier. Talentvol. Die kinders speel met ’n poppie en sy selfoon en daar’s twee bottels melksjokolade vir hulle, alles op ’n seil wat hy saamgebring het. Toe sit hy die apostroof ná die “s” van Duiker’s Takeaway. “Dit beteken daar’s meer as een Duiker. Dis net ek, Kosie. Dis my besigheid die. Hy moet tussen die ‘r’ en die ‘s’ kom.” “Ek dog dis meneer en meneer se vrou saam in die besigheid.” En toe hy sien

Mattheüs sê niks nie, sê Kosie: “Is mos so met signwriting, Meneer. Jy kyk op die letter voor jou oë en vergeet dis ’n woord.” Hy lag heerlik en verander teen no extra cost sy fout. Cash. Almal wil in kontant betaal word. Ook die ou wat die instap-koelkamer kom installeer. “My probleem is dat ek wil terugeis by SARS, dis hoe dit werk.” “Nee, maar dan laat ek vir Meneer ’n invoicie kry, no sweat. Ek bring hom môre in ’n koevert vir Meneer.” “Dan betaal ek jou dan.” “Haai, Meneer kan mos nie so maak nie. Services delivered, services paid for.” En dit is waar, die koelkamer is kant en klaar en op sy korrekte temperatuur gestel. Hy loop uit waar Jack staan en kettingrook en vra wat moet hy maak. Mense kom verby en gaan staan om te kyk hoe Duiker’s vorm aanneem. En hopelik na ’n plek begin lyk waar hulle sal wil kom kos koop op pad huis toe, spaar die vrou die kombuis vanaand. Jack sê hy’t die koelkamerman so ver vertrou en moet hom verder vertrou. Hy het mos sy nommer. Toe betaal hy hom teen vyf-en-sewentig persent van die koste net om doodseker te maak als is reg met daardie verkoeler-enjin en als en die man, Sam de Beer, is sy naam, trek de duiwel in daar weg in sy vernielde bakkie. Het dit by sy pa geleer, verduidelik Mattheüs. Niemand gaan hom inloop nie. “Jy gaan moet relax, Matt. Dis al wat ek sê. Jy sê self kos smaak kak as dit onder stres gemaak is.” Jack is moer toe buierig. Toe dit begin donker word, gaan sit hulle met die laaste twee biere op kratte binnekant waar dit vir Mattheüs na verf en staalskaafsels uitgeskop deur die lem van ’n slypmasjien ruik, na ’n belowende nuwe besigheid. “Ek gaan sommer hier intrek. Ek gaan hier agter in die stoorkamer op ’n opblaasmatras slaap.” “Jy’s mal, Jack. Hoe lank het jy nog in die koshuis?”

“Week en ’n half. Jy dink. Miskien dink jy ek maak grappies, maar ek het niks soos in niks geld vir ’n woonstel nie.” “Jack, man.” Mattheüs staan sommer op en loop uit in die straatlug, skoon gewaai vir ’n slag, daar’s nog heelwat mense oor dié tyd van die nag wat hom laat wonder hoe laat hy sy takeaway sal toemaak. Eers wil hy net wegkom van Jack af, lief soos hy hom het, net om weer terug te staan en te kyk na sy nuwe bybie. Dis nie dat hy nie aan Jack se dilemma dink nie. Hy’s net nou voluit met sy besigheid besig. En as hy na daai oranje mannetjie-logo kyk met sy groot stomende lepel is hy byna skrikkerig om te trots te wees (miskien slaan dit weer om). En tog stel hy iets, iéts, van sy pa se entrepreneurskap hier ten toon. Die volgende dag begin voorraad van groothandelaars opdaag, een twintigliterkan sonneblomolie en blikke tamatiepuree en fyn seesout en so aan. By Atlas Trading Company in die Bo-Kaap gaan kies hy self sy droëbone en rys en heel speserye. Hy dra die goed van sy bakkie af in stoorkamer toe, die sakke rys en lensies en kekerertjies en cannellini-bone plaas hy op ’n houtpalet teen klammigheid. Voorsorg teen alles. Hy dink aan alles omdat dit heeltyd vir hom voel, hy kan dit nie afskud nie en miskien is dit ook so, dat dit sy laaste kans is dié. Daar kom vra so ’n stewige buksie vir hom of hy kan help en Mattheüs moet dink, ’n voet wil hy nie verkeerd sit nie (die laastekans-angs). Op en af kyk hy die mannetjie wat sleg Engels praat in ’n Franse aksent, Emile van die Kongo sê hy is sy naam, hand kamtig op die heup wag hy om te hoor of hy nou maar kan help; toe wys sy vinger na die logo. O, oukei, die mannetjie in die logo met die groot lepel lyk soos hy, get it? Oukei dan maar. Hy hou dop hoe en waar Emile die goed neersit en onderlangs ook hoe hy lyk. Hy het ’n perfek geronde armspier, net op miniatuurskaal, en breë hande, een ingesteek in ’n swart leerhandskoen met driekwartvingers en gate vir die kneukels. Nee, hy wil niks betaling hê nie, toe die bakkie leeg is. Hy kan hom van sy kos gee as hy eers oopgemaak het. Toe haal Mattheüs een van Jack se biere vir hom uit die koeldrankyskas. Maar gaan hy toe aan’t wuiwe en protesteer met laggende wit tandjies. Is hy dan ’n Moslem? Nee, ook nie, en vat die Coke wat Mattheüs in plaas daarvan uithou en groet iets verskrikliks en

bedank ook nog en waai, dankie, dankie, in die wegloop, ’n rare skepsel en net ’n raps te gaaf om goed te wees met die kneukels van die regterhand wat deur die vier gaatjies van sy handskoen steek.

In daardie laaste week van Jack se verblyf in House Clarence begin hy mos laat in die nag vir hom boodskappe sit op sy Facebook-muur. Klein balbyters terwyl hy lê en porno kyk en as die boodskap inkom, kan hy dit nie verhelp om telkens te kyk nie: Jack met drie oop tasse half ingepak en ’n boks vol boeke. Hy’t die foto so met sy selfoon geneem dat jy net sy kaal bene en sy Jockey en die bagasie kan sien. Onderskrif: Jack en sy aardse besittings maak gereed om te verkas. Eers dink hy Jack is besig om van sy trollie af te raak. Toe, soos dit nag ná nag aangaan, partymaal tot ná een, dink hy dis maar Jack se manier om die uitsetting te hanteer. ’n Joernaal van sy laaste House Clarence-dae. Jack voor die hoofingang van Zilverbosch (Altius et Latius) met die onderskrif: Net nadat Jack van Ryswyk in die kantoor van mister Richard Richardson formeel bedank het as koshuisvader van House Clarence. Jack kyk reguit in die kamera-oog in en kom emosieloos oor, skrikkerig, só outisties. Dit raak byna onmoontlik om sê ’n drie-en-twintig minute lang video ononderbroke deur te kyk sonder om twee of drie Facebook-boodskappe van Jack te kry. Een slag kom hy met Jack voor hom op die skerm, die video geminimaliseer. Dis Jack voor sy stortgordyn met die duikende dolfyne, druppels op sy kaal skouers, en die onderskrif: Net klaar gestort op my sewende laaste nag in House Clarence. Twee briefies van seuns onder my deur ingestoot. Te persoonlik vir Facebook, sal later deel. Kern van die boodskappe: Meneer, ons het jou nodig. Go slow don’t go – sulke goed. Hoe dink jy moet ek voel? Hoe sal hy sê? Terwyl hy laaste plekke binnekant Duiker’s met die dieporanje kwas bykom, hy’t die koskleur gekies vir die muur agter hom, dit lok honger mense, of terwyl hy die twee Füri-messe slyp op sy fyn slypsteen aangeskaf in ’n Chinese groothandel, of terwyl hy met ’n pen sit en breinstorm aan dagspyskaarte, bly Jack in sy agterkop mét Jack se logika van die tweegewelhuis in Rondebosch met sy twee badkamers en vier slaapkamers waarvan drie tans leeg staan. Watter krom logika is dit in ’n stad van driemiljoen met ’n gemengde, eerste- en derdewêreldse ekonomie, en watter soort oudosige bepaling is dit wat hom uit so ’n huis hou. En terwyl hy klippies so groot soos insekoë en grys nes die lensies uit die lensiehoop sorteer, dink hy hoe onmoontlik dit vir iemand soos Jack is wat nooit ryk of bevoorreg grootgeword het nie om die bepaling gegrond op sy pa se godsdienstige oortuigings te verstaan en boonop is daar Jack se opsetlike weiering om dit te wil verstaan, sy verwyt, en waarnatoe dit hulle verhouding kan vat, miskien rotse toe: jy wíl my

nie help nie, Matt. Watse soort mens is jy? Toe, die Dinsdag voordat hy die Vrydag Duiker’s Takeaway wil oopmaak, hoor hy Pa praat oor die telefoon wat hom sedert die blindheid steeds verbaas, hoe hy nommers onthou, dominee Roelf s’n, ant Sannie, natuurlik, professor Jannie de Lange, die lys is lank. Hoofsaaklik weerlê dit alle aannames dat die ou man op sy laaste bene is, hy kan nog tot volgende jaar in daardie studeerkamer woon met alle mag in pag en byna opgewek op die trajek van sy siekbed: dan regopsittend en bloswang kletsend oor die ou dae met ant Sannie, dan swymelend weg of aan’t bykom ná ’n dosis Oramorph en die daaropvolgende stortvloed van beelde wat hy waargeneem het. So volkome buite sy leefwêreld is die hallusinasies dat hy nie anders kan as om dit te wil deel nie. Dwergagtige skepsels op ’n ry op die vensterbank met swaaiende bene in kuitbroeke wat hom bespreek in tale, so gaan dit, en altyd gemeen, so klink dit vir hom. Mattheüs is gefassineer en moedig sy pa aan om alles te vertel, maar te bly dat hy eenmaal uit sy middelklasvoldaanheid geskok word. Ant Sannie, hande in ’n kelk om die ken, is oortuig dis alles uit die bose en as Pa soms te opgewen raak deur hierdie fantastiese ervarings, hoor Mattheüs die vrou bo-oor sy pa prewel-bid. Die persoon aan die ander kant van die telefoon is toe professor De Lange wat vir hom sê: In die haak, Bennie, dit hang net van jou af. Dit hang af van hoe jy voel. Jy moet net die bruin bottels saamvat as die pyn skielik kom. Eenhonderd persent opgewasse om met die N1 drie uur lank Laingsburg toe te ry en dan ’n verdere veertig minute plus op ’n grondpad wat sleg kan wees, rigting oos, na die familieplaas Luiperdskop. Hy het ’n behoefte om Sissie en die dogtertjies te sien. En ou Hannes, sy broer. “Nee, Pa. Nee. Ek wil dan Vrydag oopmaak.” (Hy praat met ’n muur.) “Vrydag is my teiken lankal gewees en Pa weet dit. Vrydag is ideaal. Daar’s baie mense op straat en hulle is betaal en wil iets lekkers doen vir hulleself. Dis die sielkunde. Ek het aan alles gedink.” Met ’n siek man in die kar kan dit skeefloop, alles sien hy binne ’n flits van ’n sekonde met sy besondere aanleg, noem dit wat jy wil. Hy sien Pa skree van die pyn as hulle deur Du Toitskloofpas ry en steeds wil die man nie terugdraai nie. Daar’s die termosfles tee en toebroodjies, soet en met Marmite, en die onderlangse skimpery dat hy te hard rem of: is hy seker hy kan nou verbyry, Pa wonderbaarlik bewus van waar hulle op die pad trek asof hy met ’n derde oog navigeer.

Samantha is met stoflap en stofsuier doenig in die studeerkamer toe Pa die naweekplan na Laingsburg aankondig. Mattheüs beduie sy moet loop, dis privaat. Afstof hier en daar, sy loop nie, silwer DKNY-letters oor haar bors. Pa se hand vat die laken saam in sy hand, die vingers kramp binnetoe en laat los en maak weer so. Hy skuif op en maak hom gereed om uit ’n lêposisie te kom en stadig regop te sit, sy irritasie duidelik uit die gloed op sy gesig af te lees. “Pa is dan die een wat wil hê ek moet met die besigheid begin. Hoe’s Pa se hart dan nou. Ons kan gaan, moenie kerm nie. Ek sal vir Pa vat. Laat ek net eers wegtrek met die takeaway. Alles is gereed, my lensies staan en week in die koelkamer. Alles is net reg vir begin. Ek sál Pa vat.” Hy kom in ’n sitposisie op die bed. Met die kop gekantel vee hy langsaam van regs na links oor sy rooi voorkop. Die afstoffery agtertoe het stil geword. Bye buitekant op die frangipani-bloeisels sweef op een plek. Alles raak doodstil. En net voor sy pa begin, hy ken dit, gun Mattheüs homself ’n laaste gedagte oor hierdie studeerkamer wat nou besmet is met die eienaardige reuk wat die siekte binnegedra het. Alles, maar alles gaan hy verander. “Mattheüs, jy het twintig jaar of meer voor jou om van daardie besigheid ’n sukses te maak. My maande, nee, dis seker weke nou, kan ek op twee hande aftel. Dis nie asof Pa jou nie verstaan nie. As ’n besigheid jou eers byt en jy begin geld maak – dis ’n wonderlike gevoel. Pa wens jou alle sukses toe, Mattie, alle seën. Al wat ek van jou vra, is drie daggies. Dit sal dalk my laaste keer wees op Luiperdskop, wie weet. Ek wil die dogtertjies darem weer net by my hê.” “En as iets met Pa daar gebeur?” (Sal hulle vir Samantha saamvra?) “Daar’s nie eers selfoonontvangs nie. Daar’s niks nie. Hoe kry ons ’n dokter? Jy’t al kwaai verswak, Pa, ek hoor jou mos as jy jou draaie gaan loop. Al die pad Laingsburg toe en terug.” “Ag, boggher jou, Mattheüs. Vir my kom staan en voorsê. Jy sal vir my na Sissie en die dogtertjies toe vat al is dit die laaste ding wat jy vir my doen. Jy kan daai besigheid van jou volgende week se begin oopmaak. Hoeveel jaar was jy oorsee, dis nie asof jy nou so ’n nood het nie. Ek sal nie weer op Luiperdskop uitkom nie. En ou Hannes sal tog nie hiernatoe kom nie. Bang vir die stad. Hy sal seker nie eers my begrafnis kom bywoon nie.”

Mattheüs luister met ’n kop gekantel soos ’n kapokhoender, ’n opgestopte voël op die kaggelrak wat jy kan verskuif nes jy wil, wegbêre ook, hy tel niks in hierdie huis nie en Jack wil intrek, hiér. Al wat hy weet, is dat hy voor sy siel weet, nes vroeër, nes altyd, dat hy moet afskakel van dit wat hy hoor, anders gaan hy iets sê of doen (dis al wysheid wat met sy ouderdom bygekom het) waaroor hy byna onmiddellik daarna spyt gaan kry, nes Benjamin Duiker. “Sal ek vir Meneer gaan tee maak?” vra Samantha koerend agter sy rug. En hy gaan na die drankkabinet om ’n dop vir homself te skink. Hoekom kan hy nie langer die pakt tussen Pa en Samantha verdra nie? Hy slaan een dop weg en skink ’n tweede. En wat maak dit tog aan hom saak? “Ons kan maar môre sommer vroeg wegtrek, het ek gedink. Onthou om die banddruk te tjek vir my, Mattie. Jy weet mos dit staan opgeskryf hier in die binnekant van die deur.” “Ja, Pa.” Hy vee ’n gemorste druppel brandewyn met sy vinger van die houtblad af op en lek dit van sy vinger af. Net nie gaan lê nie, soos gespreek en uitgevoer deur Benjamin Duiker en teen wil en dank nagevolg deur Mattheüs Duiker. Die sweiser kom gelukkig vanmiddag die sekuriteitsdeur insit, begin hy beplan. Hy’t ’n spesiale staaldeur laat maak met ’n swierige “D” op kophoogte en weerskante daarvan twee louriertakke met blare, alles van staal, baie mooi en veel duurder as net jou gewone staaldeur. In sý bleddie toestand al die pad plaas toe. Oukei. Hy sluk. Hy’s magteloos. Oukei. ’n Paar jaar gelede en presies ’n dag voordat hy oorsee sou vertrek, nooi Pa hom mos uit na Duiker’s Motors vir ’n rondleiding: net vir jou, Mattie, dat jy bietjie kan sien wat gaan aan, Pa dink nie jy weet werklik wat hy doen nie. (Pa is so opgewonde soos ’n seun.) By die werkwinkel het hulle begin met die imposante hoëtegnologiemasjiene gekoppel aan die enjins van karre om die enjinfout te diagnoseer nes jy met ’n pasiënt sou maak. Aan John en die ou man, oubaas Smittie, en Syd Dlamini en Dave en aan Benji, Vepi en James word hy voorgestel, al die grease monkeys wat met hulle grys-en-rooi oorpakke met die rooi Mercedes-ster op die bors nie rêrig soos grease monkeys gelyk het nie; en almal kyk vraend of goedig (oubaas Smittie) of smalend na hom, die baas se seun, well, well, spanners in hulle agtersakke, watter soort baas gaan hý wees?

Toe na Spare Parts / Onderdele, op en af met die staalrakke, elke onderdeel klein en groot, elkeen met sy reeksnommer weggepak in vakkies, hy’t g’n idee gehad waar al die goed in ’n kar inpas nie, sommige van die onderdele was vir hom mooi, klein beeldhouwerke; en ook daar is hy voorgestel aan die onderdelespesialis, Novak die Serwiër, met ’n vierkantige ken en borselkop, ’n regte porno-voorkoms, wat hom verseker dat hulle in Duiker’s Motors net die outentieke spares aanhou, loop kyk in Goodwood as jy wil generiese cheap stuff hê, en toe’s hy voorgestel aan Providence, die onderdele-assistente met ’n suiglekker in die kies wat op alles knik-knik; van hulle moet hy sê dat hulle baie gaaf was, waarskynlik vanweë hulle werk met die publiek waar jy ’n aangename front moet behou of jy’s uit. Daarna na die vertoonkamer met ’n groen gepoleerde vloer, ag man, jy kon van daardie vloer af eet, so hou hy van hom, sê Pa. Sy empire. Sy lewe. En wie is daar om dit oor te neem? ’n Leeftyd van berekende vooruitbeplanning en fynslim transaksies. Daar is net een, die eersgeborene, die seun, syne, en hy ís trots op hom, hy is die een wat sal kan voortbou. Móét. Mattheüs onthou dat hy teen daardie tyd gevoel het soos in sy kleintyd toe hulle op die Goodwood-skouterrein op ’n treintjie die spooktonnel binnegery het met flappende gedaantes elke nou en dan daar voor in die donkerte op die spoor waarvoor hy nooit bang geword het nie, nie eens een keer nie, net heel aan die einde, skielik die hand van ’n gees, groter as enige mensehand, slap en jellierig nat skielik agter om jou nek nes jy dink of hoop dis al verby, die beklemming van daardie hand behorende aan ’n onbekende wese wat buitekant sy lewe bestaan, en dis daardie betrokke beklemming wat hy hoe langer hoe sterker daardie middag in Duiker’s ervaar het. Dis asof dit nie eens meer sy pa was wat so met hom aangehou het nie, eerder ’n gestalte van almagtige proporsies verewig as die Aartsteëstander, aanwesig slegs in sy kop. In die hoek sigbaar vanaf Buitenkantstraat ’n reuse-rangskikking met proteas en strelitzias en loof, altyd vars, en toe word hy een vir een voorgestel aan die Mercedes-modelle op die vloer asof hulle karakters is, en dis daar waar sy weerstand, wat die hele middag in die helder verligte, lugverkoelde, effens na rubber en denne-lugverfrisser ruikende vertrekke van Duiker’s aan’t opboue was, weggesmelt het. Daar het Pa sy liefde vir die karre gewys, sy kennis van elke detail, sy bewondering vir die sofistikasie van Duitse tegnologie, sy liefde so waaragtig en opreg dat dit sy beklemming tydelik verlig het, byna heeltemal sou hy sê, sodat hy nie meer daarvan bewus was nie. Jy moet ’n hart van staal hê om nie voor sulke entoesiasme te swig nie en hy sou graag in daardie opgewekte luim die middag wou vaarwel toeroep om in die klubkroeg nie te ver daarvandaan nie ’n dubbele Klippies-en-Coke te gaan wegslaan, maar toe speel

Pa sy troefkaart. Hy vat hom in die hartklop van Duiker’s in, in sy kantoor vat hy hom, te midde van die luuksheid wat so ’n lang en uiters suksesvolle bemoeienis met die motor game, soos sy pa dit genoem het, hom te beurt geval het. Een van die twee sekretaresses het ingewarrel en Pa was in daardie stadium so meegevoer deur sy storie dat hy haar net skrams aan hom voorgestel het. Op ’n skinkbord, Mattie. Jy kan hier ’n miljoenêr word, man. Ons kan die kantoor langsaan vir jou inrig nes jy dit wil hê, Pa sal niks op jou spaar nie. Dis alles joune en dan, dan kan jy mos maak wat jy wil. Het jy al daaraan gedink? Vir ’n man wat verdien, staan niks in die weg nie. The world is at your feet. Alles, álles het toe teruggekeer. “En wat van my kaartjie oorsee?” Pa het so ’n snuiflaggie gegee, soos iemand wat baie ryk is en staan en kyk na ’n arm man wat muntstukke in sy handpalm takseer vir die enkelsigaret wat hy wil koop. “Jou kaartjie oorsee, vergeet daarvan, dis geld gemors op ’n goeie saak. Dié een.” Mattheüs het met sy wysvinger op en af geloop oor die bloedrooi suèdebekleedsel van die leunstoel waarin hy gesit het en niks gesê nie omdat hy niks gehad het om te sê nie. Sy hart was rou, sy binneste uitgehol vir die man voor hom in sy deftige pak, deur ’n ring kon jy hom trek. Niks om vir hom te sê nie. Hy sou ook nie weer daarnatoe kom nie, dit weet hy. Hy sou oorsee gaan en as hy terugkom, sal sy pa al afgetree wees. Daardie een was die laaste besoek, Pa se allerlaaste probeerslag. Hy is lam-pap. “Mattie, sien jy dan nie die moontlikhede nie?” En dis asof die hele kantoor wat sy pa se smaak so uitstal, wat eintlik ’n verlengstuk van die man Benjamin Duiker is, met hom praat. Hy ís lam. Diktong. En treurig, vreeslik. “Veertig, vyftig jaar het ek aan hierdie besigheid gebou. Nie vir myself nie. Vir jou. Jy is my enigste seun.” Hy kon dit nie meer uithou nie. Hy moes wegkom uit die domein waarin sy pa groter as lewensgroot raak en magtig genoeg om hom te oorreed om iets te doen wat hy nie kan of wou doen nie. Hy’t sy sakdoek uit sy jeansak gepluk en sy neus geblaas en uitgeloop, daarin het hy geslaag. Van sy pa se fisieke teenwoordigheid kon hy wegkom; van sy wens, die allerlaaste probeerslag, kon hy hom egter nie afskakel nie. Hy was oorweldig. En dis toe dat hy die deur van een van daardie splinternuwe Mercedese oopgemaak en ingeklim het, die sleutel een verstelling aangedraai het sodat hy die radio kon aanskakel en op daardie oomblik het Cher “Believe” gesing, volmaakte tydsberekening, asof dit net vir hom bedoel is, want hy was volkome verpletterd, en hy het vir die duur van daardie lied van Cher net so met sy

voorkop teen die stuurwiel gesit. “Mattie, wie het jy toe gebruik as jou slagter, jy’t my nooit gesê nie?” vra sy pa sittende op sy siekbed in die studeerkamer. “Ek het vir oom Hentie gebruik. Pa weet mos. Hy doen halaal, alles. Net nie kosjer nie. Ek sal altyd lensies of iets ook maak vir Joodse klante of vir Hindoes en almal wat nie hulle mond aan vleis sit nie. Ek het aan alles gedink.” “Jy het, ek kan sien jy het. O, hier’s die tee nou.” Mattheüs herstel van die dop. En gee ’n rits bevele aan Samantha in die teenwoordigheid van sy pa vir die komende reis, dis al manier hoe hy haar goed gedoen kan kry vir hom. Hy skink ’n laaste dop, verlaat die studeerkamer en gaan kanselleer die groenteen vleisbestelling vir Duiker’s Takeaway vir Vrydag en stel dit uit tot volgende Woensdag toe, hy’s eintlik koud so kalm is hy, en bel vir Jack ook om te sê van die verwikkeling. En hy sê vir hom, opgewonde: “Weet jy wat, Jack, ek sal jou verband vir ’n woonstel betaal. Ek het nou net daaraan gedink. Ek het mos nou geld. Hoekom het ek nog nie daaraan gedink nie? Kyk of jy die naweek ’n woonstel in die hande kan kry.” Jack is vaal aan die ander kant van die lyn. “Jack?” “Ek moet eers daaroor dink. Jy maak deals met my, ek ken jou al. As jy gee, dan is daar aan die ander kant iets wat jy weer wil terughê. Jy sê dis hoe jou pa is, maar jy’s ook so, Matt.” “Fok jou, Jack.” Hy sny die lyn af. ’n Uur gaan verby waarin hy sy naweekkoffer pak en Jack nie uit sy kop kry nie. Samantha pak Pa s’n. “Maar of course, Mattheüs,” sê sy toe sy sien hoe hy haar hiet en gebied, weet wat hy besig is om te doen en sonder om dikbek te word net aangaan. Heluit volwasse, dit moet hy oor haar toegee. Toe’s hy in sy nuwe tweedehandse bakkie Zilverbosch toe met ’n sigaret wat hy aansteek en net so weer uitgooi en hy trek reg voor die ingang na House

Clarence in sonder om te parkeer waar hy moet en drafstap tot in die koshuis met sy spesifieke seunskoshuisreuk en kom voor woonstel nommer twee, mister Jack van Ryswyk, en haal die pakkie sigarette uit sy sak en hou dit vas net om iets in sy rustelose hande te hê, dink nie wat hy wil sê nie, net die rou emosie (op sy sexyste dan vir Jack) wat maak dat hy op die houtdeur hamer sonder om te dink. “Jack,” skree hy. Waar is die bliksem? ’n Deur gaan laer af oop. Pikswart krulhare en pikswart oë wat uitloer. “Mister van Ryswyk’s gone out, Sir.” “About what time did he go out?” Dit het niks met hierdie outjie uit te waaie nie. En tog. “Can’t say, Sir. Maybe about half an hour ago. Can I leave a message for Mister van Ryswyk?” “No thanks.” En hy draai terug na die lig wat deur die ingang oor die plankvloergang met die linoleumloper val. Die swartkop, waarskynlik ’n graadtiener, sal gemerk het hy’s daar om ’n rede. Dié geslag is moers intuïtief. In sy bakkie steek hy eindelik sy sigaret aan en bel Jack op sy selfoon wat afgeskakel is en afgeskakel bly, al om die kwartier bel Mattheüs hom, bel hom totdat hy huil so kwaad is hy toe hy by hulle tuin inry (hy was reeds by Carlucci’s, hekwag by Zilverbosch gevra, alles) en bly bel, maar nou met tussenposes van ’n halfuur, van ’n uur, en uiteindelik van twee uur waartydens hy spaghetti bolognese met gekapte pietersielie bo-op vir hom en Pa klaarmaak. Om die uur daardie nag tot omtrent tweeuur of so, kry hy goed op News Feed van Jack, byna elke keer met ’n foto by. Die rooikop, die Engelsonderwyser Jamie, is op drie van die vier foto’s. Moet dit met Jamie uitklaar, skryf Jack. Hy vermy my in die gange. Dink ek’s onnosel. Seepunt toe vir biertjie. Ek dink jy sal verstaan, Matt. Met ’n foto aangeheg van hom en Jamie by La Perla-restaurant, buitekant op die terras. Sý plek is dit daardie. Hy het vir Jack daaraan voorgestel. Op sy opgefrommelde lakens met die blou skynsel van sy komputerskerm op sy gesig, raak Mattheüs met elke Facebook-foto net meer ontsteld. Die een wat Jack nou stuur, is teen skemer langs die Seepunt-swembad afgeneem, presies wanneer

’n appelkooskleur-lig oor die Atlantiese Oseaan en die stil water van die swembaddens val. In die lig staan Jamie en Jack met sy arm agter om sy skouer gegooi, Jamie se skouer, teen die reling van die promenade wat verbyswenk bo die Seepunt-swembad met sy simmetriese plaveisel, palmbome agter die twee se koppe en laataand-meeue, duisende van hulle wat duik en styg net om hom mal te maak; en dis wat Jack regkry, uit en uit ’n jakkals, en as hy dink, as hy dínk, wat hy alles in daardie man belê het. Elkeen van daardie plekke het hy vir Jack gaan wys, Jack gekluister daar in sy koshuiswoonstel totdat hy, Mattheüs, hom ontmoet en weer lewe gegee het. Jack wat sy skoene agtuur elke aand waks, regte moegoe, met ’n glasie bokswyn uit sy halfmas yskas, leeg behalwe sjokolade waarsonder Jack nie kan leef nie, alleen, net hy, niemand anders by hom of in sy lewe nie, oukei, die koshuis het twee verdiepings vol seuns, maar dit tel nie, net Jack daarso aan’t kyke na daai ellendige show Muvhango. En hy bly maar vashou aan die letsel van daardie nag gedurende sy “wilde tyd”, aan die fatale ding wat hom toe teen sy wil oorgekom het en sonder dat hy iets daarvan geweet het. (Is dit moontlik, het Mattheüs gewonder sonder om dit te sê.) Hoe dit ook al sy, Jack deel skaam uit oor daardie nag, die besonderhede moes hy maar self invul. Hy begryp hoe ’n seer ding dit moet wees om te verwerk en snaaks, Jack wil dit ook nie eintlik verwerk nie alhoewel hy lankal genees is, Jack ís sterk. Steeds hou hy maar daaraan vas en straf Mattheüs daarmee: by my gaan jy nie inkom nie. Dis Jack. Die laaste foto wat gepos is, is van die rooikop op sy eentjie, steeds aangeleun teen die swembadreling, net sy profiel, en omdat die lig oranjekleurig gloei, belig dit die sproete op sy wange en sy neusbrug en maak nie saak hoe de moer of teen dié tyd treurig Mattheüs is nie, hy moet erken dis ’n sexy foto wat hy onmiddellik aftrek na iPhoto en stoor in sy argief van draadtrekfoto’s. Daarna niks meer van Jack nie, seker moeg, en Mattheüs, ook uitgeput en klaar bekommerd oor hoe hy môre gaan opkom en al die pad Laingsburg toe ry met ’n halfdooie mens, gee vir oulaas toe aan die betrokke bedrading van sy brein wat maak dat hy die porno-inspuiting moet gaan haal voordat hy kan klaarmaak en probeer slaap.

Voordag trek hulle daar weg. Pa verkluimd terwyl hy hom help met sy eenhonderdpersent-wol- duffelse jas met horingknope, suiwer vintage én begeerlik, en lei hom kar toe waar hy reeds die enjin en kragtige verwarmer aangeskakel het. Toe hulle die stel halfmaantrappe af is en op die plaveisel kom wat jou na die garages toe vat, druk Pa op sy arm om hulle te laat staan. “Ek weet dié tyd van die dag is daar dou op die grasperk. Is ek reg? En die uitlaatgas van die kar, dié kan ek darem nog ruik. Ek weet nie of daar nog rose is nie. Is daar? Miskien een of twee laatrosies. Ek skat hulle maak al van die rooi saadknoppe.” “Ja, Pa.” En hy vat hom kar toe waar hy moet help om die jas weer uit te trek voordat hy inklim, Pa is nie een vir benoud warm nie. Mattheüs het soos hy voorspel het sleg geslaap laas nag en wanneer hy bietjies ingesluimer het, was hy in ’n land kolkend van beelde. Nou probeer hy net kophou, hy probeer lief wees met sy pa sodat niks skeefloop nie, hy wil die hele naweek so hê, sodat hy in ’n positiewe stemming terugkeer Kaap toe en sy besigheid kan begin. Toe Pa ingehelp is, gaan haal hy die mandjie met twee Granny Smiths, grofbruinbrood-toebroodjies (net Marmite), ’n termosfles swart tee en sy regterarm om die plastiekhouer met twee bottels Oramorph, twee beteken veilig speel, en dan bly daar net die ding met Jack nog oor waarmee hy nie netjies kan maak nie soos met sy pa wat al amper soos ’n bybietjie is, besef hy nou, dis soos om met ’n bybie op reis te gaan. Die dag breek toe die hek oopgly en hulle uittrek. In die truspieël kom ’n verskynsel in mauve kamerjas aangedraf. Ant Sannie. Is sy altyd so vroeg op of is dit aspris? “Bennie, Mattheüs. Wag, ek het iets vir julle.” Wie kan so vroeg so vrolik wees. Sy het by haar ’n Tupperware-houer met waslap vervars met lemoenskil en ’n paar van die stewige plastieksakkies. “Vir die naar, Mattheüs, ek het gedink julle sal nie daaraan dink nie.” Hy vat dit aan en raak aan haar hande warm soos ’n ma s’n. Sy loer deur na Pa. (Sy’t nog nie tande geborsel nie.) “Vir wat sit jy dan soos ’n verkluimde kuiken daar, Bennie?” En laat die ou man lag. “Sannie, kyk lat ons huis nie berowe word nie. Ons gaan bietjie plaas toe. Seker my laaste keer.”

“Ag, moenie laf wees nie, Bennie. Jy’t nog baie sening aan jou. Mattheüs, kyk mooi na jou pa, jong. Dis ’n voorreg, onthou net dit.” (Hemeltjie tog.) “En bring vir my van daai lekker Laingsburg-biltong saam.” Mattheüs haal sy voet van die rem en begin stadig aanry met ant Sannie trippelend in mauve pantoffels hier by sy venster wat hy ook besig is om stadig op te rol. “Baai, julle, baai-baai, Bennie,” kwyl sy agter die stert van die spierwit gewas en gepoetste Mercedes aan, die klein christenheks. Soos die kar aanrol, baklei hy teen die versoeking om gou ’n draai te maak by House Clarence om Jack op te klop. Aan sy gesigsuitdrukking in die halfoopgemaakte deur sal hy kan sien of die klein bliksem alleen daar is of nie, en as hy nie laas nag alleen in sy woonstel geslaap het nie, het hy dan ’n treitering wat al die pad kan saamry tot in Laingsburg, so ’n kluitjie waaraan hy obsessief kan herkou. Jaloesie in al sy skakerings, kan hy eerlikwaar sê, was nog nooit iets waaraan hy hom skuldig gemaak het nie; dis net sy huidige kwesbaarheid met sy verswakkende pa en die uitstellery met sy besigheid wat maak dat hy sekuriteit by Jack soek, en die wete (dit soek hy ook) dat Jack hom asseblief nie moet verkwalik dat hy nie nou by Poinsettiaweg nege kan intrek nie. Hy kyk na die man wat langs hom sit, hande gevou op sy skoot en met sy dooie oë reguit voor hom uit. By die T-aansluiting voor die Meent draai hy links om op die N5 te kom, wat beteken dat hy besluit het om nie te gaan seker maak oor Jack nie; hy gaan net so in ’n staat van bespiegeling bly hang. Ná ’n ruk op die N1: “Is ons nou hierso by daardie garage met die Woolworthswinkel, nè, Mattie? Want dan moet jy vir my stop. Ek wil hê jy moet vir die drie dogtertjies elkeen lekkergoed gaan koop en iets lekkers vir Sissie, net wat jy dink.” “Hoe weet Pa ons is hier?” Pa lag skelm. “As mens op ’n plaas grootgeword het, het jy van kleins af ’n ingeboude sin vir rigting. Net die slag in Stuttgart, nee wragtig, ek sê vir jou ma die son kom môre daardie kant van ons hotel af op. Toe’s ek heeltemal verkeerd.” Hy het met die vertrek uit Kaapstad al hoe geestiger geraak. Toe, terwyl hy pakkies lekkergoed uitsoek, besef hy dat Jack, rasioneel beskou, nie eens vreeslik ongewoon optree nie. Jack hou by sy logika en wil hom net terugkry omdat hy weier dat hy by hulle intrek. Ten diepste is dit Jack wat lankal

nie meer weet of nooit geweet het nie dat die seun die vader moet respekteer en help tot op sy laaste dag, nie asof hý altyd wil nie, dis eerder ’n gegewe, gegrein in sy aard. Die besef gee hom ’n mate van gerustheid. En Mattheüs (oukei, drie pakkies Mini Liquorice Allsorts by) neem hom voor dat hy alles gaan doen om dit aangenaam te maak vir sy pa, want hy sal nie weer plaas toe gaan nie. Dis vir oulaas dié. Hy is vir hom lief, dit kan hy maar sê. Dis ’n bepaalde soort liefde. Met Jack is dit meer kompleks. Ten minste is daar nou ’n halfwas wete dat Jack hom nie gaan los nie. Dis ’n speletjie waarvan Jack hou. Kan jy dink watter laagtepunt hy bereik het oor die hele ding by Zilverbosch? Toe kom die kak net daar naby Worcester. Toe weet hy hierdie naweek kan nie gladweg verloop nie, maak nie saak hoe hard hy probeer nie, die noodlot storm hom in meervoudige gestaltes en uit alle moontlike rigtings. Papwiel. Linker- of regteragter. ’n Rooi ogie flits op die paneelbord. Soos sy liggaamshitte styg en die harigheid op sy voorarms en bobene affekteer en hy bewus raak van sy oorverhitte gesig, skiet sy niebestuurdershand deur die stuurwiel om die rooi liggie te bedek wat hom laat lag, benoud, en verder benoud oor Pa se hande wat weerskante aan die wolle skaapvel, die sitplekoortreksel, gryp. “Mattie?” “Papwiel, Pa. Ek weet dit.” “Het jy dan nie die banddruk laat tjek nie?” Ongeduld, die ongenadige Benjamin Duiker-weergawe. “Dis nie dit nie, Pa. Ek het, maar dis nie dit nie.” “Dis splinternuwe bande daardie.” Sy ongeduld nou breidelloos. “Dit moes ’n spyker of ’n ding gewees het, Pa. Hoe moet ek weet? Ek het gedog hierdie karre kry nie papwiele nie.” “Dis ’n onnosele ding om te sê. Alle karre kry papwiele.” Hy laat die spoed van 110 na 90 na 60 na 40 km/h val en hou ver links binne die

geel strook. Die verkeer van vragmotors en karre en bussies ruk die kar soos hulle verbyjaag. Soos van dié klas kar verwag kan word, hou hy sy balans verstommend goed en Mattheüs roep onwillekeurig ’n hardeporno-beeld op as ’n vorm van verlossing uit ’n situasie wat op die grens van onhanteerbaarheid is: hier kan hy nie stop nie. Te gevaarlik. Hier is bitterlik arm mense in hierdie land, opportuniste wat in die portjacksonbos hier langs die pad of tussen die wingerde fokweetwaar skuilhou, en daar staan die wit Mercedes gestrand met binne-in net ’n gedaan ou man en dit is presies hoe dit lyk: geld, wallets, selfone, horlosies, los geld in die cubbyhole – waa’s die gun, jou wit poes? – Pa se Florsheims, donkerbrille, al die laniegoed, sy laptop het hy darem by die huis gelos. En hy wat hom doodsukkel; hy kan nie eens naastenby sê hoe lank dit gaan vat om die spaarwiel aan te kry nie. Eers moet al die bagasie uitgepak word en dan skil jy die grys mat van die kattebakvloer af weg waar die spaarwiel in sy holte lê met die gereedskap in ’n pikswart sakkie met twee wit handskoene, Duitsers dink aan alles, en die proses op die oog af gebruikersvriendelik, maar die Merc, my maat, dis ’n ander storie daai. Die klein groen stippel, klein, vernaamlik klein, van BP Ultra City in die verte, sien hy dit of is dit slegs omdat hy dit wil sien? “Jy moet nou aftrek, Mattheüs. Op die daad of jy gaan daardie band flenters ry en dan is jy op die bleddie rim. Jy kan groot skade vir ons maak hier. So ’n band kos baie, ons sal daardie een nog kan laat versool. Trek af, Mattheüs!” “Oukei, Pa. Bly net kalm, asseblief.” Hy bly teen 40 km/h aansukkel teen sy pa se bevel in en vreet die pad op, so reguit en noukeurig hou hy binne daardie geel strook dat hy hom oortuig dat sy pa nie eens gaan agterkom dat hulle nog beweeg nie, dis al wat hy teenoor homself bly sê en hy raak geweldig positief oor die immer groter wordende groen ligte van BP Ultra City, oortuig dat hulle tot daar gaan kom. Die wielspanner, jy sien. Tussen die haartjies en die vel op sy voorarm kriewel daar nou letterlik goedjies soos krappies, soos STD crabs, bedoel hy: die wielspanner is nie by die spaarwiel waar hy netjies op sy plek behoort te wees nie. Hy was om die minste te sê donker gesuip, drieuur, halfvier daardie Sondagoggend met ’n geparfumeerde pick-up op sy hak, nie wat jy sal noem superslank nie, maar daardie tyd van die nag, beggars, jy weet mos wat hulle sê.

Hulle twee is besig om hulle weg deur die klubbers buitentoe te baan sauna toe vir laaste sintuiglike plesier, die brein lankal moer toe, toe hy ’n SMS kry van Abrie Spannenberg, fors, fris kêrel, gawer kan jy nie kry nie, met sy opgewarmde sproetvel wil jy hom net daar opvreet. Sy wielspanner is soek. Kan Matt hom nie uithelp nie? Hy en sy optelseun kom buite en skep asem en steek Strandstraat oor en loop op na sy kar waar Etienne teen dié tyd van sy sinne af gerook oor die Mercedes waghou. Daar kom Abrie aangeloop en omhels hom met familiêre warmte. Die spanner onder die spaarwiel word uitgehaal, Abrie doen dit sommer self. “Luister, Matt,” want Abrie ken nanag-jagsheid as hy dit sien, “loop julle twee maar solank aan, ek kom Woensdag in stad toe en kom lewer die spanner in jou hande af.” O nee, dis alles dood in die haak, hy vertrou Abrie honderd persent, komende uit so ’n skatryk, eksklusief Mercedes-ryende, appelboerfamilie van Grabouw. En hy en pick-up loop op en regs en weer regs en verdwyn in die stomende holtes van die sauna waar hy vir pokkellyfie, neulend van drif, in ’n stoomwolk afskud en verruil vir iets anders met meer spier en minder losvleis, en die spanner sal nou nog kom, besef hy, teleurgesteld met Abrie, terwyl hulle teen 40 km/h aansukkel asof in stilstaande stadige aksie, as daar so iets bestaan. (Kom Pa dit agter?) “Mattheüs, jy gaan my nou baie, baie kwaad maak. Daardie band is teen dié tyd op sy laaste nerf. Jy mors mos nou met my.” En hy trap met al twee skoene die vloer voor hom vas om aan te dui: stop, stop. “Hoe dink jy miskien kan ons hier stop? Dit gaan my vyf minute of langer vat om al die goed uit te pak net om by die spaarwiel te kom. Dan nog tien of meer om die kar op te jack. Dan nog die wiel aankry en alles. Teen daai tyd is ons omring. Dit gaan hulle nie langer as vyf minute vat om agter te kom hier staan ’n rykmanskar langs die pad nie. Het Pa al daaraan gedink? Op ’n goue skinkbord. Ons is prooi, Pa, het jy al daaraan gedink voordat jy op my begin skree?” Pa bly stil. Hy krap in die skaapwol en verskuif sy hande na sy knieë in donkerbruin flannels en bons daar, en dan val sy hande weerskante van sy bene oop, smekend van hulpelose woede. “Jy het altyd ’n antwoord. Jy maak my klaar, Mattheüs. Jy gaan my uitroei nog voor ek dood is.” “Luister, Pa. Ons het hier met ’n papwiel te doen en met ’n chronies siek bejaarde man en met een outjie wat in bomenslik vinnige tyd ’n spaarwiel moet aansit en met Suid-Afrika. Dis dit. Ek weet nie watse goed Pa nou van praat nie.”

Hy skat vyf, op sy meeste sewe kilometer tot by Ultra City en dan moet hy uitwerk hoe hy nie vir Pa gaan vertel die donnerse wielspanner lê in ’n gay appelboertjie se kar nie, beloftes, beloftes, en al waarop hy hoop, is dat daar Mercedes-karre gaan wees by Ultra City, Mercedes-eienaars is bekend vir hulle behulpsaamheid met mede-Mercedes-eienaars; in die ou dae, onthou hy, het twee Mercedese wat verby mekaar ry hoofligte aan en af geflits om die eksklusiewe kameraderie te bevestig. Pa sê nie ’n woord verder nie. Hy lyk nog kleiner daar waar hy sit en van onder die geslote ooglede kruip daar nou twee straaltjies wat oor sy wange afloop op die allertreurigste wyse moontlik. Ag Pa tog, gee hom net ’n kans en alles sal regkom. Maar hy swyg, oorweldig deur die situasie, nooit moes hy toegegee het oor die reis nie. Drie kilometer, kan nie veel verder wees nie, sy flikkerlig klaar aan. Die plan lyk so: Hy sal ’n veilige parkeerruimte soek met plek langsaan oop sodat hy die spaarwiel kan aansit en heeltyd uitkyk na ’n ander Mercedes waar hy wil gaan vra of hy gou hulle spanner kan leen en dan gou swart tee vir Pa skink voordat hy begin. Miskien is daar selfs iemand wat handgee. Met die afdraai kan hy voel hoe skil die laaste laag rubber van die onherstelbaar beskadigde band af sodat hulle nou op die rim aankruie, wat hom vir die eerste keer werklik bang maak. Die spaarwiel van ’n Mercedes is mos effens kleiner, dis ’n tydelike storie. As die rim van die papwiel ook onherstelbaar beskadig is, is hulle anderkant kakstraat en sy pa só ver, dit kan hy waarborg, van beroerte. “Mattheüs, jy gaan my nou eers moet toilet toe help.” Die woede het plek gemaak vir ’n besonder ysige kilheid. “Nee, dis reg, Pa. Ek gaan sommer solank kyk of ek ’n ander Mercedes-ou sien wat my kan help dan’s ons sommer gou-gou klaar.” Hy skakel af. Hy bewe so groot soos hy is. Hulle is veilig. “’n Ander ou? Luister, Mattheüs, ek sien nou mooi wat hier aangaan. Jy’s te kaksleg om self daardie band aan te sit. Nee, o wragtig. Help. My. Hierso.” Hy’t die deur oop en trap buitentoe. “Luister,” terwyl hulle tree vir tree aanloop na die kleedkamers, “ek ken vir ou Gawie van Straaten, bestuurder hierso by Worcester Mercedes. Ou maat van my,

ook al jarre in die motor game. Kry sy nommer laat ek met hom praat. Laat hy ons kom help, magtig. So kan mens nie sukkel nie. Hoe lyk daardie rim? Is daar nog iets van hom oor? Werklik, Mattheüs, ek kan dit nou maar vir jou sê, vandag het jy my diep teleurgestel.” Hy skakel gidsinligting, verlig om nie verder na die ou man se gesanik te luister nie. Al wat hy voor hom sien, is ’n Mercedes-werkwinkel met die geperforeerde wande waaraan die gereedskap hang, ’n wielspanner sien hy, tien of sommer twaalf van hulle. “O, meneer Van Straaten? Nee, hy’s lankal nie meer hier by die Worcester-tak nie. Hy’s Umhlanga toe, hulle het vir hom die bestuurderspos aangebied. Sy vrou kom mos van Natal af. Hulle is vreeslik gelukkig daar.” Hy vra skor maar ferm, hy’t ’n koffie by die Wimpy bestel en kokend weggeslaan terwyl hy vir sy kakkende pa wag, kan hulle asseblief, dringend, sy pa is doodsiek, ’n wielspanner stuur hier na Ultra City, Mercedes E-klas, hy sal die laaste sent betaal, asseblief tog, met wie praat hy nou? Wendy. Wendy, asseblief, hy vra mooi. Sy pa is verskriklik siek. Hy gaan nou-nou morfien moet inkry. Kort stilte, hy dog hy los op. “Oukei, net vir jou, Matthew. Ek gaan kyk wie kan ek kry, ons is flat-out hierso. Gee my net weer jou nommertjie? Oukei, het hom. Nou hoe ry julle mense dan sonder julle spanners?” Hy sien sy pa uitgestrompel kom met een van die mans in BP-uniform wat hom lei. Hy drink die laaste van sy koffie net so en hol oor, hy’s nog vrek vandag ook nog. Hy vat oor en bedank vir Sebego en kondig aan Worcester Mercedes stuur iemand om te kom help, Gawie van Straaten is jare gelede al oorgeplaas Umhlanga toe. “Mattie, ek kon weer niks uitkry nie. Ek het ’n dous van daardie medisyne nodig. Ek het ’n steekpyn hier in my onderbuik. Dit voel of dit ’n lem is wat besig is om in my vlees in te werk.”

@ Carlucci’s, facebook Jack. Anybody out there? Hy drink ’n laaste bier in een van die slank, ingegorde Peroni-glase (36-24-36) wat saam met die betrokke biermerk kom en stap in die rigting van Matt-hulle se huis, so ’n halfuur se stap. Hy stap flink en regop, nie soos iemand wat gedrink het nie. Hy dink aan niks besonders nie. Die vinnig opeenvolgende biere het hom lighoofdig gemaak, selfs ’n bietjie gelukkig ná die afgelope wanskapige weke. Hy kies elke keer die regte afdraai wat hom op die kortste pad soontoe gaan vat. Sewe karre kom agter hom verby en vier aan die oorkant van die pad. Soos hy naderkom, kom hy een maal ADT-wagte op fietse teë. Al twee kyk in sy rigting. Wat? Oukei, dis hulle werk. Hy knik. Rooi kelke in die donkergroen heinings, nogal mooi, en van die blou trossiestruike, hy ken nie hulle naam nie. Toe’s hy voor die Duikers se hek. Die verbode hek. Die hek bestaan uit drie staale wat breed span voor die dubbele oprit. Op kophoogte is daar ’n rand fleur de lis, maar so gesweis dat die staalpunt van elke blom meer soos ’n spies lyk wat jou boude flenters gaan steek, sou jy probeer oorklouter. Jack loer deur twee van die staalspiese, die opening is ’n handbreedte. Vanuit die tuin skyn twee versteekte ligte op die twee gewels aan die voorkant van die huis. Op die stoep is daar twee koetslampies aan elke kant van die breë voordeur met sy boen onderklap. Bokant die garages is ook ’n spreilig. Langs die oprit brand daar drie grondligte aan elke kant en regs in ’n bedding struike en goed is daar ook een helder spreilig wat oor die grasperk heen skyn. Om in te kom, as jy kan, en jou ongemerk van die hek tot op die stoep te kry en te hoop die voordeur is oopgesluit en dan deur die voorportaal links met die gang af tot in Matt se kamer te kom, is ’n bomenslike saak. Jack kyk op en af in die straat en druk toe die knoppie van die interkom. Hy hou sy oor daarteen en luister na die statiese krakies wat die oop kanaal na hom stuur. Dis ’n hol huis. Niemand binnekant nie. Hy laat los die knoppie en steek sy hande in sy sakke en staan net so daar. ’n ADT-wag kom op sy fiets aangery. “Can I help you, Sir?” My vriend bly hier, sê hy. Just checking. Nee, hy hoef nie te worrie nie. Hulle doen die optjekwerk. Dis hulle werk, dag en nag. Die wag bekyk hom van onder sy pet. Jack bied vir hom ’n sigaret aan wat hy dankbaar vat. Hy hang nog ’n rukkie op sy fiets daar rond, die sigaret gebêre in die bosak van sy bottelgroen uniform, vir later. Hy vertrou nie heeltemal die vrede nie. En ook is daar net nie

genoeg om hom agterdogtig te maak nie. “Good night, Sir.” Jack talm nog ’n goeie vyf minute of langer daar. En doen sy verkenwerk. Hy kyk stadig van die oprit na heel regs in die tuin waar ’n smal spoelklippaadjie om die huis lei. Aan die suidekant van die huis is nog ’n gewel, net soos die voorste twee, en onder die gewel is die studeerkamer se vensters waar oom Bennie nou ingetrek het. Hy was al drie keer in die studeerkamer, elke keer as oom Bennie nie daar is nie. Elke keer het Matt vir hulle drankies uit die drankkabinet geskink. Hy lig sommer die bottel so windgat elmboog in die lug, asof die plek aan hom behoort. En hulle sit daar, te gesellig. Hy’t vir Matt gesê: Dis seker hoe ryk mense voel. Matt het gesê hy’t nog nooit in sy lewe soos ’n ryk mens gevoel nie. Toe’t hy wydsbeen op Matt gaan sit op die wye leunstoel en hom speels in sy ribbes geboks. Matt het daarvan gehou; Matt hou van alle fisieke aanraking. Sê maar vir my oom Bennie, het die ou top al ’n paar keer vir hom gesê. Nogtans het hy die nodige afstand tussen hom en die oom behou. Oor oom Bennie se skaars bedekte homofobie is hy nie onnosel nie. In Matt se kamer is hy op sy tuisste. Dis heeltemal anders as die res van die huis waar elke ding sy plek het, elke ding sus en so uitgesoek om die Kaaps-Hollandse buite- en binneargitektuur te komplementeer. Agter Matt se toe deur, definitief bot toe, brand daar slegs die een lae lamp. Die gordyne is ook toegetrek. Eerlikwaar, as hy daaraan dink. Nee, hy kan nie eens sê watter kleur die mure in Matt se kamer is nie. En altyd met ’n frisson van seks wat daar hang. En op Matt se komputer, asof hy dit nie weet nie, asof hy dit nie al lankal weet nie, honderde pornovideo’s geboekmerk. Dis hoe dinge staan. Hopelik nie vir altyd nie. Whatever. As jy jou in Matt se kamer bevind, is jy in ’n Matt-geskepte ruimte met reëls à la Matt. Die Duikers se huis is op ’n hoek en van regterkantste bure is daar dus geen sprake nie. Links is die dubbelverdieping van die Sannie-vrou. As hy voor die heel linkerkantste paneel van die hek staan, is hy buite sig van daardie huis. (Die lig in een van die boonste vertrekke het nou juis aangegaan. Dis presies 19:15 in die aand.) As hy voor die middelste paneel staan, kan hy die grootste deel van haar huis sien. Voor die regterkantste paneel is die volledige huis sigbaar. Hy neem aan sy mensekop tussen die staalspiese is ook dan vanaf haar boonste verdieping sigbaar. Hy neem al die goed waar, stoor dit en dink nie verder daaroor nie.

@ die Duiker-huis, facebook hy vir sy vriendin Charnie. Charnie: Matt dan nie plaas toe nie? Met die ou top. Jack: Het ’n meesterplan. Charnie: Wat? Jack: Kannie sê. Plan = ’n bom. Charnie: Bom? Jack: Bom van ’n plan. Charnie: Net nie aanjaag, asb. Jack. Jack: OK, sal so maak. Charnie: x Hy gaan staan voor die middelste paneel van die hek en draai sy rug op die huis en neem ’n foto van homself. Op pad draal hy. Twee maal gaan staan hy, die eerste keer nog binne sig van die huis, en stuur die foto wat hy pas afgeneem het na Matt toe. Die laaste keer gaan staan hy oorkant ’n huis waar ’n waghond histeries lostrek. Ja, ja, praat hy met die dier. Hy’s nou op die verste hoek van Poinsettiaweg waar jy nog net ’n glimp van die staalgroen hek kan kry.

Laatmiddag toe die omliggende Karooveld verander van droog en hardgrys na droog en geelgrys, nader hulle Laingsburg. Pa se nek lig van die stutkussing, verrys uit die swymeling waarin hy verkeer het en beur na bo, amper soos dié van ’n eend wat geduik het en nou weer opkom, die nek inderdaad ’n bietjie soos dié van ’n eend wat nekvere verloor het weens ouderdom of in ’n noue ontkoming aan ’n jakkalsaanval – ’n eensame nek, dink Mattheüs, en wens dat hy dit kon toedraai met een van sy wolserpe, as dit maar net ’n raps kouer was. Hy het die behoefte om Pa te beskerm teen die blik van Sissie en in ’n mindere mate dié van oom Hannes. Oor hoe die drie dogtertjies hulle oupa gaan sien, gee hy nie ’n duit om nie, hulle is kinders, kinders aanvaar alles. En oor watsenaam, Marko sy swaer, solank hy net sorg dat sy, Mattheüs se glas, vol is, verder het hy vrede met ’n man wat homself byna nie sover kan bring om oor meer met hom te praat as die weer nie. En dit terwyl almal weet, hy en Jack vir seker, dat ook oom Hannes gay is en al die jare so was in daardie flappende wit broeke van hom met die geparste turnups en gestrykte hemde, genoeg oopgeknoop om plek te maak vir die paisleykrawat op ’n Saterdagaand by ’n braaivleis met bier en brandy op ’n donnerse Karooplaas. Die laaste keer toe oom Hannes Kaap toe gekom het, dit voel ook al weer lank gelede, vat hy en Jack hom sommer na die nuwe Labia-teater om na daardie gay-cowboyfliek Brokeback Mountain te gaan kyk, die man was omtrent flou. Die res van die naweek met hulle die film probeer uitlê, nie dat daar veel was om uit te lê nie, eerder sy behoefte wou hy uitpraat, en dan kom Pa of Sissie skielik by die vertrek ingeloop en hy slaan bot toe. “Dis hier waar die verskriklike oorstroming mos was,” sê Pa toe hulle teen 40 km/h die dorp binnery, daar sit altyd ’n spietkop met ’n kamera links onder ’n doringboom. En toe is daar mos die ou man wat aan ’n boomstomp vasklou en wegspoel tot in die dam en daar sien hy sy ou vrou wat vasklou aan ’n boomstomp aan die ander kant van die dam en hy roep uit: Is dit jy, Marie? voltooi Mattheüs sy pa se storie, want as hy dit weer moet hoor, raak hy van sy kop af. Sy pa se nek swik toe hulle oor ’n spoedbult ry; Mattheüs kyk na hom, ril toe hy sien hoe hy terugtrek ten aanhore van sy seun se stembuiging, die vuishou, en oor die punt wat hy wou maak, wou inboor, deur gou die storie self af te rammel

sonder om die ou man die geleentheid te gee om deur die hervertelling van sy storie die nostalgie daaraan te geniet. “Jammer, Pa, ek het dit nie so bedoel nie,” maar weet hy sê dit te sag vir sy pa om te hoor, sy pa buitendien weer afgeskakel, onttrek in sy morfienwêreld. Anderkant Laingsburg verby die koppie waarop daar in afskilferende kalkklip geskrewe staan Dra Wol, draai hy regs af en ry oor ’n skaflike grondpad tot by die spoorlyn waar hy stop, oppas-kyk vir die Shosholoza Meyl, die naam vir die asierstrein wat hy nog nooit heeltemal kon uitwerk nie, dan verder aan oor ’n grondpad wat nou ’n tweespoor geword het en jou vir vyf-en-dertig kilometer of so tot by Luiperdskop vat. Die slakkepas op die grondpad maak dat sy pa weer opbeur, swak soos hy hom nog selde voorheen gesien het. Dit gaan óf sy einde beteken, die besoek, óf hy weet nie wat nie. Sissie het hy gisteraand gebel en gewaarsku teen skok: “Jy het hom lanklaas gesien, hy het intussen geweldig agteruitgegaan, Sis. Jy gaan jou moet voorberei.” Aan die ander kant van die lyn op daardie telefoonkontrepsie, ’n stoel met ’n gestopte vierkantige kussing met ’n goudomboorsel en langsaan die verhewe tafeltjie met die foon, alles in een, het sy stilgebly. Toe gesê: “Dankie, Matt.” En hy kon hoor dis innig bedoel, wat hom positief gestem het oor die besoek. Met die hoofligte nou aan op die tweespoor (“Mattie, het jy aangeskakel?”), blonde graskuiwe albei kante van die pad, ry hulle twee aan. Mattheüs het sy venster halfpad laat afgly om hopelik van die veld in te asem en kwel hom nou daaroor of hy nie ’n fout gemaak het om nie sy laptop saam te bring nie. Agtertoe op die plaas kan jy die berg uitklim en dan is daar ’n plato met ’n platterige swart klip, nog laas met ’n stapeltjie klippe gemerk as die bobbejane dit nie al omgesmyt het nie, waar jy tog ’n sein kan opvang. Die feit bly staan, aanloklik so in die aanskemerende aand met veldasem by die venster in, dat hy ’n argief van pornobeelde op sy komputer het, ’n imposante versameling opgebou oor die jare en dit sou hom die naweek sonder opvangs van ’n sein kon deurkry as dit daar te beklemmend raak. Pa sê hy het een van daardie droogkeel-suigstokkies nodig wat Mattheüs, sonder om sy oog van die pad af te haal, uit die cubbyhole vis, die sellofaan met sy tande afskeur en in sy pa se uithou-hand plaas.

“Hy het my nie genoeg vir die plaas laat kry nie. Daylight robbery.” “Ag, Pa, Pa gaan tog nou nie weer daarmee begin nie.” Sy pa het dit oor Oupa se testament waarin Luiperdskop gelyk aan hom en oom Hannes bemaak is. Toe kom dit so dat Sissie omtrent net daardie tyd trou met Marko, ’n skatryk laaitie van Nelspruit se wêreld wat wou padgee uit die noorde (“Wes-Kaap is al plek waar ’n wit man nog kan bly”) en hy koop toe die familieplaas ná ’n vreeslike bakleiery met Pa en oom Hannes, veral Pa met sy opgeskerpte sakekop, en in die koopkontrak moes daar ’n klousule kom dat Hannes Duiker die reg het om lewenslank op die plaas te bly, en bly bly hy van toe af tot nou in die rondawel op die werf met al sy honde, maar Pa kry nou nog steke van ontevredenheid oor die verkoopprys waaroor daar ooreengekom is. Sy pa suig aan sy suigstokkie en knik. Hy verstaan, hy sal sy seun gehoorsaam. Ou koeie uit die sloot grawe, dis nie waarom hy Mattheüs hom laat aanry het nie. Hy vra dat sy venster ook so ’n raps oopgemaak moet word, druk sy neus buitentoe in die skemerlug, vol droë geure, skud sy kop. Sy ontwikkelde reuksintuig is daarmee heen. As die beste ruiker in hulle familie kon hy sê wanneer die aartappels (hy’t gepraat van ertappels) in die donkerkas begin uitloop het, kon hy glads hulle ma per maand ruik, waaroor hy niks gesê het nie, nie teenoor háár nie. Die tweespoor vat hulle deur ’n drif met ’n ruie doringboom en oor ’n motorhek, wat maak dat sy pa op sy sitplek vibreer. Tog effens opgekikker oor die vooruitsig om op die plaas te wees, sit hy vorentoe, hy weet presies waar hy is. Mattheüs kyk op sy selfoon, die sein is nog twee stafies sterk. Dis waarskynlik die laaste plek op pad waar jy ’n sein kan kry. Daar is twee boodskappe van Jack. Die eerste boodskap is banaal. Jack trek aan om uit te gaan. En dan: Daar’t ’n onverwagte ding tussen hom en Jamie gebeur. Niks om oor te bekommer nie. Dis wat Jack nié sê nie wat Mattheüs so onrusbarend vind. Met nog ’n foto van hom en die rooikop-onderwyser die aand in Seepunt, een wat nog nie voorheen aan hom gestuur is nie. Hy kyk aandagtig na Jack en Jamie om die foto te probeer fynlees. Jack se glimlag is gemaak, sieksoet, om die minste te sê. Hy weet wat hy kan dink van die twee so saam, maar hy wil nie so ver gaan nie. Dit gaan hom grensloos frustreer daar op die plaas. Hy vee die beeld met sy duim oor die skerm weg en skakel af.

“Dis droog hierso, nè, Mattie? Dis hoe dit voorkom. Ek ken hierdie plaas soos die agterkant van my hand.” “Lyk so, Pa.” “Sissie het gesê hulle het laas in Januarie ’n ou reëntjie gehad. Niks om van te praat nie.” Voor Mattheüs kom die werf in sig met die plat plaashuis met sy rooi sinkdak en ligbruin siersteenmure uit die vyftigerjare tussen regop populiere en American Ash-bome. Hy neem dit waar, nie in die hede nie, maar as ’n visuele herinnering, soos ’n mens ’n landskapskildery uit jou grootouers se huis jare later nog bly onthou, totdat die woeligheid op die werf tussen die woonhuis en die buitegeboue begin aandag trek. Dis daar vol spreiligte en mense en Marko se viertrekbakkie met sy jagligte aan en dan nog ’n bakkie met sy deure oop, twee plaasperde wat klaar opgesaal staan en oral honde, twee rifrûe en die honde van die plaaswerkers, vier mans nog net so in vandag se blou overalls. Nog ’n boer sien hy nou toe hulle intrek, sowel hy as Marko het gewere oor hulle skouers en albei kom nou na die Mercedes aangeloop. Die eerste een by hulle is egter Sissie met haar koringblonde hare styf agtertoe getrek in ’n poniestert en haar wye glimlag met die eweredige wit tande; hy het al vergeet hoe aantreklik sy is. Haar drie dogtertjies ook daar op die agtergrond, giggelrig en nuuskierig, maar huiwerig soos plaaskinders kan wees. (Oupa is ernstig siek, julle sorg dat julle julle gedra, of so iets om hulle vooraf af te rig vir die besoek.) Sissie maak Pa se deur oop, vat versigtig (hy kan sien sy’t sy verslag oor Pa nie vergeet nie) aan sy skouers, kus hom op sy voorkop soos hulle in hulle familie nié maak nie, dis gewoonlik op die lippe. “Pappietjie, ag tog, my liewe Pappietjie.” (Van wanneer af sê sy vir hom so?) Sissie dra liggeel tights met ’n byende hemp, los en vroulik met ’n patroon van liggeel blomme en ’n parfuum wat afgee in die droë lug. Marko kom skud hand, gaaf, wérklik, vra hoe was die reis en so aan, gaan help dan om Pa uit die kar te kry en gee sy geweer in die loop af aan die ander boer wat as Frans voorgestel word; verder het die hele werf met al die ander mense en honde tot stilstand gekom by aanskoue van die figuur, beteuterd tussen Marko en Sissie, sy wat maar nie kan ophou met: “Pappietjie, ons het so verlang.”

’n Jakkalsjag word in die vooruitsig gestel, vandaar die bedrywigheid op die werf. Vyf lammers laas nag doodgebyt, die vorige nag ’n verdere sewe. Nee, so kan dit nie aangaan nie. Pa maak dat hulle tot stilstand kom, lig sy arm; dit word nog stiller. Hulle is nou op die grasperk van damkweek wat in die kalkwit van die werfligte meer geel as groen lyk en duidelik net nog aan die lewe gehou word. Hy wil weet, sê hy, hy wil net weet of hulle dan nie klokke om die lammers se nekke vasmaak nie. En het Marko seker gemaak daar’s nie gate in sy draad nie. Waarop Sissie sê: “Ag tog, Pappietjie.” Marko lag so dat jy dit net as goedig sou kon beskryf, wat Mattheüs laat dink dat hy tog nie so ’n kak ou is nie, en dit gee hom op sy beurt moed oor die moontlike voorspoedige verloop van die naweek. Daarbenewens het ’n loomheid hom oorval op die grondpad hiernatoe, veral op die laaste stukkie werf toe, so daar vanaf die treinspoor, met die kruie- en stofgeure wat die halfdooie bossies afgee en die net-soetheid van die granaatbos wat plek-plek opportunisties geel blomme uitstoot. Dis ’n heen-en-weer-gepraat met die honde wat loskom en opspring, die drie kinders wat agter hulle ma saamdrom, wag om aangesê te word hoe en wat om met hulle oupa te maak. Skaam, nog net blinde skape in hulle kort lewe gesien. “Kom staan nader, julle, sodat Oupa aan julle kan vat.” Hulle druk vorentoe tot hulle kinderkoppe onder die ou man se hande kom, wat op middelhoogte uitgesteek is en daar hang. “Dis Anna,” (sy het haar ouma se naam gekry) “dis Leona, groet mooi jou oupa, Leona,” toe sy wil terugtrek, “en dis Leeutjie,” die kleintjie. Van die rondawel, wat ’n hele ent noord van die plaashuis onder ’n klompie bloekoms op kaal werf staan, kom oom Hannes aangeloop met sy kroos honde, ’n sameskraapsel van ’n foksterriërbastertjie, ’n skaaphond met mensliewende oë en twee kleiner brakkies van gemengde afkoms. Pyp in die hand: “Maar my magtig, Bennie, daar’s dan niks van jou oor nie,” dan glimlag hy, stoot letterlik vir Sissie en haar kinders weg en omhels sy broer, oorhandig hom terug aan hulle om op sy beurt vir Mattheüs te omhels. “Sulke lekker fris skouers, magties, man.” Die mense tros nou almal saam op die stoep met ses geel gloeilampe in ses van die outydse bakelietskerms eweredig geplaas teen die plafon, en rottangstoele en ’n helderrooi malvastruik in ’n vaatjie, ’n besondere spesie en Sissie se trots. Dis

hier waar Marko en sy vriend Frans afskeid neem nadat hulle ’n mandjie met twee termosflesse koffie en vier tweeliter-bottels Coke uit die kombuis ontvang het. Die jakkalsjag gaan hulle tot dagbreek weghou. “Wat sê sy onkoloog, hoe lank gee hy hom nog?” vra Sissie later aan tafel. “Hulle sê nie meer nie, Sissie.” Dis net hy en sy daar. Oom Hannes het een glas merlot gedrink en hom toe verskoon, hy verkies om sy kos in die rondawel te vat. Vir Pa het sy vars, flou swart tee gemaak, net een van die oorgeblewe Marmite-toebroodjies wou hy eet, en hom in die bed gesteek, so gedaan dat ’n mens nie kon vasstel of hy darem net ’n bietjie bly is om daar te wees nie. Mattheüs gaan nog nie sit nie al is die kos aan tafel, dit word as ongeskik beskou. “Kom sit nou, Matt.” Hy beduie dat hy kom waar hy aan die ander kant van die oopplanvertrek staan en terugkyk op Sissie wat besig is om op te skep en tussenin opkyk na die muurhorlosie bokant die buffet. Sy is onrustig so met die honde en Marko weg tot wie-weet-wanneer. Hy trek die gordyne voor die groot sitkamervenster op ’n skreef oop en kyk na die geel verligte grasperk buitekant, die bedding agapante reg rondom wat Sissie nog probeer aan die gang hou, ’n goeie voorbeeld van hoe die mense hier baklei teen kaalheid. Hy trek toe. Die borde is opgeskep, sy het weer een keer na die horlosie gekyk. Agtertoe met die gang af is die aanganery, skril en verspot, van die drie kinders in hulle kamer nog een of twee maal hoorbaar en dan nie meer nie. Langs die muurhorlosie hang ’n almanak met ’n foto van die plaaslike Laingsburg-rugbyspan. Hy fynkam die spelers en merk die flank, tweede ry, derde van regs, reguit hare soos vlas, blas, rugbyjersey lekker vol met sy skouers; nog een maal kyk hy na hom, draai dan om om te kom sit. Sissie staar na hom: sy kan onmoontlik sy gedagtegang agtergekom het, die gedagtegang wat nou terwyl hy sit en die servet uit Ouma se trousseau oopvou, hy gee nie om dat sy dit gekry het nie, dit hoort hier, duisel as Sissie haar hand uitsteek om syne daarin te ontvang sodat sy die tafelgebed kan opsê, duisel in die volslae stilte van die vertrek, die stilte buitekant op die werf waar niks roer nie, met net sy suster se stem wat styg en daal om die gebed met die vereiste respek op te sê, met die

laaste woord, amen, net ’n fluistering, net haar lippe, breed en vol nes Pa s’n, wat daarop roer en dan laat los sy sy hand met sy gedagtes wat in die nadraai van die gebed voluit soos ’n sluis oopmaak op die futiliteit van sy takeaway-konsep en sy verbasing oor die oorsprong van die plotselinge en oorweldigend negatiewe gedagte dat hy nié eerskomende Woensdag daarin gaan slaag om Duiker’s Takeaway oop te maak nie en selfs al sou hy, is dit tot mislukking gedoem. Hý, dag ná dag in ’n takeaway met die publiek wat altyd maar aandring op vriendelikheid, op ’n bietjie ekstra, maak nie saak dat hy al van sesuur daardie oggend begin het nie, en hy, hý van alle mense dink hy sal dit kan hanteer. Hy staan op. “Sissie, gee my net ’n minuut. Ek stap net gou-gou uit vir ’n sigaret.” “Wat makeer, Matt? Rook maar hier binne, jong. Vir jou maak ek ’n uitsondering.” Sal hy haar in sy vertroue neem of nie? Pluimvee, jakkalse, kinders skool toe aanry op ’n grondpad, uitrustings by die nuwe Worcester Mall, agtertoe om hulle te verskans teen die kus die Swartberge, voor hulle so ver soos die oog kan sien die Groot-Karoo: die som van haar wêreld wat op byna geen enkele punt met syne oorvleuel nie. Sy deel waarskynlik ook Pa se beeld van hom as die deurbringer in die familie alhoewel sy dit nog nooit gesê het nie, dis selfs moontlik dat die aanname ’n fabrikasie is: hy’s oorweldig deur die vlaag van selftwyfel. “Ek wou Woensdag begin met my takeaway, die konsep van goeie kos teen bekostigbare pryse vir gewone mense, lae inkomste, arm mense, jy weet. En nou, ag, ek weet nie. Ek weet nie of ek kan nie. Of ek moet nie.” “Ek het gehoor van die ding.” Sy steek ’n hompie boud in en sê met ’n mond vol kos niks verder nie. Hy moes dit nie vir haar gesê het nie. Simpel blootgestelde doos het hy van hom gemaak, dis al. Die kaggel in die sitkamergedeelte van die vertrek is aangepak, hoewel dit maar Februariemaand is. Rapport-blaaie is fyngeskeur en tennisbal-grootte opgefrommel en heel onder op die rooster geplaas, gevolg deur fynhoutjies met doringhout kruis en dwars bo-op. Hy buk en blaas sy sigaretrook by die skoorsteen op, hy kan Sissie hoor kou. Hy kyk oor sy skouer na haar. Sy eet, vee

haar mond met die servet af, laai haar vurk, kyk op na die muurhorlosie, eet rustig verder. En dan is daar Jack aan wie se lojaliteit hy op hierdie oomblik sterker as ooit tevore twyfel. En wat van syne, sy lojaliteit teenoor Jack? Het hy al ooit vir die man gesê hy’t hom lief? En daar is Pa in die gastekamer met sy pajama-arms dié- en daardie kant van sy bors bo-op die laken soos hy dit verkies, selfs in koue, met sy oneweredige asemteue, net hoorbaar, iewers op reis in sy morfienvalleie, die verskriklike vervreemding wat dit na sy gees moet bring, aai tog, Pa. En daar is die immer vaster-liggende draadwerk van sy porno-obsessie, die werking en uitwerking daarvan wat daagliks duideliker aan hom word, die plastiese omvorming van sy brein wat die hongerte aanbring of aktiveer, die pornobeelde wat dié nuwe bedrading voer en al etende word die obsessie geïntensiveer, met sy seks elke dag meer en meer gevorm en gebuig om in te pas in ’n geslote kring waar net hy en die skerm voor hom bestaan. Hy ril, druk sy sigaret op die klipvloer van die kaggel dood, probeer wegdraai van sy laaste gedagte, probeer, en neem weer aan die etenstafel plaas. “Jou kos gaan nou yskoud wees. Matt, my vraag van netnou. Hoe lank nog?” “Wat maak dit tog saak, Sissie? Ons gaan almal dood wanneer ons moet. Hulle weet nie. Hy kan nog jare leef.” (Hy dink nie regtig so nie.) “Professor Jannie de Lange het nie gesê nie,” lieg hy. “Ag, kom nou. Moenie vir my nonsens vertel nie. Hulle weet goed hoe lank hulle pasiënte het om te leef. Hulle het daagliks met sulke gevalle te doene, hulle weet presies.” Hy kyk na al die kos op tafel. Daar is bruingebakte boud op ’n antieke ovaal opskepbord wat ook aan Ouma behoort het. Verder is daar gebakte boerpampoen met kaneel, suiker en botter, groenertjies wat bevrore in Laingsburg Spar gekoop is, ’n Pyrex-skotteltjie met Tastic-rys en ’n fraai geblomde bekertjie, ook Ouma s’n, met vars kruisementblare waarop kookwater gegiet is; alles sober, alles eerlik. “Ek hou van jou kos, Sissie. Ek het dit gemis. Jammer Pa kan dit nie geniet nie. Hy was altyd so lief vir sy kos. Hy kon altyd so smaaklik eet.” “Twee weke, ’n maand, ses maande?” Die kinders se stemme klink onverwags

weer op. “Ek . . .” Sissie kyk met die gang af. Toe dit ophou, soos sy dié tyd van die aand van haar kinders verwag, kyk sy weer na die wysters op die muurhorlosie en dan terug na hom. Hy draai die opskepbord met die boud stadig om en vind die klein keep wat hy ken wat Oupa met ’n fynvyl bewerk het sodat dit net as ’n egalige duikie op die lip van die bord oorgebly het. Hy vryf daaroor: “Hy eet nie eintlik meer nie. So nou kan jy maar self dink. Ek kry nog van daardie Sustagen-poeier in hom in, hy kan net die vanielje hanteer, maar verder nie veel nie. Jy moet bietjie na hom kyk die naweek, Sissie. Dit vat aan ’n mens, so twenty-four seven. En die aftakeling, daagliks. Dis die ergste om dit te aanskou. En moenie dink hy’s ’n maklike mens nie. Jy weet dit. Ek het al aangehou hy moet ’n verpleegster kry, maar hy sê hy wil nie my en jou erfporsie uitmors nie. As hy nie meer self toilet toe kan gaan nie, miskien dan, sê hy. Hy’s amper daar, dink ek. Maar hy’s oukei, ek bedoel, dis nie dat ek wil kla nie. Hy’s nie so erg nie. Die morfien help baie. Dit slaan hom lekker uit.” Sy’t teruggeskuif sodat die laaghangende tafellamp vanaf haar nek ondertoe op haar skyn. In haar hand haar glas merlot: “Neem jy my kwalik?” “Oor wat?” “Ag, jy weet waarvan ek praat, Matt.” Hy lê sy mes en vurk langs mekaar soos hulle geleer is, vee sy mond af, vou die servet op en plaas dit links van sy bord waar dit oorspronklik gedek is. “Moet ons die kos eers afdra voor ek hier rook?” Sy gooi ’n loshand agtertoe. “Weet jy dat jy baie van Pa se maniertjies oorgevat het?” Hy probeer haar peil: deernis of net bitsigheid? Hy dink hy weet al skyn daar byna geen lig op haar gesig nie. Sy het ook iets van Pa. Die reguit, taktlose manier van praat, aanvalle in der waarheid. Haar breë, oop voorkop en die breë glimlag, as dit kom, is die ene Pa. “Ek is sy primêre versorger, daaraan is nie te twyfel nie. Dit is, soos ek sê, nie aldag maklik nie, maar ek kla nie. Ek is oukei.” Hy skink sy glas halfvol soos hulle dit in die stad doen en nie soos hier waar hulle hom tot bo volmaak nie.

“Ek glo daar kan net een mens wees wat iemand versorg. Dis so in die meeste families wat ek hier ken. Een kind weet net hoe en hy of sy vat die versorging oor. Ek het geen probleem daarmee nie. Jy blykbaar ook nie. Die besigheid van jou. Maak mens dan nie meer geld met ’n restaurant waar jy drank verkoop nie?” Hy raak op sy hoede vir haar. “Dis juis wat ek nie wil doen nie. Ek wil iets doen vir die arm mense van die Kaap. ’n Klein bydrae, miskien. Niks meer nie.” “En wie gaan dan na Pa kyk?” “Jy!” “Ag, moenie vir jou simpel hou nie, Matt. Jy weet net so goed soos ek dis heeltemal onmoontlik vir my. Ek het drie kinders en ’n man om te versorg. Ons sit hier in ’n droogte van by die sewe jaar. Dink jy dis maklik om hierdie plaas aan die gang te hou? Pappie, skryf bietjie daar vir my ’n tjekkie, ons voer vir die skape is op.” (Dan weet sy ook van die tjek.) “Moenie met jou nonsens begin nie, Sissie.” Hy tel die tweede bottel wat aan die onderpunt van die tafel oopgemaak staan op en skink albei se glase vol. “Ek het vir Marko gewaarsku, ek weet jy kom hiernatoe met ’n agenda. Ék kan nie hier wegkom nie. Ek kan nie vir Pa gaan versorg nie, dis buite die kwessie.” “Ek speel maar, Sissie. Jy hoef nie alles so donners ernstig op te vat nie. Dis Pa wat hiernatoe wou kom. Ek dink ons is dit aan hom verskuldig om dit lekker te maak vir hom hier. Dis sy laaste keer, hy sal nie weer kom nie. Weet jy waaroor is ek die jammerste, dat hy nie meer die Karooveld kan ruik nie.” “Maar wie gaan na hom kyk as jy heeldag werk? Hoeveel dae van die week is die takeaway-dinges van jou oop?” Klein kak. Partymaal is hy in die versoeking om Pa aan te sê om sy testament so te herskryf dat sy nie ’n sent erf nie. “Daar’s ant Sannie langsaan en daar’s Samantha, ek dink sy sal meer ure vat as jy dit vir haar aanbied, en Sondae sal ek darem nie oopmaak nie, ek weet nog nie. Ons sal dit wel uitwerk. Ons het nog altyd. Pa het ook nie heeldag en aldag iemand by hom nodig nie. Solank hy kan bel. En dit kan hy dank vader nog goed doen.”

“Ek hoor wat jy sê, maar ek weet voor my siel jy sê nie alles nie. Jy verkwalik my, ek kan dit sien aan daai kyk van jou. Weet jy wat, Matt? Selfs al kon ek, sal ek nie vir Pa versorg nie. Ek sal hom dwing om ’n verpleegster te vat, of ek sal self vir een betaal. Hy’s te veel vir my. Ek wil nie op die stadium lol met ons verhouding nie, ek wil dat dit net so bly tussen my en Pa. Hoe gaan dit met Samantha-hulle?” “Oukei. Hulle is oukei.” Dan begin Sissie vertel van goed. Hy hoor en hoor ook nie, al is sommige daarvan nuut, ken hy die soort goed waaroor sy praat. Die wyn het hom liggies dronk en stemmig; hy sou bes in die geselskap van sy komputer wou wees. Hy grawe sy selfoon uit en swaai dit in ’n waaierbeweging oor die tafel rond. “Het julle nog steeds nie ontvangs hierso in die boendoes nie? Hoekom sit Marko nie ’n antenna op die berg op nie? Daar’s maniere om die goed te doen, jy weet.” “Dink jy vir een enkele oomblik ons geld groei aan die bossies hier buite in die veld. Weet jy wat, Matt? Nee, los dit maar. Ons los dit net daar. Jy dink buitendien ek weet niks nie. Jy dink ek is dom. Dink jy ek weet dit nie van jou nie?” Sonder om op sy antwoord te wag (sy is oortuig haar afleidinge is korrek), gaan skakel sy die televisie aan en hulle sit lank en kyk na gemors. Sissie het haar op die viersitpleksofa opgetrek, haar bene lank uitgestrek, elke nou en dan vroetel sy met haar tone aan sy bobeen: sy het haar nie opgeruk nie. “Waar bly die mans dan so lank?” vra sy weer. Teen die oorkantste sitkamermuur het sy ’n koperfries van ’n leeufamilie opgehang. Dis nie sy smaak nie. En tog. Die volslae afgeslotenheid hier op Luiperdskop, die stilte buite- en binnekant ten spyte van die geraas op TV sus hom, bêre hom op ’n heilsame plek. Hy word wakker toe Sissie opskrik. Die mans is vroeër terug as wat sy verwag het. Dis óf goeie, óf slegte nuus. Sy’s op en staan en kyk na hom. “ ’n Laaste ding, Matt. As ek mag. Ek voel mos altyd ek moet so op my tone trap met jou. Vir wat? Vir bleddie wat? Maar oukei, dis ’n ander saak waarop ek nie nou sal ingaan nie. Net die een ding: Moet asseblief nie dat daar getorring word aan Pa se testament nie. Hy het vir my gesê hoe hy dit beskrywe het en ek weet wat daarin staan. Dis al wat ek van jou vra. Mooi asseblief.”

Fokkieng hel. Hy skink sy glas weer vol, propvol soos hier, nie soos in die stad nie, en steek ’n volgende sigaret met sy stompie aan. Sissie loop met haar arms oor haar toegevou en gaan sluit die voordeur oop en stap buitentoe. “Haai julle,” weergalm haar stem oor die werf. “Halo-halo-halo, ja reg so, Duiwel, nie opspring nie, hallo, mies se honne. Het julle die jakkalse verrinneweer, my honne? O, hier’s my Pote ook, aai, Pootjies, kyk net hoe sit die bloed aan jou bek.” Die mans kom binne vol van hulleself, nie van waan nie, net vol van die ervaring tussen hulle en die ander vier en die perde en honde, hulle daar in die veld wagtend onder die wind met ’n sigaret en dop uit die heupfles, praat gereduseer tot ’n woord, tot asemhaling, wagtend op diere wat honderd maal slinkser as hulle in die nag op die oopveld is. Nou is hulle terug met die ervaring aan hulle, net twee jakkalse wat hulle kon vastrek, een ou gedaan ou ding, en ou Grootpiet agtergelos in die veld met sy honde wat al manier is om die goed te kry. Dis die eksklusiwiteit van die ervaring waarin hy nooit kan deel nie, dink Mattheüs terwyl hy Marko dophou soos hy drank skink vir hom en Frans sonder om vir hom, Matt, te vra of hy dalk ook een sal vat. Kakiehemde en kamoefleerbroeke, Marko in Jeep-boots, Frans in drafskoene, dít en die reuk van geweerolie, van stof en veld en ’n bietjie bloed, ooglopend macho: hy het dit nie, hy is nie een van hulle nie. Jag is normaal, die kontrolering van die geweermagasyn voordat hulle hom laat ingly in die jas-en-kieriestaanrak is roetine; Frans wat nou in die geselskap was uit sy linkeroor grawe en in die lig daarna kyk, dis hoe mans hier maak wat ’n bestaan voer uit vee in die veld, wat trou en kinders maak, met die dag se werk klaar kruip jy langs jou vrou in en as die geluk jou tref, kom die kans om haar te bewonder, nie sy nie, maar haar geslag met al sy onderdele, die kans om haar daar te bemin, die wonder daarvan en lieflikheid daarvan, die normaliteit van daardie reuk van haar met al die nuanses wat bykom wat hy beswaarlik as oningewyde eerstehands kan beskryf (die ander een ken hy beter), en wat hier op die plaas sonder om eers twee maal daaroor te dink as die norm aangebied word, sodanig dat dit moeilik is om nie daarvoor te swig en jou eie normaliteit in twyfel te trek nie. Marko val in sy stoel. “Fok, ek is nou lekker sat.” Sissie op sy skoot met sy arm om haar lyf, sy hand met drankglas op haar bobeen in geel tights.

Hy het ongekend diep geslaap nadat hy nie daarin kon slaag nie om die flank op die rugbyfoto, tweede ry, derde van regs, genoegsaam op te roep vir die soort stimulasie wat hom die waarde van internet-porno laat besef het. Hieraan het hy nog gedink en het blykbaar toe weer aan die slaap geraak op die enkelbed met die tweederangse matras en geel blommetjieslakens; diep het hy geslaap en vroeg wakker geword. Hy’s op en uit in die loom Februarie-oggend, berguit tussen die spekbosse waar hy sy los- en vastrap ken tot by die plat klip waar sy stapeltjie merkerklippe omgegooi is, soos hy verwag het. Op sy iPhone kom daar twee boodskappe met foto’s deur. Nog een van Jack en Jamie, oftewel emosionele afpersing, en die tweede is ’n raaiselagtige foto van Jack voor hulle hek by Poinsettiaweg nege. Albei boodskappe is kripties, die hek-een sê: kyk wie’t kom kuier. Dis onmoontlik om duidelikheid oor Jack se motiewe te kry. Agtertoe en hoër op hoor hy bobbejane besig raak. Daar is niks wat hy hiervandaan omtrent die boodskappe kan doen nie, hy gaan hulle nie eens beantwoord nie. Hy gaan nie jaloers word nie, dit sou buite sy aard lê, óf ontsteld of wat ook al. Hy vryf sy selfoon dood, begin so vinnig hy kan afhardloop sonder om verkeerd te trap, as hy sy enkel swik, kan hy nie Woensdag oopmaak nie. Tot by oom Hannes se rondawel met blaffende honde hol hy, en ruik die koffie. Oom Hannes sê hy het vir hom gewag. Oom Hannes het ’n donkerbril op al is hy binne, hy’s aangetrek in sy uniform van flappende turn-ups, ligpienk hemp en krawat, sy kaalkop lig geolie. “Jy kan nog handsome wees as jy wil, oom Hannes,” waarop oom Hannes glimlag en sy koppie koffie met twee anysbeskuite in die piering voor hom neersit. Die honde het vrye toegang om te lê waar hulle wil, op die stoele of op die rooikatpels-oorgooikombers op sy bed, ’n mankolieke katel. Net nie op sy skoot as hy so aangetrek is nie, oom Hannes gooi ’n kleintjie af wat wel probeer opspring. Al is dit nie regte koffie nie, is dit tog smaaklik. Op sy koffietafel is sy huidige leesboek met tarentaalveer-merker: The Great Gatsby van F. Scott Fitzgerald. Oom Hannes sien hy kyk daarna en knipoog. Hy sê hy’t gedink oor Mattheüs se besoek, daar is oorgenoeg tyd hier in die Karoo om te besin, en besluit om dié slag iets met hom te deel wat hy nog altyd teen sy hart gedra het. Hy kyk nie na Mattheüs terwyl hy praat en toe opstaan, die laai van die dresser ooptrek en ’n geraamde foto uithaal nie. Hy sê hy vertrou Mattheüs omdat hy mos nou weet

van hom en Jack, hoe sake tussen hulle staan. Mattheüs moet tog net onthou dat hy dit as volkome privaat beskou, dit moet net tussen hulle bly, asseblief, sy pa, liewe ou Bennie, haai dat hy ook nou moet gaan, maar nou ja, dis selfs onnodig om te sê dat dit ’n saak is wat Bennie nie nou en nog nooit tevore in sy lewe kan of sou kon hanteer nie. Hy tik met sy middelvinger op die glas in die raam, dra dit dan aan terwyl al vier honde hom met hulle oë volg. “Dis dan Paultjie.” Hy sê Poultjie. ’n Swart-en-wit straatfoto van ’n man uit die vyftigerjare, bene gekruis en sigaret in die hand, koffiekoppie voor hom op ’n ronde tafeltjie wat deel uitmaak van ’n ry tafeltjies en rottangstoele op ’n sypaadjie met glasvenster agter hulle, duidelik herkenbaar as ’n bistro-kafee in Parys of een van die ander Franse stede. Oom Hannes het intussen teruggedraai met twee honde wat afspring en die beweging verkeerdelik interpreteer as hulle-gaan-stap, die dresser word oopgemaak en ’n bottel brandewyn uitgehaal waaruit hy nou ’n stewige skeut by sy koffie kom ingooi. Mattheüs knik en kry ook syne by. Dit is sonder twyfel ’n gewigtige saak dié vir oom Hannes. ’n Vrystater, sê hy van die man, hy is die slag oorsee en het nooit weer teruggekeer na Suid-Afrika, nie na sy mense of na hulle Vrystaatse plaas toe nie, nooit weer nie. Kan jy dink? Paultjie laat toe weet hy moet by hom kom aansluit, daar wag ’n lewe op hulle daar oorkant. Hy het alles baie, baie rooskleurig laat klink, maar o wee, toe is daar nie geld nie. By sy pa kon hy tog nie bedel nie, dit was buite die kwessie. En die dag toe daar uiteindelik geld kom, toe Luiperdskop ná sy pa se dood aan hom en Bennie bemaak word en toe Marko later ingespring en die plaas by hulle uitgekoop het, “ag my liewe land, Mattie, toe het ek lankal nie meer kontak met Paultjie nie.” Hy gaan haal ’n blou koevert gebêre in ’n plastieksakkie, dit was dan Paultjie se laaste brief, 1964, daarna het hy nie meer geantwoord op sy, Hannes, se briewe nie. Hy vermoed hy het iets gesê wat hy nie moes nie. Toe vertel oom Hannes nie verder nie, hy gaan sit, brief in die hand, gevries, en vermy Mattheüs se oë. Hulle bly net so tussen oom Hannes se goed sit, die horings teen die geronde muur, snuisterye wat meestal bestaan uit optelgoed in die veld of die berg, lang blougrys kraanvoëlvere wat tussen twee boeke ingedruk is en opsteek na die kegelvormige dekgras-plafon, ’n hand vol ou albasters in ’n bottel, ’n

uitgedroogde skilpaddop, rooierige klippe met varingfossiele daarop – sulke soort goed. Op die groen gewaksde stoepie by die deur, daar is net die enkele ingang na die rondawel, pik en skarrel mossies rond, oggendson val in ’n wig van daar af na hulle twee en verwarm die skemerte binnekant. Paultjie het seker toe maar opgegee met hom, jy kan hom ook nie kwalik neem dat hy nie die hoop aan die lewe wou hou nie. Paultjie het besef hy sal dit nie oorkant toe maak nie. Krulkop gewees, soos Mattheüs kan sien, was dit die mode daardie tyd om jou hare maar kortgeskeer te hou. Soos hy hom egter onthou toe hy nog in Suid-Afrika was, het sy hare agter in die middel van die nek ook so ’n krul gemaak, “ ’n skandalige skaamkrulletjie,” oom Hannes lag wrang, dis dan wat hy van hom onthou. Mattheüs staan op en druk oom Hannes se kop teen hom vas. Oom Hannes beantwoord die gebaar deur hom ook vas te hou, maar onhandig, hondeoë nogmaals op hulle twee, dan stoot hy hom weg, steun uit die stoel op en loop met ’n vadoek oor na die koedoehorings bokant die dresser om ’n spinnerak wat hy gewaar het weg te klap. Hy sê hy waardeer Mattheüs se simpatie, maar dis nie wat hy by hom gesoek het deur die vertel van die verhaal nie. Hy is lankal verby selfbejammering, lankal. “Die lewe hier op die plaas leer jou baie regkry, Mattie. Of jy gaan tot niet.” Nog ’n skeut brandewyn by al twee se koffie, meestal brandewyn teen dié tyd, die koffie al weggedrink. “Ag, ou Mattie, wat is daar nog om te sê.” Al die jare daar op Luiperdskop, eers in die groothuis en naderhand hier na die rondawel toe waar, soos hy kan sien, hy dit darem skaflik ingerig het. Al die jare het hy droogtes gesien kom en gaan, die skaapkudde het van ras verander, merino’s is vervang deur die meer geharde dorpers, sy ma is eerste begrawe, toe sy pa, Bennie se sukses met die mooi Duitse motors het hy op ’n afstand beskou en hy, wat van hom, het hy toe agtergebly? Nee, hy het nie, het hy homself wysgemaak. Hy het gaan kuier vir vriende en vriendinne op die dorp, die bibliotekaris op Beaufort-Wes, ’n paar van die boeregesinne, ag, dis altesame maar ook net ’n handjievol. Hy het moed geskep, moed, en dan ook weer verloor, al die oneindige jare, ag, Mattie. En wat wil hy nou eintlik hiermee sê. Wat kán hy sê? “Mattie, om doodeerlik te wees, ek weet nie.” Maar daar was nog iets. Daar is. Hy kan seker maar, ag, hy weet nie hoe nie. Daar was ’n sin in sy laaste brief, moet Mattie verstaan, daar was ’n sin wat hy geskryf het en wat hy agterna besef het, dit was natuurlik te laat, dat dit die

doodsknal moes gewees het. “Dis vir my ontsettend moeilik om dit te sê, nog niemand het dit gehoor nie, dis seker die goed wat jy vir ’n sielkundige sal sit en vertel. Die sin dan, ag, Mattie, jy sien ek kan dit beswaarlik uitkry, maar toe gaan loop en skryf ek mos: Ek wil jou dag en nag teen my vasdruk, Paultjie.” Hy glo dit was die einde tussen hulle. Daarna het Paultjie se briewe uit Parys opgedroog. Daardie sin was oorlaai met behoeftigheid, “Verstaan jy, Mattie?” Daarmee het hy Paultjie die skrik op die lyf geja. Die man gaan oorkom Parys toe en hom versmoor. Hy’s aan niks gewoond daar in die dorheid nie, hy smag na jy-weet-wat en dis nog goed so, maar ’n man wat te uitgehonger geraak het, kan niemand meer help nie. Álles, dit was alles in daardie sin, Paultjie kon dit nie mislees nie. As hy nou hier uitstap met die honde, hy hou daarvan om na die rietpoort te stap, “jy weet mos waar lê hy hier op die plaas, daar agtertoe, noordoos, daar’s sterk fonteinwater daar,” dan weerklink daardie vals sin in sy kop. As hy saans in die bed lê en lees en in en uit die storie beweeg soos die slaap hom oorweldig en laat los en hy opnuut helder word en die boek van sy maag af optel en verder lees, gewoonlik is hy dan welbehaaglik en tevrede, totdat die tyd kom dat hy sy boek toemaak en omdraai en wil slaap en dan, dan keer daardie sin terug met ’n gemeenheid, kan jy maar sê, en kom spook by hom. Jaarin en jaaruit. Hy het alle moontlike tegnieke probeer, sommiges het hy in lewensgidse raakgelees, byvoorbeeld jy maak of die sin ’n stoflike ding is en jy draai dit kamstig toe in ’n pakkie, verseël dit en laat dit wegstuur. Hy het gebid ook, alles, daardie sin bly eggo in sy ore. Met een slag het hy die kosbaarste ding in sy lewe eens en vir altyd vernietig. Daar is niks daaraan te doene nie. Dis onomkeerbaar. Op dié punt raak oom Hannes so ontsteld dat hy in die opstaan teen die koffietafel stamp en die koppies en asbakkie en goed raak aan’t skuiwe, ’n klomp boeke val af. Oom Hannes gryp sy voorkop met sy hand vas en beweeg tot aan die verste kant van die rondawel waar daar ’n drieluikige room divider van sypapier staan met bleek Chinese reiers daarop afgedruk en daar sak hy neer op sy knieë met sy kop laag en skaam, die honde, klein en groot, kwispelend al om hom. “Ek was onverstandig. Nee, te gretig. Te gulsig. Paultjie het koue voete gekry, en hoekom nie. Met een sin alles tot niet. Here, wees my genadig.” Een van die dogtertjies loer by die deur van die rondawel in. “Mamma vra of

Oom-hulle eiers en spek wil hê vir ontbyt?” Mattheüs knik en beduie sy moet weer gaan. Sy begryp blykbaar en huppel terug huis toe. Hy is aangedaan oor die bekentenis. Hy sê vir oom Hannes dat hy te ongenadig met homself is, “asseblief, oom Hannes, ná al die jare nog sulke selfkastyding,” en weet, terwyl hy dit sê, dat dit oorbodige woorde is wat niks aan die saak gaan verander nie. Dis die lewensverhaal van ’n hermiet op ’n Groot-Karoo-plaas met slegs sy eie sikliese gang van gedagtes, ’n foltering waaraan hy mettertyd al swaarder dra. Oom Hannes kom uiteindelik tussen die lekkende honde op, kom haal die foto van Paultjie in die houtraam en gaan bêre dit weer op sy plek. Daarna stap hy na die wasbak heel agter regs langs die storthokkie toegehang met ’n plastiekgordyn en was sy gesig. Hy vra toe of Mattheüs nog koffie wil hê en skink ’n derde skeut brandewyn sonder om op sy antwoord te wag. Hy sê hy’t gehoor van Mattheüs se onderneming in die stad en hy wil hom alle sukses daarmee toewens. Dié slag gaan haal hy iets uit die hangkas, onder tussen skoenbokse vroetel hy en kom met die betrokke boks te voorskyn, ’n pers skoenboks met “Florsheim” in verweerde goud daarop gedruk. Hy kom sit, maak die skoenboks oop en bring ’n voorwerp te voorskyn wat toegedraai is in ’n velsakkie. “Dassievel.” Hy hou dit uit sodat Mattheüs dit kan aanvat. “Dis nou joune.” “Maar wat is dit, oom Hannes?” Hy kry ’n vuil suspisie. “Maak oop. Ek skenk dit vandag aan jou. Jy gaan dit nodig kry.” Mattheüs vou die sagte dassievel oop en dit is toe wat hy gedink het dit gaan wees: ’n pistool wat hy net so in die vel op sy skoot laat bly lê, blouswart van kleur, net so ’n raps weg van swart. “Kan dit nie vat nie, oom Hannes. Baie dankie, maar dis nie ek nie. As iemand my begin skiet en so aan, ek weet nie. Dan is dit nou maar my tyd.” Oom Hannes raak nou skoon begeesterd. Hy sê Mattheüs is darem nou ’n bietjie te, hoe sal hy sê. Die mans wat hulle wortels op hierdie plaas het, was nog nooit skroomvallig nie. Waar gaan hy miskien werk? Op watter straat is sy besigheid? Main Road, Observatory. Nou ja, dis mos een van daardie rampokkerstrate. Hy’s daar alleen in sy besigheid en dit word naderhand laat met sy hele dag se kontant

daar by hom. “Is mos maar ’n kontantbesigheid daardie, dan nie?” Nee wat, Mattie moet nou kophou, dink ’n bietjie. Mattheüs hou die dassievelsak met die pistool uit; oom Hannes begin werskaf met die ding en wys hoe hy werk. Hierso, hy wys op sy loop: Beretta. Dis die Cougar 8000-reeks, Italianers het hom eers vervaardig, nou’s hy by die Turke. Beter kan jy nie kry nie. Maklik versteekbaar, hy het hom hoeveel maal Kaap toe gevat, sommer hierso in sy broeksak in Adderleystraat op en af geloop, deur die Tuine, oral, laat iemand net met hom lol. En lekker lig ook, dit voel maar of jy met twee in plaas van een in jou broek rondloop, maak hy ’n grappie. Mattheüs is verbaas en bly oor die geanimeerde mens wat oom Hannes skielik ná sy treurige storie geword het. Op die punt van wapens, van ’n pistool, loop sy en oom Hannes se weë egter uiteen. Hy’t ’n dubbele magasyntjie, gaan oom Hannes voort soos ’n regte wapeninstrukteur, hierdie is ’n negemillimeter, sê hy. Hy vat vyftien patrone, hierso op sy slide is die veiligheidsknip, maklik om te hanteer. “Dè, vat, voel bietjie hoe sit hy in jou hand. Hy’t ’n lieflike greep. Net jammer ek het die holstertjie verloor. Maar die dassievel is ook geskik wat, eintlik beter.” Toe Mattheüs nog steeds nie sy hand uitsteek nie, vat oom Hannes self sy regterhand in syne en lê die pistool daarin. “Nou ja, jy sien,” sê oom Hannes toe hy merk Mattheüs begin lus kry, en plaas voorts die kolf van die pistool so dat hy reg lê in sy palm of ten minste voel of hy reg lê, hy is glad nie aan wapens gewoond nie. Oom Hannes gaan sit met een van die kleiner brakkies op sy flannel-skoot, nou tog toegelaat ter viering van die oordrag van die Beretta en seker ook maar as vertroosting oor sy ewig verlore Paultjie. Of moet hy, dink Mattheüs, moet hy hom vat? Is hy nou heeltemal simpel? Hy kan oombliklik een of meer scenario’s bedink soos reeds deur oom Hannes ingegee, al het hy nog nooit in sy lewe op Main Street, Observatory, geloop nie. Laatmiddag op daardie straat agter sy toonbank met die kos wat nog oor is en veral met die dag se kontant gaan ’n wapen dalk net nuttig te pas kom alhoewel hy nooit een sal wil gebruik nie. As jy egter een by jou het, kan jy tot dreig oorgaan, daarmee kan hy hom vereenselwig, hy kan hom in so ’n situasie indink. Beretta, lees hy op die loop. Nogal oulik gemaak. Eintlik donners mooi.

Die res van die dag skiet hy en oom Hannes teiken met daardie Beretta, verblykte Coke- en Fanta-blikkies in ’n ry op ’n wal weg van mense en diere; hy sal nie kan sê hoekom of van waar af nie, lê dalk in sy gene, maar ná ’n ruk is hy bobaas-skut en klits daai blikke een vir een af. Toe Marko ook kom kyk, skiet hy vyf uit die sewe blikkies raak, Marko vier. Besny of met voorvel, hard of sommer slap tussen die bene, of ’n ouer beboste kêrel op sandbruin lakens in ’n gommerige motel, sulke beelde uit sy fotoargief skiet hom te binne op dieselfde oomblik wanneer hy sy arm styf maak, mik en die sneller aftrek. En tog. Die stomende koeke mis van vanoggend se melkkoeie is byvoorbeeld ook daar, en Sissie met die pan brosgebakte spek, en Marko, ag, hy bedoel dit nie sleg nie, en die grond waarop hulle staan, die droogheid van die lug wat hy inasem en die vaal veldvoëltjies – al die goed raak hoe langer hoe meer die hoofinhoud van sy bewussyn. Heeltyd moet hy ook weet wat met Pa aangaan. Kraal toe wil hy gaan en hy laat Sissie en die kinders hom vat. Hy wil tot by die diptrog kom waardeur sy pa die merino’s laat ja het teen verlammingsbosluis aan die begin van die winter. Oral op die plaas is daar spesifieke plekke waarnatoe hy wil gaan, meestal moet hy aangery word. Mattheüs gaan nooit saam nie, hy wil net elke keer hoor waar sy pa is. En het hy al sy Sustagen gekry, en so aan. “Jy’s mos nie sy hoeder nie,” sê Sissie. Hy ís, en sy weet dit. Sy luister na hom, al hou sy nie daarvan nie. “Pa moet nou haas gaan lê,” sê Mattheüs toe hulle in Marko se viertrekbakkie terugkom van die sementdam in die veekamp naaste aan die werf. Daar het Pa as kind altyd vinkneste gaan uithaal, hy wou vir oulaas (sê hyself) gaan kyk. Teen skemer bedwing hy hom om teen die berg na die plat klip uit te klim en sy boodskappe te gaan tjek. En onthou toe die een handbeweging van oom Hannes, hoe hy die Beretta aan die einde van die skietsessie na hom aangegee het, oorgestoot het, as’t ware. Dè, vat die ding weg van my. Die wegkyk en toe, met die terugkyk, die plotselinge ontsteltenis, dáár, aanwesig in sy kolkende blik: verstaan jy dan nie? Vat die ding weg van my af. Hy gaan haal ’n bier uit Marko se kroeg en loop alleen die veld in, reg wes, sy arm wat hy voor hom uithou is oranjebruin in die lig van die ondergaande son. Hy gaan sit onder ’n doringboom, geledig van byna alle gedagtes oor Jack en oor

sy besigheid wat Woensdag moet oop, of nie. Dit vereis eerlikheid om te erken dat dit op hierdie kaal plaas met hom gebeur het, tussen mense met gewoontes wat nie syne is nie (Sissie gebruik Aromat), ver weg van die stad wat hy as sy ononderhandelbare heimat beskou. Toe hy terugkeer na die werf en die sitkamer binnekom, sit Pa in die uitskopgemakstoel met ’n deken oor sy knieë en oorfoontjies by sy ore ingeprop. Hy luister na Liewe Heksie, beduie Sissie. Hy het die dag gate uit geniet. Kyk daar, sy wange het skoon kleur bygekry. Hy gaan buig oor sy pa en vat sy hand, Pa weet onmiddellik aan sy manier van vat wie dit is: “O, dis jy, Mattie,” en die oorfoontjies word uitgepluk. Pa trek hom nader om in sy oor te praat: “Ek het alles gedoen wat ek wou. Ek is reg. Ons kan maar môre vroegerig in die pad val. Hulle weet nie rêrig hierso hoe om met my te werk nie, Mattie. Ek is reg om huis toe te gaan.” Sissie (sy’s besig om beskuit uit te droog vir saamvat Kaap toe) wil dadelik weet: wat sê hy, wat is dit nou weer wat Pa nie met haar wil deel nie? Sy het die neiging om te wantrou. Hy sê net hy’s reg om huis toe te gaan. “O,” sê sy. Vir die eerste keer voel hy in die rol van primêre versorger meerderwaardig teenoor sy suster. Miskien is dit nie die juiste woord nie: toegerus, beter as sy met haar man en drie kinders en kuikens en hanslammers en weet hy wat waarna sy moet omsien; die brose liggaam van hulle pa, nee, daarmee weet sy nie hoe nie. Toe sy hom nagsoen in die gang met die triptiek troufoto’s teen die muur, vra sy asseblief net weer mooi dat hy asseblief moet sorg dat daar nie met die testament getorring (haar woord) word nie. Mattheüs antwoord haar nie. Dis duidelik dat die intimiteit tussen hom en Pa haar ontsenu.

My liewe Seun Pa weet nie of dit dalk een van sy laaste opnames is dié nie. Dit begin vir my te veel raak die lang stukke gepratery. As die Here wil hê ek moet gaan, dan berus ek daarby. Ek glo maar nog so ’n rukkie dis nog nie my tyd nie. Ek voel hier op die lessenaar die blomme wat jy in ’n potjie ingesit het vir my. Watse soort is dit? Oeps, Pa kan nie die pause op die ou Philips kry nie. Dis seker maar daisietjies. Aai, my kind, wat sal ek tog sonder jou maak? Ek val nou sommer hier met ’n ding in die huis. Nie dat ek kan sê hoekom juis nou nie. Dis maar hoe gedagtes en allerhande goed my binnekom. Maar Pa wil nog altyd vir jou vertel het van die deure van die Mercedes. Pa dink nie jy besef heeltemal wat alles in daardie deure steek nie. Die tegnologie en die verfyndheid. Ek wil net graag hê jy moet daardie deure waardeer soos ek hulle waardeer. Kyk, al die jare voor ek die Mercedes-agentskap gekry het, was dit mos nou maar General Motors-karre gewees. Chevs en Pontiacs en so aan. Ook heeltemal goeie karre. En toe nou later kom al die Japannese karre in. Maar dit was eers met die Mercedes dat ek agtergekom het hoe ’n deur regtig moet toemaak. Ag, ek onthou hom baie goed, die model, ’n pikswart 220S, jy weet dié met die vlerkies weerskante van die bak, dit was van die mooiste Mercedese wat hulle ooit gemaak het. ’n Neef van my, Karl-Hendrik, dit was nou my oom Jan se oudste seun, kom die middag daar aangery by ons huis in Observatory met sy spoggerige kar. Klim in, sê hy vir my en ek klim in en hy ry ons Seepunt toe. Daar stop hy langs die esplanade en sê vir my ek moet uitklim en dan weer inklim en die deur agter my toemaak. Ag, teen daardie tyd was ek al klaar verlief op die kar, die rooi leersitplekke en die stuurwiel met sy roomkleurige marmerafwerking en die pragtige okkerneuthout van die paneelbord, daar was nie eers ’n vergelyking met die Amerikaners nie. Toe klim ek uit soos Karl gesê het, ons het sommer vir hom Kallie gesê. ’n Aantreklike man, mooi na homself gekyk ook. Vroue? Kyk, daar was nie ’n vrou op hierdie aarde wat hy nie kon safpraat nie. Ewentwel, ek klim toe weer terug in die kar en maak die deur agter my toe. Nee, sê hy, klim weer uit. Jy het daardie deur te hard toegemaak. Dis onnodig met ’n Mercedes. Jy bring die deur tot so ’n paar duim van jou af en dan trek jy hom net

so liggies na jou toe, dis al wat nodig is. Toe maak ek nou so soos Kallie vir my aansê en toe weet ek presies wat hy bedoel het. Dis so ’n geoliede inklik in sy slot. Man, die Duitsers het net geweet hoe. Dis nie die blikkerige deure van die General Motors-karre nie. Jy het hier met ’n heeltemal ander klas vakmanskap te make. Weet jy, soos ek hier sit, hoor ek presies die sagte klikkie as die Mercedes-deur op sy plek toemaak. Ag, Pa weet jy en Sissie en julle ma ook het my soms kwalik aangekyk as ek julle vra om asseblief die deure nie so te klap nie. En soms was daar meer in daardie kyke van julle, veral julle ma, as net sommer ’n kyk. Dis nie asof ek dit nie agtergekom het nie. Ek is ook maar net ’n mens, jy weet, Mattie. Jy kan vandag sê, ja Pa, dis maar net ’n deur gewees. Jou karre het eerste gekom, dan jou gesin. En dalk was dit ook so. Pa wou maar net vir julle ’n waardering gee vir die uitnemende tegnologie van die Mercedes-kar. Eintlik is dit seker maar ’n manier gewees om iets van julle pa te verstaan. Dit was immers daardie karre wat ons aan die lewe gehou het, wat jou universiteit toe gestuur het en oorsee, alles wat ons het. Jy sal sê jy verstaan my, Mattie. En dit is seker ook so. Jy het reg. Jy is ’n intelligente mens met ’n sagte hart. Ag, dit is vir my ’n weemoedige saak die. Ek sal maar volgende keer verder daaroor praat. Ek wou maar net dié slag vir jou vertel van my waardering vir die deur van die Mercedes, dat jy dit kan verstaan. En ou Kallie, die brêkgat. Weet jy, Mattie, as ek nou vandag eerlik moet wees met jou, ek was soms jaloers op my neef. Sy slag met die vroue, man, dit wil gedoen wees. Ek weet nou nie hoe dit by julle werk nie, maar dit is nie maklik, Mattie, om jou hele lewe lank net met die een vrou te wees nie. Dit is ’n ding daardie wat vir ’n man as hy hier by sy middeljare trek ’n baie groot las word. Nou is ek moeg en maak nou eers klaar. Jy is ’n goeie seun vir my, Mattie. Dis wat Pa wil hê jy moet weet, my kind. Pa het ook maar sy foute. Pa

Dit is die dag voordat Duiker’s Takeaway oopmaak. Terwyl sy tamatie-enlamsbredie prut, die pot lensie-dahl (met deurgekookte botterskorsie vir ’n bietjie soetigheid agter die skerprissie) is op ’n spesiale afkoelstaander besig om af te koel, glip hy weg om sy hare te gaan skeer by Chauvel’s – “jinne, Matt, hoekom is jy so styf,” toe Vaughn sy kop vooraf was, sy kopvel masseer en sommer bietjie die skouers ook bewerk. Hy wens hy kan sê hy’s nie bang nie. Hy’s bang sy besigheidskonsep werk nie, hy’s bang hy’t nie genoeg stamina vir al daardie stanery en kokery nie, op jou voete die ganse dag, en hy’s bang al sy pa se goedgunstig geskenkte geld spoel in die sloot af, en wat sal Sissie dán sê, en hy’s bang Pa gee finaal moed op met hom. Net dié een slag, dink hy. As dit dan nie ter wille van homself is nie, net ter wille van die ou man sodat hy tevrede in sy kis kan sak. Selfs oor die een ding waarin hy nog altyd die selfvertroue gehad het, die smaak van sy kos, is hy bang. Terwyl Vaughn product in sy hare invryf en dit begin stileer, terugstaan en kyk en sy kop opnuut aanval met behendige vingertjies, teks hy vir Jack (kil sedert hy en Pa Maandag terug in die stad is) om asseblief net gou ’n draai by Duiker’s te maak om sy kos te kom toets-proe. Spieël agter sy kop. Hy moet waai, hy’t nie meer tyd vir die stront nie, en met die uitstap: “Julle moet onthou om my te kom ondersteun, julle!” “Dis vir jou wat ons wil hê,” skree Vaughn met ’n lang vinger wat sy onderlip afrek. Tot in sy bakkie, tot nadat hy die radiostasie verander en weer na ’n volgende een verander het, het Jack steeds nie teruggeteks nie, dis vieruur, hy’s lankal klaar met skoolgee. “Jack?” “The person you have called is not available.” Hy jaag deur Zilverbosch toe en konsentreer weg van sy teleurstelling oor Jack (wat hom juis nou wil pootjie) op die witkoolpiekel met rooirissie, vars gemmer en sesamolie, ’n bietjie op die basis van die Koreaanse kimchi, wat hy nog voor vanaand wil maak. Rooi in die gesig klop hy aan Jack se deur, stap in sonder om te wag vir ’n antwoord.

Jack staan in die middel van sy woonstel soos ’n mens wat pas in ’n kaal ruimte ingetrek het en nou moet besluit wat volgende. Inderdaad is dit kaal, alles is van die mure afgehaal. Daar staan al Jack se goed: een groot koffer, een middelslagkoffer en ’n kleintjie wat oop op sy bed lê vir laaste goed, een boks met boeke en nog ’n boks met al sy prente en kleiner goedjies. Maar dis nie die punt nie en hy sien dit geskrywe op Jack se gesig. In die harwar van plaas toe ry en die opening van sy takeaway het hy vergeet om te onthou dis Jack se laaste dag, teen môre moet hy uit House Clarence wees. Mattheüs weet nie wat om te sê nie. Jack het hom ook nooit laat weet of hy verbandgeld vir hom vir ’n woonstel moet voorskiet nie. Jack slag hom lewend met sy verwyt. “Ag, Jackie, man.” En hy kom hou Jack van agter af teen hom vas en soen hom in sy nek met ’n lyf wat na kos ruik. Waar gaan hy bly? Jack skud sy kop teen sy lippe. “By Charnie?” Hy weier om te sê. Jack maak hom los uit sy arms en sê hy’s oukei, hy’t alles uitgewerk. Wil hy saamkom na die takeaway? Mattheüs is verleë om te vra of hy sy kos sal kom proe, hy het egter iemand nodig daarvoor, hy is naar tot op die krop van sy maag en in die teenwoordigheid van Jack – onverklaarbaar – nog banger dat sy besigheid gaan misluk. Jack sê net hy moet nog ’n paar goedjies inpak, goed reël, tot hoe laat gaan Matt nog daar wees, hy sal later ’n draai maak. Mattheüs is daar weg met die weerklank van Jack se stembuiging in sy ore, skor, laag ingesit, dreigend eerder as beskuldigend, en die hele pad in die al drukker wordende verkeer probeer hy net die bestanddele van sy koolpiekel agtermekaar sit. Toe val die lot op die klein mannetjie om sy geregte te proe. Die rolblinding bokant die toonbank is oopgetrek en Mattheüs is besig om te tjop-tjop toe hy hom tussen die voetgangers uitken: Emile, die Kongolees. Hy het ’n reusehond by hom, ’n rottweiler-kruising, net groter en growwer gebou, al plukkend aan ’n ketting in sy hand, wat steeds ingesteek is in die leerhandskoen met halfvingers en gate vir die kneukels. Emile roep opgewonde na hom, maak die monsterhond aan die lamppaal vas en kom staan arms gevou oor die toonbank en leun, sy kop steek net uit.

Gaan hy kassaweblare in sy kos gebruik, hy kan hom daarvan laat kry? Nee, sê hy, hy’s regtig oop vir enige voorstelle, maar aan die begin gaan hy net die kos maak wat hy ken. Die outjie wil nie loop nie. Agter sy skouer op die sypaadjie staan die hond oopbek en blaas, lelle tap van die tandvleise af. Daar’s so ’n prikkelrigheid tussen hulle waarop Mattheüs maar net met lugtigheid kan reageer. Hy wens hy wil nou loop. Nee, daar is nog nie kos te koop nie. Môre. In een stadium moet hy iets in sy bakkie gaan haal wat net agter sy perseel op die vierspasie-parkeerruimte geparkeer staan. Hy moet nou eers die rolblinding aftrek, en beduie vir die gevoude armpies hulle moet padgee. Los, los, beduie Emile, een hand sonder, een hand met die leerhandskoen: hy sal ’n oog oor sy plek hou terwyl hy weg is. Daar is sy hond, Diamond is sy naam, niemand gaan hier inkom nie. Hierop kry Mattheüs ’n verskriklike benoudheid, waarop daar ’n bevlieging volg, onwillekeurig soos bevliegings is: “Pasop,” skree hy en laat val die swaar rolblinding met die armpies wat net betyds van die toonbank af padgee. Van anderkant die geslote blinding, dis een van daardie met ’n horisontale staalpen oorlangs onderaan, wat jy met behulp van ’n sleutel in twee gaatjies weerskante van die toonbank by die muur indraai, weergalm dit van verontwaardiging. Mattheüs bly net so binnekant staan in die gloeiing van die neon, hy’t die warmer daglig-soort gekies, en oortuig homself: kak met hom, hy het reg opgetree. Hy drink water uit die bottel langs sy snyplank, loop by die deur uit, sluit die dubbelslot, maak ook die staaldeur toe en gee voor hy weet nie Emile staan net daar met die hond wat teen dié tyd op en af aan sy ketting ruk nie. “It’s my business,” sê Mattheüs in die wegloop. Emile hou die sigaret wat hy intussen aangesteek het tussen duim en wysvinger in die bak handskoen-hand: “Je vous comprends.” Mattheüs begryp op sy beurt presies wat hy bedoel. Emile gee voor hy verstaan alles, méér as die takeaway wat hy daar voor hom sien, terwyl daar eintlik niks meer is om te verstaan nie. En dis waarvan Mattheüs instinktief nie hou nie. Terug met die skilrasper, ’n stukkie kombuisgereedskap wat jy gerieflik met die linkerhand vashou om suurlemoen- of nartjieskil met gekalibreerde kepe af te rasper, moet alles opnuut oopgesluit en die rolblinding opgeskuiwe word. Die kleintjie is nog steeds net daar, hurkend langs sy hond se skof, oë heeltyd op

hom. Mattheüs maak vir oulaas sy iPhone oop, ’n foto op sy wall gepos, sonder kommentaar. Jack wat homself in sy leë badkamer afneem, middelvinger voor hom in die spieël in die tradisionele in-jou-gat-op-teken. Brutaal. Oukei, as dit sy houding is. Hy gaan vir seker nie kom proe nie. Laat hom dan maar sy laaste aand alleen in die koshuis deurbring. Niks wat hy homself wysmaak, werk egter die kilheid weg nie. Goed dan, die lewe moet voort, en hy besluit teen sy beterwete om Emile nader te roep. Weer kom staan hy met die gevoude arms aangeleun op die toonbank, die gesig nou oop en gaaf, aanhouer wen, en een ná die ander skep Mattheüs ’n eetlepel vol uit die tamatie-en-lamsbredie, die lensie-dahl, die hoenderkerrie met klappermelk en vars koljander en die koolpiekel wat nog moet trek. Vir elke gereg ’n nuwe lepel sodat spoeg op die afgelekte lepel, spaar hom dit, nie die pot aan die gis laat sit nie, dis standaard-higiëne vir ’n kommersiële kombuis. En miskien is dit net so beskik, hy lag sommer van verligting, alles is oukei en alles gaan oukei wees, met niemand anders as dwergie Emile, die doodgewone eter op straat, om sy eerste proewer te word nie. Emile wil sommer die bord met al vier teelepels vat en anderkant op die sypaadjie gaan hurk-eet. Mattheüs keer, tussen elke proeslag moet hy eers mond uitspoel, hier’s water, sodat hy elke gereg op meriete proe, verstaan hy. Hy knik en vat weer die bord, lig die lepel met die lamsbredie, sy swart hemp trek op en Mattheüs sien die ribbes oorspan met vel donkerder as op die arms en gesig. Hy verslind die porsie en sluk weg sodat hy met die tweede kan begin, die hoenderen-klapper-ene. Die’s ook weg, toe die laaste twee. Gulsig soos een wat lanklaas volgeëet het; alles smaak vir hom délicieux, délicieux, délicieux, sê hy. (Is hy nou heeltemal mal om ’n verhongerde op straat sy kos te laat toets?) Toe skep hy vir Emile van die hoender-en-klapperkerrie in ’n houer omdat hy hom tog ontferm oor die mens (die ribbes), en kry dit darem uit hom dat dít die lekkerste een was – natuurlik die romerigheid van die klappermelk. Hy moet nou gaan, sê Mattheüs vir hom, hy moet klaarmaak en toesluit. Emile vat reeds die laaste hap van die kos wat hy nou net vir hom gegee het, steek sy tong in die houer en lek dit deeglik uit, gooi houer en plastieklepel eenkant weg, die hond rem aan sy ketting soontoe. Asblik, sê Mattheüs, maar nie voordat Emile ook by hom ’n sigaret bedel nie, en moedig hom weer aan om te

loop, wat hy tog nou gaan doen, die hond kouend aan die plastiekhouer, die hond se kop tot amper by Emile se bors. Drie, vier keer kyk hy om en grinnik deur sy tande na Mattheüs en hy wens so dis net gewoonweg vriendelik daardie. Nog een van Jack: @ House Clarence. Vroegslaap vanaand. Twee DVD’s gekry by die seuns om te kyk. Hulle weier dat ek gaan. Good luck vir môre. Sal kom kyk. ☺ Pa is rustig toe hy terugkom en vinnig inloer. Daar is papiertjies met boodskappe van Samantha en ant Sannie, laasgenoemde was nie veronderstel om vandag al in te kom nie. Die week by Pa is verdeel tussen hom (Maandae, Dinsdae en Sondae), Samantha (Woensdag- en Donderdagmiddag) en teen sy wil, ant Sannie (Vrydae). Môre het dominee Roelf ingewillig om Pa onkologie toe te vat vir sy bestraling. Die dominee is ’n ou huisvriend, self nie meer so jonk nie en juis daarom verstommend oopkop vir sy geslag, nie ’n slegte prediker nie, ’n man wat hy met sy pa vertrou. Daar is ook ’n bakkie sagte hertzogkoekies, “vir jou pa,” van ant Sannie, Samantha het ’n lys gemaak van Pa se kos vir die week wat sy gemaak het: groentesop, saggekookte hoenderpastei, net die vulsel, Pa hou nie meer van kors nie. Elke bakkie gemerk op die tweede rak in die yskas. En: Kan jy asseblief sy naels sny? Hy lees Jack op Facebook terwyl hy sy hare droogvryf: Meryl Streep is seriously die beste, en terwyl hy aantrek, het hy reeds sy komputer aan op sy gunstelingpornowerf en blaai vinnig deur vandag se toevoegings en besluit klaar op ’n video, sy latere beloning, en loop kaalvoet uit om in sy pa se behoeftes te gaan voorsien. “Jy’s so warm, Mattie,” sê Pa toe hy hom help opsit om sy glas Sustagen te drink. Hy hou sy pa agter sy kop vas, die kopvel beweeg lig onder sy hand soos hy bietjies sluk. Sy pa weet hy kyk na hom. “Ek sien ’n toekoms vir jou, Mattie.” In die lae lig van die lamp op die lessenaar lyk Pa mooi vir hom. Die gesonke wange, die net sigbare stoppels op die ken, snaaks hoe die baard ook blykbaar deur die chemo geaffekteer is, die sagte yl haartjies nes dié van ’n pasgeborene, die roering van die oogballe agter die geslote ooglede asof hulle in die skemerte nog iets wil uitmaak, al is dit dan net die warmte wat sy seun se liggaam

uitstraal. En dis juis sy pa wat hom laat voel hoe dit voel die nag voordat hy met sy besigheid gaan begin: ’n sensasie wat hy slegs kan vergelyk met die skrikkerige, maar polsend opwindende afwagting voor jy-weet-wat. Hy sê hy weet Mattie het nou nog nie eintlik helpers nie en dis goed so, ’n mens moet aan die begin self maar ’n bietjie skouer aan die wiel sit. (Hy’s bly sy pa kan nie sien hoe damn moeg hy is nie en hy’t maar net begin.) Swaarkry het niemand nog doodgemaak nie, sê sy pa. Een van sy goue beginsels was altyd om eerste in die oggend, nes hy instap, al sy personeel te groet. Een vir een. Hy het altyd seker gemaak hy kyk hulle in die oë en kon op dié manier sê of hulle nog gelukkig is of nie. Die woorde kom afgemete en stadig uit en bly tussen hom en sy pa; wat voorheen as ’n nuttige wenk sou gestaan het, word nou iets intiems tussen hulle twee. “Ek maak staat op jou, Mattie,” hy oorhandig die leë glas, “help my toilet toe, dan kan jy maar aangaan met jou eie goed. Jy’t seker baie om oor te dink. Onthou tog net om versigtig te wees met jou geld, jong. Pa weet hoe is dit. Praat maar as jy rêrig in die knyp is.” Die staalhek met die swierige “D” vir Duiker’s Takeaway – daardie monster van ’n rekening moet hy nog betaal. Die sweiser het hom ingeloop, sonder twyfel. In sy kamer maak hy hom onwillekeurig gereed, al is hy poegaai: stapel kussings teen die bedstyl, komputer regs teen sy flank, sy asem nét vinniger. Óf hy gaan vannag goed slaap, hy’s steeds warm, die volgehoue, fisieke werk nog op sy vel, óf hy gaan rondrol met die dag voor hom aan’t afspele. Hy kyk oor die flikkerende beelde na sy kamer, sy nes, die foto van Kafka, ’n CNA-plakkaat van Michael Jackson wat hy nog altyd wou verwyder, ’n foto van ’n wildevy waarin ’n bonobo-apie sit, vir ’n verandering alleen en tog duidelik aan die loer, dis die apie-ras wat sonder ophou stoot (nie vir prokreasie nie, net ter wille van plesier), die tou teen die blougroen muur met sy donkerbrille, ’n klein geraamde foto van sy ma wat hy ken sonder dat hy dit nou kan uitmaak, sy’s op Bloubergstrand op ’n klare dag en draf skeef diékant toe met albei arms ver uitgestrek soos iemand wat maak of sy wil vlieg, vrygemaak, net vir ’n oomblik. As hy maar vir ewig en altyd in hierdie vuil nes van hom kan wegkruip, sy hand altyd maar aan die werk. Hy sluimer in met sy hand wat langs sy sy gaan slaap het, die komputer ook dormant, die veiligheid van die vertrek oorweldigend.

Van ver af en los van sy begerige brein kom die gelui van die interkom by die hek al met die gang af, in sy kamer en tot teenaan hom sodat sy sluimerende lyf opruk. Die eerste ding wat hy doen, is om af te reik na die handdoek op die grond en albei sy hande af te vee. Hy klap die komputer toe. Luister. Wie dit ook al is het momenteel opgehou lui. Daar kom dit weer. Pa gaan wakker word as hy nie reeds wakker is nie. Hy tel sy broek van die vloer af op en trek dit aan en weer kom die lui. Kanse dat dit een van die ADT-sekuriteitswagte is, is skraal. Hulle bel op jou sel of die landlyn soos per instruksie van die kliënt. Hy gaan druk die knop om die skerm van die CCTV-stelsel lewend te maak: twee skerpgepunte hondeore. ’n Wolfhond; net, ’n wolfhond kan nie so hoog staan nie. Hy hou die knoppie in en tuur na die blougrys nagtoneel van die sypaadjie en die pad wat die kameras voor by die hek dek. Die hondekop, groter as normaal, kyk stip na hom. Daar is iets aan die harigheid van die hondehare en die koddige immobiele staar van die donker gaatjiesoë wat nie heeltemal reg lyk nie. En waar’s die res van die die hond-watsenaam se lyf? Hy weet wie’s dit voordat die hees, gemaakte stem oorkom. “Matt,” praat die hondebek, “dis ek. Maak oop asseblief.” “Jack, is jy mal? Wat maak jy dié tyd van die nag hierso? Wat het jy op jou kop? Wag, ek kom. Bly net daar.” Hy hol kaalvoet verby die halfoop studeerkamerdeur met net die lessenaarlamp wat brand (deurnag aan – Mattheüs se besluit), g’n geritsel of geproes kom van daar af, wat absoluut niks beteken nie, en buitentoe op die plaveisel, silwer gespoor deur nagslakke, die grasperk spookwit met dou wat net-net na frisser herfsdou begin ruik. Hy laat gly die hek eenmansbreedte oop en daar staan Jack uitgevat in sy pikswart styfsit-oor-die-gulp-jeans en pikswart cowboy-styl hemp met klinkers vir knope en die pièce de résistance, die hondekopmasker wat tot op sy skouers pas waar dit harig uitwaaier soos ’n luukse pelskraag, dunner word om die hondenek met insetsels van silwer haartjies en daarop volg die kop met sy ekstralang glimmende snoet, selfs ’n bietjie aangeklam met dou, daarin die gesonke ooggate waaragter Jack uitloer, sy ware mensoë glinsterend soos hy sy snoet laat sak en oplig en dié- en daardie kant toe draai om vir Mattheüs te wys, om hom te laat lag, om hom oor te haal, en dan kom die voloop ore, attent en gespierd met oreaartjies en orehaartjies vir beter hoor, wolweore, niks minder nie, en laastens, parmantig en reg in die middel van die ore waar die voorkop so ’n knoppie maak, ’n regopstaande tosseltjie wat nou lig bibber vanweë ’n bries

wat opgekom het of miskien eerder toe te skryf is aan Jack se innerlike toestand, sy opgegaarde angstigheid vir dié oomblik wat Mattheüs eers ten volle begryp toe hy gewaar wat net regs van die hek staan, Jack se draggie bagasie styf teen die muur aangeskuif om buite die lens van die twee CCTV-kameras te val, die groot koffer, die middelslagkoffer, die kleintjie en die twee bokse vasgemaak met tou, elk voorsien van ’n slim gemaakte touhandvatsel, en ten laaste ’n Checkers-sak met diverse daarin. (Tegelykertyd pateties en bewonderenswaardig dat Jack sy aardse besittings kon reduseer tot drie koffers, twee bokse en ’n plastieksak.) “Jack, het jy heeltemal waansinnig geword?” Jack sak hande-viervoet af en trippel op die plek. Die wolfhond-kop kyk skeef op na hom met trillende snorbaarde, diep agtertoe is die blink van sy regte oë. Hy kondig aan dat hy as hond intrek, sy naam is Wolfie. Oom Bennie gaan mos nie omgee daarvoor nie. Het hy dan nie ’n sagte plek vir honde nie? “Staan net om vadersnaam op, Jack, jou fokker. Jy’s van jou kop af. Haal af daai ding.” “Ek wil nie dat ant Sannie my sien nie. Net tot ek in is.” Mattheüs kyk na die dubbelverdieping langsaan, hy is lam van wil-lag en wilhuil en ’n buitewestelike opgewondenheid dat dit die begin van ’n nuwe era is; uiteindelik word die verbod verbreek op hom en Jack saam ingebed onder vadersdak waarvoor hy terselfdertyd wegskrik soos dit aankom, naderkom, en hy soek na sy sigarette wat hy weet in sy kamer lê. Jack grawe sy pakkie uit. Mattheüs loer weer deur een van die gapings tussen die fleur de lis-punte van die hek na ant Sannie se dubbelverdieping. Nag vanuit alle vensters op die boonste verdieping, van onder af skyn net die sekuriteitsligte in haar tuin. Jack staan op, trek die hondemasker stadig van sy kop totdat hy net aan die rek agter op sy rug hang, die hondesnoet reguit hemel toe, en soen Mattheüs nat en spontaan. “Ek is lief vir jou, man. Dink jy nou regtig ek gaan by Charnie in Pinelands intrek, of in die een of ander depressing woonstel terwyl ek in jou bed kan slaap, Matt? In julle huis met al daai dolleë slaapkamers?” Jack praat maar so aan, maar sy lyf bewe so groot soos hy is. As Mattheüs wil, kan hy ’n taxi bel en hom

net so wegstuur. Mattheüs kyk na die wolfbek wat nou op Jack se kop sit, die bek staties oop met slagtande van verharde plastiek of iets wat vreeslik eg lyk, en vryf toe agter Jack se rug op en onder die masker deur tot hy op Jack se geskeerde kop kom, daardie onweerstaanbare erotiek van ’n gladde manskop wat hom laat tong uittrek uit Jack se mond, maar voordat hy iets kan sê, sê Jack: “Wel, word Wolfie ingenooi?” Van doer in die straat sien Mattheüs kom ’n ADT-wag op ’n fiets aangery. “Staan net in die hek dat hy nie daai masker agter op jou rug raaksien nie.” “Everything OK here, mister Matthew?” Hy ken hom, dis Christopher. Die wag laat gly sy kragtige flitslig oor die bagasie, oor homself en Jack en weer terug oor Jack dat die klinker-knope liggies op sy swart hemp maak, en kom op Mattheüs se gesig te staan. Mattheüs wys vir hom hy moet hokaai, dis sy vriend dié, hy kom bly net vanaand hier, nou net van die vliegtuig afgeklim. “He has lots of luggage, I see.” Die man het ’n aanvoeling vir die ongewoonheid van die situasie, vir die spanning van die onafgehandelde gesprek tussen die twee mans. Hy moet sy aandag aftrek: “How is your sister, Chris? I’ve been thinking about her.” Christopher se suster, ’n lesbiër, is onlangs in Khayelitsha verkrag deur drie jong mans: to try and fix her homosexual orientation, het daar in die Argus gestaan. Die insident en dat Christopher weet Mattheüs is gay het veroorsaak dat daar ’n hegte band tussen hulle ontstaan het. “She is suffering all the time, the criminals are out on the loose.” Sy suster loop elke nou en dan haar verkragters raak en dan koggel hulle haar. “Hy vlieg môre weer uit,” sê Mattheüs toe hy sien Christopher kyk steeds snaaks na Jack wat vasstaan in die hekopening. “Sigaret? Jack, gee vir Chris een van joune.”

Toe groet hy, hulle groet ook, en Mattheüs stuur groete aan sy suster. Christopher ry met krakende tweerigtingradio die straat af, lig dié- en daardie kant toe soos hy van die ADT-kliëntewonings verbygaan. “Kom dan,” sê Mattheüs. Hulle dra die bagasie in, die hek gly toe en sluit. Die goed moet suutjies tot in sy kamer kom. Mattheüs het teen dié tyd die hele scenario uitgewerk: sy kamer gaan nou bewoon word deur ’n tweede mens, sy liefling. Sy pa is blind, maar ver van onnosel, sal binne dae weet wat aangaan, Samantha sal die spore van ’n ander mens se bestaan in die huis raaksien: Jack pis byna sonder uitsondering die toilet mis; ant Sannie met haar mis-niks-verkyker, ag hel, wat gee hy nog om? Moet hy nou op twee-en-dertig jaar en ’n paar uur voor die oopmaak van sy eie besigheid vir ’n ADT-wag probeer voorgee dat Jack nie hier gaan kom bly nie? Is dit wat sy pa van hom verwag? Dat hy Jack moet versaak, hom in die uur van nood nie handgee nie? Dis tog nie wat Pa se eie dominee van die kansel af preek nie. En Jack. Hy is stapelgek, die man. Om nou so hier aan te kom. En hý is mal oor sy dwingendheid vanaand. Dis so nie-Jack. Mal dáároor. Jack met daai kaalkop van hom wat net bokant die wolfmasker agter op sy rug uitsteek, wat vasberade met ’n koffer in elke hand die drie waaiertrappe opstap, sy nuwe tuiste binne. “Mattie, wat gaan aan, jong?” Uit die studeerkamer. Hy’t geweet sy pa is nog te ingestel op enigiets buite die orde in hulle huis. Totdat hy daardie skerpheid verloor, sal hy nie sy gees laat gaan nie. Tot nou toe getemper deur die opwinding van die situasie, keer sy onrustigheid oor Jack se binnekoms terug as ’n steurende soort ding wat aan hom vasklamp, hom beklem. Iets soos ’n sonde, alhoewel hy nie maklik aan enigeen van sy dade of gedagtes in terme van sonde dink nie. Mattheüs kies ’n kelim waarop hy die laaste koffer en die boks wat hy gedra het, neersit, en stap studeerkamer toe. Toe hy die siek lug binnekom, vermeerder sy ongerustheid oor die indringer, sy liefling nietemin, en bowenal die besef dat die nuwe era dalk ’n era van onrus kan word en dat die eerbare toestand wat hy tot nou toe gehandhaaf het, begin krake toon, al stem hy ook nie met die onderliggende etos daarvan saam nie. Dit ís ’n soort sonde dié. Nie teen sy nageslag nie, want so iets het hy nie, maar teen sy voorgeslag.

En hy onthou die gewaarwording van ’n ander groeiende ongerustheid gedurende sy hoërskooljare en hoe mateloos hy hom ontstel het oor wat nog sou en moet kom, op ’n aand aan tafel het dit gebeur, ’n somersaand in die Kaap was dit en nog goed lig buite, met ’n gebakte boud en gebakte aartappels vir aandete, ’n spesiale boud wat van Luiperdskop af vir hulle stad toe gestuur is; en Pa wat opstaan, sy baadjie oor sy stoelleuning gegooi, en met die vooraf geslypte mes die boud teen die grein in skywe begin afsny, hy kon dit nog nooit so goed soos sy pa regkry nie, nie so dun nie, en toe ontplof: “Maar my magtig, ek kan mos sien die boud is heeltemal oorbak.” En ’n skyf vleis op die plat lem word ingedruk voor die neus van sy ma wat wegkyk oor die tafel tot op die dresser versier met haar koperpot-krismisrose. “Droog. Jy kan mos sien, al die lewe uitgebak.” Klaterend smyt hy die mes neer, vee die vet van sy hande aan sy servet af, gooi dit ook neer, haak sy baadjie van die stoelleuning af en skoert. En vir die eerste keer hoor hy sy ma vloek: “Vuilgoed!” Het sy dit maar aangeskree agter Pa wat teen daai tyd sy kar aangeskakel het om stad toe te ry, maar sy mompel dit so teenaan haar bors vas wat die venyn daarvan net vermenigvuldig het. Toe het hy, Mattheüs, werklik besef dat alles ineenstort, dat dit reeds lankal ineengestort het, daardie was net die nadraai en dit gaan ook nie eens oor die boud nie. Hy was toe in sy tweede laaste jaar op Gimnasium en het verstaan wat daar in hulle huis aangaan, eintlik het hy altyd verstaan, maar kon dit toe eers verwoord. Teenoor die siekbed (sy blik teen die styl bultjie wat die ou man se voete aan die onderpunt van die bed maak): “Dis net ek, Pa. Ek het gedog ek hoor iets by die hek.” “Wie was dit?” “Sommer losloperhonde, Pa. Ek dink dis hier bo iewers in die straat. Iemand laat hulle honde uit sodat hulle self hulle goed kan gaan doen.” “So laat?” “Ja, Pa.” Ín is Jack, ougat, en uit gaan hy hom nie weer kry nie. Om eerlik te wees, hy wil nie, nie ná sy geweldige poging nie (hy’t spanning uitgestraal, sy blik dringend, en nie een keer het hy van hom af weggekyk nie); dit gaan hy wragtig nie aan hom doen nie.

Hy’s moeg. Môre vroeg teen vyf-dertig, nee, vyfuur om seker te maak, moet hy homself uit die bed kry. Hy moet bed toe. Hy soen Pa op sy voorkop, loop uit en trek dié slag die dubbeldeur toe. Hulle dra die bagasie saggies by Mattheüs se kamer in, sluit die deur, stroop klere af en kruip in. Jack skuif hom lepellê agter Mattheüs se rug, agter sy boude en in die vou van sy bene, waarna Mattheüs onmiddellik aan die slaap raak. In die laat voornag word hy wakker soos sy gewoonte is, staan uit Jack se omarming op, loop badkamer toe en luister rigting studeerkamer of alles oukei is met sy pa. Hy kom kruip weer in en raak byna onmiddellik aan die slaap, net om teen dagbreek, minute voordat sy selfoon-alarm moet afgaan, wakker te skrik met ’n visioen, Ou-Testamenties en daarom dramaties, ’n hand wat teen sy seegroen muur net bokant sy tou donkerbrille besig is om die gebod uit te skryf, vierde of vyfde een kan dit wees: eer jou vader en jou moeder solank jy leef, die een wat dominee Roelf Sondag ná Sondag gelees het toe hy teen sy sin sy pa vergesel het na die Gereformeerde kerk, Tuine, en wat weer die komende Sondag gelees sal word, soos ook deur dominee Klaas Steyn voor dominee Roelf, sy ma toe in die laaste jare van haar lewe gehoed en gehandskoen in die kerkbank, almal van hulle luisterend na die gebod wat agterwaarts weerklink tot by sy doopdominee en nog verder die verlede in, Sondag ná Sondag, om die herinnering daaraan in die geheue van die tot-sonde-neigende gemeentelede te hou, ’n gebod wat sy mense, sy stam, en homself, op ’n besondere manier aansê om tog nie uit die voetspore van die vadere af te wyk nie, of jy braai tot kaiings. As refleks op die skrywende hand, ’n teregwysing as daar ooit een was, soek sy hand op die vloer na sy komputer wat hy wil oopslaan om vertroosting te gaan soek op sy gunsteling-pornowerf, maar met Jack daar langs hom is dit te onprivaat. ’n Maand, twee op die meeste, dan is Pa nie meer daar nie. Kon Jack nie maar ’n bietjie aangehang het nie? Hy maak sy oë toe. Agter hom is Jack bedwarm en nou, kort voor dagbreek, hard. Hy knyp sy oë wat wil oopgaan weer toe.

“Dis Sissie, Pappie.” “O, dis jy, my kind. Bel jy van die plaas af?” “Nou van waar anders sal ek bel, Pa?” “Nee, dis net. Dit voel net vir jou pa of jy my nooit bel nie.” “Ag, moet nou nie belaglik wees nie, Pa. Ek bel elke Woensdag en elke Sondag, Pappie weet mos. Hoekom maak Pa nou so met my? Is Pappie darem nou weer goed terug daar by die huis?” “Ek is alleen hierso. Mattie het mos met sy besigheid begin. Dominee Roelf kom my nou-nou haal vir die chemo.” “Ek hoop nou regtig nie Matt verwaarloos Pa so heeldag en aldag uit met daardie besigheid van hom nie. Kon hy nie maar gewag het nie? Nee, nou moet hy op die laaste nippertjie iets gaan staan en doen wat hom juis uit die huis wegvat. Nee, wat. Ag, ek weet nie, Pappie. Ek praat sommer.” “Dis sy prerogatief, Sissie.” “Prerogatief.” Sy bly ’n rukkie op die woord sit. “Ek bedoel maar net, Pappie, kon hy nie maar net gewag het nie.” “Kon hy nie maar gewag het vir wat nie? Dat ek moet dood?” “Nee, ek bedoel. Ag, ek weet nie. Pa weet wat ek bedoel. Luister, hier’t een van Pa se sokkies agtergebly. Sal ek hom pos? Pappie moet maar sê as daar enigiets is waarmee ek kan help. Ek kan darem afry. So ver is die Kaap nou ook nie. Ek bedoel, as daar nou rêrig iets is.” “Sissie?” “Ja, Pa?” “Dis ’n verskriklike lyding wat mens moet deurmaak as jy oud is.” “Ek weet, Pappie.”

“Weet jy, as ek my ou arm so optel teen die lig dan is dit net pap velle. Ek het mos altyd lekker dik armspiere gehad. Onthou jy Pa se arms, Sis?” “Aai tog, Pa. My liewe, liewe Pappie.” “Nou ja, my kind, ek moet seker regmaak. Mattie het my klere uitgesit.” “Pappie klink vir my dan so valerig vanoggend. Wat is dit? Is daar iets?” “Hoe sal jý nou weet wat Pa deurmaak?” “Ag, Pa. Ek hoop dit gaan goed met die chemo en alles. Laat Matt my bel.” “Totsiens, my kind. Sê groete daar.” “Selle, Pa. Onthou net ek is baie lief vir Pappie.” “Ek ook, my kind.”

@ personeelkamer, Zilverbosch, facebook Jack. (Pos hy dit Public of net vir Close Friends? Hy besluit op Public.) Get this: ’n Graadelfer het vir my, die onderwyser met die minste diskresie op die planeet, gevra om berading. Is mister Jack van Ryswyk op die amptelike beradingskomitee? You must be joking. Sê my: hoe rym dit nou met my sogenaamde gebrek aan diskresie? Mister Richard Richardson is ’n volslae doos. (Hy wens hy kan dit ook facebook.) As hy hom toevallig onder naby sy kantoor raakloop, groet mister Richardson hom abnormaal vriendelik. Daar was nie vanoggend tyd om by Matt-hulle te eet nie en hy haal solank die Tupperware-bakkie met sy middagete uit. Dit word op sy knieë gebalanseer. Die bakkie is nie vetterig onderaan nie, hy’t getjek. Hy maak oop. Daar is ’n koue tjop in die bakkie. Dis ’n lendetjop met die saaltjie vet op sy rug wat nou ’n harde witgeel geword het. Die magie van die tjop is ook hard en grys. Dis van die lekkerste goed wat jy kan eet, so ’n koue tjop die volgende dag. Matt het hom dit geleer. Hy’t vanoggend in Matt-hulle se kombuis die yskas oopgemaak om melk uit te haal. Vat die tjop, sê Matt vir hom toe hy sien hy kyk na die kleinbordjie met die koue tjop. Nou’s dit juis die tjop wat hom op hol het. Kyk, as jy vir hom vra watter soort mens is hy, sal Jack altyd sê sy sintuie kom eerste. Hy hoor en kyk hoe ’n situasie daar uitsien, hy lek en suig en spoeg, hy operate met sy sintuie. Maar nou, die tjop. Dis asof hy dit nie oor sy hart kan kry om aan daardie tjop te proe nie. Die tjop verteenwoordig die huis wat hy binnegekom het. Eintlik het hy hom ingeforseer. Miskien kan dit in die toekoms sy tjop word, maar op die oomblik. Let’s face it, sy lewe lank het hy nooit ’n tjop uit sy of sy ma-hulle se yskas gehaal nie, want die kans dat daar ’n tjop in daai yskaste was, was nul. Sauerkraut, moenie vir hom vra hoekom sy ma daarvoor ’n smaak ontwikkel het nie. Dis al wat hy in hulle yskas in Worcester kan onthou. Die stink bottel oukool; ure nadat sy ma die ding oopgemaak en daarvan geëet het, het dit nog in die lug in daai kombuis gehang. In die personeelkamer is daar twee kringe met gemakstoele uit die vyftigerjare wat sedertdien ’n paar maal oorgetrek is, niks luuks en ook nooit verslons nie, in die styl van Zilverbosch. Langs die een muur is ’n toonbank met ’n wasbak en ’n

waterkonfoor met koffie- en teegoed. Daar is kafeïenvrye koffie en kruietee vir dié wat niks wil inneem nie. Teen die oorkantste muur is oopbek-kassies met allerhande stront in en links daarvan ’n kennisgewingbord met swart-en-wit gekopieerde voorblaaie van beradingsboeke beskikbaar vir seuns en beraders. Daar is titels soos Dare to Succeed en Raise Your Game en The Quest for Maleness en The Secret of Happy Children. Die seun gaan binnekort inkom, waarskynlik deurmekaar oor sy seksualiteit. Jack hoef nie te dink wat hy vir hom gaan sê nie. Hy praat net soos ’n gewone mens met die seuns. Dis wat hulle wil hê. Niks aankakkery nie. Hulle kyk dwarsdeur jou. Hy korrel en neem ’n foto van die tjop in die deurskynende liggroen bakkie op sy kakielangbroek. Hy stuur dit nie aan nie, ongewoon vir hom. Hy probeer net eers verstaan wat hier aangaan. Hy het hom by die Kaaps-Hollandse huis van die Duikers, jy sou seker sê wóning, ingeforseer – dis hoe hy oor laas nag se binnekoms begin dink het. En met al die beradingsboeke daar voor hom en hyself wat nou gaan moet raad gee, weet hy nie wat om van sy eie scheme te dink nie. Matt was vanoggend so nice met hom, so vriendelik en liefdevol en warm en hartlik. Vat die tjop, Jack. Hý het Matt geforseer om die hek oop te maak sodat hy Poinsettiaweg nege kon binnemarsjeer. Met sy voorvinger keer hy die tjop om sodat hy beentjie in die lug staan. Terugbetaal. Hy gaan die man moet gee wat hy wil hê. En dis gekoppel aan die ding wat hy omtrent nie kan uitkry nie. Verstaan jy? As hy maar net begin om daai oggend terug te onthou wil hy kots. Dis ’n klomp versluierde beelde daardie; as hy kan, sal hy hulle een vir een delete. Hy’t daardie oggend op sy maag wakker geword. Met sy hande onder hom ingevou. Nooit slaap hy so nie. Dis die eerste ding wat uit sy dwelmbefokte brein geklim het. Dít, en toe al die ander goed, die rens lug in die kamer met ’n prent van een van daardie palmboomstrande belaglik hoog teen die muur opgehang. En slykerige bloed en gekorste bloed op hom en op die poliësterlaken om hom. En die pyn al op en op, dwarsdeur sy hele wese. En die skandalige smaak daarvan. En die wete, onmiddellik, dat sy lewe van toe af daardeur gemerk is. Dis omtrent al wat hy wil sê. En ook al wat hy vir Matt kon vertel. En dan net nog dit: toe hy soos ’n kruppel fokken pikkewyn daar uitstrompel na die

taxi wat hom moes vat na emergency, het hy die teenwoordigheid van gees gehad om om te kyk. Hy wou weet waar hy was. Waar dit met hom gebeur het. Cabana-hotel, Rooms available from R199, hoek van Loop- en Marinestraat. En die man wat hom uitgehelp het, ’n lang Nigeriër in jeans en ’n pienk Lacostepolo, wat nie omkyk nie. Net by sy hotel inloop en die sekuriteitsdeur agter sy gat toetrek. Meer? Hy kan nie. Hy keer die tjop weer op sy sy, kyk op om te sien of iemand nie inkom nie en ruik aan die lekker van die vleis. Dan druk hy die deksel al op die vierkant van die bakkie toe. Hy kan angstig word oor die ding dat hy vir hom kom vat het wat nie aan hom behoort nie. En al hoe hy op sy simpel manier daaraan kan dink, is om Matt terug te betaal. En dis waar die kak inkom. Hy’s toegezip, hy hét, en hy aanvaar dit so. Dit is sy status quo as seksuele wese. Hy glip die Tupperwarebakkie terug in sy sak vir later. Ná nog ’n minuut of wat kom die seun in. Hy’s pas terug van ’n krieketoefening, ’n tweedespan-speler. Jack wys vir Joey waar om te sit en stel hom op sy gemak deur so ’n bietjie van sy eie lewe te vertel en vra tussenin vrae om hom verder los te laat kom. Hulle gesels meer as ’n uur. Nee wat, Joey, vergeet daarvan, sê hy vir hom toe die seun neig om sy seksuele verwarring vas te maak aan sy verhouding met sy pa wat ver van ’n innige verhouding was. Ná die tyd vra hy in ’n gees van opsetlike swak diskresie vir Joey of hy maar ’n foto van hulle twee kan neem. Joey sê cool, en kom staan langs hom met sy wit kriekethemp en sy roomkleurige pullover met twee Zilverbosch-blou strepe wat die V al langs die nek volg. (Gewoonlik is dit andersom, seuns vra of hulle ’n foto van mister Richie kan neem op húlle kameras.) Toe Joey uitloop, kook hy water vir koffie en stuur die foto van die tjop per Facebook aan Matt, sonder byskrif. Wat moet hy sê? Hy kies ’n shortbread-koekie uit die koekiekas, gaan sit en facebook vir Matt: Gee my ’n week. As dit nie uitwerk, trek yours truly uit. Belowe. Slegte koffie. Die koekie maak romerige klonte in sy mond. Jamie kom by die personeelkamer ingewarrel saam met Philippa, die geskiedenisonderwyser, skrik toe hy hom daar sien, groet hom halfhartig en kies aspris die ander kring stoele om in te gaan sit. Die man weet nie hoe om hom te gedra nie.

Toe dominee Roelf hom van onkologie af terugbring, is Samantha daar om hom uit die kar te help. Sy is Gods seëning, die meisie. “Kyk nou hoe het hulle weer meneer Bennie verniel.” Hy lig sy kop na haar, trane loop oor sy wange. Dis maar net souterige water wat hy nie meer kan terughou nie. Baie-dankies en bel-maars word iewers bo sy kop tussen Samantha en die dominee uitgeruil. Dominee Roelf, hy kan dit maar sê ook, is van die ou soort Christene, dun gesaai deesdae. Met sy rug in die holte van Samantha se arm loop hulle saam huis toe, sy het ’n tissue byderhand waarmee sy sy wange afdroog. Trane is dit definitief nie. Nog een, hoogstens twee keer, sal hy die chemo vat, en daarna nie meer nie. Professor De Lange het in dié rigting gepraat. Eerlik gesê, hy het dit verwag. Die eienaardigste ding het met hom gebeur. “Samantha?” “Ja, meneer Bennie?” Hy kan nie sê wat nie. Dis te eienaardig vir woorde. Maar hy weet. Hy weet. Ná die betrokke sessie kry hy vir die eerste maal die gevoel dat hy nie meer van sy eie gewig bewus is nie. Kyk, hy was altyd konstant net bo 90 kg, altyd op sy gewig gelet deur te draf en see toe te gaan om kragtig te swem. Nou’s hy, ag, hy kan dit nie hardop uitkry nie. Hy dink aan homself as ’n naaldekoker op die blare van waterblomme. Moet hy nou dit vir ’n jong mens gaan vertel? “Samantha.” “Ja, meneer Bennie?” “Vat my maar eers toilet toe, asseblief, jong.” “Goed, meneer Bennie.” “Hier’s niemand in die huis nie, nè, Samantha?” “Hoe bedoel meneer Bennie dan nou?”

“Los maar,” sê hy. “Los dit maar.” Toe stuur sy meneer Bennie versigtig totdat hy die toiletplank kan raakvat. Hy maak sy pajamabroek los en laat homself neer. “Niemand sal my bluf nie,” mompel hy. Hy sal roosterbrood met Marmite vat, sê hy nadat hy ’n ruk later by die bed ingehelp is. Toe Samantha dit bring, bly dit daar staan. Wanneer hy uiteindelik sy hand daarna uitsteek, het die brood kliphard geword. Hy het ’n behoefte om ’n bepaalde ding vir Mattie te loop sê en lê en dink hoe hy dit moet sê. Mattie gaan raad benodig noudat hy sy eie besigheid begin het. Hy lê en dink aan hoe om op te staan en sy pantoffels aan te trek en tot by die lessenaar te kom sodat hy kan opneem. Hy word wakker met Sannie se stem wat by die voordeur inkom en hier na hom toe loop. Die middag is verby, hy voel dit aan, en sy lyf het nie weer sy gewig aangeneem nie. Dis asof daar niks in sy bed lê nie. Samantha is seker amper klaar binne. Sy sal kom groet en met die bus na hulle huisie in Athlone ry. Hy sê nou huisie, maar dis ’n ordentlike plek. Kraakskoon. Hy was al ’n paar keer daar. Ou Mary. Foei, hy moet maar vir haar ook iets los in sy testament. Hy moet die prokureur laat kom. “My liewe vadertjie tog, Bennie. Wat het hulle nou weer met jou gemaak? Nee wat, ek sal met professor De Lange moet gaan praat.” “Wat, Sannie?” Hy is te moeg vir Sannie se goed. Hy sal Samantha moet roep en sê sy moet haar maar uitwys. “Gedaan, Bennie. Gedaan, gedaan, gedaan.” Sy kom in ’n vlaag tot langs hom, Sannie het altyd baie lap aan, hy sal nou nie weet wat dit vandag is nie. Haar hand loop op die deken sodat sy hom nou nie raak sit nie. Op die bed is sy nou met haar hand op sy arm. Hy sê niks verder nie en hoop sy oë traan ook nie weer onwillekeurig nie, want vir Sannie sal dit onmoontlik wees om dit nou nie as ’n grensery te verstaan nie. En daarvoor sien hy regtig nie kans nie. Waar bly Samantha dan? Sannie begin met die ding waarvoor sy gekom het. Sy sit ’n oordrewe sentimentele stem aan soos van die dominees wat nie weet hoe om ernstige goed te preek sonder om sentimenteel te raak nie. Al is hy in sy toestand, moet sy nie

dink hy kom dit nie agter nie. Haar hand is kokend om sy arm gevou. Sal hom nie lank hou nie, sê sy. Sy bring net gou die goeie nuus dat Silver Cloud toe sy donasie oorhandig het aan die Coronation Park-mense, sy praat van die karavaanmense. O, en as hy maar die blydskap kon sien. Almal behalwe twee hans menere het hulle lewe opgedra aan onse liewe Heer, soos Silver Cloud vereis. “Jy weet mos, Bennie, ons deel nie sommer uit nie.” Hy sê niks nie. Samantha sal vir hom van die Oramorph moet gee. Sy liggaam het ’n ding geword wat net nog pyn registreer. Tog darem snaaks die pad wat die Here wil hê jy moet loop hier na die einde toe. Sy kom in. “Samantha?” Hy lig sy hand op, nie die een aan die arm onder Sannie se greep nie, en maak ’n beweginkie wat hy weet Samantha sal verstaan. Die meisie is meer op sy buie en dinge ingestel as ou Mary destyds. “Mevrou, meneer Bennie is baie moeg. Hy moet maar eerder nou rus kry.” Sy kom vat die vrou aan haar arm. “Maar my magtig, los my uit! Ek ken my perke.” “Sannie,” prewel hy. Toe kom soen sy hom maar op sy lippe met ’n soetrosigheid wat deurkom en wat hy nie geniet nie. Sy trippel uit. By die deur gekom, sê sy nog weer: “Jy moenie so met my laat maak nie, Bennie. Ek is jou mense, jong. Onthou net dit.” Kort daarna bring Samantha sy morfien en help hom versigtig opsit, amper met dieselfde sorgsaamheid as Mattie, dis net dat Mattie nog iets byhet met sy manier van vat, seker maar omdat dit sy eie seun is. Toe groet Samantha ook. Hy betaal haar per debietorder direk in haar spaarrekening, daar is nie probleme op daardie gebied nie. Een maal en toe nie weer nie, probeer hy opkom, net halfpad, en probeer vorentoe dink, elke voet in ’n pantoffel, dan die ses tree of so na sy stoel, inskuif, en dan die Philips op play druk. Hy sien hom dit doen, duidelik soos daglig, amper meer regtig as in die regte lewe. Toe dit by praat kom, die regte woorde daar waar hy weet die ingeboude mikrofoon moet wees, haak hy egter vas. Van daar af kan hy nie meer vooruit dink nie. Mattie. Hy kan nie dink hoe hy vir sy seun die bepaalde ding wil sê nie. Daar kom net nonsens in sy kop aan. Eers bietjies-bietjies soos ’n ou stroompie. Dan ’n uitbarsting van allerhande

misbaksels en goed wat lyk of hulle nog gevorm moet word, goed wat hy in sy lewe nog nooit gesien het nie en wat hy nie van mekaar kan onderskei nie. Goed wat niks op dees aarde met sy woorde vir Mattie te make het nie. Dit stem hom ongelukkig. Daar is geen rigting meer binne die oorweldigende stortvloed wat hy in sy kop beleef nie. Net daar binnekant is hy, reddeloos, ’n Benjamin Duiker waarvan hy nie kop of stert kan uitmaak nie.

“Is dit jy, Sis?” “Wie sal dit nou anders wees, Pappie?” “Ek is so bly jy bel, my kind.” “Pappie, ek kan nie praat nie, moet deurskiet om die kinders op die dorp te gaan haal. Ballet en goed. Ek wil net bietjie hoor, weet Pappie dat oom Hannes sy Beretta vir Matt gegee het? Weet Pa van die ding?” “Mattie het so iets gesê, ja.” “O, nee maar dan is dit goed. Ek wou maar net seker maak. Nee, dan’s daar seker nie probleme nie. Ek en Marko het maar net gewonder, want oom Hannes het nog nooit daai wapen laat herlisensieer nie. Ek wil nie dat Matt moeilikheid kry met daai ding nie. Dis maar al. Ek moet hol. Baie lief vir Pappie.” “Ja, my kind.”

Gedurende die eerste drie weke of so as hy soggens by sy besigheid aankom, agter sy perseel oorkant die wassery parkeer, om die hoek stap met sy rugsak met oom Hannes se Beretta nog net so in sy dassievelsak, Duiker’s Takeaway oopsluit en die gasvlamme een vir een aansteek, ly hy aan verhoogde sintuiglike waarneming, of gewoonweg ’n high. Al waarmee hy dit kan vergelyk was voor Jack se tyd toe hy per week uitgery het Kalkbaai toe, smiddae was dit, en van die straat af boontoe na sy fokvriendjie geroep het, wat uitgekom het op die balkon, net met ’n frokkie aan, en dan opgestap het met die trap en by die slaapkamer ingekom het waar die bed gereed gestaan het met alle benodighede soos kondome en smeermiddel en ’n paar speelgoed (toys) en sigarette, al daai goed so op die deken uitgestrooi, gereed vir gebruik in die pers-en-geelrooi borrellig van ’n enkele lawa-lamp en dan kom daar, soos ’n aanval, ’n kloppende sensasie in elke vesel van jou lyf. Maar daar kom iets anders by, iets wat hy nog nooit tevore ervaar het nie. Dis asof hy ’n ander, ’n oorlewingsfeer betree het waar hy buitekant sy liggaam se vermoëns optree. Die aanhoudende op-sy-voete-stanery, die heen en weer dra van die vol kastrolle, die kophou met hoeveelhede van die bestellings (enige oorbestelling van vars groente of vleis en hy’s moer toe), die kophou met resepte, met smaakgee en met proe (hy is in ’n situasie waar hy die sous van ’n bredie met ’n lepel uitskep en daaraan proe en weer proe en wéér, sonder om meer presies te weet of hy heeltemal met die smaak geslaag het), die volgehoue vriendelikheid en geduld met klante, die volgehoue entoesiasme (fok) om die kos te verduidelik as hy sien iemand twyfel, die kramp dan in sy gat, die ligte trilling van sy hand om ’n glas Coke as hy uiteindelik die middag so teen drie-, vieruur se kant sitkans kry. En dan maar weer opstaan, want daar is ’n homp beesvleis wat hy nog in blokkies moet sny en in kerriemarinade moet inlê (lekker ingesuur met tamarynekstrak), die opdrag gee hom sy krag, en daar by die toonbank reeds ’n volgende klant: ’n ma met haar twee kinders in wit skoolhemde: goeiemiddag, Mevrou, en hy’s ingeskakel, in rat, en bly so, net so, dwarsdeur die res van die agtermiddag soos hy aan iemand ’n houer lensie-dahl verkoop of hoenderkerrie aan ’n volgende klant, elkeen van sy spiere en sintuie opgeskerp. Tussen klante deur en met sy voorbereiding vir die volgende dag onder beheer of ten minste in volgorde uitgedink, kyk Mattheüs oor die toonbank en oor Main tot

by die Groote Schuur-hospitaal se toring en verder op tot by Tafelberg met sy verwaaide denne, en die gesig laat hom dink aan sy ma, hy weet nie hoekom nie; as sy hom nou maar kon sien. Sy ma wat langs sy in-’n-kerkie-gevoude handjies sit en die woorde van die kindergebed aan hom voorsê in ’n stem wat hy as haar nagstem leer ken het. Op sy seunsknieë is hy dan met sy ma en liewe Jesus – ten diepste gaan dit oor dáárdie omhelsende sekuriteit. En miskien is dit dit wat hom op die gedagte van sy ma gebring het. As Pa môre of volgende week moet gaan en Jack ook wegloop en alle ander veiligheidsnette verdwyn, dan weet hy ten minste dat hy dit gemaak het; hy’s opgewasse, hier in Duiker’s Takeaway met Italiaanse voorskoot gaan hy bly staan op die geperforeerde meegewende plastiekmatte tussen sy potte soos pelle, sy koelkamermeter op die veilige vyf grade C; hier sal hy die fort hou, sy oog op die verbygangers op die sypaadjie: is dit my soort klant daai of nie? Dis hoe geweldig hy in daardie eerste drie weke sy nuwe besigheid ervaar het. As hy en Jack by die huis kom, Jack platgetrek op sy sitplek net ingeval daar oë van oorkant af loer, stap hy heel eerste studeerkamer toe en vat Pa se hand in syne. Pa is rustig, daar’s nie probleme nie. Mattheüs hou heeldag sy selfoon in sy sak vir enige noodoproep. Hy merk by sy pa ’n tevredenheid wat in die vroeë fases van sy siekte wisselend van aard was en nou vol geword het. Óf hy het aanvaar dat sy dood baie naby is óf, so wil Mattheüs graag dink, hy is verskriklik dankbaar dat sy seun uiteindelik op sy voete kom en dat hy hom nie meer oor hom hoef te bekommer nie. Hy vertel vir Pa van die koringboer van Caledon se wêreld wat by hom kom kos koop het, Francois was sy naam. Stad toe gekom vir inkopies. Net ’n bietjie min vleis, maar smaaklik, sê hy toe van sy lamsbredie. Hy soek toe ’n vleisie in die pot en skep dit bo-op Francois se porsie, keep the customer satisfied. As hy meer vleis insit, moet hy die prys opstoot, sê hy vir Pa. Pa kry ’n so ’n laggie oor sy oë, traanpaadjies verskyn by sy ooghoeke. “My kind,” sê sy lippe sonder stem. Mattheüs vou sy pa se lippe versigtig oop (hy was dageinde met steriele seep) en druk een van die droogmond-suigstokkies in. In sy laaste gesprek met professor De Lange (kan hy net nog een maal sê hoe min hy het aan die man se piëtistiese manier van sy pa behandel) het hy gesê hulle kan nog een maal chemo probeer, maar hy dink die moontlike voordele van sulke behandeling is minimaal, in dié stadium. “Die organe is almal tot niet, is dit nie, Professor? Dis die chemo wat hom gaan

doodmaak, nie die limfoom nie?” Professor De Lange, vreeslik dun bolip, het dankbaar sy selfoon wat in sy sak gelui het, uitgehaal en geantwoord, en Mattheüs het uit sy groen-en-vuilpienken-grys spreekkamer uitgeloop sonder om te groet of gegroet te word. Toe Francois die koringboer die dag sy bredie opeet, mond afvee en loop, hy verskaf klein servette van grys herwonne papier, net een per persoon, asseblief, val hy sonder om te dink met sy kombuisroetine weg en skep met ’n spesiale skepel uit die drom lensies om vir die volgende dag te laat week. Hy skep bolangs, hy het die drom lensies gekies om sy Beretta in weg te steek. Hy hou hom maar in die dassievelsak; hy wil nou nie dat ’n lensie by die loop opkruip nie, jy weet nooit met dié goed nie. Soos ’n geoliede masjien wat gemaak is vir die werk, dink hy ná slegs ’n week oor homself. (Die pakke rekeninge wat onder die staaldeur ingestoot word, ruk hom tog; snel bereken op sy optelmasjien is hy nou in die rooi.) Buiten sy roetine, of daarin, selfs terwyl hy klante bedien, is daar altyd die skelm branding in sy kop of agter die oogknip of gemanifesteer as ’n gekriewel in die kruis, die branding om net vir ’n uur of minder dan, maar soos hy daaraan gewoond geraak het voor Duiker’s, te delwe in sy porno-argief en homself te gee waarna sy brein vra. Sy komputer oopslaan en sy pornowerwe opsoek, is egter nie meer dieselfde nie. Dit hoort tussen twee, tussen hom en sy komputer, met Jack by is daar nou een te veel. Jack saans daar in sy kamer besig op Facebook met net sy onderbroek aan – snaaks hoe naby sy begeerte dan aan hom kom. Hoe hy telkens terugkeer na Jack in sy kamer en op sy bed. Die tyd is dalk net nou ryp om sy verlekkering in te perk, selfs af te skud, fluister hy vir homself. Maar wíl hy? dis die vraag. Soms kom Emile daar by Duiker’s aangeloop, party dae sien hy hom glad nie. Hy vermoed hy kies sy dae en tye versigtig en dan dink hy weer, nee wat, dis sommer sy eie etikette wat hy aan die outjie hang. Emile is ’n verarmde Kongolese vlugteling ingestel op oorlewing, hy’s net mens, hy doen wat enigeen in sy situasie sal doen. Ook niks van die parmantigheid meer van vorige besoeke nie, net gawe tande. En as hy kom, maak hy altyd sy hond twee pale verder af met die sypaadjie vas soos Mattheüs versoek het: “Jy gaan my klante wegjaag met daai monster.” Uit sy broeksak kom twee tweerandstukke, nooit meer as dit nie, waarmee hy kos wil koop. Mattheüs skep vir hom ’n houer halfvol, dis die

meeste wat hy kan gee. Emile hurk net daar en verslind die kos binne oomblikke en Mattheüs, wat nie kan help om hom uit die hoek van sy oog dop te hou nie, gee hom dan maar die taak om die vullissakke agter die winkel in die dromme te gaan uitgooi in ruil vir nog ’n porsie. Mattheüs laat hom egter nie inkom nie, Emile wíl met alle geweld, dra eerder die sakke tot buitekant die staaldeur om van daar weggevat te word. Toe Emile op ’n dag terugkom van agter waar hy weer vullis gaan uitgooi het, eet hy iets met sy hande uit ’n afgesnyde Coke-bottel. Toe sien Mattheüs dis die laaste van die gistende lensie-dahl wat hy moes weggooi. Hy sê vir Emile dit gaan hom net siek maak, maar hy eet alles wat hy daar by hom het op, hy gee nie om nie. Hoekom kos Matthew se goedkoopste kos R8 en hier agter kan jy ’n bondel wasgoed vir R7 doen? wil hy weet. Mattheüs verduidelik aan hom hoe ’n besigheid werk. As jou uitgawes jou inkomste oorskry, is dit verby met jou. Verstaan hy dit? En skep vir hom nog ’n halfvol houer kos uit vir sy joppie. Onthou Matthew dan nie dat hy vir hom gesê het hy het saam met sy broer ’n restaurant in Boma gehad nie? Langs die strand aan die weskus van die DRC. Hy weet alles van besigheid af. “Ek moet ook ’n bestaan maak,” sê Mattheüs vir hom. Hoeveel dink hy miskien het dit gekos om die takeaway te installeer? Hy sê maar net, sê Emile. Hy sê maar net. Hy wil nie vir Matthew kwaad maak nie. Hy het ’n vrou met trois enfants by die huis. Hy sê maar net. Daarmee groet hy beleefd en wuif nog een maal oor sy skouer met die wegstap. Die insident laat Mattheüs egter onrustig. En dit gaan nie oor Emile vir wie hy regtig nie skrik nie. (Hy maak hom dit wys.) Eerder oor die verbrokkeling van sy kortstondige ervaring van sekuriteit, die een wat hom sy ma laat herroep het. Sy laaste kans, Duiker’s gaan hom maak of breek – terwyl hy die dag se oesie tel, die rolblinding uit die aard van die saak reeds afgetrek. Waar is Jack dan? Twee kortgatte wat lyk of hulle van Emile familie kan wees, ook hulle teenwoordigheid kan hom ontstel, het pas met afkeer (tonge wat klik), na sy spyskaart en pryse gekyk en aangestryk na die hoenderplek laer af met die straat met sy galsterige braaiolie wat jy myle ver kan ruik. @ busstop, stuur Jack vir hom. En minute later op Facebook sodat sy 640 of hoeveel vriende ook al daarop kan kommentaar lewer (as hulle hoegenaamd nog

omgee): Is dit verkeerd om nog steeds in die gat geskop te voel oor meneer Richardson my uit die koshuis gedwing het? Laastens vis Mattheüs die Beretta uit die drom lensies, skud enkeles uit die dassievelsak se voue, glip hom in sy broeksak en loop agtertoe na waar Jack nou opgedaag het en staan en wag. Mattheüs met vier houertjies kos vir hom om te proe. Alles word oor en weer vertel en uitgeruil; Jack sê hy ruik na kerrie en olie. Jack lê plat toe hulle by hulle hek inry. Mattheüs glo vas Samantha weet van sy teenwoordigheid in die huis, ant Sannie ongetwyfeld, en sy pa het waarskynlik so ’n mistige besef van Jack daar op ontugtige lakens in sy seun se kamer. Mattheüs sê die ding met hom hier in die huis ontsenu hom. Hy kan nie help nie. Dis nie ’n kwessie van dat hy Jack nie by hom wil hê nie. Dis net. Hy kan dit nie ook nog hanteer nie. Wat bedoel hy met “ook”, wil Jack dadelik weet vanuit sy platgetrekte posisie in die bakkie, sy kaalkop glimmend in die spreiligte van die oprit (langsaan is ant Sannie se ligte ook reeds aan). Mattheüs wys vir hom sy koorsblaar op sy lip, kloppend, hy’s tot die uiterste toe gestres, sê hy. Hy gaan sit dadelik by sy pa wat steeds tevrede voorkom, die vel tussen die oë mooi skoon en oop. Hy het trouens die hele dag nie een maal gebel nie. Ná ’n ruk laat los hy sy pa se hand net om dit weer in syne op te tel toe hy sien dis waaraan hy behoefte het. Die ou man het soos sy kind geword, hy gaan hom mis. Hy gaan die versorging mis. Snaaks, nè? Die hand met lewerkolletjies en immer verdwynende fynare, die vel los en breekbaar oor die handbeentjies – daar is niks meer aan die liggaam van hierdie sterwende mens wat hom nog kan ontstel nie. Die wange wat nog holler word as hy Sustagen met die strooitjie opsuig (hoe kopbeenagtig het dit aanvanklik vir hom gelyk), die blik van sy nikssiende oë, tot die skok van die enkele skaamhare wat nog oor is, verharde grys draadjies wat nie meer weet waarnatoe nie, hy het alles aan sy pa gesien. “Het jy darem iets gemaak, Mattie? Dit vat soms ’n jaar voor jy begin wins toon. Jy moet maar sê as Pa jou weer moet haak. Mattie?” Hy was skoon weg in hulle vorige huis in Observatory met sy pa se welige of liewer gloeiende skaambos reg op ooghoogte, al twee van hulle, pa en seun, besig om af te droog in die stomende grys weer van die badkamer, daar was in die ou huis net die een badkamer vir almal.

“Ja, Pa.” “Ja wat? Moet ek jou help met jou overheads? Jong, jy moet praat. Moenie wag tot jy in die moeilikheid raak nie. Jy weet as ’n man nie sy rekeninge betaal nie, kry hy sommer gou ’n vreeslik swak reputasie onder verspreiders. En sommer gou ook.” Dit het sy pa moeg gemaak, al die woorde. Hy sal nie vanaand veel meer as dit sê nie. “Nee, Pa. Dankie, Pa, ek is nog reg wat. Ek het alles mooi uitgewerk, Pa sal sien. Dit gaan werk.” Hy’t nog nooit daaraan gedink dat sy eie pa, as hy nou daaraan dink, op sy piek ’n sexy donner van ’n man was nie. Mag hy so oor sy eie vader dink? (Jack sou die vraag op Facebook vir kommentaar oopstel.) Kan jy help oor wat daar soms in jou gedagtes opkom? Kan jy sê: Oukei, daardie gedagte of so en so ’n beeld gaan ek nie uitdink nie, terwyl jy goed weet die gedagte of beeld is teen daardie tyd al klaar gevorm en dáár, adder in jou boesem. “Bietjie hoendersop vir Pa, ek sien Samantha het gemaak? ’n Lekker dunne. Pa sal nie sukkel met heel stukke nie.” Toe antwoord Mattheüs saggies-hardop oor dit waaroor hy pas gewonder het: “Miskien tog.” Met moeite draai Pa sy kop na hom toe. “Wat. My. Kind?” “Nee, ek dink nou net, miskien moet Pa my tog nog ’n bietjie help. Daar’s van die rekeninge wat nou eers kom. Die koffiemasjien moet ek maandeliks afbetaal, maar ek het vergeet van die deposito vooraf.” (Hy’t nog net vier koffies verkoop. Moet ’n banier of ’n ding buitekant uithang.) “Nou toe,” fluister Pa, “ek het so gedink. Skryf daar nog honderd-envyftigduisend uit en laat ek teken. Dan’s ek nou eers klaar met jou, Mattie. Dan kan jy nou eers op jou eie aangaan. ’n Man moet ook maar.” Pa teken erg onduidelik, Mattheüs hoop maar die bank aanvaar dit so, en plaas sy pa se hand terug langs sy sy en loop kombuis toe waar Jack besig is met onheil. Nie rêrig nie, dis eintlik baie, dis die snaaksste ding wat hy in hierdie drie weke gesien het. Jack het net die oorhoofse lig by die stoof aangelos, die res van die kombuis is donker, die blindings opgetrek sodat ant Sannie oorkant in haar sonkamer op die eerste verdieping mooi kan inkyk, wat dan ook presies die ding is wat sy besig is om te doen; in haar mauve kamerjas staan sy daar sonder skaamte (waarvoor sal

sy nou skaam wees) en spioeneer op hulle. En Jack hande-viervoet met net die wolfkop wat bokant die toonbank uitsteek, die wolfore net bokant die venster na ant Sannie toe om gesien te word. Die punt-ore elkeen gekroon met styfhaar wat in ’n v’tjie kloof, amper rooikat, en wikkel, weet nie hoe Jack dit regkry nie, en tart en terg na die ou wakende matriarg met ’n beker koffie of iets in haar hand, waarskynlik dop by, hulle vertrou haar vroomheid glad nie, en sonder twyfel word haar veroordelende gesindheid op daardie oomblik aan die gang geskop soos jy ’n gewillige grassnyer aan sy draad aan die lewe ruk, sy wat vasstaan op ’n fondasie, ’n regverdige een nes die liewe Bennie met sy deurbringer van ’n seun, en sy sal nie weifel of val nie, nie nou en nooit in die toekoms nie. Ant Sannie lig haar beker amper as ’n saluut, vat ’n slukkie, oor en uit. “Fok, Jack,” Mattheüs gaan haal ’n bier uit die yskas. Die speletjie is oor, ant Sannie dik gekyk en haar lig afgeskakel (oor ’n ruk gaan sy hom weer aansit) en hulle vat hulle kos kamer toe om daar in privaatheid te gaan eet. Mattheüs kyk skaars na die film wat Jack begin speel het, episode vier van True Blood, die vampierstorie uit die suide van Amerika; sy smeulende branding het teruggekeer (dit was nog nooit weg nie), sy behoefte om nou na sy argief te gaan of eerder, en saliger, op soek te gaan na ’n nuwe pornofilm, die opwinding lê dikwels in die onderweg wees. Die branding oorval hom as ’n ingehoue ongeduld wat hy beswaarlik nog kan inhou, iets heerliks net anderkant die onmiddellike horison van dit waarmee hy besig is, hy langs Jack op die bed met die borde kos op hulle knieë: dis net daar anderkant, hy kan selfs die verskil in sy asemhaling hoor. Die verskil is Jack. Jack het gekom as ’n skans en begrensing. Hy vat aan homself. Hy wil nie dat Jack sien hy vat aan homself nie. Toe Jack gaan stort, kom die geleentheid vir gou speel, hy staan stil by ’n video waarby hy sou verbygeblaai het as hy langer tyd gehad het, maar nood leer bid. Hy maak klaar en droog af net toe Jack handdoek om die lyf uitkom. Mattheüs val agteroor op die bed, strek hom uit en verpoos by ’n mansbeeld wat hy nog kan herroep: die slakkepaadjie wat die haar al in die middel van die bors afwaarts tot by die naeltjie volg, ’n droom van ’n slakkepaadjie, ’n ideaal, hý (of Jack) sal nooit so lyk of so een hê nie. Jack buig en droog homself tussen sy tone af, onder sy arms, vryf sy kaalkop met behendige hale. Met sy asemhaling nog teenaan hom, sit Mattheüs en kyk

hoe mooi Jack in die doflig lyk: wat dan van hom en die man? Wat van sy liewe, beautiful Jackie, ys hy as hy daaraan dink dat hy sonder om ’n minuut te mors weer sy komputer sou kon oopslaan om opnuut sy pad te vind soos hy wil, soos hy moet. Jack kyk na hom, sy handdoek terug om sy heupe gevou: “Is ek in hierdie kamer vir jou, Matt? Weet jy darem ek is hier?”

My liewe Seun Ek staan nou einde se kant toe, Mattie. Die Here is naby my. Weet jy, selfs Samantha se hoendersop, nee wat, ek kan nie meer nie. Dis nie meer vir my smaaklik nie. Hulle sê jy moet kos kan ruik ook. Daar op Luiperdskop die naweek het ek ’n paar van die plaas se reuke opgetel. En nou in die toilet ook as ek gaan om water af te slaan, dan ruik ek hoe slaan dit op in my neus. Dit moet ’n geweldige dosis wees wat ek daar in onkologie elke slag kry. Ek sou sê dis van die laaste goed wat ek nog kan ruik. Pa se eie giftige urine. Aai, my kind, hoe kan jy as jy jonk en lewenslustig en so bietjie traak-mynieagtig is, ooit voorspel wat met jou gaan gebeur op jou oudag. Dis ook goed, daardie traak-my-nieagtigheid, daardie bietjie stoutigheid, die slag wat jy die reëls so bietjie buig, Pa veroordeel dit nie. Maar mens het natuurlik altyd jou beginsels. Dit is wat mens dra, dag en nag. Daarsonder, ag, Pa wil nie vir jou preek nie. Ek wou nog vir jou gevra het of jy bietjie kalmte gekry het daar op die plaas in die veld en in die natuur. Pa kan sien jy is nou baie aan die gang, jou dag is vol. Mattie, ek wens jou net die beste toe. Ek is oortuig daarvan jy gaan nog eendag sommer ’n groot besigheid vir jou opbou. Takke oor die hele stad. Weet jy, destyds, ek onthou dit nou skielik, haar naam was Elisabet. Sy het net ’n kort rukkie by my gewerk. ’n Dierbare mens, maar sielkundig onstabiel. Een middag ry ek haar uit na die Kenilworth-resiesbaan, ek het hoeveel karre daar aan ou Bertie Herselman verkoop. Ons stap daar langs die baan terwyl die jokkies die perde oefen. Ek hou haar so liggies hier agter om die heup soos ons aanstap. Die hele wêreld raak skielik klein om ons. Dis net die perde, almal pragtig versorg, en die lieflike groen grasbaan en af en toe ’n perd wat mis. Dis omtrent al. En die pragtige blou hemel bokant ons. Weet jy, daardie vrou het so vredig geraak daar. Net die bietjie natuur en die aardse reuke en die perde en al die meeue daar. Dis asof skille van haar oë afgeval het. Sy het haar sakdoekie uitgehaal en die trane afgevee. Sy het vir my gesê: Ek voel soos ’n nuwe mens. Later het sy maar weer die spoor byster geraak. Daar was iets in haar kop wat ek nie kon kleinkry nie. Al wat ek geweet het, is dat die ou lewe te veel vir haar was. Sy kon nie ’n normale lewe voer nie.

Ek kon haar natuurlik ook nie aanhou nie. Foeitog, ek wonder wat het van Elisabet geword. Sy het die mooiste lang wit nek gehad. Dit was vir Pa die mooiste aan haar. Nee wat, my kind, Pa wil nie vir jou preek nie. Ek lê maar net hier en wonder en as ek weer sien, dan is dit maar oor jou, my kind. Wat sal tog van die wêreld word as almal nou soos julle is? Waar sal die kinders vandaan kom? Jy moet weet, Mattie, dis goed dié wat ek nie maklik uit my gedagtes kan kry nie. Ek is ook maar net ’n mens, ’n man, jy moet nou maar nie vir ou Pa kwalik neem nie. As jy tot hier kom waar ek is, dan wil jy tog maar hê daar moet iets van jou op hierdie aarde agterbly. Nou ja, Duiker’s Motors is lankal iets van die verlede en met ’n nuwe naam herdoop. Daar is die aardse goed wat ek nalaat, maar dis maar stof. Dit beteken nie veel nie. Nou bly daar net die mense oor wat ek agterlaat, my bloedfamilie. Aai, my kind, jy moet weet dis nie vir Pa maklik om oor dié goed te praat nie. Ek het so baie daarmee geworstel en die Here gebid dat Hy vir my berusting sal gee. Sissie het nou die drie dogtertjies vir wie ek uit my hart lief is, maar ongelukkig dra hulle nie die Duiker-van nie. Ons bloedlyn hou op by jou, Mattie. Daar sal nie meer nasate wees nie. Die bloedlyn stop. Dit is seker maar die Here se wil, ek wil nie daarteen skop nie. Maar laat ek nou vandag iets vir jou sê, Mattheüs, dis ’n bitter pil vir Pa om te sluk. Dis al wat ek wil sê. Dis seker ook al oorgenoeg. Ek weet wat jy vir my doen, Mattie, ek sien dit elke dag. Pa wonder net oor jou as jy eendag oud en alleen is en jy het nie kinders om vir jou te sorg nie. Wat dan? Hoe sal jy dan regkom? Nou is ek baie moeg. Ek sluit maar nou eers af. Jou pa

Met linkerduim pos hy op sy Wall: Jack @ kombuis. Mystery man also known as Wolfie maak vanaand al die hol gate in Kaaps-Hollandse mansion met spaghetti bolognese vol. Braai bacon ook by. Pietersielie, seldery en origanum. Ja! Te veel van ’n goeie ding? Hy roer die maalvleis in die pan sodat dit ’n rukkie hard braai sonder om aan te brand. Die blindings in die kombuis is afgetrek en hy kan ongesiens sy ding doen. Charnie (sekondes later): Wanneer kan ons kom party hou daar? Jack: Jy’s getik in d bol. Ek’s nie eers veronderstel om hier te wees nie. Hy tap ’n kastrol vol water, knippie sout by, en plaas dit op die stoof vir die kook van die spaghetti. Die sous moet prut tot hy ’n diep smaak kry. Jack sorg dat Matt nooit hoef te kom kook hier by die huis nie. Soggens sit hy die koffie op, die roosterbrood, alles. Dit bly vreemd lekker, maar vréémd, om in die huis te wees. Sonder dat hy ooit amptelik by die gasteboek ingeteken het. Oom Bennie weet van niks of van alles. Hy vra nie uit nie, altans nie vir Matt nie. Siestog, as hy hom wel te siene kry, smiddae of so wanneer hy mos maar in elk geval kom kuier het, dan lyk die oubaas nie goed nie. Kwessie van tyd. Maar mense kan vir maande aan ’n draadjie hang. Hier’s Charnie weer: Skwirtsie suurlemoen op die einde. Mmm. Hy plaas die deksel op die bolognese-sous en draai die vlam op sy laagste. Hy help hom aan die witwyn uit die yskas, dis ’n Hermanuspietersfontein. Hy’t al in sy klasse gepraat oor die gebruik van Afrikaans in reklame. Dit werk, ook oorsee. Jy hoef nou nie Engels te raak om te verkoop nie. Eagle’s Nest Chardonnay en al daai stront. Help niks nie. Hy dra nooit by tot die wyn of bier wat hy hier drink nie. Hy’t doodeenvoudig nie geld daarvoor nie. Nie nou nie. As dit eers net hulle twee alleen in hierdie huis is, sal hy sy kant probeer bring. Die vooruitsig om saam met Matt hier te woon is Jack se geheim. Hy bedoel, Matt praat dikwels ook oor húlle huis, maar dan sê hy eerder niks nie. Beter so.

Terwyl hy nou die dag ’n gedig van Breyten Breytenbach met graad elf behandel, die klas hoef net een of twee reëls neer te skryf om aan te dui wat hulle van die gedig begryp het, sit hy self en skryf ’n lys uit. Hy noem dit probleem eenduisend-en-een, tans onoplosbaar. Tans raaiselagtig. No i: Matt het ’n woeste koorsblaar. No ii (Jack verkies Romeinse numering, dit lyk altyd so mooi vir hom), no ii: Matt se pa is besig om dood te gaan. No iii: Matt het met ’n nuwe besigheid begin. Volgens hom is dié drie goed die somtotaal van Matt se stres. Maar hy’s oortuig daarvan dat stres, hoe gelaai Matt ook al daarmee mag wees, nie die rede is vir pap gedrag nie. Dis nie dat Matt nie warm in die kooi is nie. Maar om deesdae saam met Matt te slaap is soos om met ’n baie goeie maatjie van jou te slaap. Amper soos jou broer. Hy’t lou geword, die chemie tussen hulle is tot niet. Dis asof hy soms kan hoor hoe rasend dit daar in Matt se kop aangaan. Iets het met hom gebeur. Of liewer, iets is besig om met hom te gebeur. Hy weet wat die iets is en dit maak hom ongelukkig en treurig en desperaat en wat? Wat moet hy daaraan doen? Bestaan daar ’n kuur vir sulke mense? Wat hy weet en wat hy ten sterkste ervaar, is dat hy wat Jack is daar buite staan. Hy is nie deel daarvan nie. In die klas daardie dag steek Moenien, van alle mense, sy hand op. Hy wil weet wat beteken “leedvermakerig”, reël een, tweede strofe. Dis uit die digbundel oorblyfsel/voice over, die gesprek wat Breytenbach met die Palestynse digter Magmoed Darwiesj voer. Vandaar Moenien, die klein fokop, se belangstelling. Gewoonlik is hy so afgeskakel soos ’n klip in die klas. Hy verduidelik die woord aan Moenien met verwysing na die parallelle Engelse teks. Daarna gaan sit hy en leun terug in sy stoel. Van waar hy sit, kyk hy uit oor die seunskoppe in hulle skoolbanke. Van waar hulle sit, as hulle sou opkyk, kyk hulle uit op die agterkant van Tafelberg, die deel waar Kirstenbosch lê. Dis een van die beste klaskamers. Hy haal sy iPhone uit en pos op sy Wall: @ Zilverbosch. Mind adrift. Weet iemand iets van porno? Hoe affekteer dit ’n verhouding? Jack kry sestien kommentare op sy vraag oor die uitwerking van porno en ses Likes. Hy’t intussen onder die wildevy in die tuin oorkant die hoofgebou gaan sit, die domein wat slegs vir graadtwaalfs gereserveer is. Hy kan sê hy’s effe bedonnerd vandag. Nou al na Duiker’s Takeaway toe en wag tot Matt klaar is, is nie ’n opsie nie. Matt se kamer en Matt se bed nog minder. Hy dink aan die huis

waar hy kamstig nou bly en probeer vergeet. Hy’s nie happy nie. Charnie: LOL jy nou ’n porno-slaaf? Jack: Nie ek nie, stupid. Jaco (vorige vryer, woon in Groenpunt): Porno bedonner jou seks. It’s all in your head, vra my. Charnie (weer): Weet nie eers hoe lyk dit nie. Issit ouens wat hulle mambas uithaal? Koos Lategan (vorige vryer voor Jaco, woon in Blouberg): Dis nie ’n keuse nie. Ek bedoel, as jy verlief is op iemand, kom porno tweede. Jaco: Dis dream stuff. Jy kan nooit daai ouens kry nie. Kan ook nie doen wat hulle doen nie. Dis beelde in jou kop. Cyber-naaie. Unreal, behalwe dat jy dit nie so beskou nie. Steve (’n vorige leerder): Mens kan baie leer uit porno. Ek het. Posisies en goed. Nie gesond om te veel te kyk nie. Jou siel raak soort van opgemors. Jack: Maar as dit jou partner is? Charnie: Ag jenetjie, my kind, you need TLC. Kom vanaand hiernatoe. Jy kan op die bank slaap. Jamie (Tot die rooikop tjip in. Dit raak te publiek. Moes hy dit aangeroer het op Facebook? Ag ja.): It’s ambivalent like most stuff around us. Can be good and bad. There are counsellors. Steve (weer): Ag, hulle vat net aan jou been onder die tafel. Pete (’n vriend, woon in Mouille Point, ryk, met twee poedels en ’n moerse TVskerm): Bring it on. Mal daaroor. Steve: Satisfaksie is nooit gewaarborg nie. Jy wil altyd meer hê. Jack: Is dit nie maar die nature of sex nie? Steve (dis duidelik dat hy voluit aan die gesprek wil deelneem): As jy chronies

kyk, OK, soos in full-on addiction, kry jy nie meer ’n hard-on met jou partner nie. Net met porno. That’s on the cards. Dan’s jy in die danger zone. Point of no return. Jy kan porno kyk, maar jy moet besef wat dit aan jou kan doen. Jack: Waar kom jy daaraan? Steve: Gelees. Daar’s baie lektuur. Jack: Christian Family Circle-soort lektuur? Steve: Nee, ernstige studies. Ek sal kyk. Charnie: Nou net vir die eerste keer uit in my nuwe boots. Very sexy. Looks gekry by die Waterfront. Kom jy vanaand? Ek maak jou favourite, ag toe wat my darlieng. Jack: Kiss-kiss. Kan nie. Moet by die program hou. Charnie: Ek is worried oor jou. Jack: So sweet. Hier kom Mikey aangeloop, die outjie wat op Moenien gepis het by die Misverstanddam. Sy pis. Jack se demise. Mister Richie, net die man waarna hy soek. Hy wil weet of hy langs hom op die bank mag sit. Beleefd. Hy haal ’n memory stick uit. Dis ’n geskenk vir hom. Daar is duisend songs op om af te laai op sy foon. Dis om jammer te sê oor hy mister Richie so bedonner het. Dit was impulsief. Hy was ’n kind. Jack lag daaroor. Mikey sit en kyk reg voor hulle op die grasperk om erns aan sy saak te gee. Dis snaaks. Hy’s nie gemaak vir ernstig wees nie. Prime specimen, dink Jack in die geheim. Is dit waarna Matt hunker met sy pornokykery? En dink hy hý weet nie dis wat hy doen of wil doen die oomblik wanneer hulle by daai kamer instap nie? Mikey hou sy hand uit as ’n finale versoenende gebaar. “No big deal,” sê Jack vir hom en skud sy hand. Mikey buk vinnig af en gee hom ’n drukkie.

Nog ’n kommentaar van Steve kom deur: Hoe diep in porno is hy, dink jy? Jack: Diep dieper diepste. Steve: OK, jy’t ’n probleem hierso. Love him in the meantime. Liefde werk altyd. Ek gaan bietjie dink. Jack: Love you, Steve. Hy glip sy foon terug in sy broeksak, naby aan sy niere waar dit pyn. (Dit kan sy hart ook wees.) Dis pyn wat stadigaan registreer: Matt het hom op die rak gesit as dit by seks kom. En die gevolg is dat hy verskriklik inadequate voel. Soos nog nooit tevore in sy lewe nie. Hy stap na die tuck shop en gaan koop ’n pakkie Zoo-koekies. Teen die tyd dat hy die bus na Obs kry, is die koekies op.

In die vierde bestaansweek van Duiker’s Takeaway, sy pa nou uiters swak, wurm klein Emile hom tot binne-in sy winkel. Die besigheid begin loop en gevolglik raak hy agter met voorbereiding. Die skil van knoffel, van uie, die skrop van die kastrolle, die dweil van die vloer aan die einde van elke dag, sy bene wat weens oorgebruik klop en bly klop as hy uiteindelik saans in die bed kruip, maak dat hy die eerste die beste man kies om uit te help, die man wat kerm om hom ’n kans te gee. (Begaan hy die fout van sy lewe?) Onder sy arm stap die kleintjie in op bakbene, rats, en met die pikgitswart oë wat oral kyk en inkyk. Nee, sê Mattheüs toe hy eers binnekant is, hy dink hy gaan eers ’n getuigskrif van hom moet kry, self verras oor die ommekeer, gewoonlik is hy nie besluiteloos nie. Hy kan nie sommer iemand net so aanstel nie, dis nie hoe dit hier in Suid-Afrika gedoen word nie. (Praat hy stront?) Hy moet eenvoudig luister na die binnestem wat hom teen Emile waarsku. “Not starting today?” Emile vou die arms oor sy bors, sy blik bly strak. Hy’s sterk, al is hy so klein. Mattheüs knik en laat hom weer uitstap. “No problem, I’ll ask Father Raymond. He will come and talk for me. He will help me, always.” Teen drieuur daardie middag, hy’t net sy hoenderkerrie uitverkoop, staan Emile sy aan sy met die Katolieke priester anderkant die toonbank. Die man het sy wit boordjie aan en alles en het sulke week pedofiele kykers – ’n skrynende ding om te sê. Met ’n fluweelagtige tenoorstem begin hy Emile se vlugtelinggeskiedenis uitlê, hy hou dit gelukkig kort, en gaan daarna oor tot sy kennis oor hom hier in die Kaap, sy gewilligheid om te help in en om die kerk; dis maar net dat daar reeds so baie hande is en dis waarom hy werk soek. Hy praat van sy geloof in mense en dat Emile hom nie teleurgestel het nie. Om hom in diens te neem berus natuurlik by Mattheüs. Hy glo egter dat Emile nog ’n waardige bydrae gaan maak tot die Kaapse gemeenskap. En as dit dan nie hier is nie, op ’n ander plek. Hy bedank Mattheüs vir sy tyd. Die volgende dag dra hy en Emile ’n houtpalet in en daar staan die kortgat nou

by die werkplek langs die stoof en skil bruinuie af, ’n plastiekhouer vol. Teen seweuur soggens wanneer hy inval, kom sien sy vrou en hulle drie kinders hom af. Die hele familie van dieselfde stoffasie, buksies, en met die blik van die slagoffer. Hoe lank was hulle in ’n vlugtelingekamp voor hulle hiernatoe gekom het? Very long time, too long. En die hond aan die ketting, dié kom ook altyd saam, maar staan steeds in opdrag van Mattheüs ’n hele ent van die winkel. Lank nadat hulle al begin werk het binne, hy moet erken dat Emile ’n flukse werker blyk te wees, hang die vrou nog daar rond met die kinders, een op die rug en een aan elke hand. Sy staar na hulle asof sy iets soek of asof sy nie kan glo haar man werk nou daar nie. Meestal staan sy net of hurk-sit totdat hy vir Emile sê sy mense moet nou loop, terug na hulle kamertjie in ’n agterplaas in Woodstock, die huur glo drie maande agterstallig, die kerk help hulle darem so ’n bietjie. Die kas is heel regs op die toonbank in ’n staalkassie, gesweis deur dieselfde sweiser wat die staaldeur gedoen het en teen dieselfde aardige bedrag, en die geldlaai is onder die toonbank in ’n versterkte staalomhulsel, soos ’n kluis, en daarop, eerlik gesê, het hy nog nie Emile se oë sien rus nie. Daardie gitswart deurdringers wat, indien hulle lank genoeg na jou kyk, verwytend raak, nog langer, en nyd kom by, haat het hy nog nie gesien nie. Vat nou die knoffel, byvoorbeeld. Hy het net een keer vir hom gewys wat die mees tyd-ekonomiese manier is om die huisies knoffel af te skil. Plaas die huisie op jou plank, tik hom liggies met die plat kant van die mes wat die huisie kneus, maar nie breek nie, en jy sal sien die papierskil dop vanself af. Hy probeer die outjie liefhê soos jy moet maak met jou medemens. Hy het ’n nuwe resep hierso, eintlik een wat hy in Galicië, Noord-Spanje, raakgeloop het. Dis ’n heerlike volksbredie, miskien meer gepas vir diepwinter, maar nogtans. Dit pas by sy spyskaart en dis goedkoop: ’n varkpootjie of twee, murgsag-gekookte kekerertjies, lourierblaar (in Galicië stap jy uit en pluk joune van die heinings af), aartappels, sout en peper en ’n paar eetlepels paprikapoeier, nie die branderige een nie. Van naasteliefde gepraat, sy ma is die enigste persoon wat na vore tree as dit by onvoorwaardelike liefde kom. Hoewel, as hy nou daaraan dink, hoe sy haar gedurende haar laaste jare na binne gekeer het, na ’n bodemlose donkerwatermeer waarin niemand toegelaat is nie, en niemand wou ook daar ingaan nie. ’n Koekie seep en ’n handdoek gee hy vir Emile om hom te gaan was agter in

die toilet wat hulle met die wassery deel. Onder die arms, beduie hy. ’n Suur damp gaan hy nie ook nog duld hier in sy takeaway nie. Persoonlike higiëne – hy skram nie daarvan weg om hom daaroor aan te spreek nie. Dis hier waar sy Benjamin Duiker ter sprake kom. Man, as dit lyk of enige van jou personeel nie wil saamwerk nie of miskien net nie die temperament het wat jy in jou besigheid benodig nie, moet jy gou speel. Gee hom sommer dieselfde dag nog kennis, sorg dat julle op ’n goeie voet uitmekaar gaan. Emile met sy knobbelskouers en die stewige bakbene wat sexy kan wees, helaas is hulle te kort, en die frons gevolg deur die onderdanige geknikkery as hy ’n nuwe taak gegee word; ’n pynlike onderdanigheid sodat hy net nie daarin slaag om onder sy vel in te kruip nie. Sissie bel hom gedurende die dag by Duiker’s, en hy raak kwaad vir haar; sy beter gou kom as sy haar pa nog wil sien. Nee, sy klim nou in die kar. Die volgende middag bel sy weer, nee, sy het met professor De Lange gepraat, dis nog lank nie verby nie. “Professor De Lange het nie meer ’n saak met Pa nie,” sê hy. Hy trap ongeduldig rond omdat sy hom by die werk bel: hy kon al halfpad gewees het met ’n nuwe fles pekel. Werkmoegheid maak hom verder taktloos. Sy’s wreed, sê hy vir haar, verhard. Hy raak so emosioneel, ook omdat hy onduidelik is oor dit wat hy eintlik vir sy suster sê, dat hy sy teenwoordigheid van gees in die winkel verloor en ’n klant wat blykbaar al ’n hele ruk daar staan en wag, glaserig aankyk, Emile is voorlopig verbied om met die publiek te werk, en dié skud toe maar net haar kop en stap weg, dis ’n ouerige vrou met ’n kopdoek, en toe hy die oproep beëindig, draai hy hom om na Emile wat besig is om sy persoonlike resepteboek deur te blaai, sy vinger loop al met die woorde langs van die resepte, sommige in Afrikaans, ander in Engels. “Wat maak jy?” sê Mattheüs vir hom. (Daar is seker niks daarmee verkeerd dat jou kombuishulp na jou resepte kyk nie.) Emile skrik soos iemand wat inderdaad sy lang vingers iewers ingehad het, hy skrik vir die krasheid van Mattheüs se reaksie, hy ken hom nog nie, maak verskoning, asseblief, waai die handjies voor hom en draai toe dadelik om en gaan voort met stamper en vysel: heel kardemom, komyn en geroosterde koljander wat fyngestamp ’n bekoorlike aroma afgee.

Sannie moet hom help om by sy lessenaar te kom, asseblief. Hy wil sy laaste opname maak. “Maar Bennie, mens tog. In jou toestand.” Iets van die ekstrasoet wat sy aanspuit dring deur en maak hom lighoofdig en nog naarder. Dis vir haar niks om hom soontoe te help nie, sê sy. Sy kan hom al amper abba. “Bennie, jy breek my hart.” Moet sy nie die masjien oordra na sy bed toe en hom sommer daar handgee nie? Sy sal nie luister na wat hy sê as dit nou privaat is nie. “Dit sal die dag wees. Jy nie luister nie!” Sy fors is uit hom uit. ’n Safheid het besit geneem van hom. Sannie, ag, hulle ken mekaar baie jare lank. Nieteenstaande die oordrewe sentiment is sy tog ’n moedertjie vir hom. ’n Mens van beginsels, hy kan staatmaak op Sannie dat sy altyd dieselfde is. Sy moet net die Philips se deksel aflig en dan die masjien regskuif, dis al. Toe sy klaar is daarmee, beduie hy sy kan maar loop, hy het sy privaatheid nodig. Dis sy laaste dié. Sy tsie-tsie met die tong teen die tande. Toe hy die deur agter haar hoor toeklik, sit hy net so sonder om te weet hoe hy ooit gaan begin. Sy gedagtes kom nou traer, nie soos aan die begin van sy bedlêendheid toe hy ’n vloedgolf daarvan gehad het nie. Dit was die pragtigste en kosbaarste klompie herinneringe. En duidelik. Nou moet hy op sy pasoppens wees of sy gedagtes hol deurmekaar soos ’n klomp pêre. Sy ID-nommer kan hy nie meer onthou nie. As hy sy hande van sy knieë wil oplig en begin, moet hy dit nou doen, anders gaan hy dit nie regkry nie. Hy lig hulle. Dis lood. Hy is op sy laaste kragte. Sy hande weerskante van die Philips. Sy hande rol af. Hy tel hulle weer op, soek met die wysvinger die play-knop en sleep die toestel nog ’n bietjie nader:

My liewe Seun Dié sal nou my laaste aan jou wees. Die behoefte om met jou te praat bly maar knel. En dit is ook my vaderlike plig om met jou te praat. Ek kan nie daarvan wegkom nie. Preek wil ek nie meer nie. Jy het jou soort lewe gekies. Dis hoe sake staan. Reken, nou die dag sit dominee Roelf nog hier en sê vir my, wat ons moet onthou, broeder, is dat hulle niemand skade aandoen nie. Ek was lig geskok. Krag het ek nie meer genoeg om hom teë te gaan nie. Ja, my kind, dis ’n anderster soort wêreld dié wat ek uitgaan as die een wat ek binnegekom het twee-en-sewentig jaar gelede. Die ou duifies hier buite my venster praat tog so mooi met mekaar. En dan af en toe die ou skril geja-ja-ja van die hadidas. Ag, ek is vir hulle ook lief. Ek sê nou dis ’n anderster wêreld dié wat ek verlaat, maar dit bly maar ’n wonderlike wêreld. ’n Gawe van God, jou lewe lank. Weet jy, Mattie, ek bid soms dat ek net nog een dag hier kan deurbring, sommer hier op my stoel voor die venster. Net een dag sonder om naar te wees. Ek weet lankal nie meer hoe dit is om net gewoon te voel en nie tot die dood toe naar nie. Dis nie die naarheid wat jy in ’n kar op ’n draaierige pad kry nie. Of miskien van ’n slegte oester nie. Dis ’n naarheid wat jou betrek. Hy vat jou hele gestel oor, dag en nag. By jou inademing en by jou uitademing. Daar’s g’n enkele respyt nie. As ek maar nog net kan opbring om verligting te kry, maar ook dit is my nie beskore nie. My kind, dit sal ’n verlossing wees om van hierdie naarheid wat soos ’n duiwel van my besit geneem het, ontslae te raak. Noudat ek van oesters praat, onthou ek die Kersfeesvakansies in Oos-Londen, jare gelede. Jy was nog nie daar nie, net Sissie, ’n pap babatjie. Daardie jare kon jy van die karavaanpark af stap daar na Oostelike Strand toe, alles veilig en silwerskoon. Nou ja, dan staan ek vroeg op en gaan draf langs die strand en swem ook in daardie water, nes sjampanje. Ek bring my handdoek en my knipmes saam. Sommer daar op die rotse kon jy vet oesters vir jou afhaal. Ek spoel hulle in die seewater af en eet hulle net so. Dit was die beste oesters wat ek ooit geëet het, daardie. Hulle sê mos oesters maak ’n man vreeslik wellustig. Maar daarmee, Mattie, het jou pa nou nooit ’n probleem gehad nie.

’n Wonderlike lewe, Mattie. ’n Wonderlike lewe. Dis wat Pa ten laaste nog graag aan jou wil oordra. Dit was so kort, so kort, álles, Mattie. Ek kan dit nie glo nie. Alles verby in ’n oogwink. ’n Ou saadjie. Wat sê sy, daardie mooi digter van ons, net ’n ou korreltjie sand. Mattie, my liewe kind, as ek my lewe in oënskou neem, kan ek nie glo hoe gou alles verby is nie. Die ou kot wat my ma my in neergelê het, ligblou geverf met blinkverf, van daar af tot waar ek hier lê, uitgemergel, ek kan nie glo dis alles verby nie. Onthou dit, Mattie. Pa is bewoë soos ek hier sit. My wonderlike lewe is verby. En ek kan nie glo hoe gou nie. My trane kom te laat, Mattie. Dis alles verby, van begin tot einde, in ’n oogwink. My lewe is oor. Die Here kom my haal na sy ewige huis toe. Ek sal seker jou ma ook daar sien, maar ek bekommer my nie in die minste daaroor nie. Kyk, dit staan mos geskrywe, in die hemel is daar nie man en vrou soos op aarde nie. Ek is gereed, Mattie. Jy was ’n goeie seun vir my. Ek glo ek het jou leiding gegee waar ek kon. Dit was my voorreg. Jy staan nou op jou eie voete. Die Here seën jou ryklik, my kind. Jou pa

“Dis nie vir my nodig om hom weer te sien nie. Ek het klaar vir Pa totsiens gesê.” “Nee, maar dis goed so, Sissie. Dis jou besluit. Ek respekteer dit.” “Ek het klaar begin bak vir die begrafnis. As dit ’n mooi dag is, moet ons maar tafels uitdra op die stoep. Dan is daar nie ’n morsery op die vloere en matte om ná die tyd skoon te maak nie. Ek gaan sommer ’n paar boude ook klaar bak. Daar’s niks so lekker soos koue skaapvleis met mosterd nie. Almal hou daarvan.” “Ek neem aan julle gaan hier bly.” “Dit spreek vanself, Matt. Of het jy ’n probleem daarmee? Jy moet maar sê, jong. Dis mos jou huis. Binnekort.” “Ek wil net weet sodat ek vir Samantha kan sê om die beddens op te maak, Sissie. My tyd is verdeel tussen Pa en my takeaway. Ek het nie ’n minuut spaar nie.” “O.” Mattheüs sê verder niks nie. Bly net so staan en staar na die rangskikking van strelitzias wat hy in die voorportaal ingesteek het. Jack stort. “Vra hy na my?” “Pa? Hy praat nie eintlik meer nie. Ek wil by hom wees as hy gaan. Hy het my daarna gevra ook. Mattie, sit by my tot die Here my siel wegvat.” “O.” “Ek wil dit doen. Ek wil sien hoe is dit as iemand doodgaan.” “En as jy by die werk is?” “Samantha gaan my betyds bel. Sy’s met universiteitsvakansie en sy waak by hom terwyl sy ook sommer werk aan essays en goed.”

“Ag, hier op die plaas sien ons heeltyd hoe skape vrek. G’n mens wat op ’n plaas bly, het onkunde oor die dood nie. Hier bly jy te na aan die aarde.” “Ek kan nie glo jy sê dit nie. Dis diere, Sissie. Skape. Ek praat oor Pa hierso.” “Ek het vir hom totsiens gesê. Dis maar al wat ek bedoel. En hy weet dit. Hy was ten volle by sy sinne. Dit help nie ek ry af en kom sit daar nie. Dit rek net die ding uit. Ek en Pa verstaan mekaar baie, baie goed. Ons het nog altyd.” Jack is ’n man wat sy stort geniet. As Sissie nou aflui, kan hy nog by sy komputer uitkom vir sy daaglikse dosis. “Is jy nog daar, Matt?” “Ja.” “Jy moenie dat ons vervreem as Pa eers nie meer daar is nie, Matt. Onthou, dis net ons twee. Ek is lief vir jou, jong, al is jy ’n anderster soort mens.” “Ek vir jou ook, Sissie.” “Nou toe, sê maar as daar nog iets is wat ek moet saambring. Hoe gaan dit met Jack? Hy gaan seker ook by die begrafnis wees.” “Fok, Sissie.” “Oukei, oukei. Ek wil maar net weet. Lekker slaap, Matt. En bel my.” “Baai, Sissie.” Dis die einde van ’n era. As Pa eers nie meer daar is nie, sal Sissie nog minder rede hê om Kaap toe te kom, nog minder bel, hulle sal vervreem en nie een van hulle gaan die wil hê om dit te herstel nie. Dit maak hom momenteel treurig. Hy sien die toekoms waarin hy hom sal moet heroriënteer, en die huis met al sy vertrekke en elke ruimte wat hy so lankal wens om sy eie te maak, hoofsaaklik die studeerkamer, word plotseling ’n sielige plek. Sy hand in Pa s’n, toe Pa se hand in syne (hy gee homself so ’n uur of wat, dan gaan hy weer daar waak), en binnekort die finale verbreking van die ou band. Hy kom sy kamer binne (Jack stort steeds) en vir die eerste keer tref die

muwwigheid hom. Hy sal moet skoonmaak voor die begrafnis, so hoort dit tog, die huis moet van hoek tot kant gestofsuig en afgevee en gewaks word sodat sy pa se siel vanuit ’n silwerskoon aardse woning kan vertrek. Agter die toegetrekte gordyne op die vensterbank staan ’n pot ou proteas, byna so oud soos sy ma se dood of nog ouer, hy weet van hulle teenwoordigheid daar, soms kriewel iets hoorbaars in hulle kurkhoringdroë kelke. Die groot moederspinnekop het haar nes in die linkeragterhoek van die kamer, met honderde babas, en daar, reg voor haar nes, het hy geplaas die oop bek van ’n Consul-inmaakbottel wat hulle moet lok sodat hy die span buitentoe kan dra. En dan is daar die pakkie aangeklamde Romany Creams op die onderste blad van die boektafel wat hy gaan uitsmyt. En daar is al Jack se goed wat ’n bietjie uitgesorteer moet word. Billikheidshalwe gaan hy nie vir Jack verkwalik oor die muf, die vaalgroen groeisels waarvan sommige reeds verpoeier het nie. Maar dis tog vandat hy ingetrek het, vanaand, dat sy kamer so benoud opslaan. Daar is die oop kas waar Mattheüs vir hom drie laaie leeggemaak het en wat hy tot nog toe nie gebruik het nie, die laaie staan nog net so uitgetrek soos hy hulle gelaat het. Voor die kas staan sy oopbek-drafskoene met uitgeloopte binnerubber en ’n jaar se voetesweet. En daar is die nat nasmaak, oral in die kamer, van die Ingram’s kamferroom wat hy gebruik en waarvan Mattheüs eintlik altyd gehou het, so op sy ma se vinger hard aan die invryf rondom sy skurfgespeelde hak, maar nou hinder dit hom. Hy is sat. En pla homself ongenadiglik met die volgende dag se werkprogram, elke ding wat gedoen moet word voordat hy die rolblinding teen twaalfuur kan opstoot. Knoffelskil so klein soos ’n pinkienael het hy vanmiddag laat in die oorskiet-dahl ontdek, Emile alreeds vort, hy kon hom nie daaroor beetkry nie. Hy sak neer op die bed. Laaste een op is veronderstel om die bed op te maak, hy kan nie onthou wie dit vanoggend was nie. Hy sou ’n hele dag en nag deur drome kon aanslaap totdat hy uitgeslaap is. Langs hom op die heuwel gekreukelde bolaken helder die skerm van Jack se iPhone op. Mattheüs leun oor en blaai op Facebook oop. Charnie: Meantime baie private research gedoen oor porno, met almal gepraat wat iets weet. Über-addictive. Jy’t omtrent ’n professional nodig om jou daaruit te kry. Shit Jack. Wat gaan jy doen? Mattheüs vee die skerm dood en val lankuit agtertoe op sy bed, op hulle bed, op

die vier kussings wat na hom en Jack ruik, na hulle hare en kopsweet en al daai goed wat snags met ’n mens gebeur as jy slaap en rondrol en van niks weet nie behalwe flitse in jou onderbewussyn, ’n primitiewe toestand. Hy weier om sy kopruimte verder te vul, beslis nie met iets soos spyt nie, nie oor die toestand van sy kamer, sý wêreld in die huis, en nié oor sy porno-obsessie nie; en vir sy pa het hy alles gedoen wat moontlik is. Jack kom handdoek om die lyf ingeloop met silwer sexy druppels op sy skouers. Mattheüs sê vir hom (lusteloos): “Jack, dis net ’n fase die porno-ding, dit sal oorwaai. Gee my net kans.” Lig vanaf die enkele leeslamp maak klein hobbel-skaduwees al langs Jack se geboë ruggraat terwyl hy buig om af te droog. Jack trek ’n sweetpakbroek aan en tel sy T-hemp van die vloer af op en glip sy drafskoene aan en loop op en af in die kamer sonder om te kom sit soos Mattheüs vra, sy stadig bewegende vorm, soms binne en soms buite die werp van die leeslamp, steur hom. Einde van ’n era, dink hy, hy gaan uiteindelik alleen wees in hierdie yslike huis, en toe begin Jack van ’n plek agter in die kamer praat waar Mattheüs hom nie kan sien nie, net sy stem hoor hy, klam soos ’n mens wat ná ’n uitgesponne huilsessie slym in sy keel gekry het, en met daardie waterige stem sny hy hom, Mattheüs, en homself, sny hy hulle albei op die mees sensitiewe senu, daar ín. Hy praat van die verhoogde vlak van sensasie wat hy en Matt aanbid, of liewer, wat hy gedink het Matt aanbid, en wat Matt nou ter wille van porno afgestaan het. Hy praat van die sensasie wat jy slegs bereik as jy sê, ’n uur of meer sonder blaaskans, die seksspeletjie speel, oukei, blaaskansies tussenin, maak nie saak wie vat en wie gee nie, daardie breekpunt wat jy bereik net voordat jy dit bereik, die sintuie elkeen op sy eie en almal saam heeltemal oopgestel op hulle ontvanklikste kerf, en die breekpunt wat hulle saam maar net nie bereik nie, opsetlik van mekaar af weghou sodat nóg die een, nóg die ander hom kan bereik, aan en aan totdat elkeen volkome ontslae raak van alle gedagtes en enige aktiwiteit wat daar moontlik in die rede kan plaasvind, albei nou gehul in ’n nuwe reuk wat jou sweet dra en wat elkeen herken juis omdat jy dit nie ken nie, omdat jy dit nêrens anders ruik nie, en net dan, op daardie oomblik: die oorrompelende, alles insluitende sensasie van ’n suiwere dierlikheid. Jack het intussen weer na die lamplig beweeg en van waar Mattheüs op die omgewoelde beddegoed lê en luister en seerkry, amper so seer soos in die toestand van verhoogde sensasie wat Jack probeer vasvat, behalwe dat dit ’n

seerkry is wat teen stygende grade van plesier manifesteer, dommel hy in en vat homself uit Jack se woorde om die skaakmat-effek daarvan te verminder, en dan, met die opkyk, sien hy Jack se kaalkop halfpad tussen die bed en die plafon swewe, die glinstering van die lae lig op die tot brekens toe gestrekte vel van sy kaalkop, gespikkel met speldekoppies van afgeskeerde haarpunte, en hy kyk en kyk totdat hy daarin slaag om Jack se pynigende opsomming van hulle situasie nie meer ter harte te neem nie, maar weg te luister, ver weg van die dobberende, glimmende kop wat nie deel is van hom nie, van sy bestaan, van sy visie waarmee hy nou Jack se verdoeming vervang: ’n onlangse beeld uit ’n pornofilm van twee Latino’s op ’n sofa, bruingebrand op Rio se strande en golwend van spier sonder om uit proporsie te wees, en die aanpak van die hele ding, glimlaggend en spelerig, dis wat hy nou onthou en wat hom laat glimlag, hy steek sy hand uit en draai die leeslamp weg sodat sy gesig in donkerte gehul is, en die herinnering aan die beeld verskaf soveel plesier, die volkome vryheid waarmee daardie twee teenoor mekaar optree, “Jack, asseblief, hou net op met daai goed,” en hy draai hom op sy maag totdat hy Jack se hand op sy skouer voel tik. Daarop draai hy hom terug om te sien wat Jack hom wil laat sien. Jack hou een van daai vuilpoot-drafskoene van hom reg bokant sy komputer waar dit binne vatafstand aan sy kant op die vloer staan, sý komputer, sy getroue partner. ’n Korsie modder en vuil gras drup uit die skoensool op die silwer deksel van sy komputer. “Doen dit, en jy staan vanaand nog anderkant die hek.” (Om Jackie van alle mense so te dreig.) Toe gaan sit Jack anderkant op die stoel onder die tou sonbrille wat almal van ’n kant af afgestof en gewindolene moet word. Mattheüs trek die punt van die laken af en vee die vullis van sy komputerdeksel af en klap dit heeltemal toe. Hy weet waarvan Jack praat. Dis ’n fase. Hy kan weer verander, die brein is immers plasties van aard, dit weet almal. Arms gevou oor sy bors lê hy en dink aan vertroosting vir Jack; die man is verpletter. Hy wens net hy kan vir hom sê dat hy aan die einde van sy porno-siklus gekom het, dat hy gereed is om daaruit weg te stap. “Inadequate. Weet jy hoe voel dit, Matt? Ek kan net sowel my voël afsny. Jy’t my hier ingebring en nou’t jy my verruil vir seks wat nie eens bestaan nie. Dink daaraan, Matt. Dis alles in jou kop.”

“Ek het jou nie hier ingebring nie.” Die twee bly sit totdat dit ondraaglik word. Mattheüs staan op, trek sy klere reg, vryf sy hare plat, sê hy moet na sy pa toe gaan. Hy gaan buk tussen Jack se knieë, lê sy kop op sy bene wat na hom en sy sweetpak ruik. Jack sit sy hand op Mattheüs se kop, sê hy weet nie wat om verder te sê nie. Ten minste was hy eerlik. Mattheüs loop op sy tone by die studeerkamer in en gaan vat sy pa se hand. Met sy oor teen sy halfoop lippe kan hy net nog asemhaling onderskei. Hy is nie in ’n koma nie: die hand binnekant syne voer klein bewegings van herkenning uit. Mattheüs vra of hy pyn het. Daar volg ’n skaars onderskeibare beweging van die ken wat nou volkome baardloos geword het. Hy gaan sit sonder om die klein bewende voëltjie in sy hand los te laat. Hy vergeet eers van Jack se klag teen die verlies van die kleindood (’n ding om te vertroetel as jy nog lewe), maar in die teenwoordigheid van die dood word dit ’n aanklag wat nie kan stand hou nie; hier tel net die dood, naderend, hy kan sien dis op hulle. Hy huil nie. Geen noodsaak daarvoor nie. Hy hou net sy pa vas; met daardie handjie in syne gaan hy hom vashou soos hy versoek het, so gaan hy maak, en herinner homself aan die mooiste ding wat sy pa ooit vir hom gesê het: Jy is ’n goeie seun, Mattie. So hou hy hom vas, so gaan hy hom enduit vashou, met die nalatenskap van daardie woorde al vertroosting wat daar vir hom moontlik is. Waar is sy pa nou? wonder hy ná ’n ruk. Hy toets vir warmte bokant die neusgate. Die onbewuste werk tog nog, waar dwaal die oubaas, by watter mens of ding verpoos hy nog? ’n Snik. “Pa?” Daar gaan nie meer woorde kom nie. Hy maak Pa se hand uit syne los en gaan skink gou ’n dubbel-brandy wat hy wegsluk, skink nog ’n dubbelskeut en kom vat weer die hand, tenger nou, die vel heilig om aan te vat omdat dit laaste, menslike broosheid bedek met slegs ’n flikkering van ’n pols iewers binnekant om te bewaar. Klein Rooi Hen was een van sy pa se vroegste stories. Oor die hennetjie wat op die balk in die waenhuis gesit en vir ’n vale haar balans probeer hou het terwyl jakkals hels skelm onder op die grond al in ’n kring dapper-stapper en prys en

flikflooi dat Klein Rooi Hen se kop naderhand begin draai. Dit was Pa se beste storie; hy op sy skoot. Hy koester daardie intiemheid van sy pa se stem, asemwarm en aangrypend met al sy dalinge en styginge, en die gedrae fluistering net voordat die hen swig en jy nie wil weet nie, maar nogtans weet, wat gaan kom. Dít, en dan later sy vader as man, soos hy homsélf waargeneem het en soos Mattheüs hom gesien het, as man, sy pa wat in sy elegante snyerspak van die werk af kom en vir hom altyd geruik het na geld en vreemde vrouens en na die leer van die sitplekke van daardie droomkarre wat hy laat uitry het vanaf die vertoonkamervloer (so skoon jy kon van hom af eet), tot in die een of ander kliënt se garage, sy pa wat terugkom van die werk af, halfses of sesuur of seweuur of selfs later, hy het dan altyd gebel, en teen die kosyn van die dubbeldeur van sy studeerkamer gaan leun, hy het sommer daar gesit en lees of net iets gesoek om daar te gaan doen in sy gunsteling-vertrek, en sy pa dan met sy een arm hoog teen die verniste kosyn sodat sy snyersbaadjie optrek en meer hemp wys, ’n spierwitte of so ’n ylbloue met net die regte das op net die regte manier geknoop, en as hy dan sy pa gaan groet het en verby hom gekom het, sy pa wat net so in daardie posisie bly staan, sy eie sjarme het nie by hom verbygegaan nie, kon hy sy pa ruik, sy eie privaat reuk ná heeldag se werk en onderhandel wat plaasgevind het sonder om daardie baadjie uit te trek, hoogstens die das wat so ’n bietjie losgewikkel is. Toe hy wakker skrik, hy het die gevoel gehad dat hy slaap tot hy self oud is, totdat hy by sy pa uitkom waar hy nou is, het die hand in syne koud geword. Pa is dood. Hy moes geweldig lank geslaap het, hy kan nie sê nie, sy selfoon is in die slaapkamer, hy kan nie die uur noem waarop sy pa dood is nie. Hy het gewag vir die roggeling, dit moes nog gekom het. Of hy moes geweldig kort geslaap het, dit kon minute gewees het. Sy pa was nou-nou nog by hom. Klein Rooi Hen. Afgetuimel. Sy pa. Hy haal die hand uit syne en plaas dit versigtig langs sy pa se sy op die deken. Hy toets weer voor die neusgate. Dit is so. Hy sal vir Jack gaan sê. Vir Jack hoef hy eintlik niks te sê nie, hy sal net weet. (Al is hy kwaad oor hulle tanende sekslewe, sal dit nie sy vermoë om hom reg te

lees belemmer nie.) Daarna sal hy gaan bel. Sissie, Samantha en antie Mary, ant Sannie, oom Hannes, dominee Roelf. Hy sal vir elkeen op ’n ander manier die tyding bring, afhangende van hoe na hulle aan Pa was. Vir Sissie sal hy net sê: “Sissie?” en dan sal sy weet die tyd het gekom. Sy het nie Pa se einde gevrees soos hy nie. Sy wou nie kom om in sy doodsuur by hom te wees nie. Laat staan en gaan aan: sy is anders aanmekaargesit as hy. Hy sal nie die studeerkamer se foon gebruik nie. Sy pa se liggaam is leeg en vinnig kouer aan’t worde, binne die volgende paar uur sal die styfheid intree en as jy dán jou hand daarop lê, hy het klaar besluit hy gaan nie, is die toetrede van die dood skokkender en meer onbegryplik as nou wanneer jy tog nog, sou jy jou hand by sy pajamahemp indruk en streel oor die buik, ’n louheid waarneem, ook dit gaan hy nie doen nie, hy stel hom slegs die aard van die louheid voor as blakend wit van kleur, week soos die vel van ’n pasgeborene, weker en sagter as ooit tevore, net voordat rigor mortis toeslaan. Hy loop uit en trek die dubbeldeur oneindig stadig toe, en toe die sagte klik kom, gryp hy sy borskas, sy hart wat ruk, die vars pyn, geweldig en met ’n enkele forse slag, en toe nie weer nie.

Terwyl die oorskot van sy pa in die lykshuis lê, besluit hy tog om Duiker’s Takeaway vir daardie twee dae oop te maak. The show must go on, sê Jack, openlik bly dat die ou man, soos hy sê, maar klaargemaak het. Dis skoolvakansie en Jack gaan die muf in sy slaapkamer van ’n kant af takel, alhoewel, sê Jack, hy eintlik van die stowwerige skemerte van sy kamer helder oordag hou, van die reuke en bondels goed wat soos hulle gelos is, daar rondlê. Sissie praat nog eenstryk deur van Pa wat so koud en eensaam daar alleen lê, siestog. Dan herinner hy haar daaraan dat dit onmoontlik meer hy kan wees, dis net beendere, stof, sy moet maar net gaan kyk om haar daarvan te oortuig, waarop sy stilbly en eindelik sê: “Ek weet nog nie of ek ’n hoed of ’n mantilla gaan dra vir die begrafnis nie.” Emile skenk aan hom ’n geslagte, slordig geplukte hoender uit eerbetoon vir sy gestorwe vader. Hy gaan bêre dadelik die ding wat in een van daardie dun plastieksakkies geprop is, die hoendervel teenaan jou vat. Verder praat hulle nie een maal weer oor sy pa nie; niks met Emile uit te waai nie. Emile is vlytig en doeltreffend met alles wat hy doen, tot die mate dat dit moeilik is, Mattheüs vind dit selfs steurend, om te verklaar hoe hy alles so vinnig kon baasraak, selfs al beweer hy dat hy in ’n restaurant gewerk het. Hy is onderdaniger as die vorige week, en dit irriteer Mattheüs mateloos. Hy wil nie hier met ’n sub-mens werk nie: die klein kortgat waarop hy letterlik kan neerkyk, selfs al staan hy op die palet. Dít irriteer hom net nog meer. Al hoe hy die liefdeloosheid, dit ís tog wat dit is, kan teëwerk is wanneer hy hom oorgee aan ’n ander onrusbarender neiging, en dit is om die Kongolees te wantrou. Twee van sy mense, armoedig geklede buksies, daag gedurende die twee dae saam met sy vrou en kinders op om hom kwansuis af te sien, die hond altyd ook by. Die hele lot op ’n afstand op die sypaadjie terwyl hy die staalhek en deur oopsluit en Emile onder sy arm binnegaan en onmiddellik die sleutel van die koelkamer op sy bêreplek op die rak onder die bottel seesout uithaal, die koelkamerdeur oopmaak en die swaar potte begin uitdra, hy’t sulke klipharde appeltjies vir biseps, of ’n sak aartappels of wat ook al vir daardie dag nodig is, hy weet sonder om te vra of aangesê te word. Emile se klomp sit daar en praat onderlangs, een van die mans rol ’n sigaret vir almal, totdat hy vir Emile vra om vir hulle te sê hulle moet nou gaan. Hy gebruik maar die hond as verskoning. (Sy

bek met die tandvleis en slagtande druppend met slym lyk vir hom elke keer groter.) Gedurende die twee dae vaar hulle baie goed, beter as in die voorafgaande weke. Emile sit nie ’n voet verkeerd nie, herinner hom selfs aan die voorbereiding vir die volgende dag, sy eie kop is tog nie helder nie. Hy woel met die laaste beeld van sy pa op die bed in die studeerkamer, die gelaat gerig op die plafon: bloedloos, amper vleesloos. ’n Uitmergelende ding is dit om heeldag saam met iemand in ’n beknopte ruimte te werk, daar is ook nog die hitte van die vier vlamme van die stoof. Hy hoor sy pa: My kind, daar is so ’n ding soos intuïsie, by ons mans ook. Moenie dat hulle vir jou anders loop vertel nie. En met jou personeel wat vir jou werk, jong, jy moet ’n fyn aanvoeling hê. Maak nie saak hoe hardvogtig dit lyk nie. Dis jou besigheid, Mattie. Dis jou botter en brood, onthou dit. As dit skeefloop, is daar niemand wat jou uit die pekel gaan haal nie. Dis joune, Mattie. Pa weet jy’s mans genoeg vir die ding, jong. Emile verkies altyd een van die vleisgeregte as hulle smiddags saam sit en iets eet, en ’n Coke wat hom laat wind opbreek elke keer as hy ’n sluk vat. Hy maak ’n punt daarvan om niks met sy hande op te tel en in sy mond te druk nie. Sodra Mattheüs klaarmaak en sy bord gaan was, is dit tog die hande wat bolletjies kos rol en instop. Dan spring hy op wasbak toe, kouend met oopmond en nog blink van die heerlike smaak van die kos. Dis kinderlike oorgawe én dankbaarheid – dis nie asof hy nie die mens sien wat waarskynlik vir die eerste maal in sy lewe gereeld goeie kos inkry nie. As hy maar daarop kan konsentreer. Sy vierde kind, nie by sy vrou hier in die Kaap nie, dié is nog in Kakuma, die vlugtelingekamp, begin Emile vertel, en draai telkens om by die wasbak om Mattheüs se oog te vang en hom te oortuig van die erns van die saak. Dis ’n seuntjie, sê hy, en hy kom nou ook uit hiernatoe. Sy ander skoonpa wou nooit gehad het hy moet hom saamvat nie, al is die ma van die seuntjie oorlede, want dit werk so dat jy in die kamp ’n koskoepen kry vir elke kind wat jy het. En as daardie kind nou ook gaan, verloor sy ander skoonpa ’n koskoepon. Maar nou is die seuntjie tog losgelaat. Vader Raymond het hom daarmee gehelp. “Very good man. Very good heart.” Die seuntjie arriveer die Saterdag per vliegtuig. Mattheüs sê hy is bly vir Emile se part. Dis sy kind, hy hoort by hom. Hy vra nie waaraan die ma oorlede is nie.

Ná die tyd was Emile sy hande met ’n paar druppels steriele seep uit die muurgemonteerde bottel soos Mattheüs hom gewys het en droog hulle met ’n papierhanddoek af. “I want to make this business a big success. I want to build it and build it.” Die gitswart oë glinster. “I need a house, man. My family, we all need a house. I want to buy a house then I will be a very, very happy man.” “We’ll see.” Emile maak sy voorskoot los en druk dit in sy rugsak en loop onder Mattheüs se arm uit. “You mustn’t be angry. S’il vous plaît, Matthew.” En toe skep hy eers genoeg moed om vir Mattheüs te vra of hy die Saterdag sy kind by die lughawe sal kan gaan haal. Hy gaan gooi ’n vadoek oor die wekende lensies in die koelkamer, sluit die koelkamerdeur, haal die reeds getelde kontant uit en sit dit in die spesiale versterkte leersak wat hy daarvoor gekoop het en wat hy onder sy hemp of op ’n koeler aand tussen sy hemp en baadjie dra, skakel die ligte af, sluit die deur en staalhek en loop flink agterom die gebou waar sy bakkie geparkeer staan. Hy stol steeds by die beeld van sy sterwende vader wat hy maar nie aan die vergetelheid kan prysgee nie. Die yskoue wit stomp ingestoot in een van daardie langwerpige yskaste. (Dis nie Pa daardie nie, Sissie.) Presies een nag voor die begrafnis in die soel, rokerige lug daar in die Observatory-omgewing met taxi’s op en af op Main, is dit al hoe hy aan hom kan dink: met ’n etiket om sy groottoon? Sy pa tot ’n lewelose ding gemaak. Rouge op sy lippe en lap ingeprop in sy kieste dat hulle nie so hol gryns nie. Hy neem hom weer eens voor dat hy nie na hom sal gaan kyk nie. Toe hy die enjin al aangeskakel het (B. Duiker, nommer 102 of so iets, geskrywe op daardie etiket met ’n lelike ou, blou balpuntpen), onthou hy die Beretta. Oom Hannes s’n. Eintlik kan hy nie aan daardie wapen dink as syne nie. Dit behoort aan maar nie by oom Hannes nie. In daardie eensame rondawel op daardie mansverlate plaas kan die arme mens homself nie meer daarmee vertrou nie. Dit was nooit ’n altruïstiese geskenk nie. Hy steek die leersak met kontant onder die sitplek weg, gaan sluit vinnig weer oop en woel die pistool in die dassievelsak onder uit die lensiedrom, druk dit dié slag voor by sy broek in, “mens kan hom ook so dra, Matt, dis wat jy noem ’n raakvat-posisie,” het oom Hannes verduidelik en hulle moes al twee lag; dis so

klaarblyklik gangster-styl en Matt is so ’n patetiese kandidaat vir ’n gangster. Weer uit in die warm rooklug, dié slag met ’n Red Bull. En ja, hy sal Emile se kind gaan haal, dis tog nie ’n versoek wat enige mens kan weier nie.

@ De Waalweg ná oom Bennie se begrafnis, facebook Jack. Dis ’n auspicious dag. Het jy al gedink hoe heavy dit is om iemand wat gelewe het en nou skielik weg is en morsdood, onder die grond te bêre? Dis onnodig vir hom om enigiets te sê. Hy sit net daar met die sitplekgordel oor sy bors, die Mercedes s’n hou jou vas, en probeer dink soos Matt nou seker aan die dink is. Dis ’n eienaardige voorreg om na jou pa se begrafnis te gaan, so opgedress en als. Nie vir hom beskore nie. Sý pa. As iemand hom nou moet vra – hy weet nie eens waar die man is uit wie hy stam nie. Laas was dit OosLonden. Miskien het hy al lankal omgekap. ’n Ent op De Waalweg word hulle gesein om spoed te verminder en so ver op die skouer af te trek as moontlik. Van agter af nader ’n verdere stoet polisiemotors en polisiemotorfietse, die heel grotes. Met alle beskikbare flikkerligte en sirenes en goed op volle lawaai aangeskakel. Tussen die falanks polisievoertuie kom ’n pikswart ampsmotor verby, ook ’n Mercedes, maar een van daardie lang slappes. Dit nou op oom Bennie se begrafnisdag. Matt blaas deur sy neusgate. Soos niemand anders wat hy ken nie, haat Matt dié soort vertonery-kak. ’n Blou polisieman beduie hulle moet nog verder van die pad aftrek. “Fokkit,” Matt laat gly sy venster oop. En Jack, sy teenwoordigheid van gees intak, vat aan Matt se been. “Matt, bly net kalm, nou. Asseblief, Matt.” “Dis my pa se begrafnis. Jy kan sien ons is aangetrek,” sê Matt vir die polisieman. “I’m sorry, Sir.” “Jy kan nie vir jou pa se begrafnis laat kom nie.” Matt maak aanspraak op die respek wat hy weet die polisieman, waarskynlik ’n Xhosa, vir die afgestorwenes het. Matt is ysig kalm, as dít moontlik is. As die polisieman hom maar geken het. Dis die koning van Swaziland, sê die polisieman. En sê weer hoe jammer hy tog is. En Jack glo hom. Hy sien die man bedoel wat hy sê. “O hy,” sê Matt en Jack vat weer aan sy been – die polisieman loop aan na die

volgende kar, wat ook verder op die skouer moet padgee – “daai klein stoepkakker!” “Klein paleis-stoepkakker!” “Trap sy mense in die modder in. Moddervertrapper!” “Papvreter-fokker.” “Naaier van jong maagde! Slavinne-naaier. Vyftig bruilofte, meer. Twintig Mercedes S600’s in sy garage. As my pa dit moet weet,” sê Matt, “dat sy seun laat gaan kom vir sy begrafnis omdat ’n prul-koning die hele De Waalpad net vir homself opeis. As hy dit moet weet!” Jack mik met sy foon om ’n foto te neem van die kar met die koning wat nou teenaan hulle is. ’n Polisieman kom aangehardloop en keer, geen foto’s, asseblief, maar moet aanhol na die volgende kar en die volgende, waar mense die een ná die ander mik en druk. Toe die ampsmotor reg oorkant hulle is, gly sy agterste venster oop. Unfokkinreal asof in ’n fliek. En koning M. iii sit daar diep ingeskuif in sy uniform met goudomboorsel net waar jy kyk. Heeltemal verby, ag, dis so obvious. So ’n smug vetsak op die sagte leersitplek net vir mister. Nie meer die jong koning met sy bruin bisepse en triomfantlike fisantverekroon nie, maar ’n ou, uitgevrete sitkamerkat volgeprop met waan en selfsug. Duidelik soos daglig sien hulle hoe hy met vet oë na hulle twee kyk, miskien omdat hulle ook in ’n Mercedes sit. En sowaar as wragtig, hier kom ’n afgeëte hoenderbeentjie uit die venster en vlie sierlik deur die lug. Klips, hoor hulle dit op die regterkantste deel van die bonnet van Matt se kar. “Fok,” skree hulle al twee gelyk. Mattheüs lag so dat trane sy pas aangesteekte sigaret dooddrup. Jack ook. Wil jy nou meer. Hulle lag en lag en toe hulle herstel, is die kavalkade verby. Mattheüs se laggery het in ’n falsetto oorgegaan. En hy moet uitklim om langs die kar te gaan pis, verkeer ofte nie. In die kar ruik Jack die vreemde reuk van die poep wat hy nou net gelaat het. Dalk Sissie se kool van gisteraand, hy herken glad nie die groengarstigheid daarvan nie. Hy kyk oor Matt se skouers teen die berg op na die sambrele wat die krone van die dennebome maak. Matt giggel steeds. Sekerlik ook as ’n reaksie op die afgelope dae. Hoe getrou het Matt nie sy pa verpleeg nie. Seën

hom! En dan die onafwendbare spanning wat op die dood volg. Nou’s die man wat so ’n enorme deel van sy lewe was, weg. Vir ewig en altyd. Hoe gaan oom Bennie se seun daarop reageer? Of hoe moet ’n seun op sy pa se dood reageer? Die publiek gaan Matt dophou. Kan hy? Al dié goed dink Jack soos hulle terugdraai op De Waalweg en aanry na die kerk. Hy probeer hom al die goed voorstel, maar steek vas in ’n soort vaderlose vakuum. Daar was nooit iemand in sy lewe teenoor wie hy in so ’n spanningsvolle verhouding gestaan het nie. Hy kan hom nie Matt se gemoedstoestand verbeel nie.

Jack pos weer op Facebook: @ begrafnis van Matt se pa, Gereformeerde kerk, Tuine. Matt sharp in swart suit, swart hemp met die klein weglê-kraagpunte en silky off-black das. Die vorige aand by Matt-hulle is daar drankies geskink in die studeerkamer. Hy en Samantha het oom Bennie se siekbed en die meeste van sy goed teruggedra na die hoofslaapkamer. Op oom Bennie se lessenaar het Sissie ’n groot rangskikking gaan neersit. Vroulike touch. Oom Bennie se Philips is gebêre. Op ’n stuk oop boekrak regs van die kaggel. “Gaan verseël daai masjien. Dis vir niemand anders se ore bedoel nie,” sê Matt vir hom tussen die begrafnisdoenighede deur. Hy vat ’n stuk rooi lint, van dies wat blommerangskikkers gebruik, en bind dit kruis en dwars om die Philips, nes jy ’n pakkie sal opmaak. Hy krap in oom Bennie se lessenaarlaaie en kry wat hy soek: seëllak. Oor ’n vuurhoutjievlam drup hy die rourooi was oor die knoop heel bo op die Philips. Hy staan terug, bly dat hy dit so mooi vir Matt kon doen. Oom Bennie se klere, alles, is teruggedra. Samantha het gesê sy gaan die ou man mis. Vir haar en haar ma was hy eintlik een van die mees genuine mense wat hulle geken het. Troy, haar ma se broer, is ook nie te bad nie, hy kom sny altyd hulle lawntjie voor hulle huis met die grassnyer wat oom Bennie nog vir hulle gegee het. Hy is oukei en ook nie heeltemal oukei onder die familie nie. Veral Sissie is gaaf met hom, oorgaaf, as jy hom moet vra. Oom Hannes uitgesonder, weet hy nie mooi wat die familie van hom en Matt maak nie. Daar is ’n beleefdheid, maar sonder inklusiwiteit. Hy sal byvoorbeeld nie vir Marko, Sissie se man, kan sê ag fok jou, Marko, sonder dat hy dit kop toe vat nie. Daar’s nie daai soort closeness nie. Toe begin Sissie nou met die ding dat hy ook een van die kisdraers moet wees, al is die begrafnisbrief met die ses kisdraers se name al gedruk. Sy praat sommerso sonder dat sy die voorstel deurdink het. “Hulle gaan nou tog saam in Pa se huis bly. Jack is soos ons familie.” Toe staan hy op en los die klomp daar met hulle wyn en onnosel gesprek: whatever.

Vir die begrafnis het Sissie die grootste wyerandhoed op wat hy nog ooit gesien het. Swart met sulke swart kantfrille wat fascinator-styl al in die rondte afhang. Sy’t eintlik nie ’n donkerbril nodig nie, maar dié dra sy ook nog. Die hoed se rand steek so ver uit dat Marko nie skouer aan skouer met haar kan sit in die kerkbank nie. Aan hulle linkerkant sit Samantha en antie Mary met ’n groen pilboks-hoedjie. Antie Mary het haar loopraam so diep ingetrek as wat sy kan en rus met haar een arm daarop. Aan die ander arm bengel haar kantomboorde groen satynhandsakkie. Matt se knie ry op en af, betablokkers en al. As hy aan Matt vat, sy arm of skouer of so, is hy soos een van daardie mense wat dae aaneen gehuil het en uitgehol is deur die hele ding. Matt het gesê hy gaan nie huil in die kerk of as die kis sak nie. Hy wil sterk bly vir sy pa. Ten spyte van al daai kak wat oom Bennie in sy lewe vir Matt gegee het. Hy was so reguit, so straightforward. So gesteld op sy beginsels. Op wat hy gedink het is reg. So en so moet jy jou lewe lei. Daar’s net die een weg. Ál daai goed waarmee hy Matt se lewe hel gemaak het. En nogtans, Matt is die een wat sy pa die liefste gehad het. As jy nou na Sissie kyk of luister as sy praat, daar’s nie ’n saak nie. Matt was gek oor die man. Die pa en die seun. Die intimiteit tussen hulle, amper brutaal. Against all odds. Dis ’n baie, baie mooi ding vir Jack om van buite af te aanskou. Die hele tyd in die kerk en dwarsdeur die preek uit die Nuwe Testament, die dominee kies die gelykenis van die saaier, is Jack ontroer. Hy was maar een of twee maal in sy lewe in ’n kerk. Sy ma en sy pa (toe die vloek nog by hulle was) het nie hulle voete in ’n kerk gesit nie. “Ek is ’n kind van Jesus,” het sy ma gesê. Sy’t gehou daarvan om Sondae op die stoep in die son haar naels te doen. Dis nie veel van ’n kerk binnekant nie. Donker hout en siersteen. Strak, niks vir die oog nie. En tog, hoe langer hy daar sit en luister en afskakel en weer luister, hoe meer wil hy huil. Dit maak nie saak dat hy nie meer die dominee volg nie. Die dominee het ’n welluidende stem sonder onnodige stembuigings. En spreek nie die naam van Jesus met die verlengde e-vokaal uit nie. (Oom Bennie het gesê dis ’n Gereformeerde ding.) Jack sit net so midde-in al die goed wat hy ervaar en dink. Dis troos. So is dit vir hom. Hy is net daar in die kol sonlig. Kitsch, oukei, maar hy is so veilig daar. Dis nie asof hy nou gaan aansluit by dié kerk of enige ander kerk nie, for that matter. Dis net dat hy skielik geborge is. Ingesluit. In ’n mandjie vol wolletjies. So iets. Hy huil, hy tjank soos ’n hond. Hy kry skoon skaam vir homself. Sissie

loer onder die moerse hoed na sy kant: wat is dit nou met hom? Matt moet naderhand sy sakdoek vir hom uithaal. Hy huil oor sy drug-dae, oor daai laaste seksinsident wat hom amper middeldeur geskeur het. Oor Okechi die Nigeriër wat hom ry vir skuld met daai kak stem wat in der waarheid ’n dreigement inhou, wat hom sweerlik nog in Matt-hulle se huis gaan kom uitsnuffel. Hy huil oor die liefdeloosheid van daardie huis van hulle by Villiersweg 114, Worcester, wat hy vir hy weet nie hoe lank al uit sy kop probeer kry nie. Oor die mistroostigheid van daai dae, daai nagte as hy moes gaan slaap. Wanneer? Seweuur of negeuur of twaalfuur, maak nie saak nie. Niemand het ooit vir hom gesê nie: Gaan kruip nou in, Boetie. Sy ma met haar ewige mansokkies aan, somer en winter. En sy treurige smal bedjie in daai agterkamer met so ’n hoë venster waar posduiwe kom sit en tjorts het, tot vandag toe haat hy alle duiwe. Partymaal was dit net hy en hulle kat in daai hol huis. Daardie dae stoot in hom op, alles wat hy nie wil onthou nie. Hy huil oor alles. En die onlangse ding by Zilverbosch. En Matt se obsessie met porno wat hom omgeneuk het. Hy’t dit agtergekom toe Matt nou die aand tog toenadering soek en hulle twee aan die gang probeer kom het. Hy kon nie eens meer ’n donnerse hard-on vir die man kry nie. Hy huil daaroor. Hy huil so dat hy sy kop op sy knieë moet laat sak en Matt sy hand uitsteek en op sy skouer sit. Ná die diens gaan staan hy eenkant onder ’n sipres wat na warm gom ruik. Hy kon nie wag om rook verskriklik diep in sy longe in te trek nie. Matt is fine. Hy gaan nie huil nie. Hy’s deur die drif. Ter ere van sy pa. Charnie op Facebook: Hoe was dit toe? Jack: Befok. Heeltyd getjank. Charnie: Ag, my liefie. En die kis? Gaan jy ook dra? Jack: Nee. Beter so.

Mattheüs het die deur van die studeerkamer toegetrek op die res van die huis met al sy ingewaaide inwoners, oom Hannes en Sissie en Marko en die kinders, pas terug van ’n besoek aan die Kasteel, die kinders met wange onvanpas blosend asof hulle oupa nie ’n dag gelede begrawe is nie. Hy beskou homself in die kaggelspieël: hy lyk bleker, ouer. Ant Sannie het nie een nie, maar twee van haar melkterte gebring. (Waar dood is, is daar nood, Bennie was vir haar soos ’n eie broer, ag, meer.) As sy pa nog hier was, sou hy haar sommer uitgeja het. Nee, hy sou seker nie. Mattheüs stap by haar verby en merk hoe sy daarin geslaag het om haar voorskoot simmetries agter op haar boude te strik en ervaar onwillekeurig iets van ’n innigheid teenoor die vrou. Binnekort kom Pa se prokureur om die testament te lees, en ant Sannie is die een wat die teegoed daarvoor gaan regsit, keurig met tertvurkies en die kleiner depservetjies wat sy alles op hulle onderskeie bêreplekke vind sonder om te vra, dit kon haar huis gewees het. Hy stap so in die studeerkamer rond dat hy nie sy eie voetstappe kan hoor nie. Sy pa se gees huiwer daar soos op geen ander plek in die huis nie. Eers gaan hy niks verskuif nie. Al die boeke oor karre, die lelike Duitse glansgidse oor Stuttgart en die Münchense Hofbräuhaus gaan hy eers nie bêre of weggooi soos hy hom voorgeneem het nie. Selfs die Slag van Bloedrivier-prent – alles kan net so bly om sy pa ’n laaste aardse woonplek te gee. Dis die enigste plek waar hy vir oulaas nog saam met sy pa sal kan kom sit. En as hy dan wel hier uitstap, gaan hy vry wees. Dan kan hy sy pa eer soos hy wil en nie soos sy pa wou gehad het hy dit moet doen nie. Duiker’s Takeaway – as hy môre misluk, hoef hy dit nie eens aan sy pa te kom rapporteer nie. Hy trek die stoel voor sy pa se lessenaar weg sonder om ’n geluid te maak, gaan sit en tel sy pa se briefoopmaker op, hou dit onder sy neus, streel oor die hef. Die waarheid is dat hy nog nie weet wat om van sy pa se permanente afwesigheid te maak nie. Woorde soos “deurbringer” en “leeglêer”, in der waarheid kan hy nie onthou wanneer laas hy sy pa dit hoor gebruik het nie indien ooit, het oorbodig geword in die gros herinneringe aan hom, hy twyfel selfs of ant Sannie dit nog sal durf gebruik of sal wil gebruik. Hy en Jack sal sommer hier kan instap en mekaar kan soen nes en wanneer hulle wil. Hy tik met die briefoopmaker op die blad: die bevryding waarop hy so lank gehoop het, het nie aangebreek soos hy

hom dit voorgestel het nie. Buitekant hoor hy die hekke oopgly. Dit sal die prokureur wees; Sissie het seker oopgemaak. Môre vroeg ry hulle almal terug Laingsburg toe en die huis is syne en Jack s’n. Hy staan op en gaan staan in die middel van die vertrek op die mat net links van die kring stoele waar hulle gaan vergader vir die lees van die testament, doodstil staan hy daar, bewus van sy eie asemhaling op die in- en uitademing, in ’n poging om hom met sy gedagtes oor sy pa te lei. Dis die mees onverwagte verskynsel, ligtelik skokkend om die minste daarvan te sê, dat hy nie wil uitroep nie: Die ou dogmadrywer is dood, van nou af kan jy kan maak en breek soos jy wil. ’n Skag sonlig val deur die halfoopgetrekte gordyne voor hom verby met honderde stofswewertjies in tuimelvlug en hy slaag daarin om sy pa se reuk in daardie stofsonlig te herroep, nie soos hy later tydens sy siekte geruik het nie, maar vroeër met sy duur gesofistikeerde aftershave wat sy lyfreuk gekomplementeer het. Die prokureur, vroeër oom Frans vir hom, nou net Frans, is in alle opsigte ’n grys man. Grys pak, grys slape en ’n verloopte formeelheid wat jy van regsmanne van sy ouderdom verwag, maar nie naby jou wil hê nie. Eintlik ken hy hom glad nie. Net die een middag het hy sy pa en die prokureur saam in ’n betreklik intieme situasie gesien. Dit was so ’n twee weke of so nadat sy pa vir die eerste keer op die swaar dosisse morfien moes gaan, en van toe af kon hy net soggens kortliks, hoogstens ’n paar uur, nog ’n kans vir jou bied om by hom uit te kom, hóm, Pappietjie, soos Sissie hom toe begin aanspreek het. Dit was dan ook gedurende dié oop tyd wanneer sy gebel het en op daardie manier haar plig teenoor hom nagekom het (dis hoe sy dit beskou het). Dit moes ook gedurende die helder tyd gewees het dat hy die opnames op die Philips vir hom gemaak het. Hy’t gesien waar en hoe Jack die Philips gebêre het, hy kyk nie in daardie rigting nie. Jack was verbaas dat hy nie sommer dadelik en net uit nuuskierigheid wou luister nie. Miskien sal hy oor ’n jaar na die bande luister, met genoeg afstand tussen hom en Benjamin Duiker; net ’n man, ’n voortbringer ten slotte. Miskien sal hy die rooi lint net so verseël laat. Wat die situasie tussen die prokureur en sy pa intiem gemaak het, en Mattheüs herroep dit nou om die grys man as ’n huis- en vadersvriend te probeer beskou, is dat sy pa toegelaat het dat die prokureur aan hom vat. Mattheüs het verbygeloop gekom en in die deur gaan staan, net een van die dubbeldeure was oop, en gesien sy pa het sy pajamabroek effens afgetrek sonder om hom enigsins aan onwelvoeglikheid skuldig te maak, sy blindheid ten spyt was sy pa soos

altyd op welvoeglikheid gesteld soos ander mense op vars lug, en het toe die prokureur se hand gelei sodat hy die limfoom-knop net bokant sy lies kon bevoel, ’n vertederende poging van sy pa om iets van die omvang van sy lydensweg met hom, sy jare lange vriend en vertroueling, te deel. Hierso, sit sommer enige plek, Frans, sê sy pa toe. En die intieme herinnering, so hoop hy, sal hom tog in staat stel om met hartlikheid teenoor die man op te tree. Kort hierna kom almal in, oom Hannes met sy pyp en ’n intieme afsydigheid, as daar enigsins so iets kan bestaan, sekerlik oor dié deel van die inhoud van daardie laaste liefdesbrief aan sy Paryse minnaar en dalk ook oor die Beretta, wie weet, en dan Sissie, keurig en versorg, selfs en veral in omstandighede soos die begrafnis van haar vader wat ander mense maar bleek sou gelaat het, en dan Marko met strepies-langmouhemp en jeans met ’n naat ingestryk, sy begrip van stadsklere, en op hulle hakke ant Sannie met die grootste skinkbord in hulle huis met al die teegoed, “dankie, maar ek dra sommer self,” aan Marko wat haar daarmee wil help. Sy telefoon lui en hy gaan staan voor die venster. Emile wil weet wanneer maak die takeaway weer oop, sy mense moet eet, sê hy openlik ongeduldig, wat Mattheüs opnuut laat besluit dat hy die wetter sonder genade in die pad gaan steek die oomblik dat hy op heropeningsdag daar instap. “Probleme?” vra Sissie met haar oor vir ’n probleem. “Outjie wat vir my werk is ek weet nie hoe parmantig nie. Klein kak.” Sy woordkeuse laat die prokureur opkyk waar hy intussen die testament uit die voorste vakkie van sy aktetas gehaal en haaks op sy grys knieë geplaas het, sy linkerhand reg in die middel van die lêer, beskermend teenoor die privaat goed daarin. Met die trouring aan sy vinger en die beleë handevel, ook grys, tref dit Mattheüs dat die man nog iets van daardie outydse outoriteit handhaaf wat net binne die domein van manne val en waarvoor hy nou nog kan terugdeins al sien hy dit aan vir die uitgeholde ding wat dit is. Sissie skink. “Daar is darem maar niks soos ’n lekker koppie tee nie,” sê oom Hannes toe hy aanvat, hy word tweede ná die prokureur bedien. En laasgenoemde verbaas hulle almal toe hy vra of hy maar eerder ’n glas van Bennie se whiskey mag kry, asseblief, as dit nie moeite is nie, sonder ys, net met ewe veel water, en Mattheüs, wat toe opstaan en op die koeëlronde bles op die

man se kop kyk, so lank al sonder hare dat dit soos ou gebreide leer vertoon, kry net die geringste prik van hy weet nie wat nie, iets soos ’n jeukery in die gat. “Enigiemand anders vir ’n dop?” Hy kom plaas die kristalglas links van die prokureur se koppie, sy geskinkte tee nog onaangeraak, en merk hoe die dokument met die linkerhand daarop nog net so op presies dieselfde manier op sy grys knieë lê, die prokureur se arms beskermend rondom: Laaste Testament van Benjamin Duiker. Hy’t sommer vir homself ook ’n stywe een geskink en gaan sit weer op sy plek langs die prokureur. Sissie het intussen die melktert gesny en uitgedeel op die tertbordjies, elkeen met klein kantservet ook by, en hy moet dit toegee, as daar ’n vrou is wat melktert kan maak, dan’s dit ant Sannie. Daar is afwagting, daar is tog ’n gevoel van opwinding: hy loer deur na Sissie wat reg oorkant hom sit en onhoorbaar met haar naels teen die kant van haar porseleinkoppie tik. Die prokureur skuiwe die glas whiskey ’n aks verder links, die koppie tee en tertbordjie met melktert na regs en haal die dokument uit die koevert en plaas die koevert op die ruimte wat hy op die koffietafel daarvoor gemaak het. Hy vat ’n sluk whiskey, pers sy lippe opmekaar, haal sy sakdoek uit sy sak en vee sy lippe daarmee af, blaai die dokument op bladsy een oop, vat nog ’n sluk.

@ Poinsettia 9, facebook hy vir Charnie. Speel met kinders, Matt se suster s’n. Wanneer laas het jy met kinders gespeel? Healing soort van ’n ding om te doen. Ek = goeie space. Regtig. Glo dit ofte nie. Hy’t die kinders bymekaargemaak op die grasperk. Die grasperk is gesny, nie te kort sodat hy wit wys nie, en die grasperkrande kantig afgekap. (Hy kan oom Bennie daaroor hoor.) Ook die huis binnekant is onberispelik gemaak vir oom Bennie se begrafnis. Jack weet nie hoe sterk Matt sy pa met al sy orders nog hier moet aanvoel nie. Die kinders moet dus ook buite wanneer die testament gelees gaan word: dis hoe dit hoort. Oukei, hy sal met hulle speel. Oulik, die drie. ’n Plattelandse soort kind, onskuldig, met respek vir grootmense, maar ook vir goggas en voëls en goedjies wat hulle raaksien in die tuin. Die kleinste enetjie duik terug agter haar ouer sussie se bene weg. Sy’s intuïtief skrikkerig vir sy kaalkop, vir ’n man met ’n ander vibe as haar pa. Hy swaai die twee oudstes, eers die ene en dan die ander, deur hulle hande sekuur in syne vas te hou en dan te begin rondomtalie sodat die momentum van sy lyf hulle van die grasperk opswiep en horisontaal daaroor laat vlie. Skril meisietjiegille. Die kleintjie aarsel nog. Spring op en af soos sy spontaan die vlie-plesier van haar sussies deel. Nee, nog nie, sy wil eers net kyk. Hy grawe ’n Coke-blikkie uit die asdrom en pak dit vol klippies en leer hulle blikaspaai speel. Smyt die blik doer anderkant toe oor die grasperk dat die kiewiete rasend vlug. Solank soos dit vat om daai blikkie te gaan haal, kan hulle wegkruiptyd kry. Gille trens agter hulle aan soos hulle galop om wegkruipplekke te gaan soek in hulle oupa se tuin, wat nie aan hulle onbekend is nie. Hy laat die kleintjie maar in haar skuilplek bly, proesend van die spanning. As hy haar nou daar gaan uithaal, sit sy vir seker ’n keel op. Snaakse beefhartjie van ’n kind. Hulle entoesiasme gee hom egter stamina. ’n Gelade woord, entoesiasme. Hy’t dit al in die klas verduidelik. Uit die Grieks: die goddelikheid ín jou. Toe hy ná die sesde keer uitasem op die waaiertrap neersak, skuifel die kleintjie nader om versigtig aan sy kaalkop te kom raak: “Wil Oom dan nie regtig hare hê nie?”

Hy kan nie sê wanneer laas hy so geborge gevoel het nie. Eers in die kerk en nou by hierdie huis en in hierdie tuin agter die mure. Hy en Matt. Hier. Hy kyk op toe hy iets hoor en wys vir die kinders. In die oopgewaaide blou lug bokant hulle is ’n vliegtuig besig om Happy Birthday Danny in wit rook teen die hemelruim te verf. Ant Sannie kom uitgeloop met ’n wig melktert vir elkeen. Toe al vier gevat en plat op die leiklipstoep gaan sit het, ervaar Jack weer die huislikheid. Byna corny, facebook hy weer. Charnie: Geniet dit, my vriend. Dis joune. So moes dit al die jare vir Matt en sy suster gewees het, al was daar ook hoeveel swaar in hulle familie. Wie het nie gehad nie? Die huis agter hom, stylvol en baie mooi, maar veral ’n plek, ’n omhulsel waar hulle kon ingaan en veilig voel. Baie. En hier’t die tweetjies ook seker gesit, nes hulle nou, en dan’t Matt se ma miskien vir hulle koeldrank uitgebring en koekies. En niemand kon dit van hulle wegvat nie. Miskien nog die koeldrank en koekies, maar nie daardie onaantasbaarheid van hulle daar binnekant met ’n ma en ’n pa en die res van die wêreld anderkant en who cares. Miskien kan hy hier saam met Matt vir die eerste keer in sy lewe huis maak. Miskien kan hy en Matt hier ’n gesin wees, net hulle twee, maar nogtans, ’n gesin met ’n huis en ’n tuin. ’n Vastigheid waarin jy kan glo. Elke aand keer jy terug soontoe, melk en brood en kos en goed in die kaste, beddens met koel lakens of lekker flennielakens in die winter. Beddens forever! Altyd daar, elkeen stewig op sy pote in sy kamer met ’n deur wat jy kan toetrek. Matt sit nou daar binne met sy familie ten aanhoor van die testament wat hy beweer hy reeds ken. (Die kleintjie het nou tussen sy bene kom sit met haar melktert-handjies: “Oom ruik nie soos my pa nie.”) Hy en Matt kan dinge in die veilige hawe van die huis uitpluis. Massive. Anders kan hy dit nie beskryf nie. Die voorreg om ’n permanente inwoner in so ’n huis te word. Hy gaan dit met ’n ie, álles in hom, aangryp. Soos hy nou hier sit met die kleintjie se blonde hare onder sy neus, gewas vir haar oupa se begrafnis met Sunsilk of watter sjampoe hulle ook al op die platteland gebruik, gee hy nie eens om oor sy en Matt se patetiese sekslewe nie. Hy het dit nog nie eens vir Matt gesê nie en sal miskien ook nie. Die man het so

’n steelsheid aan hom sedert hy met die chroniese porno-besigheid begin het. Hy weet dit, hy kan dit nou sien. Beelde en goed, hy weet nie hoe hard die goed is waarna hy kyk nie, maar let’s face it, dit het hom eenhonderd persent verander. Hy is nie onnosel nie. Dis asof alles wat Matt nou doen of wil doen of gaan doen so ’n skadu-sleepsel het. As hy soggens opstaan en gaan stort en regmaak vir werk, Matt bedoel hy, dan moet hy altyd eers sy komputer oopmaak en vinnig deurblaai deur die een of ander werf wat daagliks of uurliks verfris word. Sy brekfis voor werk. Eers was hy skaam met hom daar in die kamer, nou doen Matt dit sonder blik of bloos. Dis hoe hy sedert hy ingetrek het, verander het. Matt frons ook meer. Sy takeaway haal dit uit hom. Hy weet nie hoe gaan oom Bennie se afsterwe hom verder raak nie. Miskien nie. En tog is hy so lief vir daardie man wat op die oomblik na sy pa se testament sit en luister in sy pa se studeerkamer wat hy spesiaal voorberei het vir die voorlesing, die lang gordyne halfpad toegetrek om die vertrek ’n skemerte te gee. Soos hy daarvan hou. Hy is lief vir die manier waarop hy dinge doen, alles op sy spesiale Matt-manier. Deeglik en met ’n harde potlood, not unlike oom Bennie. Selfs as Matt aan hom vat, dan is dit hard en allesomvattend. Deeglik moet hy dan seker nou ook maar met sy porno-ding wees. Vlammend op weg, onuitblusbaar tot op die allerlaaste. Laat hy daardeur gaan op sy manier. Matt sál. Daar is geen ander manier vir hom nie. Die kinders wil hê hy moet nog ’n soort speletjie speel. Wilder, en vinniger. Die kleintjie nou voorbok. Hulle maak ’n kring om hom en hits hom aan. Lieflik, die kinders. Hy laat húlle die Coke-blikkie gooi en hol hard agtertoe na die buitekamer waar die grassnyer en spanners en goed gebêre word. In die donkerte dik met oliedampe, loop sy gedagtes nog aan. Hy is so bly hy is vir ’n man lief. Alles aan Matt trek hom aan, en hy praat nou nie net van sy boude en sy verpakking in sy Calvin Kleins nie. As hy na Sissie kyk of Charnie of van die vrouepersoneel by Zilverbosch – hy weet eenvoudig nie wat dit is wat ’n man moet hê om op sulke vroue verlief te raak nie. Hy het dit nie. En dis utterly orraait met hom. “Waar’s Oom?” skree die dogtertjies ver anderkant die huis. Hy kom nie uit nie. Vyf, ses minute loop aan. En hy begin met sý speletjie wat hy gaan uitrek totdat hulle amper nie meer kan nie, hy gaan hulle tot op die rand van ’n dogtertjiehisterie bring. Hy kom anderkant die huis om, die suidekant waar die mense na die testament sit en luister, op die paadjie van spoelklippe wat na die

suurlemoenboom lei en boggel sy rug en stap stadig al om die boompie. Toe hulle hom gewaar, só, gil hulle uit een keel, flou uitasem van die spanning. Die speletjie het omgeslaan: hý gaan hulle nou vang, hulle voel dit sommer aan, hulle vrees hom, hy weet nie hoe eg nie. Hy kan nie dink wanneer laas hy so gelukkig was nie, dink hy nogmaals. Tot die melktert wat hy nog in sy kieste proe, alles vul die prentjie in. ’n Huis met ’n spens vol bokse koekies en Weet-Bix en konfyt en kaste vol linne en goed, dik mure wat gaan staan lank nadat almal dood is, vol gordyne om almal binnekant lekker te laat bly, lekker koel of lekker warm of lekker in die skemer, en blomme en goed wat jy ruik as jy die groot skuiframe opskuif. En dis waar hy en sy man gaan bly. Believe it or not. Soos mense wat hulle woonplek respekteer. En wat respek afdwing, hy bedoel, kom hier by Poinsettiaweg nommer nege in en jy weet jy’t by ’n plek aangekom. Sy asem is vinnig en warm: hy kan nie wag dat dit moet begin nie.

“Ek wil tog net vooraf noem,” sê Pa se prokureur met sy oë op die oopgemaakte dokument, omkring deur sy hande, “ek wil tog net as voorbereiding die volgende sê: ’n Testament soos die een van julle vader, en broer, is weloorwoë. Dit moet elkeen onthou.” (Die man se oë steeds vroom afgeslaan.) “En dis belangrik om vas te hou dat ’n testament weinig uiteenval soos dit deur erfgename verwag word.” Nou kyk hy op met ’n sagmoedig bedoelde blik. Hy kyk eers na oom Hannes, toe na Sissie en laastens na Mattheüs. (Hoe deursigtig is die man tog nie sonder dat hy die vaagste benul daarvan het.) “Nou ja, daarmee val ek dan weg: “Ek die ondergetekende, Benjamin Duiker, ID-nommer so en so, tans woonagtig te (ja oukei) herroep hiermee alle vorige testamente, kodisille (kom by die vleis), en benoem Maria Anna de Witt, gebore Duiker, Mattheüs Duiker, Susan Helmien Strydom (wat soek ant Sannie se naam daar?) en die Gereformeerde kerk, Tuine, as die enigste erfgename van my boedel, roerende sowel as onroerende bates, niks uitgesluit nie. “Die woning te Poinsettiaweg nommer nege, Rondebosch, sal so gou doenlik in die mark geplaas word en ná kostes sal die opbrengs gelykop verdeel word tussen Maria Anna de Witt, gebore Duiker, Susan Helmien Strydom namens Silver Cloud Christian Fellowship en die Gereformeerde kerk, Tuine.” Sissie kyk na hom met oë oopgerek en dan na Marko en dan sien hy hoe sy haar vinger wegtrek van haar koppie tee en optel en deur toe wys, gang toe, na sy kamer, na sy slaapkamer waar Jack nie op hierdie oomblik is nie, hy’s in die tuin met haar kinders, maar na sy kamer moet dit wees, na sy bed, na Jack op sy bed, na hom en Jack op daardie omgewoelde, deurmekaar bed. Liggies skud sy nou haar wysvinger heen en weer en Marko met sy stupit voorkop en die stupit streep wat die sweetband van sy vilthoed daarop laat, skud nou ook sy kop begrypend op en af: o dit, nou verstaan hy. Jy moet stomfokken onnosel wees om nie presies te weet watter boodskap Sissie aan Marko stuur nie. En hý, hy sink, sy liggaam en sy hande voor hom op sy knieë, op sy kruis, pap langs die sye van die stoel en weer terug op sy kruis, sy hande word blokke bloedlose marmer. ’n Oomblik rus die vlak, grys oë van Pa se prokureur op hom voordat hy verder lees: “Die volle inhoud van die woning sal met goeie oorleg tussen Maria Anna

de Witt, gebore Duiker, en Mattheüs Duiker verdeel word. “Die Mercedes E-klas word bemaak aan Mattheüs Duiker.” (Sissie se oë steeds op hom.) “Hou op fokken kyk na my!” Mattheüs spring op en vee met een haal sy whiskeyglas van die tafelblad dat dit op die antieke teëlvloer van die kaggel aan skerwe spat. Oom Hannes proes skoon uit pure ongemak. “Dis gekook dié. Dit kan nie die waarheid wees nie. Pa sal dit nie aan my gedoen het nie. Ek het vir hom gesorg tot die einde toe. Nie julle nie. Nie een van julle nie!” Sissie, ook siekwit, spring op, “Mattie,” sy trippel agter om haar stoel om hom te kom haal, vas te hou, maar hy druk haar weg en hol uit die eetkamer met ant Sannie wat vadoek voor die mond in die kombuisdeur kom staan het. “Ja, jou huigelaar, Silver Cloud, my gat,” roep hy buitentoe na Jack terwyl hy by die voordeur uitvlug, Jack met die kinders doer aan die anderkant by die lemoenboom, verjaag die twee kiewiete wat skree van vrees en sak op sy hurke, wens hy kan huil oor wat hier besig is om te gebeur en al waaraan hy kan dink, al waarmee hy deurtrek is, is hoe lank dit hom gevat het om sy pa lief te hê, hoe lank, hoe lewenslank het hy nie daaraan gewerk nie, die fel nagmerries of die skielike binnedring van tye toe dit lelik verkeerd geloop het tussen hom en sy pa, punt vir punt kon hy al die tye naderhand aandui of opnoem as die oorspronklike snellers waar sy haat vir sy pa begin het, die skielike binnekoms van die goor terwyl hy op die toilet sit of op sy arms op die strand by Clifton lê; en hoe lank het dit hom nie gevat om dit alles te verwerk nie en uiteindelik te sien dis ’n man dié wat in goeder trou optree, sy eie vader wat die beste (vanuit sy stel waardes) vir hom wil hê. Teen die einde, lank voor dit, eintlik jare, het hy deernis gehad met sy pa, met al sy grille en goed, die ommeswaai van sy buie, al sy liefdes, dit was nie meer ’n kwessie van probeer nie, hy hét regtig met sy pa saamgevoel. Toe hy meer en meer van Jack begin sien het, was daar ’n opflikkering van besware wat hom nie meer geraak het soos vroeër nie, hy’t sommer aan hom gedink as die ou kêrel met die uitgesakte ballas, so ’n belaglikmakende beeld om sy pa se besware kragteloos te maak, so het hy gedink oor al sy vrot ou goed wat teen die einde ook verminder en toe heeltemal opgehou het. Hy het geglo die kentering by sy pa het gekom uit respek vir hom en uit respek vir hom en Jack (nie ’n slegte outjie nie, het Pa van hom gesê), en hy was altyd hy weet nie hoe hartlik en beleefd teenoor Jack nie. En daardie laaste jaar of wat was hy pal aan sy pa se sy – die erediens van ’n gelowige. Sy dye, sy arms, sy boude, sy wange,

sy dooie oë, elke kant en hoek van sy pa se liggaam het hy leer ken, afgevee en gemasseer, dit kon net sowel sy eie gewees het. Met sy nael krap hy ’n groeisel mos van die leiklip af, staan op om terug te gaan en die testament tot sy einde toe aan te hoor en maak hom wys dat dit nie die jongste, die laaste weergawe van die testament van Benjamin Duiker is nie, dis onmoontlik; en weet terselfdertyd terwyl hy die ingangsportaal binnegaan en hulle huis ruik, ’n versnit van kleiteëlwaks en verwelkende proteas en kelimstof en hulle Duikers soos hulle ruik, dat dit nonsens is wat hy nou probeer dink. En hoe gaan hy dit regkry? Hierdie huis is die enigste wat hy intiem ken, hy’t nog nooit in sy twee-en-dertig jaar sy eie plek gehad nie, hoe op godsaarde gaan hy ooit so ’n huis begin haat as voorwaarde om hom daaruit te kry, hoe gaan hy ooit die huis met sy geskiedenis uit hom ban? Dis doodstil tussen die mense in die studeerkamer, net die skerwe van die kristalglas, verspreid op die reghoek antiekteëls, skitter aan en af soos lig hulle vang, en sowel Sissie as Marko wat intussen drankies vir hulleself moes gekry het, vat ’n sluk soos hy instap. “Ja-nee,” sê oom Hannes vir niemand in die besonder nie, “ou Bennie was nou maar eenmaal ’n regte boggher.” “Wat nog?” Mattheüs trek diep aan sy sigaret. “Wat van die res van sy geld, sy aandele?” “Mattheüs, asseblief, ek dink ons moet net eers perspektief op die saak kry,” sê die prokureur. (Hoe verafsku hy nie die outydse doosgeid van die man nie.) “Sit nou eers dat ons verder soos beskaafde mense na jou vader se testament kyk. Kan iemand nog iets vir die man inskink?” (Hy haat, háát, sy neerbuigendheid, dat Pa nou so ’n stuk kak moes gaan kies het vir sy testament.) Hy vra dat die testament van voor af gelees moet word, asseblief, hy sal stilsit tot die einde toe, sy bek hou, en nou, terwyl hy dit ’n tweede keer aanhoor uit daardie welvoeglike mond van die prokureur met sy sibilante en netjiese konsonante, hy wed daardie mond het nog nooit sy vrou gediens nie, weet hy dis verby, dis hoe sy pa dit wou gehad het, “kodisil” en “regsgevolge” en “Meester van die Hoërhof” – al die terme hoor hy sonder om die konteks daarvan in te neem of te wil inneem; hy weet nie wat om met homself te maak nie. Miskien opstaan en homself gaan bekyk in die spieël bokant die kaggel om te sien wat

wys op sy gesig. Toe daar ’n pouse kom, hy het geen benul waar in die testament of hoekom nie, kom hurk Sissie langs hom en vat sy hand en trek die oop stoel nader en gaan sit langs hom, vat sy halfgerookte sigaret uit en trek daaraan, die eerste keer in jare, en sê baie sag aan hom, so mooi as wat sy kan: “Hy’t geweet van jou en Jack hier in die huis, Matt.” “Hoe?” vra hy. Die prokureur bly uitdrukkingloos voor hom op die dokument kyk, bladsy vier of vyf of wat ook al, en Marko kyk reguit voor hom op sy gestrykte jeans, albei van hulle om soort van voor te gee hulle hoor nie wat Sissie en hy sê nie, net oom Hannes, die ou goeie, eerlike tipe, kyk na hulle twee, na wat hulle praat en na wat aangaan. “Pa het vir my oor die telefoon so gesê.” “Dat hy die testament gaan verander?” “Nee, hy’t nooit dit gesê nie. Jy weet mos hoe was hy, Matt. Jy weet mos hoe hy sy goed vir homself gehou het.” “Moenie vir my kom sê hoe Pa was nie. Ek het hom duisend maal beter as jy geken.” “Matt, dis ’n skok vir my ook. Dis die laaste ding wat ek vir jou wil hê. Ag, my jinnetjie tog,” sy kyk na Marko, “jy kan my deel vat, of ’n deel daarvan, ek gee tog nie om nie. Wat is geld tog?” En Marko mompel toe iets van die droogte, dat sy darem aan hulle ook moet dink, aan toestande op Luiperdskop, en hy dag hy raak op daardie punt van sy kop af, die aanhoor van sulke onverdunde kak asof hy nie eens in die kamer is nie. Hy kyk op na die Slag van Bloedrivier-prent wat hom altyd as kind ontstel het, die donkergroen skadu’s daar, die jack-in-die-boks-Zoeloes en die beangste Boere met histeriese rookpluime uit hulle roers, dat dit, dít, nou benoem moes word as die oomblik waarop ’n volk of nasie begin het, dit kan tog nie, dis die eerste ding wat hy wou afhaal en uitsmyt, maar nou, hierdie huis, alles, hy wil niks hê nie, net die goed in sy kamer, verder niks, Sissie kan alles kry en inprop in haar reeds oorvol huis, hy het klaar besluit, niks van hierdie drek om allerhande herinneringe in hom in beroering te bring nie, hy’s klaar met alles hier binne.

Die prokureur se stem, voortkruipend, ’n geoliede insekding tot diep in elkeen van jou orifisse: “Mattheüs, as ek net van jou vader en my, as ek net van ons gesprekke kan vertel. Ek wil net graag dat jy weet dat jou vader self hiermee geworstel het, dit was geen uitgemaakte saak nie. Ek het hom na die beste van my vermoë hierin gelei. Uiteindelik het jou vader op sy eie, en dit wil ek ten sterkste beklemtoon in die lig van die emosionele saak wat dit is, uiteindelik het jou vader op sy eie besluit dat, nadat hy deeglike optelsomme gemaak het, dat die onderhoud of geskenkgeld, afhangende van hoe mens dit beskou, wat hy jou vir jou vier jaar lange reis oorsee laat kry het plus die befondsing van jou huidige besigheid plus die Mercedes, jou erfporsie gelyk maak aan dié van jou suster, eintlik is dit ’n raps meer.” Hier staan Mattheüs op en wys vir die man om stil te bly, hy is koud so kalm is hy en toe hy begin praat, is dit eweneens kil en met die onaanvegbare gesag wat hy by sy pa geërf het. (Hy kon dit nie verdra as sy pa met daardie gelaaide stembuiging voortgetier het nie.) Hy loop na die drankkabinet en hervul sy glas en praat in die loop met sy rug na die vier mense wat daar sit: “Ek het nie jou uitleg of enigiemand ander s’n nodig nie. Ek het my pa beter geken as wat jy ooit sou kon. Ek vra weer: Wat van al sy aandele? Wat het daarvan geword?” “Daar is beleggings wat oor ’n paar jaar loskom. Dit word aan jou en jou suster bemaak soos verder in sy testament beskryf. Ek het nog nie daarby uitgekom nie. Mattheüs, as ek net mag byvoeg: Julle moet, julle móét ook besef dat jou pa hoog gelewe het, hy was nie ’n man wat homself te kort gedoen het nie. Daardie Mercedes E-klas daar in die garage is minder as ’n jaar oud. Hy het nooit lank met dieselfde model gery nie. Dink bietjie daaraan: Hy is al meer as twintig jaar uit sy besigheid weg. Dis nommer een. En nommer twee is dat Motor & Allied Workers’ Insurance nie al sy mediese koste gedek het nie. Julle vader het oor ’n tydperk van drie jaar behandeling gekry met die heel nuutste middele, MabThera, as ek dit reg het, sommige daarvan nog nie eers goedgekeur deur die Mediese Raad nie, maar dit was nogtans sy wens dat hulle dit mag gebruik. Maar nou moet julle onthou, die betrokke middele was ongelukkig nog nie gedek deur sy mediese versekering nie. Ek praat hier van by die R900 000. Daar is my eie koste ook, julle pa het ongelukkig sy testament herhaaldelik laat oorskryf. Daar was istrasiekoste daaraan verbonde, ek weet nie hoe om dit anders te stel nie.” Mattheüs gaan nie weer sit nie. Hy maal deur die studeerkamer soos ’n by of ’n ding, die man walg hom so dat hy selfs, ongewoon vir hom, daaraan as ’n sonde

dink. Verby sy pa se beskeie boekeversameling loop hy, Pa wou altyd nog aanvul, altyd gesê: Man, as ek tyd het, wil ek sommer baie boeke nog gaan koop, jy kan my daarmee help, Mattie. Sy pa was nooit ’n groot leser nie. Sy pa. Wat nou? Waarnatoe nou met hom en sy pa? En waarnatoe met hom en Jack as die huis eers verkoop is? ’n Woonstel. Waar? In Seepunt? Hy kan nie daar verbykom nie: dat die testament ’n weerlegging is van alles tussen hom en sy pa waarin hy geglo het. Hy gaan vir die res van sy lewe daarmee worstel. Hy het dit nie in hom om die gebroke konneksie soos swart op wit vasgelê te oorkom nie. “Laat ek vir jou volmaak, Matt,” en oom Hannes kom vat sy glas en gaan skink. “Jy weet,” sê hy hier by hom, “ek het my liefde vir te goedkoop weggegee aan Paultjie. Dis waaraan ek nou dink. Dis dieselfde ding wat hier tussen jou en jou pa gebeur het.” “Jy’t geen benul waarvan jy praat nie, oom Hannes.” Sissie haak die koperskoppie en -borsel van die kaggelstaander af en begin die glasskerwe opvee sonder om een te mis. Hy kyk na die boog van haar rug wat skielik nie meer die jonkheid van haar gelaat weerspieël nie en stap buitentoe na Jack en die kinders.

“Bel net gou om te hoor hoe gaan dit. Kannie lank praat nie. Ek dink só aan jou, Boetie.” “Van wanneer af boetie jy my?” “Ag, Matt, moet nou nie so wees nie. Ons moet nou saamstaan, jong. Dis nou net ons tweetjies wat oor is. Jy moenie nou gaan lê nie, asseblief, Matt. Het jy en Jack al ’n woonstel gekry?” “Nog nie. Weet nie of ons gaan nie.” “Maar waar gaan julle dan bly, Matt? Die veiling is oor ’n week.” “Omtrent al die goed is nou gestoor. Die huis is kaal. Al die mure is gestroop. Nie ’n enkele portret of skildery meer oor nie. Dis aaklig. Ek gaan omtrent dood as ek in die nag moet opstaan en kombuis toe gaan. Daai wanklank van niks, niks matte, niks meubels nie.” “Dis beter so, dan kan jy begin afskeid neem, Mattie. Dink daaraan. Dis die realiteit, asseblief, ek wil nie hê jy moet verder seerkry nie. Hoe eerder hoe beter.” “Hoe eerder hoe beter wat?’ “Asseblief tog, Matt. Jy moet daar uit. Die tyd van Poinsettiaweg nommer nege is verby.” “Dis maklik vir jou om dit te sê. Hierdie huis is deel van my soos dit nooit deel van jou was nie. Hoor’ie, Sissie, ek het daai ou kis met Ma se goed oopgebreek. Ons kon mos nooit die sleutel kry nie. Daar’s van haar ou rokke in, alles nog net so soos sy dit opgevou het in tissue-papier met motbolle en al, net so. Daar’s daardie seegroen rok van haar, onthou jy hom?” “Met die kraletjies voor. Pa het gesê dit laat haar soos ’n ice maiden lyk.” “Die kraletjies maak so ’n V en loop af amper soos die slakkespoor-haartjies op ’n man se maag.”

“Ekskuus?” “Gaan jy na die veiling toe kom?” “Te vas hier met die kinders en alles. Dis verskriklik droog hier, jy’t geen idee nie. Ons moet al die skape voer. Vir jou onthalwe sou ek miskien nog kom, maar eintlik het ek nie krag daarvoor nie. Ek wil eerder nie weet wat met daardie huis gebeur nie. Dis over and out vir my, jong.” “Sissie?” “Wat?” “Nee, los dit maar.” “Sê!” “Weet jy, dis uiteindelik nie oor die huis wat ek so aangaan nie. Dis nie wat my so rou maak nie.” “Ek weet, Boetie. Ek weet.” “Kan nie meer deurslaap nie. Dis soos ’n mes wat in my gedruk is en iemand draai en draai daai lem tot ek wil mal word.” “Wat van terapie, gaan dit nie maar ’n oplossing wees nie? Dat jy net alles uit jou gestel kan kry.” “Dink jy ek het nou geld daarvoor? As daar iets met my takeaway verkeerd loop, is ek in my moer in.” “Jy moenie gaan lê nie, Matt.” “Oukei, oukei.” “Ek moet hol, kinders gaan haal en so aan. Baai, Matt. Baie lief vir jou.” “Wat moet ek met Ma se kis goed maak? Daai rokke is kosbaar.” “Ek weet nie. Kannie nou dink nie.”

Doos.

Die drie of wat dae voor die veiling, Mattheüs wéét die huis met daardie tuin, ’n trofee, gaan soos soetkoek verkoop, werk hy soos ’n besetene om Duiker’s Takeaway weer aan die gang te kry: hy wil nie van die bus afval nie. Toe hy die uitdrukking teenoor Emile gebruik, knik hy net en kap verder aan die hopie knoffel op sy plank, snap net mooi niks nie. Blink gewas kom hy soggens daar aan, oordadig bespuit met Clicks-deodorant en altyd met die onderdanigheid wat jy nog weinig in die Kaap teëkom, en booor gesmeer soos galsterige botter, daardie skalkse glimlaggie van hom. Sy vrou en kinders en die moerse hond sien hy nooit meer nie, ook nie sy ander pelle wat hy altyd soggens hier as ’n soort bende of ’n ding tot by die poorte van Duiker’s Takeaway saamgesleep het nie. Mattheüs verstaan dit nou as ’n vorm van sekuriteit waarmee die man, ’n vreemdeling in die Kaap, homself wou omring. En nou is daar sy vaardigheid en toegewydheid en die wete dat Mattheüs hom nie sommer in die pad gaan steek nie, iets wat hy nie uitspreek nie, maar Mattheüs weet dis wat hy dink in sy stryd om oorlewing vir hom en sy familie, en teen middagete, net as die grootste gros klante naderstaan, slaan hy skoon in sweet uit, “daai deodorant wat jy gebruik, is kak”, en om te kompenseer vir sy liggaam wat met hom maak soos dit wil, probeer hy nog ratser bedien, kleingeld uittel, opdragte uitvoer, dit word onmoontlik om aan Duiker’s te dink sonder die Kongolees. En Matthew moet tog asseblief nie vergeet om hom met sy kar lughawe toe te ry môreaand nie, please Matthew, dis wanneer sy seuntjie uit Kenia aankom, dis ’n groot dag vir hom, glimlag hy soet om enigsins te probeer om Mattheüs te betrek by hom, die voor- en teenspoed van sy lewe (tans net voorspoed), en Mattheüs wat altyd maar wegskram, wegkyk van hierdie man, weg, en selfteisterend, amper soos die halfwas bevrediging wat hy by herhaling ervaar ná die hoeveelste porno-besoek, worstel met wat hy die “gebroke konneksie” begin noem het. Sy pa wat maar net nie in staat was om die verbinding te maak tussen sy sorg vir hom, sy openlike liefde, blatante liefde om dit so te stel, en vanaf daardie onbetwisbare punt die lyn te trek na die waardige begunstiging van hom, Mattheüs Duiker, in sy testament nie. Die wederkerende teleurstelling in die man oorweldig hom sodat hy soms met een van die groot kastrolle net so bly staan asof sy hande met ’n stel slim knope aan die handvatsels vasgemaak is, en Emile kom dadelik agter iets is fout, maak

klikgeluidjies met sy tong, raak selfs vlugtig aan Mattheüs se arm en sou so ver gaan om hom te omhels as hy maar enige aanleiding daartoe van Mattheüs ontvang. Dit knaag aan hom: die volslae gebrokenheid van die man in wie hy geglo het, in wie hy wou glo, vir wie hy nóg ’n kans sou gee as hy maar kon. Dit dan was Benjamin Duiker se defek, suiwer sou hy nooit kon wees nie: sy regsinnigheid (jy mag nie met ’n ander man in die bed kruip nie, nié in sy huis nie) het getriomfeer. Sy regsinnigheid het tussen hom en die liefdevolheid (suiwer, enigeen kon dit sien) van sy seun kom staan. Fok die huis en die tuin met die frangipani’s en suurlemoenbome en alles wat in die huis was, die lang familiegeskiedenis, dik en dun, die liefde en haat wat op daardie huis geënt is, fok dit alles. Maar die Here hoor hom, dat sy pa dit goedgedink het om daardie konneksie tussen hom en sy eie seun te verbreek, dit kan hy nie kleinkry nie. Die onvergeeflike, kortsigtige, veral dít, faling. Meer: ’n arrogansie hard en koud soos ’n ou, ou berg: regsinnigheid gekies bo liefde. Dis waarop dit neerkom en Mattheüs, “vat eers die pot hierso, asseblief, Emile,” kan nie, kan dit net nie, wil nie, hóé, hoe moet hy, sak op sy hurke teen die muur verwarm deur die stoof en verberg sy gesig met sy koshande totdat hy die koelte van ’n glas water teen die agterkant van sy hande voel druk. Dis Emile wat alles wegsit, opruim, afvee en dweil, ten laaste die kontant foutloos tel, aanteken, in vyf banksakkies in Mattheüs se leersak plaas en dit vir hom aangee, die neonligte afskakel en die deur en staaldeur toesluit, daaraan skud om seker te maak hy’s dig, nes hy gesien het Mattheüs dit doen, en die sleutel aan hom oorhandig. “My son, tomorrow evening, please, Matthew, arriving at seven o’clock at Cape Town Airport. Please, man. Can I just ask you this one thing for me, please, Matthew?” Mattheüs kyk hom aan en Emile moet onnosel wees om dít nie raak te sien nie: die afgestomptheid, die onvermoë om by hom en sy seun-in-aantog betrokke te raak. Tuis kom hy agter hy’t weer die Beretta in die drom lensies vergeet (oom Hannes wou weet of hy nog die ding nodig het; moet hy hom nie maar eerder terug plaas toe vat nie?) en karsleutels in die hand hol hy af met die weergalmende gang sonder enkele mat, portret of skildery. Buitekant op die

stoep besluit hy daarteen. Niemand kan daar inkom nie. Môre met die instap en voordat Emile inkom, sal hy gou tjek. Op outomaties steek hy ’n sigaret aan en snuif aan die kruierigheid van die aandlug. Dis amper volherfs.

Jack se vriendin Charnie gaan werk ’n week lank in Johannesburg en bied haar woonstel vir hulle aan, ’n eenslaapkamer aan ’n deurweg in Pinelands. Dis die laaste aand voor die veiling en die laaste aand voordat Mattheüs finaal die huis se spaarsleutels aan die eiendomsagent moet oorhandig, en hy maak homself siek so rusteloos is hy. “Gaan dan,” sê Jack vir hom, radeloos en vies dat Mattheüs nie volwasse genoeg is om sy lot oor die familiewoning te aanvaar nie. Hy weet Mattheüs wil teruggaan na daardie leë huis. Net om homself te martel. “Gaan, Matt. Maar laat dit nou jou laaste afskeid wees. Wat is dit met jou? Dis tog maar net ’n huis. Bakstene en ’n dak. Ek is net so teleurgesteld. Meer as wat jy dink. Make no mistake. Weet jy hoe’t ek gefantaseer oor jou en my in daardie huis? Toe’s dit nou so en nie so nie. Tough. Dis tussen jou en jou pa, jong. En selfs al het die huis joune geword, twyfel ek. Ek dink dit sou nog steeds ’n gespook wees tussen jou en oom Bennie. Gaan, en probeer net klaarmaak met die ding.” Mattheüs antwoord Jack glad nie. Sedert die lees van die testament, op daardie oomblik toe die prokureur “Poinsettiaweg nommer nege” gesê het, toe die punt van sy roofvoëlsnawel ondertoe gebuig en byna aan die oordrewe geronde lippe op die “poin” van Poinsettia geraak het, en die daaropvolgende aankondiging gedoen het van Silver Cloud Christian Fellowship, lelik verafrikaans in die prokureur se mond, as een van die drie begunstigdes, het Mattheüs willekeurig na binne gekeer. By hulle huis gekom, nou net ’n spookhuis, stap hy sonder om eens daaroor na te dink na die studeerkamer en blaas die matras wat hy saamgebring het op, en plaas dit op die eksakte plek waar sy pa se lessenaar gestaan het, nie soos dit geskuiwe is deur hom en Samantha om plek te maak vir die siekbed nie, maar op die oorspronklike plek net regs van die kaggel, die plek wat sy pa ná oorweging moes gekies het ter wille van lig en goeie proporsie ten opsigte van die meubels in die res van die vertrek. Hy rol sy slaapsak op die matras uit en vat ’n sluk uit die bottel brandewyn wat hy vir die nag saamgebring het, eet sal hy nie, hy’t buitendien geen eetlus nie, en gaan sit knieë opgetrek op die matras sonder om aan iets te dink of selfs te probeer om enigiets uit die verlede te herroep, enige insident of gesprek verweef met hierdie vertrek of hierdie huis. Hy vat nog ’n sluk en geniet die

branderigheid al met sy keel af tot in sy hol maag. Hy is verbaas oor hoe kalm hy plotseling geword het. En herinner hom dan daaraan dat dit dikwels, maar ook nie as ’n reël nie, die uitwerking was wat sy pa se studeerkamer op hom gehad het. Ná ’n rukkie se stilsit in die skemer wordende vertrek, die elektrisiteitstoevoer tot die huis is reeds geruime tyd gekanselleer, hoor hy ’n knipperende geluid vanaf die verste, linkerkantste hoek waar sy pa sy staalliasseerkabinet gehou het. Hy kyk stip daarnatoe en dog hy kan die vorm uitmaak van ’n opgefrommelde stoflap of so iets, Samantha het dit dalk met die laaste skoonmaak daar vergeet, en skrik toe daar ’n skaars merkbare beweging kom. Of verbeel hy hom? Hy skakel die flits van sy iPhone aan en kies per ongeluk die strobe-funksie waarna hy opstaan en agter die skerpwit aan-en-afflitsende lig aanloop wat ’n oneie sfeer aan sy pa se studeerkamer gee en soos hy voetjie vir voetjie na die frommelding in die hoek aankom en die stroboskopiese lig afwisselend alles belig en weer uitwis, kom daar gesigte na hom, gestaltes van hom as kind in sy pajamas. Kortstondig sien hy homself sy pa se heiligdom binnekom, miskien om te kom nag sê, en weg flits die beeld net om Sissie vir ’n flitsende sekonde binne te laat, sag huilend en verstar asof sy in haar slaap loop en opmerklik rustiger as hy, en laastens die gestalte van sy ma wat lyk asof sy swewe en nie werklik grondvat nie, wat hom bly maak, sy het nooit van die plek gehou nie, te oorheersend Bennie, te veel van sy sweet en sy asem; nogtans is dit vir hóm wat Mattheüs in die flitsende strobe soek om ook as gestalte op te doem, maar daar kom niks nie. Sy pa is weg. Morsdood. Toe hy sien dis ’n mossie wat daar so beteuterd in die hoek skuil, skakel hy dadelik die flits oor na gewone straal en lig weg van die voëltjie om hom nie verder die skrik op die lyf te jaag nie. Hy buk af om die mossie op te tel sodat hy hom by die venster kan uitlaat en raak liggies aan die kloppende lyfie. Die mossie word skielik die ene lewe en breek weg uit die tregter van Mattheüs se hand, fladder tot teenaan die hoë plafon waar hy een, twee, drie keer kringvlieg en ’n oomblik op die kristalkandelaar gaan sit waar Mattheüs in die straal lig die greep van sy pootjies om een van die glasarms van die kandelaar sien. Dan styg hy op en begin weer sy kringvlug. Mattheüs draf na die vensters, sukkel met die knippe en stoot albei hoog oop. Dis donker daar buite met nie een van die buiteligte aan nie. Die mossie is nie in die minste geïnteresseerd om dit soontoe te waag nie. Mattheüs gaan vat ’n sluk brandewyn, skakel die flits af en sak op die opblaasmatras neer met sy arm onder sy kop. ’n Uur of wat lê hy so totdat sy driehoekarm onder sy kop kloppings begin kry. Deurentyd kettingrook hy, vergeet naderhand van die mossie, sy minimale

voëltjiebewegings meestal glad nie hoorbaar nie, en probeer om, soos by sy pa gedurende daardie laaste nagte, nie aan die slaap te raak nie en by sy volle bewussyn te bly. Hy slaag nie daarin om enige nuwe gedagtes te dink as dié wat reeds oor en oor in sy kop gemaal het nie, hy slaag nie daarin om tot enige verlossende gevolgtrekkings te kom en hom sodoende af te koop van die een ding waarteen hy homself vasloop en waaraan hy obsessief vashou nie, die knelgedagte dat sy pa hom ter wille van sy regsinnigheid uitverkoop het. ’n Koelerige bries deur die oop vensters maak dat hy opstaan en albei toeskuif, en die handeling suiwer dan ook momenteel sy kop. Die mossie vlie nog een maal laag teenaan hom verby asof hy erkenning wil gee aan die ander lewe in die vertrek, daarna hoor hy hom nie meer nie. Dis tog ’n vertroosting, hierdie bloedjie van ’n lewe wat dwarsdeur die nag saam met hom gaan waak. Hy gaan lê weer met sy arms agter sy kop ingevou en konsentreer op sy asemhaling, vlak teen die dak van sy neusgate. Hy gaan aan die verstik van ’n sluk brandewyn en geniet dit, die brandende alkohol het sy neus binnegedring en kielie sy neushaartjies. Toe die verstikkery nie wil ophou nie, spring hy op, skakel die flits van sy iPhone aan en begin die vertrek van ’n kant fynkam. Hy onderskei merke op die vloer waar die kelims gelê het, vierkante of reghoeke teen die mure waar sy pa se goed gehang het. (Die Slag van Bloedrivier-prent is toe na Sissie toe: “Ja, gee maar, ek sal iewers plek daarvoor maak. So vreeslik die geweld toe al, nè? Dink jy dit het rêrig so gebeur?”) Hy kyk die houtrakke deur waar sy pa se boeke gestaan het, heen en weer, beginnende by die linkerkantste hoek en voor verby tot by die anderkantste hoek ver regs. Rak vir rak. Uiteindelik kom hy op iets af wat agtergebly het, ’n bruin Betadine-botteltjie op die vierde rak. Toe hy dit oopdraai, verkrummel die hardeplastiekproppie in sy hand. Hy ruik aan die oop bek van die botteltjie. ’n Waas van die verslane antiseptiese middel slaan op. Dit moes sy pa se privaat botteltjie gewees het dié, want hy onthou in sy ma se badkamerkassie was daar ook Betadine saam met die ander standaard-medikasie van daardie jare. Sou sy pa eers van die koffiebruin vloeistof op ’n sakdoek gedrup en dan op sy wond aangevryf het, of direk uit die botteltjie net so op die sny? Sy pa was uiters gesteld op higiëne. Dis meer waarskynlik dat hy dit op ’n sakdoek gedrup het eerder as om te waag dat die bek van die bottel aan sy wond raak en van die besmetting aan die houer vaskleef. Mattheüs vryf die laaste van die verkrummelde harde plastiek om die riffelnek af en steek dan die leë botteltjie in sy sak. Weer gaan lê hy op die matras.

Gedurende die nag, hy moes ingesluimer het, ruik hy opgekookte blomkool met kaassous uit die kombuis. Hy blaas sy neus en sluk en karring selfs sy neusgate oop, maar die reuk bly onmiskenbaar daar. Hy oorweeg dit om op te staan en in die kombuis die bron van die reuk te gaan vasstel, maar die oomblik toe hy regop kom, verdwyn die reuk en hy gaan lê onmiddellik weer plat. Die romerige liggeel souskombers oor die saggekookte wolke blomkool, gerangskik in ’n Pyrex-bak, en bo-op die blomkool, vanselfsprekend, die besprinkeling van varsgemaalde neutmuskaat. Meer nog as die ander klein lewe van die mossie vertroos die beeld hom en hy beskou dit as ’n gawe wat in die nag van beproewing deur God se genade-engele aan hom gestuur is. Teen dagbreek, toe die son vanaf die oostekant af vaal lig om die huis by die hoë, gordynlose vensters ingooi, neem Mattheüs ’n vreeslike besluit: dat hy nie die huis sommer so gaan loslaat nie. Dis al onnosele manier, weet hy dit nie, om sy pa se verraad tot iets anders te maak, wat weet hy nog nie. Vreeslik ís sy besluit, dit besef hy maar te goed, omdat hy hom gaan veroorloof om met nog ’n ding op obsessiewe wyse om te gaan, hom daarmee gaan bind tot die laaste toe, wat dit ook al mag beteken. Teen ontbyt daag hy by Charnie se woonstel op; hy verpes die plek. Haar dubbelsponsmatras met die bont blommetjiesoortreksel is gevlek met lyflek, “Matt, sy’t spesiaal haar lakens laat was en drooggemaak, ek weet sy’t net die een stel,” hy haat die toaster aangeslaan met broodskimmel, hy haat die verwese denneboom waarop die woonstel uitkyk.

@ Poinsettiaweg nege, minute voor die veiling. Matt is so emosioneel. Bewe so groot soos hy is. Voel vir die man. Charnie: Moers vir hom. Gee hom al jou . Hoe settle julle in my woonstel? Jack: Matt’s die probleem. Charnie: Wat? Jack: Hy kan nie aanpas. Charnie: Dink ek weet wat’s sy probleem: jou Matt = snob. Jack: Jy verstaan nie wat op die oomblik met hom aangaan. Charnie: My woonstel is te trashy vir hom. Kyk daai huis waar hy grootgeword het. Hy dink seker ek is white trash. Jack: Moenie hard op hom wees nie, Charn. Charnie: OK, vergeet dit, lief vir julle al twee. Jack: Afslaer gaan begin, cheers.

Hy en Jack staan ’n hele ent agter die klomp potensiële bieërs en bure en los agies, so ’n stuk of dertig, almal middelklasserig of ryker, byna teenaan die hek staan die twee en toe die afslaer lostrek, steek Jack een van sy behoorlik gerolde daggazolle vir hulle aan en onder die staccato geblaffery van die afslaerstem en die oordrewe handbewegings soos hy en sy handlanger, ’n stofpoeper van ’n mannetjie, handgebare of ’n kopknik onder die bieërs eien, is hy besig om te sterwe soos geen lewende dit kan doen nie. By die hek wat vandag oopstaan en wat so lank Mattheüs kan onthou, nooit oopgestaan het nie, en dit ontstig hom opnuut, stap ant Sannie in met haar stel tieroogkrale en tieroogoorbelle, in stap sy en deur die groen wolkie om hom en Jack sonder om iets meer te sê as net “middag, Mattie,” ’n vanmelewe se soort groet met daardie stembuiging en al, sodat hy nie meer vir haar de moer in kan wees nie, hy is nie meer nie; die testament was immers die werk van ’n man, onaantasbaar sterk van oortuiging wat hom deur niemand dié- of daardie kant toe sou laat swenk het nie, “ag, ant Sannie,” sê hy en sterf verder op “twee en ’n halfmiljoen het ek,” waarop ant Sannie nadertree, naaste wat sy nog aan dagga gekom het, en hom teen haar Esteé Lauder-hals vasdruk, en maak dat hy tog ’n bietjie huil, sulke yl, patetiese trane. “Ek sidder as ek dink wie hier langs my gaan intrek,” sê ant Sannie en stap tussen die mense in om vas te stel wie’s daar en wie’s ernstig en kyk streng na dies wat sy meen sterk aanspraakmakers is en gaan staan skaamteloos of net so effens weg van hulle om hulle op en af te bekyk en te probeer peil watter soort mense sy langs haar kan verwag. Hy het nie vandag ordentlik geëet nie, eet sedert die begrafnis sleg, slaap sleg, alles, en kan voel hoe die dagga op sy leë maag werk, hom stadigaan binnekant omdolwe soos ’n pad met draaie karsiekte kan aanbring en hom dan verder vat, met hom aangaan soos jy met ’n kind op ’n grasperk te kere kan gaan totdat die kind naderhand seerkry en lankal geen sê meer het oor die aanganery nie. Hoendervleis slaan op sy arms en bene uit en klaar op, net om hoër, in sy kop, as ’n aangroeiende sensasie te manifesteer wat hom oorrompel en wegvat van die afslaer na die klippiespaadjie heel regs, die paadjie met die suurlemoenboom, waar ’n kind nou besig is om stokkie in die hand te karring aan iets, miskien ’n dooie padda, dan te trippel tot by die braaivleishoekie wat sy pa geskets en toe laat bou het, sy ma het gespu oor die kontrepsie van moderne sierstene so kontrêr met die styl van hulle Kaaps-Hollandse huis, een van die onooglikste

goed wat sy in haar ganse lewe gesien het, en wat so dikwels en met soveel plesier deur sy pa gebruik is, soveel sensuele plesier, en dikwels net hy op sy eie daar met die belaglike lang braaivleistang, so volkome aanwesig in ’n boerplek wat hy vir homself geskep het, met die immer aanwesige glas donkerrooi shiraz, die bloed daarvan nog op sy smakkende lippe, sy hemp uitgetrek en oor ’n tuinstoel gegooi, sy borshare silwer krullerig in die ligte bries, sy fokus skerp gerig op die vier T-bone steaks wat hy van sy boerepêl van Swellendam present gekry het, murgsagte bees op hulle plaas vetgevoer en geslag, wat hy deur die geurige rook staan en dophou sodat die vlam hulle nie skielik vang nie, sodat hulle vinnig en net genoeg geskroei word om die sappigheid van die vleis binne te hou; en hy en Sissie en hulle ma kry dan elkeen een van die enorme hompe vleis op hulle bord, net so, die vleis eerste op voordat die slaai en gebraaide tamatie-en-uietoebroodjie opgekom het, met rooi garinkies bloed wat uit die vleis op die wit bord sypel, vleis wat hy, Mattheüs, nét aptytlik gevind het en ter wille van sy pa selfs probeer geniet het, daardie dae was hy veel minder geëmansipeer in sy verhouding met sy pa, terwyl sy ma en Sissie gegril het vir die obsene bloed, gevra het dat hy dit asseblief weer op die rooster moet sit waarop hy bord in die hand op die draadstoel in die skadu van die akkerboom neergesyg het, sy bolyf fors en natgesweet, en hulle uitgelag het, speeksel blinkend op sy onderlip, ’n sluk wyn gevat het en lustig, openlik animaal, sy Tbone opgelig en van die vlees met sy sterk wit tande begin afskeur het. Terwyl hy nog ’n trek aan Jack se zol vat, die mense voor hulle het intussen in beroering gekom soos die veiling einde se kant toe staan en die afslaer vals deurslaan by die gedagte aan die triomf van die verkoopprys wat hy gaan haal, wys hy vir Jack met die zolstompie tussen duim en wysvinger na die braaivleishoekie en begin iets van sy pa se braaivleisritueel aan Jack verduidelik, iéts, want in sy benewelde toestand is dit onmoontlik om die omvang te beskryf van daardie ritueel wat so uit en uit aan Benjamin Duiker behoort het, en waarteenoor die res van die familie so wars gestaan het, en waarby hy, Mattheüs, probeer hy verduidelik, miskien net-net nog ingesluit was. Toe sê Jack vir hom daar iewers aan die ander kant van die plek waar hy is, Jack speldklein aanwesig deur ’n skreef net-oop wimpers soos jy mense ervaar as jy hoog raak op dagga, dat hy liewer moet begin aanvaar dat oom Bennie ’n fokop van ’n mens was, anders gaan hy nooit oor die ding kom nie. Nie dat hy aan hom wil voorsê hoe hy moet voel nie, dis die laaste ding wat hy met Mattheüs wil doen. Daarvoor is hy buitendien veels te veel van ’n Duiker. Dis net dat hy sy persepsie van sy pa, oukei, hy sal nie so ver gaan as om te sê dis aanbidding nie,

gaan moet verander. Oom Bennie wou ’n klomp klein Bennies gehad het, finish en klaar. En hy gaan moet kwaad word vir sy pa, soos in waansinnig, soos in heeltemal buite homself van woede, anders gaan hy bly sit met sy verlammende teleurstelling. Pap. ’n Slagoffer. “Matt, dink daaraan. Dis nie die einde van die wêreld nie, man.” Die zol is op. Hy trap dit op die plaveisel van die oprit dood en kyk met tranende oë na Jack met daardie fokop-woord wat sy lippe rondgevorm agtergelaat het. Selfs al bly daar net die opsie oor om te sterwe, kan hy nie sy pa en “fokop” in dieselfde asem noem nie, hoogstens insluit by sy woede-arsenaal as nagedagte, as een van die beskrywings om die volle man te omvat. Maar as primêre adjektief naas sy pa, nooit. En selfs die woede waarvan Jack praat, die sal hy moet oprakel uit nagmerries en kwetsende insidente waarmee hy al klaargespeel het, op sy eie, en hoe, hóé, heraktiveer jy ’n emosie of gesindheid wat jy voor jou siel weet nie meer by jou gestel pas nie. En hy besef toe op ant Sannie (van alle mense) se skouer, sy’t oorgeloop gekom om te kom simpatiseer, ant Sannie met haar vlesige skouer en diepgeurige parfuum, die vrou wat hy nooit kon verdra nie, dat dit juis sy is wat uitstaan as die persoon wat die ouwêreldsheid van sy pa verteenwoordig, ’n waardestelsel waarmee hy met die hand gevoer is en wat hy later toe hy mens geword het so hartstogtelik begin verag het. En tog is dit die standvastigheid van daardie wêreld wat hom op ’n snaakse, byna afstootlike manier sekuriteit gegee het en wat hy nou so mis, noudat sy pa seker gemaak het dis van hom weggevat, seker wou maak dat dit ná sy dood nie meer staan as sy seun se fondament nie; Mattheüs kwalifiseer nie meer daarvoor nie, sou hy sê, hy kón, maar hy het self die keuse gemaak, nou staan hy op sy eentjie. En hy ween daaroor, nie openlik met sigbare trane nie, maar diep binnekant, ’n druppende inwendige wond. Al wat oorgebly het, is die saak tussen hom en sy pa. ’n Eensydige storie, want sy pa is immers dood. Was dit nie maar altyd so gewees nie? Die klophamertjie van die afslaer dawer neer op die kateder voor sy toegeknoopte pens, en Jack sorg dat hy ’n aangesteekte sigaret gereed het om aan Mattheüs te gee. Poinsettiaweg nege is verkoop. Die afslaer baan ’n weg deur die mense om die suksesvolle koper se hand te gaan skud, ’n deftig geklede meneer Anthony Bongani Mkhonza, langs hom sy vrou, ook uitgevat en nou in trane, en by hulle ’n kroos van drie wat op en af rondspring en aan hulle pa se pinstripe-broek trek, “swimming pool,” kom uit die kindergebabbel aangefladder.

Agter hulle kom die twee ADT-wagte op hulle fietse deur die hek ingery, trek langs hom en Jack in, vra twee sigarette en wil weet wie’t gekoop. Toe Jack vir hulle die Mkhonza-gesin uitwys, glimlag hulle en skud die kop sonder om regtig te laat blyk hoe hulle oor die nuwe eienaars voel. Dis die twee ADT-wagte wat sy pa, en hy, jare lank geken het. Soms is vleis en koek present gegee en daar het ’n vertrouensverhouding ontstaan wat die verskil in klas en welvaart te bowe gegaan het, altans so het Mattheüs daaroor gedink. “You’ve got bad luck here, man,” sê Christopher met sy asketiese gesig. “You will not live here at your beautiful house anymore, man.”

“Als verby, Sissie.” “Ag, Mattie. Dis so bestem, jong. Weet jy, ek het nou die oggend hier in die veld gaan loop, dis nou net woestyn hier by ons, en toe besef ek iets oor daardie huis. Ons is klaar met hom. Ek weet Pa het maar sy dingetjies gehad, maar daardie huis is nou geskiedenis.” “Pa het my uit sy graf uit vir oulaas getrap.” “Los dit, Mattie. Los daai goed. Hy was dêm goed vir ons al twee. Hy’t sy hele lewe lank mooi vir ons gesorg. Vir hoeveel het die huis toe gegaan?” “Twee punt vyf.” “Miljoen?” “Wat dink jy?” “Genugtig.” “Julle kry ’n derde. Is dit nou genoeg om julle skapies vet te voer?” “Ag, Boetie. Dit pas nie by jou om so te wees nie. Jy gaan dit tog nie teen my hou nie. Die res van my lewe. Ek kry sommer ’n steek hier in my sy. Asseblief, Mattie.” “Jack sê pa was ’n fokop.” “Sê vir Jack ek sê hy moet sy bek van ons pa af hou.” “Ek kan nie glo dis alles verby nie. Álles. Ek gaan nooit weer in daai huis loop om te voel hoe hy voel nie. In die somer, kaalvoet op daai koel kleiteëls. Ek sal dit nooit uit my sisteem kry nie. Nooit. Sissie, dink jy Pa het my diep binne-in verag?” “Matt, jy moet jouself nie treiter nie, jong. Pa is dood, hy het sy lewe gehad. Wat hy gedink het, ek weet nie. Dink jy dit maak nog saak? Jy weet hy’t ’n groot, groot probleem gehad met jou en Jack. Dit was nie vir hom moontlik om julle

twee saam te strook met sy geloof nie. Dis die kern van die saak. Hy kon nie. Dit was heeltemal te veel gevra van ’n man van sy geslag. Maar verag? Jou? Moenie laf wees nie, Mattie. Jy was sy golden boy. As jy maar nog iets wil vra, dan maak hy al klaar sy hand oop. Pa was lief vir jou, jong. Jy moet dit glo.” “Dit was ’n tipe voorwaardelike liefde.” “Is ons nie maar almal so nie? Liefde tot op ’n punt.” “Hy was my pa, hel.” “Matt, ek moet hol, jong. Kinders in die dorp gaan haal. Hulle vat nou al drie ballet. Leona kan tot al pointe. ’n Regte ballerinatjie. Jy kan sien sy het dit in haar. Gaan drink nou iets en vier dit, Matt. Geniet jou lewe.” “Ja, ja, ja.”

@ Charnie’s. Pinelands after midnight. Vir dié wat nog wakker is: ’n raaisel. Hoe slaap jy as jy met ’n ander man se probleem in jou kop rondloop? Jack kyk ’n ruk na die blouverligte skerm van sy iPhone. Nie ’n siel nie. Almal in droomland. “Praat met my,” sê hy vir Matt wat intussen opgestaan het. Die man het toegeslaan. ’n Opgekropte woede. Jack weet nie hoe om dit oop te vlek en op te los nie. Dis nie die eerste nag dat hy wakker skrik op Charnie se sponsmatras en Matt is nie daar nie. “Goedkoop en plastiek. En vuilerig ook,” sê Matt waar hy voor die enigste venster gaan staan en rook het en uitkyk na die denneboom. Hy kan nie meer daar bly nie. Sy’t ’n hart, Charnie, dis waar, maar sy weet nie hoe om ’n plek gesellig te maak nie. Toe sê hy, hoekom gaan bly hulle nie sommer daar op die parkeerplek by die Rondebosch Meent nie? Hulle kan hulle inrig op ’n matras op die agtersitplek van die Mercedes, by Carlucci’s eet, Jack kan by Zilverbosch se gym stort, hy sal regkom in die takeaway se toilet. Hy weet hoe om by ’n wasbak lyf te was, jy’t net ’n waslap en seep nodig. “En elke aand,” dan bly hy stil. “Wat?” Hy weet wat Matt wil doen. Hy wil teruggaan na Poinsettiaweg nege. Dís hoekom hy op die Meent wil gaan bly. Om naby hulle huis te wees. Jack het op die kant van die bed gaan sit in sy pajamabroek. Hy’t ’n nanag-ereksie wat klop. Hy wens Matt wil op hom konsentreer en ophou met sy kak. Op die Meent gaan bly. Hy’s mal. En tog is dit die meeste wat hy Matt vir dae hoor praat het. Oukei, hulle gaan op die Meent bly soos bergies. Bergies in ’n grand kar. Nou’t hy alles gesien. Die Meent ken hy goed. Veertig hektaar fynbos en grasveld. Milnerweg is aan die oostekant en Campgroundweg aan die westekant. Dis naby Zilverbosch Boys’ High en hy gaan stap graag op die terrein. Lentetyd is die Meent ’n tuin. Dis seldsame soort blomme wat net op die Kaapse Vlakte voorkom. Hy ken nie hulle name nie, net die wit varkore ken hy, ’n kleiner soort, wildevarkoor. En dan is daar al die honde wat hondeliefhebbers daarnatoe vat om los rond te hol. Dis ’n verskriklike blydskap. Op en af met die paadjies tussen die grasse en blomme wat uitgetrap is deur mense en hondepote. Hy weet dit klink ’n bietjie simpel, maar hy assosieer die Meent met lewensvreugde. Daar’s altyd twee broers wat soontoe kom met hulle twee sjokoladebruin labradors. Hulle lyk na mekaar,

hulle mag dalk eerder lovers wees. Mense sê ná ’n ruk begin lovers na mekaar lyk as gevolg van osmose. Hy hou hulle altyd dop, die twee. Al kwispelend en die ene bedrywigheid draf die labradors voor hulle uit. Soms loop die twee met hulle arms oor mekaar se skouers gegooi. Die uitgetrapte paadjie tussen die blomme en gras, die blinkhaarhonde, die broers of lovers met daardie duidelik sigbare band tussen hulle, en oostekant toe die pragtige donkergroen agterkant van Tafelberg – dis vir hom van die mooiste tonele wat hy in sy lewe gesien het. Wanneer hy op die twee met hulle labradors afkom, kry hy altyd ’n pyn in sy hart om ook so iets in sy lewe te hê, so fully soos die twee. Die volgende middag so teen hondestapuur, teen vyf-, sesuur se kant, trek hulle op die parkeerplek in. Al die hondeliefhebbers kom aangery in bakkies en viertrekmotors, parkeer, maak agter oop vir hulle honde, stap en keer ná ’n ruk terug, honde en base blasend. Uiteindelik is dit net hulle oor. Hulle het twee wegneem-lasagnes by Carlucci’s gaan haal en elkeen het vier biere. Die windjie het geniepsig geraak en hulle sit in die kar met halfoop vensters. Die hele kar ruik na lasagne. Jack is nou al daaraan gewoond dat Matt niks sê of niks gaan sê nie. Hy beskou die Meent as die laaste fase van aflegging ná die testamentgedoente. Daarna gaan hulle saam ’n woonstel kry en miskien, net miskien, gelukkig word tot in lengte van dae. @ Meent, facebook hy vir Charnie ná ete. Kan jy dit glo? Meent = ons tuin, Merc = ons huis. Twee op matras op agtersitplek. Imagine iemand loer in die middel van die nag daar in. Shock & awe. Charnie: Ag, Jack, julle’s crazy, man. Hoërisiko-area daardie. Daar’s al mense doodgemaak op die Common. Jack: Ons = OK. Jy weet mos van Matt se persent van oom Hannes. Charnie: Wat van daai twee gay ouens wat daar naby op Klipfonteinweg uitgegooi is. Skoot in die agterkop. Assassination style. Jy’t vergeet, nè? Jack: Matt voel tuis hier. Healing, al daai goed. Probeer verstaan. Charnie: Waar eet julle? Jack: Carlucci’s. Charnie: En waar bad julle? Al daai goed?

Jack: @ Zilverbosch gym. Charnie: Hoop jou naels = skoon. Jack kyk na sy naels wat nie mooi skoon is nie. Dis moeilik om alles netjies te hou, sy tas diékant in die kattebak, Matt s’n daai kant. Binnekant is die Merc gesellige chaos. Om ’n kous se maat te kry word ’n al hoe groter probleem. Jack: Snaaksste is as iemand vroeg-vroeg met sy hond kom stap en ek het die Cadac aan met ons espresso-pot bo-op. En die kar met sy deure almal oop. Matras, slaapgoed, alles. In só ’n kar. Niemand verstaan nie. Charnie: Julle maak my bang. Jou lewe = ’n kosbare ding, Jack. Onthou dit. Jack: Ek hou dit vas. Teen slapenstyd maak Jack die wolfhond-masker staan teen die voorste venster. Hy’t begin glo in die masker as ’n talisman. Hy weier om ’n verband te lê tussen Wolfie se intrekkery in Poinsettiaweg nege en die testament wat so verkeerd uitgedraai het. “It was on the cards,” sê hy vir Matt wat hom aanstaar met ’n blanko uitdrukking. Niemand, besef Jack, kan die man meer iets voer nie. Hy moet tot sy eie gevolgtrekkings kom. In die nag stap Matt uit met ’n rol toiletpapier om die Meent te gebruik soos die Meent-honde dit doen. Jack lê deur die agtervenster en kyk na die sterre wat hy kan uitmaak ten spyte van die sproei van stadslig. Dit ís gesellig agter in die Merc met die matras en kussings en verekombers en alles. En hy geniet dit ten spyte van die dodelike stilte van sy maat. Hy ervaar tegelykertyd ’n rustigheid en laevlak-opwinding asof daar iets geweldigs met hulle gaan gebeur. Dit het ongetwyfeld te make met Matt se durende stilligheid. Soms is juis dít gerusstellend, hy weet tog wat in sy kop aangaan. En soms het hy geen idee wat nou weer deur Matt se kop jaag nie. Waarskynlik omdat hulle nou so intiem in die Meent-klimaat leef, dink hy aan Matt se stilligheid soos aan dou, glinsterend en lieflik vroegdag, en dan weer soos ryp, kil en niks anders as net dit nie, en soms is dit so ’n taai klammigheid wat hom laat bibber, iets wat jy wil afdroog, waarmee jy wil klaarmaak. Die tweede aand gaan Matt se mond oop en daar kom woorde uit. Dankbaar!

Die man is helder oor wat hy wil doen. En dit ís dan soos hy gedink het. Dis die rede vir die Meent-blyery. Matt stel voor dat hulle ’n bietjie by Poinsettiaweg nege gaan verbyloop. Hy wil net sien wat daar aangaan. Oukei, hy het die prentjie. Matt s’n. Alles vooraf uitgewerk, Jack het geen twyfel daaraan nie. Toe hulle voor die bekende hek met sy fleur de lis-spiespunte kom, beveel Matt hom om te gaan staan. Daarna vat Matt sy hand en hy en sy maatjie begin op en af voor die hek marsjeer. (Nee wat, die man het nie af geraak nie. Dis net sy manier om te heel.) Die huis, tuin en oprit is van hoek tot kant verlig soos die Duikers dit nooit gehad het nie, hoogstens as daar ’n partytjie aan was. Elke moontlike buite- en binnelig brand. Meneer Mkhonza en sy gesin is óf bang, óf hulle geniet bloot die luukse van al die ligte. Langsaan by ant Sannie brand slegs die lig van die TVkamer op die boonste verdieping. Matt wys vir Jack die twee oë van haar verkyker wat tussen haar gordyne uitloer. Matt gaan staan voor die interkom-apparaat. Hy kyk oor sy skouer na hom. “Ek wil net kyk of ek nog die hek kan oopmaak. Miskien het hulle nie die kode laat verander nie.” “Moenie, Matt.” En hy sit sy hand bo-oor Matt s’n, wat tot by die nommers op die apparaat gekom het. “Daar’s meneer Mkhonza,” fluister Jack ’n waarskuwing toe hy die man agter die regterkantste venster van die voorportaal gewaar. Matt duik agter die hek weg. Net Jack se kaalkop steek nog tussen die fleur de lis-punte uit. Toe hulle twee ADT-fietsligte aan die verste punt van Poinsettiaweg sien aankom, stap hulle flink in die teenoorgestelde rigting. “Hey, Matthew,” kom dit van agter af. Dis daardie Christopher-wag met sy maatjie by hom. “Hallo, Christopher,” sê Matt vriendelik sodat Jack moed skep: dit is sy laaste fase. Hierna gaan Matt weer sy ou self word. En hulle gaan naai vir ’n vale (miskien) om te vergoed vir al daardie droogtetye. Matt kyk buitendien nie meer porno nie. Altans, hy’t hom nog nie daarop gevang nie. Net soms die bedonnerde blik asof dit Jack se skuld is dat hy die sleazy ou goed moes afsê. Hy’s op ’n 3Gkonneksie en dis te duur en te stadig om video’s af te laai en te laat deurspeel. Matt is so bang soos oom Bennie was dat armoede hom gaan beetkry. Duiker’s Takeaway het stillerig geword. Die nors en stil mens agter die toonbank laat

middageters twyfel aan die kos. Nou moet hy darem ook sê: Matt se bedonnerdgeid sleep nie voort nie. En hy ken hom al te goed. “Kom ons stap ’n ent op die Meent.” Nee, te laat al en te kouerig. Dan trek hulle tog hulle sweetpakke aan en vat een van die paadjies. Dis nie heeltemal pikdonker nie, daar is straatligte op die vier grenspaaie rondom en die kollektiewe stadsgloed oor die Meent. Hulle is hoegenaamd nie bang vir ’n aanval nie. Daar’s twee van hulle. En nie een van hulle is die vreesagtige tipe nie. Jack vat Matt se hand soos ’n pa sy seun se hand sal vat. Hy geniet dit, hy ken die vorm van Matt se hande. Breed en beaard bo-op en binnekant skurf gevat van kombuiswerk. Soos hulle stap, ruik Jack vroegnagdou oor die graskuiwe en soms ’n vlaag kargas wat binnetoe na die Meent aanwaai. Dis nie nodig om iets te sê nie. Al wat jy moet vermy, is moontlike hondekak op die paadjies. Hy sak skielik agter Matt in en lak hom slo-mo sodat sy knieë knak en hy op die gras neersak. “Is jy van jou donnerse kop af?” Matt bly lê en stut hom met sy hand op ’n pol dougras. “Matt. Matt.” Hy wil vir hom sê hy wil hom net weer terugbring. Net weer gewoon laat word soos hy altyd was. Gelukkig. Hy trek Matt net halfpad aan sy hand op en laat hulle albei hurk-sit, koppe op grasvlak. “Wat?” sê Matt. Jack kyk noord, wes, suid, oos. “Niks. Jy kan niks van die stad hier sien nie. Net die gras en die berg daarso, wes. Dis ons wegkruipplekkie in die middel van die stad. Is dit nie iets nie? Ons is wit bergies. Met ’n Merc!” “Kom ons gaan slaap,” sê Matt. Matt gee nie toe nie. Hy wil nie, besef Jack. Matt het ’n tam siel gekry. Nogtans hou hy moed. Jack hef ’n hoë premie op die geluk wat hy met die Meent assosieer. Dis die regte plek dié vir hulle. As hulle hier weggaan, gaan Matt gesond wees in sy kop.

Met die (gedwonge) aflegging van porno ervaar Mattheüs onttrekkingsimptome wat hoofsaaklik manifesteer as norsheid en ongeduld, die tweërlei simptome waarvan hy deeglik bewus is sonder om daarvan te hou – hy wil nie so wees nie. Moenie dit ook nog van my wegvat nie, bid hy terwyl hy ’n bos seldery onder die kraan afspoel. Maar watter god wil nou na ’n porno-verslaafde luister? Veral saans ná werk skop daardie bepaalde bedrading in sy brein af: hy mis dit só. Soms kry hy hoendervleis weens die afwesigheid van die dopamien-inspuiting wat op porno volg, al lafenis vir sy spiertamheid ná nege uur se werk, ’n vleeslike gemis na die plesier wat hy kon smaak by sy ou vriende, porno-akteurs, posisies (bestudeerd), geluide (komies én/of eroties), die hele lot ou bekendes wat hy weer wil besoek om dieselfde snellers af te druk en hom binne te vat; hy dink altyd daaraan as ’n private domein, ’n eenmansverblyf in ’n kokon waarvan niemand weet of hoef te weet nie, met net hom as die aanwesige, sukses gewaarborg so gou as die eerste slag of dan met die tweede of derde slag. Daar is geen beperkinge in die domein nie, sy vriende stel nooit eise, raak nooit vies as hy nie die regte ding doen en stel nooit teleur met hulle hoogs berekende aanbieding nie. Dis ’n vastigheid wat hy gehád het. Kyk, as hy helder dink, kan hy rooiskaam daaroor raak. (Sy pa ril in sy graf as hy moet weet dit is sy steunpilaar.) Maar die verlies wat hy ervaar teen vyfuur, sesuur elke middag is wesenlik, dis die wegraap van ’n fisieke plesier wat tot in sy senupunte vibreer het. En so intiem verbonde aan die persoon wat hy daar binne geword het, dat dit onmoontlik is om dit aan Jack of enigiemand anders te verduidelik.

Die dag waarop Emile se seuntjie vanaf Nairobi arriveer, is besigheid traag. Mattheüs kies drie brandrissies uit die plastiekkom, kap hulle fyn en roer dit by die kerrie wat nie vinnig genoeg verkoop nie. Emile sing al dae lank, vandag se liedjies is vrolik. Hy weier om daardeur geïrriteer te word. Voorlopig het sy gevoelens van meelewing en selfbejammering en verwyt, die hele spektrum, verkluim. En hier by hom, besig om vandag se kastrolle te was, staan ’n man wat een van die belangrikste dae van sy lewe beleef; ’n man wat sonder om te vra net die geringste toegewing van hom verlang, al is dit dan net ’n korreltjie blydskap. Hoe voel hy oor sy kind wat kom? vra Mattheüs toe maar uit beleefdheid. Emile skud net sy kop, lag en hou aan neurie. Net ná vyf daag sy vrou op in jaartse helderkleurige damas. Hulle kan maar gaan, sê Mattheüs byna dadelik uit die nodige respek vir die twee mense: die verlore skapie kom huis toe. Hulle sluit en loop om die gebou en Mattheüs maak die Mercedes met die afstandbeheer oop. Emile se vrou klap haar hande saam oor die kar wat hulle lughawe toe gaan vat, sy het hom nog nie een keer in die oë gekyk nie. Emile is intussen gou toilet toe om die uitgaanklere wat hy in ’n plastieksak saamgebring het aan te trek. Hy verskyn in ’n donkerblou pak, blink op die sitvlak en onder die arms, die moue en broekspype te lank. “Jy lyk smart,” sê Mattheüs, en dié slag kyk Emile uitdagend op na hom. Hy is ’n man wat hom laat lei deur sy gevoelens en weet waar Mattheüs met hom staan. Die kort, stewige vrou sit agter, Emile voor, sy beentjies in die wye pakbroek oormekaar gevou, vingers speel op sy skoot. “Nice car,” probeer hy om alles goed te hou. “My father’s.” Hy druk die sigaretaansteker in. “Your father was a good man,” sê Emile, ooglopend sonder dat hy dit as stelling of vraag bedoel. Mattheüs steek sy sigaret aan en doen nie moeite om te antwoord nie. Die twee mense bring reuke in die kar: ’n mengsel van rooswater en palmolie, die kookolie van hulle keuse, en van die nuwe lap om die lyf van die vrou en die poeieragtige, ietwat toksiese kleursel op die nuwe lap, en ’n ligte opgewonde sweet daaragter en heeltyd hulle asems, louwarm en vol, terwyl hulle met mekaar gesels. Emile vat aanhoudend aan sy sitplek en aan die

karhandvatsel, sy opgewondenheid is tasbaar, uitgestal, asof dit intensiveer teenoor Mattheüs se afgestomptheid. Met hul aankoms sê Matt hy gaan net daar in die parkeergarage wag, vlak Dvier, die kleur is groen, onthou nou, en kyk die twee mense agterna: die fleurige vrou en Emile in sy donkerblou pak en wit hemp tot bo toegeknoop en sonder das. Hy sit daar sonder om na musiek op sy iPhone te luister of die boek te lees wat hy vir dié doel saamgebring het. Soms registreer hy dat mense verbyloop na die hyser met tasse wat hulle aanrol, ’n pratery soos familie onder mekaar praat as hulle mekaar lank nie gesien het nie, die gul, wreed eerlike opmerkings oor dié of daardie een, en dan is hy weer besig met homself, ontuis en sonder dat hy weet waarnatoe. Opsetlik so, maar wat help dit om dit te sê? In die truspieëltjie sien hy Emile-hulle uit ’n gans ander rigting aankom, hulle moes verdwaal het. Toe hulle by die kar kom met al die kind se besittings in slegs een pienk-en-blou plastiek-drasak, is hulle buite hulleself van vreugde. Emile blink van trots: sy seun, kyk! Inderdaad is die kind pragtig en ougat aangetrek in ’n seuntjiespak met blou hemp, wit-en-donkerblou-en-goud matrooskepsie met goudomboorsel en kort rooi dassie wat Mattheüs aan ’n konynoor laat dink en laat glimlag op presies dieselfde oomblik dat Emile sy seun aan hom voorstel. En toe besef hy opnuut dat die man dwarsdeur hom kyk. Hy maak die bak oop en Emile laai die enkele sak in en Mattheüs wens so hy kan net ’n knoppie druk en maak dat hy aan die inkennigheid van hom kan ontsnap; hy staan magteloos daarteen, of liewer: hy wil nie. Terwyl die twee op die agtersitplek babbel en giggel en Emile se vrou elke nou en dan aan die kind se kop streel asof dit haar eie is, vra Emile of hy iets aan hom mag sê. Mattheüs knik. Toe moet hy hoor: “You are not my friend. You do not like me. There is nothing.” Dis al wat die man regkry om te sê, al manier hoe hy kan uitdrukking gee aan die afsydigheid wat hy nie meer kan verduur nie. In die truspieël sien hy hoe die kind stil geword het soos hulle vanaf die snelweg op die M5 klim, sy mond hang letterlik oop by die aanskoue van die paaie, die hoë snelwegligte, die geboue en fabrieke oral, die skouers van ander karre teenaan hulle. En soms bars hy uit in ’n gelag en geskree en wys na goed sodat

die ma hom telkens moet stilmaak. “We will get a taxi here to take us to our home,” is al wat Emile verder sê toe hy by die Shell-garage naaste aan die Meent stop. Emile kyk nie na hom toe hy dit sê nie, sê ook nie dankie soos hy so graag doen nie. Die vrou wel: “Merci, merci,” sy’t g’n benul van die gewaarwording oor Mattheüs waartoe haar man gekom het nie. Mattheüs wag nog ’n rukkie daar in die kar, sy venster oopgedraai. Emile en sy vrou en die seuntjie met die pienk-en-blou plastieksak het regs van die petrolpompe op ’n bondel gaan staan. Mattheüs gee skiet aan sy hardvogtigheid en oorweeg dit vir ’n oomblik om die familie die hele pad na hulle huis toe te vat. Die vrou het ’n pakkie Fritos uit haar handsak gehaal wat sy oopskeur en vir die ander twee hou. En Emile het intussen daardie swart leerhandskoen waarin hy hom die heel eerste dag gesien het, aangetrek, die een met die gate vir kneukels en afgesnyde vingerpunte. Toe hy sien Mattheüs kyk na hulle, kom hy in ’n boksershouding, linkervoet voor, hak van die regtervoet effens gelig, linkervuis voor sy neus en die regtervuis paraat teen sy regterwang. Die neonlig vang sy kneukels en die wit van sy oë. Die mannetjie pomp hom op en lyk groter as wat hy is en omdat hy so vertoon, word dit meer as net spel, hy is besig om te dreig. Mattheüs laat sy venster opgly, draai die lugverkoeling heeltemal af en tas met sy linkerhand na die Beretta onder sy sitplek. Die Kongolees weet hoe om hom te verontrus. Op sy ongeartikuleerde gevoelsmatige manier het hy dit uitgewerk, eintlik van dag nommer een af. In Duiker’s werk dit anders, daar is dit die onderdanigheid wat soms aan kruiperigheid grens wat hom onrustig maak. En Emile weet dit ook, hy weet hy tik hom daarmee ’n aks van balans af en op daardie kwesbare oomblik hou hy die hef in die hand. Hy kyk een maal in sy truspieël waar Emile nog net so haantjie staan, sy lyf na die vertrekkende kar toe gedraai. Toe hy op hulle plek by die Meent stop, kom Mattheüs agter hoe swaar hy vanaf die garage tot daar asemgehaal het. Uiteindelik kan hy die besluit neem wat hy nog altyd wou: hy gaan definitief van die man ontslae raak. Sommer vroeg Maandagoggend. Tot sover kan hy nog besluit, kan hy nog voel: hy’t nooit van hom gehou nie. Nou het Emile self die strop om sy nek gesit en hy sal die gevolge daarvan moet dra. Hy sal op sy eie aanfoeter totdat hy ’n nuwe werker aanstel. En hy is ook bewus van sy verligting, ten minste is dit iets van sy

emosionele lewe wat teruggekeer het. Hy’t nog nie heeltemal afgestomp geraak nie, hy’s dalk net besig om te herstel. Dis die eerste ding wat hy gaan sê vir Jack wat regtig genoeg gely het onder hom.

Hy’t hom openlik gedreig, sê Mattheüs vir Emile by die werk, en hy vat nie daai soort stront nie, van niemand nie. Tog kry hy dit nie reg om hom summier uit te ja nie en gee hom ’n week kennis. Emile verstyf waar hy besig is om die wegneemhouers uit ’n boks te haal en op hulle plek op te stapel. Hy kom stadig regop, haal sy pet af, stryk oor sy kaalkop, vat aan sy neus soos ’n mens sal maak as jy wil snuit, bly styf en doodstil. Dan volg ’n smekery: hy sal sy bes doen, ekstra ure werk, dit was net ’n speletjie die boksding, hy sal sy bes doen, toets hom, soveel monde moet kos kry, die seuntjie het bygekom, aan en aan dat die smekery naderhand in sy binneoor timmer. Emile, wat met sy rug na Mattheüs gedraai staan en nie sien dat hy sy ore toegedruk het nie, draai stadig om en dis toe dat Mattheüs agterkom in watter mate hy hom probeer inhou, hoe hy die onderdanigheid probeer volhou totdat hy nie meer kan nie en oorskakel met die stem van ’n man wat hom in die einste winkel self bemagtig het: “You can’t kick me out on the street. I work here,” sê hy. En herhaal dit. ’n Klant verskyn anderkant die toonbank en vra vir die lamsvleisbredie. Dis Emile wat hom eerste regruk en ’n mediumgroot houer van die stapel afhaal en eers met rys en dan met bredie volskep. Doeltreffend, foutloos en higiënies, nes Mattheüs hom geleer het. Mattheüs leun teen die koelkamerdeur en ervaar werklike gevaar daar in sy eie winkel, waaroor hy kwaad word, ’n woede soos wat hy van sy pa se gesig kan onthou, die klowe wat weerskante van sy pa se mond verskyn het as die eerste en sekerste aanduiding dat daar onraad aan’t kom is. Toe Emile die kontant uitgekeer het en dit weer net hulle twee is, is dit Mattheüs wat die magsbasis terugvat: “One week, and you’re out of here. One word of shit from you in these coming days, and you’re out straight away.” En hy kan maar gaan, sê hy vir Emile, hy sal self die laaste goed was en die vloer dweil. Emile sê g’n enkele woord nie. Knoop sy swart voorskoot agter op sy boude los, vou dit netjies op en sit dit in die rugsak wat hy altyd saambring. Hy’s inmekaar getrek, die skouers weerskante van die nek vorentoe gebuig, die rug hol soos ’n hond wat keer teen slae. ’n Mannetjie, niks meer nie. ’n Mens wat baklei om ’n bestaan te maak sonder die nodige woorde om hom daarmee te help. Verstaan hy hom tog verkeerd? Het hy ’n vergissing begaan, Emile se welmenende hart misgekyk?

Toe hy by die deur kom, haal hy sy pet af en rig hom tot Mattheüs sonder om sy oë op te hef: “There is no hate,” sê hy. “I do not hate you.” Dan knik hy goeienaand, sit sy pet op en loop uit en Mattheüs kyk hom agterna, hoe hy spoedig kleiner word met die rugsak naderhand net ’n donkerblou bult op sy rug terwyl hy op sy fris bene aanstryk na die halte waar hy sy taxi gaan kry, die rugsak met oorskietkos slegs ’n donkerblou kolletjie, en dis al wat van hom tussen die huistoeganers oorbly. Mattheüs maak klaar, vis die Beretta uit die drom lensies en ry Meent toe. Hy was van plan om ná werk sy hare te gaan was in die wasbak in hulle toilette, sy sjampoe in ’n boks in die hoek langs die besem en skoonmaakgoed, maar hy’s te gejaagd. Toe hy op hulle gewone parkeerplek by die Meent kom, sien hy wat Jack bedoel toe hy gesê het hulle lewe raak ’n bietjie morsig: iemand het ingetrek op daardie stuk grond. Daar’s bierbotteldoppies, ’n leë blikkie sardiens wat hulle nie raakgesien het nie (hulle eet nie meer elke aand by Carlucci’s nie), die houtpalet wat hulle agter die kar op die grond neergesit het as ’n ekstra vertrek en wat sekerlik deur iemand weggedra gaan word. Waarop Jack net gesê het dat hy glad nie omgee nie, dis hoe dit hier met besittings gaan. Gee hy dan om? Mattheüs kan nie wag vir die uur waarop hy en Jack gaan afsit na Poinsettiaweg nege nie. Sedert ’n paar aande gelede het hulle wolf-wolf, hoe laat is dit? begin speel op die sypaadjie voor die huis. Jack het die speletjie so uitgewerk dat hy elke keer die aantal treë drasties verander voordat hy die uur uitskree. Soms is dit veertien treë, soms net een grote. En Mattheüs probeer maar antisipeer en elke keer is hy verkeerd, wat ’n ongeduldige lus by hom loslaat, hom laat blind word behalwe as hy Jack voor hom sien of Jack se stem hoor as en wanneer hy kom, grof en hees (Jack doen dit vreeslik goed), en dan dink hy aan niks anders nie. Meneer Mkhonza, wat nog sy pak klere en das aanhet, kom dan uitgedraf op die stoep en skree na hulle toe: “Voertsek, you white gemors.” (Volgende keer moet hulle onthou om handskoene aan te trek, alle ontblote wit vel moet bedek word.) Kort daarna daag die ADT-wagte op hulle fietse op. Christopher weet onmiddellik wie hulle is. Public nuisance, is al waarop hy hamer. Sigarette word uitgedeel, hy’s nie regtig ernstig nie, dis maklik om dit raak te sien. Hy moet egter op meneer Mkhonza se oproep reageer. Die aand daarna sorg hulle dat hulle ’n uur later op die sypaadjie voor

Poinsettiaweg nege verskyn. Die Mkhonzas het seker hulle eerste elektrisiteitsrekening ontvang, want daar brand nou net die een stoeplig. Sowel hy as Jack het dié slag swart aangetrek, handskoene en al, en hy met een van daardie ordinêre swart maskers en ’n swart trui wat soos ’n serp hoog om sy nek en gesig gedraai is dat daar nog net ’n strokie wit vel op die neusbrug uitsteek. Die speletjie begin. As Mattheüs daaroor besin, hy doen dit graag as hulle terugkom by die Meent en teenaan mekaar inkruip, kan hy sien waar daar nog kortkom om dit ’n perfek gechoreografeerde spel te maak. Hulle treë is byvoorbeeld volkome in pas met mekaar – dis uitgewerk. As Jack die uur uitskree, draai hy sy kop na regs; Mattheüs swaai onmiddellik syne na links. Dis hulle arms wat nog werk kos. As hy op Jack se skreeu reageer, raak sy arms los en windmeul om sy lyf. (Hy skrik nog elke keer nes ’n kind, hy kan dit nie help nie.) Die belangrikste is egter hoe hartstogtelik hy dwarsdeur die dag by Duiker’s uitsien na wolf-wolf. Hy neem skaars kennis van Emile, die klein bitter mier skarrelend in sy laaste werksdae, en het slegs aptyt vir die plesier wat teen twaalfuur daardie aand gaan begin (elke aand maak hulle dit ’n uur later). Dis die identiese voorgevoel wat hy suksesvol en sonder om vooraf te beplan oorgedra het van sy porno-verslawing na dié rituele spel. En wanneer meneer Mkhonza uit die huis bars en radeloos met die wysvinger hek toe wys, hy’s nie regtig ’n aggressiewe man nie, jaag sy asem en raak hy bewus van ’n krieweling in sy spiere: die dopamien-inspuiting, net anders verkry. Die Sondagnag daag hulle so laat soos drieuur daar op en Mattheüs is roekeloos gerook en gedrink en boonop gespanne oor die volgende dag, Maandag, Emile se laaste skof. Ná slegs twee wolf-wolf-rondes, Jack skree nooit meer twaalfuur nie en hy weet nie wanneer laas hy hom probeer vang het nie, stap Mattheüs na die interkom-apparaat aan die hekpaal, hy was lanklaas so ín sy lyf en so afwesig in sy kop, en pons die nommers in wat nog vir hulle Duikers die hek oopgemaak het. Sy asem kom so hard dat hy binnekant die trui-serp-ding gloei. Die hek gly op sy spoor oop. “Ek glo dit nie,” sê Jack. “Ek ook nie.” Mattheüs is triomfantlik. “Kom ons gaan speel wolf-wolf op die grasperk.”

“Hokaai! Jy soek nou die man. Meneer Mkhonza vertrou jou. Julle. Dis hoekom hy nie die ding verander het nie. Ek gaan nie in nie. Wat ons doen, is klaar genoeg. Jy’s nou op jou eie, Matt. Nou-nou is die man nog gewapen ook.” Mattheüs praat mooi, diékant en daardie kant toe, heuning om die mond: net die een maal, twee rondes dan’s hulle klaar. Hy wil net ’n laaste keer inkom, meneer Mkhonza laat weet dat hy kan. “Oukei, gou dan. Jy’s nie lekker nie,” sê Jack en hulle glip by die hek in wat Mattheüs net op eenmansbreedte laat oopgly en toe die stop-knoppie ingedruk het. Mattheüs trek sy skoene en sokkies uit, “fokkit, Matt,” hy wil op die kortgesnyde grasperk trap soos hulle altyd gemaak het, soos sy ma wat dwarsdeur die somer kaalvoet daar geloop het met haar twee slank voete. (Hare nie so perfek gevorm soos sy pa s’n nie.) Alles, al hulle speletjies winters en somers kom na hom soos smake; al die herinneringe behoort nog aan hom, al gaan hy nooit weer hier bly nie. Mettertyd sal hulle ook in onbruik raak, sy ma se reuk alreeds veel vaer as dié van sy pa, en wat beteken dit nog eintlik, al die herinneringe, wat is die nut daarvan om te onthou dat Pa se hond altyd die spoelklippaadjie na die suurlemoenboom vir sy besigheid uitgesoek het? “Matt, ek smeek jou.” Hy’t gaan staan met sy tone uitgesprei op die grofheid van die grasperk en reageer nie op Jack se lokroepe nie. “Matt, gaan jy speel of nie? Wolf-wolf, hoe laat is dit?” Jack kry dit reg om sy lokroepe dreigender as enige van die vorige aande te laat klink. “Wolf-wolf, hoe laat is dit?” Die gras koel en oorbekend soos hy tree vir tree agter Jack hou, meneer Mkhonza hou die plek pragtig in stand. Toe gaan al die ligte aan, dies binnekant die huis, die sproeiligte oor die tuin en die ses opwaarts skynende ligte langs die oprit. Mattheüs vlie om, gryp na sy skoene, laat val een van sy sokkies en laat spaander agter Jack aan na die hek wat besig is om toe te gly. Hy moet sy arm deur die laaste oorblywende gaping forseer; ’n polisiebakkie swaai by Poinsettiaweg in. Mattheüs pluk sy masker af en hulle probeer gewoon aanstap soos twee vriende wat drieuur die nag ’n bietjie asem gaan skep het. Die bakkie se ligte val al harder op hulle boude.

Die bakkie stop en ’n polisiearm wys hulle moet ook so maak. Daar’s twee van hulle in die bakkie, albei jongerig. Peanuts, dink Mattheüs. “Was julle nou net by die huis hier agter in? Die eienaar het met ’n klagte ingebel.” “Nee, Konstabel. Hoe kom ons daar in?” sê Mattheüs. “Die eienaar sê julle het op die een of ander manier ingekom.” Die polisieman wat nie bestuur en nog niks gesê het nie, skyn nou ’n kragtige flitslig eers op Mattheüs en toe op Jack. “Ons het nie, Konstabel. Dis onmoontlik.” “Wat het julle daar by julle?” Die stem soos ’n seun s’n wat nooit heeltemal klaar gebreek het nie. “Niks nie, Konstabel. Ons kom van ’n party af. Daar staan my kar.” Mattheüs druk die afstandbeheer en die kar se ligte flikker aan. Toe die polisiemanne die Mercedes E-klas sien, is dit deurslaggewend vir hulle onskuld. “Julle manne moenie aanja in hierdie buurt nie. Goeienag.” Op hulle parkeerplek by die Meent gekom, kry hulle die matras en beddegoed agterin reg. Mattheüs gaan staan op sy plek onder die denneboom waar dit al ’n bietjie na ou pis ruik, en maak broek los. Jack laat hulle elke dag multivitamiene drink en die afskeiding daarvan slaan uit sy straal op. Hy kan nie sê wat presies daar op die grasperk voor hulle huis gebeur het nie; dopamien-geïnduseer is hy nie meer nie, net ontsaglik tevrede, gelaaf, dieselfde as ná ’n uitgerekte sekssessie, sê so drie, vier uur lank, en jy’t naderhand opgestaan en tee met fynbosheuning gaan maak in die kombuis, nog net so kaalgat en gloeiend, en terwyl jy die heuning inroer, besef jy die sessie het meer geword as net ’n fisieke ding, dit het terapie geword, jou kopskete en uitmergelende wroeginge is aangeroer sonder dat jy dit eers agtergekom het; hulle is skoonveld. As hy meneer Mkhonza se telefoonnommer gehad het, het hy hom nou gebel. Mission accomplished. Bly jy en jou gesin nou rustig in een van die wonderlikste huise in die stad. Hy skud homself af en kyk op na die dofgeel hemelruim bokant die Meent, draf kar toe en kruip koudlyf teenaan Jack vas.

“Waar bly julle, Mattie? Wat’s julle adres? Ek het nog ’n laaste klompie bokbiltong hier wat ek vir jou wil stuur.” “Sissie, ons het nog nie ’n plek gekry nie. Dis moeilik. Jy weet hoe uitsoekerig ek is. Nes Pa.” Hy lag. “Nou waar bly julle? Jack het mos sy woonstel in die koshuis verloor. Julle ook darem!” “Sissie, om die waarheid te sê, ons leef op die oomblik sommer uit die kar uit. Ons is hier op die Meent geparkeer, jy weet mos waar’s dit, nie te ver van Poinsettiaweg nie. Ons bly vir eers hier.” “Maak jy nou grappies of wat?” “Ek’s ernstig.” Daar kom stilte. Sy’t verander teenoor hom ná die testament-besigheid. Oukei, hulle het nou die geld of hulle gaan dit binnekort kry, maar hy hou dit glad nie teen Sissie nie. Sy’s minder sarkasties, milder, asof sy sy lewe beskou soos hy dit doen. Of ten minste haar bes probeer. “Matt, luister. Ek weet jy gaan deur ’n shitty tyd, maar ek wil nie hê jy moet op straat beland nie. Moet ek Kaap toe kom? Ek wil nie vra of ek kan kom help nie, jy’s ’n man. Maar sê asseblief net of ek iets kan doen. Wil jy dalk met my praat of iets? Ag, ek weet nie, Matt. Ek weet nie eers wat ek sê nie. Ek is bietjie geskok, moenie my kwalik neem nie, asseblief. Ek dog julle het lankal in ’n woonstel ingetrek.” “Dis die plan.” Weer stilte. “Matt?” “Ja?” “Pa het mos altyd gesê: Ek sal nooit gaan lê nie. Onthou jy?” “Ja. Goed.”

“Ek sal die pakkie biltong na jou takeaway stuur. Wat’s die adres daar? Jy’t al klaar so maer gelyk laas.” “Sissie?” Nou’s dit hy wat stilbly. Dit waaroor hy vroeër sou vies geword het, haar besorgdheid wat nooit opreg oorgekom het nie, ontroer hom nou. Hy’t nou die dag antieke silweroorbelle met ’n swart onikssteen in Obs gesien, hy gaan dit vir haar koop. “Wat wou jy gesê het, Matt? Sê maar.” “Ons is oukei. Ons gaan nie vir altyd so bly nie. Ek kan net nie nou besluit nie.” “Goed. Het ek jou gesê dit het begin reën hier? Sulke wonderlike sagte reën het vanaf laas nag begin uitsak. Alles sink in. Dis net genade.” “Ek is bly vir julle part, Sis. Ek moet nou gaan, dis Emile se laaste dag by die werk. Jy weet mos, die man wat vir my werk. Die kortetjie. Hy loop vandag, ek wil hom nie meer in my besigheid hê nie.” “Jy het diskresie, Matt. Jy sal weet wat om te doen as die tyd kom. Jy weet wat’s die regte ding om te doen, jong. Lief vir jou, Matt.” “Ek ook, Sissie.” Sy probeer regtig, dink hy terwyl hy onwillig die tranerigheid terughou en die oggendverkeer op Main takseer, die karre en busse en taxi’s wat algaande minder onderskeibaar raak van mekaar. Hy grawe ’n sakdoek uit die cubbyhole. Sissie probeer die laaste van die familie bymekaar hou noudat die huis en hulle pa, gemene delers tussen hom en haar, weggeval het. Al wat oor is, is die keuse van woorde wat dui op meelewing, die uitspreek van liefde en ’n besoek twee of drie maal per jaar aan mekaar. Dis natuurlik ook ’n kwessie van eer om daar in Laingsburg vir haar vriendinne wat uitvis te kan sê: ek het darem ’n broer oor, ons twee is nader aan mekaar as ooit, hy’t sy eie besigheid in die Kaap, dis net so ’n raps te ver, anders het ons mekaar omtrent elke naweek gesien. By Duiker’s aangekom, hou Emile hom op sy plek soos altyd, net nog stiller, en hulle praat gedurende die voorbereiding slegs oor die allernodigste. Een maal raak sy hand aan Emile s’n op die werkbank, waarna Emile syne wegruk, en verder verloop die dag nie sleg nie. Teen halfeen is die dahl byna uitverkoop en hy loop koelkamer toe om te kyk wat’s beskikbaar vir ’n vinnige groentekerrie,

miskien een met groot net-sagte pampoenblokkies en swart mosterdsaad, en is verras om die bak klaar geweekte lensies te sien staan op die tweede rak van onder af, ’n lae rak, en probeer onthou of hy die vorige Saterdag voor toemaaktyd dan die lensies geweek het, terwyl hy met die wit boerpampoen onder sy arm uitgeloop kom, na Emile se rug kyk in ’n swart T-hemp en sy haarlyn wat met ’n perfekte horisontale lyn teen sy nek geskeer is, ’n haarstyl wat hy hier in die Kaap opgetel het, en besluit om hom nie te vra oor die geweekte lensies wat hy net so sal laat staan vir die volgende werksdag, vir Dinsdag, nie, want dit sou dalk net onnodig iets verraai van sy huiwering, of eerder sy konkrete twyfel (hy is nou besig om die pampoen al in die rondte te draai in die diep wasbak met die waterkraan halfoop) oor die ontslag van ’n konsensieuse werker. Hy braai die swart mosterdsaad saam met wiggies bruin uie in sonneblomolie waarby hy enkele druppels sesamolie voeg: sy pa, hy was so ’n vurige, trotse man. Hy sou nooit kon of wou erken dat daar niks van die familie oorgebly het nie, dat die familiebande aan flarde is (sy verhouding met Ma was ’n gemors). Dis in sy voetspore dat Sissie nou volg met woorde wat hy ken en waarna hy eintlik hunker, maar wat hy nog selde uit haar mond hoor kom het: lief vir jou, Mattie. Met ’n halfsakkie lemoene, ’n homp beesvleis en een van die tweeliter-blikke ingemaakte Italiaanse tamaties en sy betaling tot en met sy laaste dag, plus ’n ekstra week s’n, is Emile die middag daar weg. Die laaste ding tussen hulle is die gebruiklike drieledige handskud en “thank you, Sir” van Emile, vergesel van ’n kyk uit daardie donker waterige oë. Wat hy daarvan moet maak, die “thank you, Sir”, weet hy nie. Emile het hom nog nooit so sonder sy naam aangespreek nie. Daar is, om die minste te sê, ’n venyn daaraan, ’n sweem van sarkasme, onverwags, omdat hy nog altyd aan hom gedink het as nie geartikuleerd genoeg om so te praat of terug te praat nie. Ag, fok hom, hy’s uit sy lewe uit en dank die vader daarvoor en hy trek by die Meent in, haal ’n bier uit die koelsak in die kattebak, soek na die naelknipper in die sysakkie van die omgewoelde koffer sonder om dit te vind, gaan skeur toe ’n skerp dennetakkie af en gaan sit met sy bier en die takkie teen die agterwiel en begin sy naels sistematies skoonmaak, hou ná elke trek van links na regs onder die naelrand die vonds onder sy oog: kombuisvet en grond en ander onidentifiseerbare gorê, en kyk op toe ’n skielike koue vlaag reg van die berg af

diékant toe waai en is verbaas oor hoe goed dit is om net so daar te sit. Hy’t klaar ’n nuwe werker in gedagte, Eliad, ’n Joodse outjie wat kom werk soek het, ervaring opgedoen in ’n restaurant in Tel Aviv en toe in die Kaap, en dit stel hom gerus oor die toekoms van Duiker’s Takeaway wat boonop baie goed gedoen het vandag. En hy bly verbaas oor hoe genadiglik min hy op dié laatmiddag het om oor te tob terwyl hy wag vir Jack wat smiddae (die son sak al gouer) óf in die bakkie daar aankom óf daarnatoe draf, sy skoolgoed sommer in sy rugsak, met die twee bande wat sy borskas breed ooptrek, sy sweterigheid wat dan afkoel en uiteindelik opdroog op sy vel net om dwarsdeur die nag teenaan hom af te gee, sy dagvuil mansreuk, syne, Jack s’n. Hy drink die laaste helfte van die bottel bier met een slag leeg, haal nog een uit en gaan sit weer. Daar het intussen ’n stuk of ses bakkies en karre aangekom met honde vir hulle laatmiddagstappie. Hy voel goed oor Jack, en huiwerig oor sy stadige, half onwillige uittrede uit sy pornokokon: daar is ’n lewe om te lei daar buite, mét Jack. Toe onthou hy hy’t weer die donnerse Beretta in die drom lensies vergeet met dié dat Emile in die pad gesteek is, die daaglikse roetine versteur. Hy lig hom op om op te staan en in die kar te klim en die wapen te gaan haal toe hy Jack se figuur sien aankom in die skadu van die ry denne al langs Campgroundweg, die pad wat hy vanaf Zilverbosch oor Parkstraat sou gevolg het. Ritmies draf hy nader, behalwe dat hy sy linkerarm skamer as die regtereen swaai (die geoefende oog), en kom verby Norfolklaan tot by die nuwe verkeersirkel. Op daardie punt is hy die naaste aan Poinsettiaweg: sy pa, ag hel tog, hy kan onmoontlik aan sy pa as ’n fokop dink soos Jack wil hê hy moet maak; dan slaan hy een van die vernaamste, indien nie dié vernaamste, pilare onder sy voete uit. “Jack,” roep hy toe Jack naby genoeg is. Hoe grasserig is Jack se vel nie by tye nie, byna ’n herkoutjie, en as hy lank genoeg sy neus daarteen hou, sê byvoorbeeld die deel vanaf sy onderarm tot op sy heup waar sweetstrepe sou afgeloop het ná draf, ruik hy naderhand ook iets soos vlees, ryp, by kamertemperatuur. Mattheüs leun bierbottel in die hand op die dak en toe Jack indraai by die parkeerruimte, sien hy hoe hy sy wit frokkie saamvat om sweet uit sy oë te vee en hoe laaste lig sy wit plat pens vang: “Hei, Jackie!” roep hy weer. Die Beretta moet maar bly. Hy is sleglui, hy voel goed, ingenome met die handsome man wat nou na hom aangestap kom om hom te soengroet, hy gaan wragtig nie nou daai wapen haal nie.

Hy parkeer agter Duiker’s en vat sy sak met tandeborsel en ’n vars handdoek wat hy tussen Jack se rommel ontdek het en ’n bossie roosmaryn vir vandag se gebruik, loop om om voor te gaan oopsluit (hy gaan sit altyd eers droëbone en vandag se pot aartappels aan die kook), toe hy dit sien: “My goeie fok.” Die rolblinding van sy takeaway is reeds opgestoot en hy kyk op Emile se ronde agterkop vas wat in die kombuis doenig is. Hy hol nader en halt, oorweldig, drie bouers in overalls kom verby en merk sy gesigsuitdrukking, instinktief wetend dat daar besig is om iets met hom te gebeur. Aan die binnekant van sy arms slaan hy kil uit terwyl hy probeer agterkom presies wat daar aangaan, en: die Beretta is nie in sy broeksak waar dit hoort nie. Van agter af kom een en gryp hom om sy bors vas, ’n kort arm met die vingerpunte wat net tot by sy borsbeen bykom. Opgewarm, sy bloed nou teenaan sy vel, stoei hy, draai hom in die knelgreep om en kyk vas in die swartolie-oë van een van Emile se makkers, waarna nog twee van voor af tussen die vroegoggendwerkers deurhol, rats en sekuur op hulle prooi af, en keer dat hy nie nader aan sy winkel kom nie. ’n Handjie kry sy pinkie beet en pluk dit uit sy wortel. Intussen het Emile in die kombuis omgedraai en leun met sy elmboë oor die toonbank, hy’s reeds wit aangetrek in sy sjefsbaadjie, die opperste klein vuilgoed, en dra vanoggend die swart leerhandskoen met die vingers en kneukels wat uitsteek, die handskoen van die heel eerste dag, en langs hom spring daai vrek van ’n hond pote eerste op die toonbank, die hond is teen alle gesondheidsregulasies in die kombuis ingevat, met Emile wat hom pluk aan sy ketting sodat sy hondekop nog hoër lig, die pote met naels op die toonbank, en in sy oop bek sien Mattheüs speeksel wat van die boonste slagtande ’n draad vorm na die onderste tande, en heeltyd hou Emile hom in die oog met ’n beslistheid en hy lyk manliker, groter, as wat hy hom ooit tevore gesien het, en onder sy regterhand lê die Beretta plat op die toonbank. “You fuckin’ bastards, you can’t do this. This is a country with laws,” skree Matt en met sy woede vol oop slaag hy daarin om die drie saam met hom te sleep tot by sy takeaway se toonbank, wat Emile die hond aan sy ketting laat oppluk en aanhits sodat hy driekwartpad bo-oor die toonbank en duime van Mattheüs se kuif af hap. Die drie by hom pak hom opnuut beet en pluk hom grond toe; mense het gaan staan en kyk, oorkant by die Total-garage in Albertynstraat het die joggies hulle werk laat staan.

“Hulle’t my takeaway gehijack,” skree hy vir ’n man wat ’n komputer onder sy arm dra, “bel die polisie.” Die man met die komputer kyk hom met stom oë aan. Emile ruk weer aan die hond en hits hom deur sy tandjies aan, dit kos net die staaldeur oopmaak en daai ding sal hom hier voor almal verskeur. Twee polisiemanne kom vinnig van die middestad se rigting aan en die drie by hom gee skiet. Die polisiemanne kom tot reg voor hom, albei se regterhande op hulle holsters, kyk na die drie kort Kongolese wat ’n halfsirkel om hom gevorm het, na Emile wat die hond gepaai en op die teëlvloer van die kombuis, sý kombuis, laat afsak het. Emile wink die polisie nader, stryk ’n vorm op die toonbank plat en stoot dit oor na die donkerige kêrel met potloodstrepiesnor en netjies geknipte bokbaardjie. Mattheüs kry dit reg om sy seer pinkie met sy ander hand vas te hou, sy oë troebel met sy eie sweet terwyl hy die drade saamvat van wat hier voor hom afspeel, die klaar geweekte lensies wat hy nie geweek het nie, al die leidrade van gister en eergister, vanaf die dag dat die onheilige monster hom kom groet het, sy doelwit waarskynlik toe alreeds opgestel, en hom toe by sy takeaway ingewurm het, altyd teen sy sin, altyd aan die verkeerde kant van sy voorgevoel. Toe hy weer probeer losruk om self by daardie vorm uit te kom, die vorm wat die hooffokus geword het van die operasie (dis duidelik dat dit presies is wat dit is), knyp die drie Kongolese hom net daar op sy plek vas, twee om sy bene, een om sy middellyf, totdat die polisieman met die snor, byna ’n kunswerk, oorstap en met hom in Afrikaans praat. “Meneer moet maar self lees. Kaapse Munisipaliteit. Sy naam,” hy wys met sy hand na Emile wat daar staan en tande wys, die Beretta skielik skoonveld, “staan hier as die geregistreerde lisensiehouer van die kosbesigheid Duiker’s. Hierso,” hy tik op die vorm, “hy is die wettige operateur van die winkel.” Hy gryp die vorm en snellees. Dis die amptelike lisensie om handel te dryf as kossaak, uitgemaak aan Emile Guillaume Youlou, en onderaan soos ’n slymdrel, die handtekening van Lucinda Symes van die Media City-gebou, tweede verdieping, een en dieselfde vrou wat hom destyds met hart en siel bygestaan het: so ’n besigheid het die Kaap baie nodig. “Waar is sy kontrak met meneer Alexopoulos, die eienaar van die gebou? Ek het bewys. Ek kan al my klante hier saamroep. Dis my winkel dié en dit sal altyd myne bly. Is julle te donners onnosel om te sien wat hier aangaan?”

“Meneer moet maar pasop vir jou taal. Ons is die gereg,” sê die polisieman met die snor en vat die vorm terug na Emile toe. Mattheüs roep die polisieman eenkant toe, die drie Kongolese kort op sy hakke. Hy smeul, hy is hier tot op sy alleruiterste gedryf en vir ’n paar oomblikke kom daar ’n gaping waarin die fisieke eise van sy werk, die begrafnis en alles daarvoor en daarna, hom nie week maak nie, maar krag gee. Toe sy woorde aan die polisiemanne kom, praat hy met beheersing, duidelik en helder, in alle opsigte die taal van ’n man. My vingerafdrukke is op al die potte, oral daar binne, dis my winkel dié. Van die eerste dag af tot nou toe. Daai klein outjie werk maar net daar. Hy’t ’n wapen daar by hom sonder lisensie, gaan kyk maar. En hou die een met die snor dop, hoe daar in sy blik begrip vorm, dié woorde slaan op die werklikheid, die winkel daar voor hulle behoort inderdaad aan niemand anders nie, net aan hom, Mattheüs Duiker, dit sou verby redeloos wees om dit op enige ander manier te konsipieer, maar toe, toe sien hy hoe die polisieman se oë een, twee, drie keer wegglip, dié- en daardie kant toe, reptielagtig, en hoe hy sy begrip opsetlik verander en laat omslaan om ’n ander waansinnige logika te volg, en sonder om ’n enkele woord te sê, word sy besluit geneem: hy gaan sy rug vir hierdie wit man draai, al is hy die wettige eienaar. Toe gewaar hy dat hy met ’n oormag te make het soos die vyand by die Slag van Bloedrivier, net meer geslepe, die twee polisiemanne en Emile en daai hond van hom en sy drie makkers is almal kop in een mus, omgekoopte dose, almal vanoggend op hulle plek op die vasgestelde oomblik, hy’t nie ’n kans nie. “Hoeveel het hy julle betaal?” En die oomblik toe hy dit sê, weet hy sy laaste kans om hulle na hom toe oor te haal, is nou des moers. Hulle is woedend, kamtig, nog een woord, en hulle smyt hom in die vangwa. Gerooktesoetrissie-poeier ruik hy, Emile is besig om sý lamsbredie te kook. Hy gaan eers moet terugtrek en ’n strategie slimmer as hulle s’n uitwerk. Stadigaan betrek ’n lamheid eers sy kuite, dan sy bobene en eindelik sy middellyf. Hy sak af tussen die twee wat steeds aan sy bene klou en hurk op die sypaadjie, suig sy pinkie, haal ’n sigaret uit sy sak en steek die ding koponderstebo aan en bly so sit, uitgehol van binne af (so voel dit), oorweldig, maak nie saak hoe hy dit tot nou toe beveg het nie. My prokureur, wil hy sê en kan nie, hy het nie eens een nie, en staan dan so skielik op dat hy die drie om hom onkant vang, “I’ll kill you,” skree hy na Emile

toe, die hond se geknipte ore steek net bo die toonbank uit, en hol om die hoek terug na sy kar. In die kar, sy hemp sopnat en sy hartklop steeds op galop, bel hy dadelik vir Jack, onthou dan dat hy eksamentoesig het wat hom tot vier-dertig namiddag gaan besig hou. Hy spring uit, gryp twee bakstene van ’n stapel net regs van die ingang na die wassery en hol terug, maar die drie Kongolese wag hom om die hoek in. Hulle spring op die plek na sy arms, een probeer hom weer lak. Agtertoe sien hy hoe die staaldeur van Duiker’s op daardie sterk skarniere oopgly en die hond kop eerste kom. Hy slaag daarin om sy regterhand los te maak en gooi die baksteen na die aanstormende dier, draai om en spaander terug kar toe. Hy’s in, veilig, jaag oor Main, die lig op die hoek verander van geel na rooi, en byna onmiddellik klim hy op die oprit verby Groote Schuur-hospitaal wat hom op De Waalweg plaas en verby die kaal kol waar Distrik Ses eens was en weier om die ooreenkoms te sien tussen daai mense wat op so ’n vieslike manier uit hulle huise gesmyt is en sy eie onteiening, want hy sal nooit opgee nie, hy sal baklei tot die laaste druppel bloed toe, soos mense altyd sê. Hy’t nou vir oom Wannie du Plessis onthou, kolonel Wannie, een van sy pa se dik vriende. As daar maar iets verkeerd loop, dan was ou Wannie Plessis daar om ’n bietjie hand te gee; hy was hoog op. Hom gaan hy om hulp vra al is hy afgetree, oom Wannie sal kontakte oorhê wat buite die huidige polisiestelsel bedrywig is, vanuit daardie skaduryk, sy magte net bekend aan die krimineel as daar toegeslaan word, sal daai klein uitvaagsel met sy onderduimse operasie vasgevat word. Hy ry met die stad op linkerhand, sy bene net kapabel om die rem en petrolpedaal te trap, sy gemoedstoestand heeltyd besig om te verander, oor te gaan tot woede en dan weer op te klaar, en teen die tyd dat hy oorkant die Seepunt-swembad parkeerplek kry en R5 betaal aan die sekuriteitswag om ’n ogie oor sy kar te hou, het hy ’n plek oopgemaak vir ’n mengsel van hopelose mislukking en verdriet daaroor, ’n rasende, verskeurende verdriet, net soos ’n woede, maar (so vermoed hy) sonder die slaankrag van woede wat hy nodig het. Hy kry ’n geweldige aanval van sooibrand en trap uit die kar, trane in sy oë. Ná ’n ruk, hy’t gedink hy gaan opgooi, leun hy binnetoe en sluk uit sy bottel water, sluit die kar, tjek dat hy gesluit het en loop op die breë promenade terug in die rigting van Mouillepunt, druk die afstandbeheer van die kar nog een maal en hou dan al langs die smal strand met sy swart rotse en swart seewieruitskot, al

langs die hoogwatersee en wens hy kan loskom en hier in die openbaar dit uitskree, gal braak, enigiets, oor die onwerklike situasie waarin hy gedwing is en wat hy nou moet oplos, maar hy kan nie ontslae raak van ’n terugkerende verdriet wat nou, onder die blik van Benjamin Duiker, hom weer tot kind maak nie: en nou my seun, wat nou? Die fors van daardie uitdagende stem dop hom om: hy het toe tog nie geslaag nie, nie met sy besigheid, met niks nie, hy kán nie. Ná ’n ruk swenk hy regs onder een van daardie stanings skeefgewaaide kusboompies in en gaan lê plat op sy maag op die gras, arms gekruis onder sy kop; hy gee nie eens meer om nie. Hy word wakker toe sy kaal arms teen die gras begin sweetprikkel en bel weer vir Jack, maar sy selfoon is op boodskap-funksie. Hy stap deur een van die systrate op na Hoofweg, Seepunt, om ’n pleister vir sy pinkie te gaan koop en bel vir Sissie wat hy nie in die hande kan kry nie en is bly daaroor, met haar maak-en-breek-houding wat sy daar op die plaas aangeleer het, sal sy hom net verkwalik: waar was oom Hannes se Beretta dan? Hy probeer weer vir Jack bel en tien tree later nog ’n slag terwyl hy in die skaduwee van ’n woonstelblok op die linkerkantste sypaadjie hou. Ten einde laaste bel hy sommer vir Samantha wat tussen twee klasse op die UCT-kampus is, wat al die pad oor die foon bly is om van hom te hoor, regtig, hy kan dit aanvoel, en hy’t altyd gedink sy’t maar min oor vir hom. Law and order, sê sy toe hy haar van die kaping van sy takeaway vertel. No way, sê sy. Dit kan nie in dié land gebeur nie. Sy glo in hierdie land. Oukei, sy’t al van woonstelle gehoor in Hillbrow wat deur Nigerians gehijack word, maar dit! Was hy al by die polisie? Moet sy hom kom help? Oe, sy moet gaan, haar klas begin oor ’n minuut. Kan hy asseblief haar ma bel, sy neul al lank, sy’t iets wat sy vir hom wil sê. Sy sal die nommer business card vir hom. Toe hy die nommer ontvang, gaan staan hy onder ’n oorhangende lukwartboom in die sonnetjie in Hoofstraat en bel vir antie Mary. As kinders het hulle haar Mary genoem, soos tye verander het, het “antie” respekvol bygekom. Sy ouers moes nooit die sondigheid toegelaat het om die vrou, ouer as sy pa, sommerso op haar naam te laat noem nie. Ag ja, dit was soos dit was. Hy kan tog nie help hy is in daai tyd gebore en sy pa en ma was maar net mense van hulle tyd nie, as hy nou namens hulle moet verskoning maak.

“Antie Mary? Dis Mattheüs.” “Ag jinne, my kind.” Hy sien haar in hulle kombuis by die kombuistafel oorgegooi met ’n plastiektafeldoek met ’n roospatroon, hy onthou dit van die slag toe hy en sy ma Jakkalsvlei Avenue toe gery het, nogal dringend, hy onthou sy ma se mond wat niks op pad gepraat het nie, net gebly het by haar missie om antie Mary as getuie te kry vir iets slegs wat tussen haar en sy pa gebeur het, sy ma wóú bewys gaan haal dat hy verkeerd was. Tee is toe geskink aan die tafel met die rose-tafeldoek en hulle kon omtrent nie mekaar hoor soos die gemeente reg langsaan in die kerk evangeliese liedere gesing of liewer gejubel het nie, dit was ’n Sondagoggend toe hulle soontoe is, dit is sy sterkste herinnering aan daardie huis in Athlone. Sy wil net sê, sê antie Mary, sy’t so ’n ou foto’tjie in ’n skoenboks ontdek. Dis van hom toe hy ’n ou seuntjie was en van meneer Bennie en sy’s glads ook op die foto, al drie van hulle op die trap van hulle mooi huis. Hy sit sommer op meneer Bennie se skoot, te cute waai hy met die handjie. Dis sy ma wat seker afgeneem het. “Jy weet, Mattees, ek wil tog net graag iets vir jou vertel wat die foto’tjie my weer gemaak onthou het. Die dag by die begrafnis was daar nou nie tyd nie. Kyk, meneer Bennie het nie doekies omgedraai nie. Baie eerlik. Partymaals hard. Maar ag, weet jy, hy was die eerste wit mens wat ek mee geleer het dat jy hom kan verpes en jy kan hom in jou hart liefhê ook. Die naat van sy broek is nie mooi reguit ingepars nie, o my jinnetjie, meneer Bennie summons my reguit na sy studeerkamer toe. Dog hy byt my kop af. Die power van daai man. Oukei, ek loop, ek bedank. Jinne, Mattheüs, dan is hy weer so goed vir my. Ek kry ’n grassnyer present vir Krismis vir ons grasperk hier voor. Ek sit in daai einste studeerkamer diékant van sy desk en meneer Bennie probeer op sy hardste om vir my iets te vertel van hoe dit nou verkeerd loop in sy huis. Ek kan sien hy wil dit met my deel, want ek ken daai huis van bo tot onder. Hy kan nie. Ek kry vir meneer Bennie jammer. Meneer Bennie praat uit sy hart met my. Dis hoe hy met my was. Die eerste wit mens wat ek kan sê: ek gee om vir hom. Hy is ’n mens, ek like hom warts and all. Dis al, Mattees. Ek mors seker jou geld met die lang praat. Nou’s oom Bennie ook gebêre. ’n Paadjie daai wat ons almal eendag moet loop.” Lank nadat hy sy selfoon afgeklik het, bly antie Mary se storie hom by, die spoegsluk en asemintrekkery wat hy tussenin kon hoor, die storie wat sy gebêre

het om dit op ’n spesiale manier aan hom te vertel. En die perfekte tydsberekening daarmee wat sy nou nie sal raai nie: hy’s nou aangevuur. Toe hy by ’n internet-kafee verbyloop, stap hy binne en google die resep vir ’n Molotov cocktail. Hy stap weer see toe en gaan sit in die kroeg van die La Perla-restaurant oorkant die Seepunt-swembad. Die plek het ’n luukse hoë plafon, vollengte-spieëls en saggesete swart leersofas en ’n TV wat sonder klank Manchester United teen Barcelona FC uitsaai; langsaan word gapermossels op bergies linguini aangedra uit die kombuis na gedekte tafels wat nou, teen skemer, stadigaan begin vol loop. Hy frommel die papiertjie met die Molotov cocktail-resep op, bestel ’n skoon dubbele brandy en ’n bier en bel weer vir Jack, twee maal en nog een maal en toe sien hy sy battery is op. Hy lag vir homself: die Merc wat stadig in Main by Duiker’s verbykruie, Jack bestuur, en reg oorkant sy besigheid laat gly hy sy venster af en lanseer die cocktail sekuur na die langwerpige bolig bokant die staaldeur van die takeaway wat die brandende IED binnetoe sal vat. Hy bestel nog ’n dubbel. Die kelner is ’n ouer Indiërman in La Perla se vlekkelose swart-en-wit kelnerdrag, ’n man wat hy herken ná jare se besoeke aan dié gevestigde Italiaanse restaurant. Met die brandy op sy tong skeer hy met sy geestesoog oor Bellville op soek na die kolonel se huis, oom Wannie wat hom gaan help met die kakspul waarin sy besigheid tydelik, álles is tydelik, beland het. Oor die Tygerberg-hospitaal kom hy, dáár, nee, dit was nader aan die stad, meer noordoos, oor Voortrekkerweg en verder noord tot by Boston, daardie ou boomryke deel van Bellville. Wat hy duidelik kan onthou van oom Wannie se huis was die budjie-hok in sy agtertuin, die grasgroen-en-geel-en-blou budjies kwirrend in hulle klein gevangenis toegespan met ogiesdraad wat oom Wannie presies dieselfde groen as die groenveer-budjies geverf het. Die presiese straat sal hy moet soek deur op en af te ry, maar kry sal hy hom kry. Kolonel Wannie sal hom help, hy sal ’n ongenadig sluwe plan uit sy kluis haal (net soos in die ou dae); Emile, sy hond, die hele drekspul sal kruip, hulle sal smeek. Mattheüs sak terug in die sofa. Wat hom betref: al is dit ook net ’n mosterdsaadjie van ’n gelofie, moet hy bly glo hy het dit in hom. Hy hét. Onder in die portaal by die toilette, steeds in sewentigerstyl met vergulde spieëls en gebosseleerde plakpapier, is daar ’n betaaltelefoon waar hy nou-nou vir Jack sal gaan bel. Hy gaan vir Jack die hele ding vertel en vir hom sê hy hoef niks te

bekommer nie, als gaan regkom. En hy wil vir Jack sê hy’t hom lief, dit wil hy ook ’n slag vir die arme, liewe, seksverhongerde, handsome klein bliksem sê.

@ Poinsettiaweg 9, facebook Jack. Matt, waar’s jy? Oral gesoek, dog jy’s hier. For old time’s sake as Wolfie gekom! Lief vir jou, soos in hope. @ Poinsettiaweg 9. Charnie waar loop jy rond? Lanklaas gepraat. Weer in diep kak by die skool. Moenien se ma, onthou jy, dit was die fokker op wie gepis is by die Misverstanddam. Anyway, sy’t nog steeds vrot in haar hart. Gaan kla by mister Richardson: Afrikaanse onderwyser se naels = vuil. Waar’s die voorbeeld nou? Daai klas kak. En Moenien sweer glo hy kan my ruik ook in die klas. Can you fuckin believe the cheek? Stay well, skattie. Jack loer tussen die fleur de lis-punte van die hek deur na die huis. Slegs die lig in die studeerkamer brand. Gou geleer, die Mkhonzas, ’n elektrisiteitsrekening kan handuit ruk. Niks beweeg nie, ook nie buitekant op die grasperk of in een van die bome nie. Ver regs op die grasperk staan ’n bloureier poot gelig en wag op sy padda-dinner. ’n Tussenintyd. Jack draai sy rug na die huis. Moet ’n foto van Wolfie neem. Sy wolfore maak ’n koddige tweepunt-silhoeët voor die fleur de lis-rant bo-op die hek. Lyk nes ’n Chinese papieruitknipsel. Agtertoe is die huis uit fokus, die Kaaps-Hollandse gewels slegs herkenbaar vir die ingewyde oog. Onmiddellik stuur hy die foto aan na Matt. Wat Jack so omgedraai nie sien of kan sien nie, is dat die skuifraamvenster regs van die voordeur afgeskuif word, dit wil sê die raam van die bovenster word tot op die plek van die ondervenster gebring. As dit nie was dat die Duikers die skuifraamvensters so goed geolie gehou het nie, eintlik maar Mattheüs se pa, sou Jack miskien nog die venster hoor afskuif het. Op die twee gelykliggende rame verskyn daar nou die loop van ’n geweer. Die punt van die loop beweeg effe regs, herstel terug links en vind sy teiken reg agter tussen die wolfore. Dan ’n bietjie af. Die loop sak nog ’n fraks laer sodat die teiken nie te hoog tussen die ore lê nie, dit ís ’n masker. Nou. Die plan is gereed. Eens en vir altyd moet daar ontslae geraak word van die gemors hier om die huis. Jack se selfoon vlie uit sy hand. Die swart hardeplastiek-omhulsel kom los en spat eenkant toe op die grou sypaadjie.

Mattheüs drink ’n dubbele espresso om sy dronkenskap te temper, betaal en stap af na die promenade. Die branders raas en gooi, hulle skuimlippe duidelik sigbaar in die aandlig. Hy sal só maak met hom en Jack, besluit hy. Hy sal woeker en maak dat sy brein omvorm en hom iewers tussen begeerte en liefde by Jack posisioneer. As dit net begeerte is, sal hy tog nie net by Jack kan bly nie, dis te veel gevra van ’n man en heeltemal te veel selfbeheersing gevra van homself. En as dit net liefde is, wat word dan van sy godgegewe begeerte? Iewers tussen die twee pole sal hy dobber. Hy snuif die seewieragtige soutlug op wat skerp en koud vanaf die Atlantiese Oseaan teen hom aanwaai. Hy gaan dit die eerste ding maak met Jack: hy gaan met al twee sy hande om daai lieflike kaalkop van hom vat en dit aan hom verduidelik en dan gaan hy hom los en uit die uitdrukking wat in sy oë agterbly, sal hy aflei of Jack met die sogenaamde posisie wat hy nog self moet aanleer, sal kan saamleef. Veel meer as dit het hy nie aan te bied nie, nie vir Jack nie, vir niemand nie.

Cavafy, C.P. 1961. The Complete Poems of Cavafy. New York/Londen: A Harvest Book.

Doidge, Norman, MD. 2007. The Brain that Changes Itself. Melbourne: Scribe.

Ek wil graag vir Riana Barnard, Francois Smith, Madaleine du Plessis, Michiel Botha en Jo-Anne Friedlander bedank vir hulle toewyding en entoesiasme.

Op die skerm van die kring-TV sien hy dit: twee spits hondeore by die voorhek. ’n Wolfhond? Hy hou die knoppie in en kyk na die blougrys nagtoneel – en die buitengewoon groot hondekop wat hom aanstaar. Daar is iets aan die blik van die donker oë wat nie heeltemal reg lyk nie, en die oomblik dat die stem oor die luidspreker kom, weet Mattheüs wat dit is. “Matt,” sê die hondebek, “maak flippen oop. Dis ek.” Mattheüs Duiker, seun van Benjamin Duiker, eertydse eienaar van Duiker’s Motors, maak die hek van die Kaapse herehuis oop vir sy minnaar, Jack. Vermom soos ’n wolf dring Jack die intieme ruimte binne waar Matt wag dat sy pa doodgaan sodat sý lewe kan begin. Blinkoog oor die vooruitsigte sluip die twee jong mans verby die studeerkamer waar die blinde ou man, deurdrenk van verknogthede en donker vermoedens, lê en wag vir die dood. Eben Venter se roman is ’n diepsnydende ondersoek na die verhouding tussen pa en seun, na die ontreddering van ’n man wat bitter min uit die verlede kan neem om hom toe te rus vir ’n lewe in ’n snel veranderende bestel. Intens. Ontstellend. ’n Meesterlike ontrafeling van die dun lyn van gevoel – Venter aan die toppunt van sy vermoëns.

Ebenhaezer (Eben) Venter is op 29 September 1954 op Burgersdorp gebore en het op ’n skaapplaas grootgeword. Hy matrikuleer aan Grey Kollege in Bloemfontein. Hy studeer eers op Potchefstroom en behaal later ’n BA Honneursgraad aan RAU en ’n MA-graad in Filosofie aan die Universiteit van Port Elizabeth. Hy was junior lektor in filosofie aan RAU en werk ook as joernalis en kopieskrywer. Sy debuut-kortverhaalbundel, Witblitz, verskyn in 1986. Sy romans Foxtrot van die vleiseters, Ek stamel, ek sterwe, Begeerte en Santa Gamka het almal die WA Hofmeyr-prys ontvang vir beste Afrikaanse roman van die jaar. Sy vorige roman, Santa Gamka, is ook met die M-Net- sowel as die ATKV-prosaprys bekroon. Sy romans is al in Engels, Duits en Nederlands vertaal.

Witblitz Foxtrot van die vleiseters Ek stamel, ek sterwe Twaalf My simpatie, Cerise Begeerte Horrelpoot Brouhaha Santa Gamka

Tafelberg, ’n druknaam van NB-Uitgewers, ’n afdeling van Media24 Boeke (Edms.) Bpk., Heerengracht 40, Kaapstad 8001 Posbus 6525, Roggebaai 8001, Suid-Afrika www.tafelberg.com

Kopiereg © Eben Venter 2013

Alle regte voorbehou.

Geen gedeelte van hierdie elektroniese boek mag sonder die skriftelike verlof van die uitgewer gereproduseer of in enige vorm of deur enige elektroniese of meganiese middel weergegee word nie, hetsy deur fotokopiëring, skyf- of bandopname, of deur enige ander stelsel vir inligtingsbewaring of -ontsluiting.

Bandontwerp deur Michiel Botha E-boekontwerp: Trace Digital Services

Gedrukte uitgawe: Eerste uitgawe 2013

ISBN: 978-0-624-05499-3

Epub-uitgawe: Eerste uitgawe 2013 ISBN: 978-0-624-05500-6 (epub)

Mobi-uitgawe: Eerste uitgawe 2013 ISBN: 978-0-624-06276-9 (mobi)