Tipitaka: Anguttara Nikaya: Preface (hindi) e3g1j

áAAEk Tn boDgyA mš boiD áAAVðA ke bAd sýyk sMbu gÈtmbu ne pÓtAlIs vúoÜ tk gAMv, ingm, ngr, jnpd mš cAirk A k rte hua iBÚA-iBÚA logAš se Ske le tTA smUh mš imlk r du:K k o dUr k rne tTA suKmy SÈr ÕAMitmy jIvn jIne k I k lA isKAne ke ila jo wpdeÕ idye wnk A vgIQk rf bAd mš tIn ipxk Aš ke Áp mš ik yAgyA¦ ye tIn ipxk hÓ –ivny ipxk ,suØA ipxk tTA SiBDým ipxk ¦ ivny ipxk mš iBöu tTA iBöufI jIvn k o sýyk Áp se ÕIlpUvQk ibtAne ke ila tTA sMG k osucArŒ Áp se clAne ke ila bnAye gye inym tTA smy-smy pr wnmš ik ye gye pirvtQn sMgíhIt hÓ¦ qsila ivny ipxk k o ‘SAfA (SAôA) desnA’ k hte hÓ¦ suØAipxk k o ‘vohAr (¯yvhAr) desnA’ qsila k hA jAtA hÔ EyAšik qsmš áAmuKt: bu ke SÈr wnke áADAn iÕÏyAš ke jIvn mš ¯yvhAr mš lAye jAne vAle wpdeÕAš k AsMgRh hÔ¦ qn wpdeÕAš mš jo suØA (su+wEt) k he jAte hÓ w®hš srl ÕÔlI mš wpyuEt wpmASAš tTA Ápk Aš ke mA›ym se SA›yAV¥mk jIvn jIne ke ila btAyA gyA hÔ¦ sAT hI aesA jIvn ibtAne mš k Èn-k Èn-sIbADAaM SA sk tIhÓ, w®hš kÔ se dUr ik yAjA sk tAhÔ –qn bAtAš pr áABUt áAk AÕzAlA gyA hÔ¦ isPQ SA›yAV¥mk jIvn ke bAre mš hI nh™, bV£k BÈitk jIvn k o BI kÔ se SœCI trh jIyA jA sk tAhÔ tTA sAmAijk jIvn mš ÕAMit SÈr smrstA kÔ se lAyI jA sk tI hÔ – qn sBI bAtAš pr BI áAk AÕ zAlA gyA hÔ¦ SiBDým ipxk mš prmATQ s¥y se sMbMiDt bAtš hÓ qsila qse ‘prm¥T desnA’ k hte hÓ¦ SiBDmQ ke SnusAr prmATQ cAr hÓ – icØA, cÔtisk , Áp tTA invAQf¦ qs ipxk mš q®h™ prmAToÜ k A iv‰tAr se vfQn hÔ¦ suØAipxk pAMc ink AyAš mš ivBEt hÔ – dIG ink Ay, mVÀJm ink Ay, sMyuØA ink Ay, SMguØAr ink Ay SÈr Ku¡k ink Ay¦ dIG ink Aymš bìze SAk Arke cAÓtIs suØA, mVÀJm ink Aymš m›ym SAk Ar ke ak sÈ bAvn suØA sMgíhIt hÓ¦ sMyuØA ink Aymš sAt hjAr sAt sÈ bAsX suØA hÓ SÈr qse sMyuØA qsila k hAjAtA hÔ ik qske phle BAg mš gATA SÈr g¬ donAš imle hua hÓ¦ SMguØAr ink Aymš nÈ hjAr pAMc sÈ sØAAvn suØA hÓ jo ŸyArh inpAtAš mš sMgíhIt hÓ¦ Ku¡k ink Ay mš Coxe-Coxe wÚAIs áAk rfAš k A sMgRh hÔ jÔse Ku¡k pAX, Dýmpd, wdAn, qitvuØAk , suØAinpAt SAid¦ qn ink AyAš ke suØAAš ke S›yyn se ‰pÏx ho jAtA hÔ ik qnmš SiBDmQ ke tØv hÓ¦ dIG ink Ayke sAm²YP lsuØAmš cAr ÁpAvcr ›yAnAš k A,pAMc ›yAnAMgAš

SA

áAAEk Tn

k A, pAMc nIvrfAš k A w£leK hÔ to mVÀJm ink Ay ke sýmAidi§ suØA mš ku Õl-Sku ÕlDmoÜ k A, wnke mUlAš - jÔse SloB, S«eú, Smoh tTA loB, «eú, moh k A, SÏxAMigk mAgQ ke SAX SMgAš k A, áAtI¥ysmu¥pAd ke bArh indAnAš k A tTA cAr SAyQ s¥yAš k Aw£leK hÔ¦ wsI trh sMyuØA ink AytTA Ku¡k ink Ayke wdAn, qitvuØAk , Dýmpd SAid áAk rfAš mš BI SiBDmQ ke tØv ibKre pìze hÓ¦ SMguØAr ink Ay ke ak k inpAt se lek r ak AdÕk inpAt mš ak se lek r wØAroØAr bìZte kR mse ŸyArh DmoÜ ke sMbMD mš BgvAn bu ke wpdeÕ sMgíhIt hÓ¦ vh k Am dIG ink Ay ke ‘dsuØAr’ SÈr ‘sMgIitpiryAy’ suØAAš mš to ik yA hI gyA hÔ, SMguØAr ink Ay mš SÈr BI iv‰tAr se ik yA gyA hÔ¦ qske inpAtAš mš ak k se lek r ak AdÕk inpAt mš SMk oØAr víi hotI clI gyI hÔ SÈr ak se, do se, tIn se... qs trh kR mÕ: ŸyArh DmoÜ ke sMbMD mš bu ke wpdeÕ pAye jAte hÓ – qsila qse SMguØAr ink Ayk hte hÓ jo sATQk hÔ¦ ak k inpAt mš hI hm deKte hÓ ik yhAM pAMc qMiªyAš tTA wnke pAMc ivúy jÔse Áp, Õˆd, gMD, rs SÈr ‰áAÏx¯y ke bAre mš k hA gyA hÔ – ‘iBöuSo, mÓ SÈr ik sI dUsre Áp k o, Õˆd k o, gMD k o, rs k o, ‰pÕQ k o nh™ jAntA jo purŒú ke icØA k o qs áAk Ar bAMD letA hÔ jÔse, iBöuSo, ‰©I k A Áp, Õˆd, gMD, rs SÈr ‰pÕQ¦’ ‘iBöuSo, mÓ SÈr k oqQ aesA dUsrA DmQ nh™ jAntA ijske P l‰vÁp Snu¥pÚA k AmeœCA w¥pÚA hotI hÔ STvA w¥pÚA k AmeœCA S¥yiDk ivpul hotI hÔ jÔse, iBöuSo, yh ÕuB inimØA (rAg pÔdA k rne vAlA inimØA)¦’ ak DmQ icØA k I BAvnA k rne ke EyA lAB hÓ, qsk A dmn n k rne se EyA hAin hotI hÔ ak DmQ áAôA k I pirhAin Dn k I pirhAin se SiDk ˜ctnIy hÔ; k Aiyk ,vAick tTA mAnisk k mQ k I ÕuÂtA se k BI BI SinÏx v SiáAy ivpAk ke w¥pÚA hone k I sMBAvnA nh™ hÔ, ds Snu‰míityAš jÔse buÂAnu‰míit, DmAQnu‰míit SAid k I BAvnA k rne se ivrAg, inroD, wpÕm, SiBôA, sMboiD tTA invAQf k I áAAVðA hotI hÔ; imÉyA díVÏx se EyA hAin hÔ, sýyk díVÏx ke EyA lAB hÓ; sitp§An (‰míit wp‰TAn) k I cArAš SnupÎynASAš jÔse k AyAnupÎynA, vednAnupÎynA, icØAAnupÎynA SÈr DmAQnupÎynA k I sMáAô tTA ‰míitmAn hok r tTA rAg SÈr «eú k A ivnyn k r kÔ se BAvnA k I jAtI hÔ, k Aygt ‰míit se Smít (invAQf) k I áAAVðA kÔ se hotI hÔ SAid bAtAš (DmoÜ) k A yhAM w£leK hÔ¦ i«k inpAt mš do kí Ïf DmoÜ (Sihirk tTA SnoØAFp) SÈr do ÕuEl DmoÜ (ihir tTA SoØAFp) k Aw£leK hÔ¦ do DmQ (ÕmT tTA ivpÎynA) iv¬ABAgIy hÓ¦ ÕmT k IBAvnA k rne se rAg k AáAhAf hotA hÔ SÈr ivpÎynA k IBAvnA k rne se Siv¬A k A áAhAf hotA hÔ ij®hš, kR mÕ:, icØA ivmuVEt SÈr áAôA ivmuVEt k hte

áAAEk Tn

q

hÓ¦ qsI inpAt ke suKvgQ mš iBÚA-iBÚA áAk Arke suKAš k Aw£leK hÔ tTA yhAM yh BI k hAgyA hÔ ik áAvRÀyA suK, nÔÏkR ýysuK tTA SnAüv suK; gíhI suK, k Am suK tTA sAüv suK se üeÏX hÔ¦ do áAk Ar ke mUKQ, do áAk Ar ke pMizt, do áAk Ar ke bl, do áAk Ar ke mnuÏy tTA do áAk Ar k I pirúdAš k A BI w£leK yhAM hÔ¦ DmQvgQ mš do-do DmQ jÔse icØA ivmuVEt tTA áAôA ivmuVEt, nAm tTA Áp, ihir tTA SoØAFp SAid k A BI w£leK hÔ¦ dAnvgQ mš dAn, yô, ¥yAg, pir¥yAg, Bog, sMBog SAid ke do-do Bed btAye gye hÓ – ijnmš ak BÈitk hÔ SÈr dUsrA SA›yAV¥mk ¦ i©k inpAt mš tIn áAk Arke k mQ jÔse k Aiyk ,vAick tTA mAnisk ;tIn áAk Ar ke puÝl jÔse ÕU®yAÕ, SAÕAvAn tTA pUfAQÕ; k AysAöI, díVÏxáAAðA tTA üÂAivmuEt; Svku ˆjáAô, w¥sMgáAô tTA píTuáAô; tIn áAk Ar ke sM‰k Ar jÔse k Aiyk ,vAick tTA mAnisk ; tIn áAk Ar ke Sku ÕlmUl jÔse loB, «eú tTA moh; tIn áAk Ar ke ku ÕlmUl jÔse SloB, S«eú tTA Smoh; tIn áAk Ar ke devdUt jÔse jrA, ¯yAiD tTA mí¥yu; tIn áAk Arke md jÔse yÈvn md, SAroŸy md tTA jIivt md SAid DmoÜ k A w£leK hÔ¦ qsI inpAt ke mhAvgQ mš (iviBÚAvAd suØA mš) BgvAn ne k hAhÔ ik tÔiTQk Aš ke mt mš Sk mQ»ytAvAd ak pArMpirk Sk mQ»ytAvAd hÔ¦ wnke SnusAr mnuÏy jo BI suK, du:K yA Sdu:K-SsuK SnuBv k rtAhÔ vh yA to pUvQk moÜ k AP lhÔ yA qQÎvr inimQt hÔ yA ibnA k Arf ke w¥pÚA hÔ¦ qn mtAš k o sArBAv se gRhf k rne vAlAš mš ‘n to k AmnAhI jgtI hÔ SÈr n ve áAy¥n k rte hÓ SÈr n qs k Am k ok rnek AyA ws k Amk on k rnek Aw¥sAh hI hotA hÔ¦ tb ikR yAvAidtAyA SikR yAvAidtA k I vA‰tv mš SAvÎyk tA hI nh™ idKAqQ pìztI¦’ qsila w®hš ‘ümf’ kÔ se k hA jAy? qske ivprIt BgvAn bu ke wpdeÕAš mš áAy¥n k A mhØv hÔ SÈr suDAr k A Svk AÕ BI, EyAšik w®hAšne jo wpdeÕ idyA wsk A sAr yh hÔ ik ‘C: DAtuSAš ke hone se gBQ hotA hÔ, gBQ hone se nAm-Áp, nAm-Áp hone se C: SAytn, C: SAytn hone se ‰pÕQ tTA ‰pÕQ hone se vednA¦ ijse vednA k I SnuBUit hotI hÔ wsI ke sMbMD mš, iBöuSo, mÓ ‘yh du:K hÔ’ aesA áAôApn k rtA hUM... ‘yh du:K inroD k ISor le jAne vAlI áAitpdA hÔ’ aesA áAôApn k rtAhUM¦ qsI inpAt mš áAis ke smuVØAsuØA hÔ ijse mAnv ke ‰vtM© ˜ctn k AmhAn GoúfAp© (Magna Carta) mAnA jAtA hÔ¦ qsse BgvAn bu k A buiÂvAdI díVÏxk of ‰pÏx pirlVöt hotA hÔ¦ w®hAšne k AlAmAš se k hA ik Spne SnuBv se jo SœCA lge wse mAno tTA wske SnusAr SAcrf k ro¦ ‘he k AlAmo! SASo, tum ik sI bAt k o ke vl qsila mt ‰vIk Ar k ro ik yh Snuüut hÔ, ke vl qsila mt ‰vIk Ar k ro ik yh bAt prMprAgt ... hÔ,

qQ

áAAEk Tn

ke vlqsila mt ‰vIk Ark roik yh hmAre DmQgRMT ke SnukU lhÔ, ke vlqsila mt ‰vIk Ar k ro ik yh tkQ sýmt hÔ, ke vl qsila mt ‰vIk Ar k ro ik yh SnumAn-sýmt hÔ, ke vl qsila mt ‰vIk Ar k ro ik qske k ArfAš k I sAvDAnIpUvQk prIöA k r lI gyI hÔ, ke vl qsila mt ‰vIk Ar k ro ik qs pr hmne ivcAr k r qsk A Snumodn ik yA hÔ, ke vl qsila mt ‰vIk Ar k ro ik k hne vAle k A ¯yVEt¥v B¯y (SAk úQk )hÔ, ke vl qsila mt ‰vIk Ar k ro ik k hne vAlA ümf hmArA pUÀy hÔ¦ he k AlAmo! jb tum ‰vAnuBv se Spne SAp hI yh jAno ik ye bAtš Sku ÕlhÓ, ye bAtš sdoú hÓ, ye bAtš ivô purŒúAš «ArA ˜nidt hÓ, qn bAtAš pr clne se Siht hotA hÔ, du:K hotA hÔ – tb he k AlAmo! tum wn bAtAš k o Coìz do¦’ yhAM BgvAn ne yh to k hA hI hÔ ik ik tnI hI sudIGQ prMprA se k oqQ bAt EyAš n SA rhI ho, ik tne hI log wske bAre mš k hne vAle EyAš n hAš, yhAM tk ik DmQgRMT mš BI yid vh bAt EyAš n ho, tkQ -sýmt, SnumAn-sýmt, prIVöt, Snumoidt yA SAk úQk ¯yVEt yA pUÀy SAcAyQ «ArA wpidÏx EyAš n ho wse tb tk nh™ mAno jb tk Spne SnuBv se n jAn lo ik yh ku ÕlhÔ, doúriht hÔ SÈr Siht k rne vAlA tTA du:K lAne vAlA nh™ hÔ¦ SAjk l jb DmAQcAyQ qs bAt pr jor dete hÓ ik ve jo k hte hÓ wse ibnA áAÎn ik ye tTA hmAre purAne ÕA‰©Aš mš jo ilKA hÔ wse BI ibnA áAÎn ik ye mAnnA hÔ to ve SMDüÂA yA SMDBVEt k o áAüy dete hÓ¦ BgvAn k A k AlAmAš k o idyA gyA yh wpdeÕ ivcArAš ke inibìztmAk AÕ mš ak aesI iv¬‡t-reKA hÔ jo svQdA áAk AÕ detI hI rhegI¦ ‘S®ytÔiTQk suØA’ mš BgvAn ne rAg, «eú tTA moh mš SMtr idKAte hua ak STQ mš «eú k o rAg se k m KtrnAk btAyA hÔ EyAšik wsse muVEt shj hotI hÔ — ‘SAyuÏmAno, rAg mš S£p doú hÔ ˜k tu wsse muVEt shj nh™, «eú mš mhAn doú hÔ ˜k tu wsse muVEt shj hÔ; moh mš mhAn doú hÔ SÈr wsse BI muVEt shj nh™¦’ ivpÎynA k rte smy qs k Tn k I s¥ytA ‰pÏx ho jAtI hÔ¦ du:Kd sMvednASAš k A SnuBv k rte smy mnuÏy mš ‰vABAivk Áp se jAgÁk tA SÈr sMáAôAn SiDk rhtA hÔ prMtu suKd sMvednASAš k A SnuBv k rte smy wsmš SAsEt ho jAne k A KtrA SiDk rhtA hÔ¦ ‘wposT suØA’ mš n ke vl tIn áAk Ar ke wposTAš jÔse gopAl, ingRQ®T tTA SAyQ wposT k A iv‰tAr se vfQn hÔ bV£k BgvAn «ArA áAitpAidt SÏxAMg wposT k ABI vfQn hÔ¦ yhAM BgvAn ne jor dek rk hAhÔ ik qsse áAAðA suK k I tulnA mš k oqQ BI BÈitk aeÎvyQ yA mAnuúI aeÎvyQ yA suK qs suK k I solhv™ k lA ke BI brAbr nh™ hÔ¦ SÏxAMg wposT se id¯y suK imltA hÔ¦

áAAEk Tn

w

qsI suØA mš BgvAn ne ivÕAKA k o k hA hÔ ik jÔse mÔle bdn k o ÕMK se, cUne se, pAnI se tTA Spne áAy¥n se sAP ik yA jAtA hÔ, vÔse hI Spne mÔle icØA k o wpAy se jÔse buÂ, DmQ tTA sMG k A Snu‰mrf k r, SKMz-ÕIl, SKMz-smAiD, tTA SKMz-áAôA k A Snu‰mrf k r pirÕu ik yA jAtA hÔ SÈr rAg-«eú SAid jo ivk Ar hÓ w®hš dUr ik yA jAtA hÔ¦ ‘sugMiD suØA’ mš idKAyA gyA hÔ ik tIn áAk Ark IsugMiDyAM jÔse mUl sugMiD, sAr sugMiD tTA puÏp sugMiD vAyu ke SnukU l hI jAtI hÔ, áAitkU l nh™, pr ws ‰©I yA purŒú k I,jo ‘bu k IÕrf gye hote hÓ, DmQ k IÕrf gye hote hÓ, sMG k I Õrf gye hote hÓ, áAAif-˜hsA se ivrt rhte hÓ..., dAn k A sMivBAg k rte hÓ’, sugMiD vAyu ke SnukU lBI jAtI hÔ, áAitkU lBI SÈr SnukU l-áAitkU lBI jAtI hÔ¦ Scelk vgQ mš tIn áAk Ar ke mAgQ k he gye hÓ – iÕiTl (SAgA¨h), k Xor (inÀJAm), SÈr m›ym¦ iÕiTl mAgQ ‘k Amesuk Am-suKV£lk Anuyog ’ hÔ SÈr k Xor mAgQ ‘SØAik lmTAnuyog’¦ qske SMtgQt ijn k Xor tpÎcyAQSAš k A vfQn hÔ ve bu ke smy smAj mš SvÎy áAcilt rhI hAšgI¦ ‘‘yhAM, iBöuSo, k oqQ-k oqQ nŸn hotA hÔ, iÕÏxAcAr ÕU®y, hAT cAxne vAlA, ‘BdMt SAq†o’ k hne pr nh™ SAne vAlA, ‘BdMt Kìze rhš’ k hne pr KìzA n rhne vAlA, lAyA huSA n KAne vAlA, w¡eÎy se bnAyA huSA n KAne vAlA..., n giBQfI k AidyA letA hÔ, n purŒú ke pAs gyI huqQ k AidyA letA hÔ..., idn mš ak bAr KAne vAlA, do idn mš ak bAr KAne vAlA... sAt idn mš ak bAr KAne vAlA... ÕAk ... ÎyAmAk ... nIvAr... d¡ul... hx... k fAj... SAcAm... itnk A... gobr... P l-mUl KAne vAlA hotA hÔ..., sn ke k pìze... sn-imiüt k pìze...Õv-v‰©... Sijn... ku Õk AbnA v‰© phntA hÔ, ke Õ-dAìZIk AluMcn k rne vAlA, inrMtr KìzA rhne vAlA, wk ìzMU bÔXk ráAy¥n k rne vAlA, k AMxAš k I Õ†yA pr sone vAlA... hotA hÔ¦” qsI inpAt ke ‘venAgpur suØA’ mš BgvAn ne cAr ›yAnAš tTA tIn ivhArAš (id¯y, bRµ tTA SAyQ) ke bAre mš vhAM ke bRAµfAš k o btAyA hÔ¦ yhAM BgvAn ne mnovÔôAink díVÏx se k qQ áAk Ar ke puÝl btAye hÓ¦ ‘sim suØA’ mš k AysAöI, díVÏx-áAAðA tTA üÂA-ivmuEt; ‘gUTBAfIsuØA’ mš gUTBAúI, puÏpBAúI, tTA mDuBAúI; ‘SMD suØA’ mš SMDA, ak cöu vAlA tTA do cöu vAlA; ‘Svku Àj suØA’ mš Svku ˆj áAô, w¥sMg áAô tTA píTu áAô SÈr ‘leK suØA’ mš pAúAf leKUpmo (pAúAf pr ˜KcI reKA ke smAn), pTvI leKUpmo (píÉvI pr ˜KcI reKA ke smAn), tTA wdk leKUpmo (pAnI pr ˜KcI reKA ke smAn) puÝl¦ qn sBI áAk Ar ke puÝlAš k A iv‰tAr se vfQn SiBDmQ ipxk k I pu‰tk ‘puŸgl p²YVØA’ mš hÔ¦

W

áAAEk Tn

SMguØAr ink Ayke qn inpAtAš k Aqsila BI mhØv hÔ ik yhAM ku CaesI BI bAtš hÓ jo SADuink yug mš bhut hI áAAsMigk hÓ¦ SAjk l rAjnetASAš SÈr SprAiDyAš mš sAMX-gAMX bìZ gyI hÔ¦ rAjnIit k A SprADIk rf ho gyA hÔ SÈr SprADI rAjnIit k rne lge hÓ ijsk A bìzA ku áABAv jn-jIvn pr pìz rhA hÔ¦ SAjk l logAš ke smö yh ÀvlMt ivúy bn gyA hÔ ik qsmš kÔ se suDAr lAyA jAy¦ ‘mhAcor suØA’ qs díVÏxk ofse bìzA mhØvpUfQ hÔ¦ qsmš idKAyA gyA hÔ ik jo cor rAjA yA rAjA ke mhAmA¥yAš k A SAiüt hotA hÔ vh inBIQk hok r corI k rtA hÔ¦ wse By nh™ hotA¦ pk ìzA jAne pr vh SAÎv‰t rhtA hÔ ik wske bcAv mš rAjA yA rAjA ke mhAmA¥y SvÎy ku C k hšge¦ SMguØAr ink Ay mš bhut-sI aesI bAtš jo ws smy ke sAmAijk , SAiTQk tTA DAimQk jIvn pr áAk AÕzAltI hÓ SÈr ve bAtš jo SA›yAV¥mk SÄyu¥TAn ke ila SAvÎyk hÓ – svQ© BrI pìzI hÓ¦ qs SnuvAd ke ila ivpÎynA ivÕoDn iv®yAs, Dýmigir se áAk AiÕt SMguØAr ink Ay pAil k o tTA qse ˜hdI pAXk Aš ke ila boDgýy bnAne ke ila (idvMgt) BdMt SAnMd k Ès£yAynjI ke SMguØAr ink Ay ke SnuvAd k o SADAr bnAyA gyA hÔ¦ qs bAt pr ku C mu¡e áAeiút hÓ… (1) SMguØAr ink Ayk AsvQáATm ˜hdI SnuvAd BdMt SAnMd k Ès£yAynjI ne ik yA¦ hm wnke S¥yMt SABArI hÓ ij®hAšne yh SnuvAd ws smy ik yA jb itipxk devnAgrI ilip mš áAAFy nh™ Te tTA log pAil BAúA se pirict hone k I bAt to dUr rhI, qsk AnAm BI muVÎk lse jAnte Te¦ ik sIBI trh ke k Amk rne vAle purogAimyAš k o Snek k iXnAqQyAš k A sAmnA k rnA pìztA hÔ¦ ak BAúA se dUsrI BAúA mš SnuvAd k rne vAlAš k oto SÈr BI EyAšik SnuvAd k iXnk AyQ hÔ¦ ak BAúA k I vAEy sMrcnA, wske muhAvre tTA wsk I ÕÔlI dUsrI BAúA se iBÚA hotI hÔ¦ pAil BAúA tTA bÈÂ vANÒmy se ˜hdI pAXk Aš k o pirict k rAne mš iBöu-©yI (rAhul jI, SAnMd jI tTA k AÎypjI) k AbìzA mhØvpUfQ yogdAn hÔ¦ jhAM tk pAil BAúA k AáAÎn hÔ wsse ˜hdI mš SnuvAd k rnAk qQ díVÏxyAš se k iXn k AyQ hÔ¦ ak to yh ik pAil i©ipxk mš jo buÂvcn hÔ wsmš k qQ aese pAirBAiúk Õˆd hÓ ijnk A smAnATQk ˜hdI mš nh™ imltA¦ Sgr ›yAn se deKA jAy to suØAipxk mš SiBDmQ ke tØv Bre pìze hÓ SÈr SiBDmQ mnonÔitk tTA mnovÔôAink S›yyn hÔ Áp SÈr nAm k A STAQt ijsmš pAirBAiúk ÕˆdAš k A bAhu£y hÔ¦ qsila suØAipxk BI vÔse ÕˆdAš se Bre pìze hÓ jo pAirBAiúk k he jA sk te hÓ¦ jÔse ik phle BI sUict ik yA hÔ, SMguØAr ink Ay mš BI aese bhut sAre Õˆd hÓ¦

áAAEk Tn

a

(2) BdMt SAnMd k Ès£yAyn jI k A SMguØAr ink Ay k A ˜hdI SnuvAd SnuvAd ke öe© mš mhØvpUfQ mIl k Ap¥Tr hÔ¦ iP rBI k qQ díVÏxyAš se qsmš suDAr k ISpeöA TI tAik ˜hdI ke pAXk Aš k obuÂ-vcn smJne mš k iXnAqQ n ho¦ BdMt jI ke smy mš ivpÎynA ›yAn k I jIvMt prMprA BArt mš iv¬mAn n hone se ›yAniviD ke pAirBAiúk ÕˆdAš k A shI STQ jAnnA muVÎk l rhA jo ik Sb sMBv hÔ¦ qs SnuvAd mš ijs trh ke suDAr ik ye gye hÓ, wnke ku C wdAhrf nIce idye jA rhe hÓ¦ SADuink ˜hdI ke SnuÁp bnAne ke ila jhAM BdMt jI ne ‘yen sAvV¥TyM ten wps¸im’ k A SnuvAd ‘jhAM üAv‰tI TI vhAM gye’ tTA ‘yen BgvA ten wps¸im’ k A SnuvAd ‘jhAM BgvAn Te, vhAM gye’ ik yA TA, wnke ‰TAn pr kR mÕ:‘üAv‰tI gye’ SÈr ‘BgvAn ke pAs gye’ yh SnuvAd ik yAgyA hÔ¦ ‘jhAM BgvAn Te vhAM gye’ – yh to ku C dUr tk XIk BI lgtA hÔ EyAšik BgvAn ak ‰TAn se dUsre ‰TAn pr jAte hI rhte Te, pr ‘‰TAn’ ke bAre mš aesA k hnA XIk nh™ lgtA¦ ‘jhAM üAv‰tI TI vhAM gye’ se ›vint hotA hÔ ik üAv‰tI BI BgvAn bu k Itrh ak ‰TAn se dUsre ‰TAn jAtI rhtI TI¦ SMgRejI mš qn vAEyAMÕAš k A SnuvAd – ‘vh üAv‰tI gye’ tTA ‘vh BgvAn ke pAs gye’ se ik yA gyA hÔ jo SADuink ˜hdI ke SnuÁp hÔ¦ ‘yen sAvV¥TyM ten wps¸im’ pAil k Iak ÕÔlI hÔ¦ qsk ASörÕ: SnuvAd SADuink ˜hdI ke SnuÁp nh™ hogA¦ dUsre trh ke suDAr, ku C ÕˆdAš se, ivÕeúk r pAirBAiúk ÕˆdAš se sMbMiDt hÓ¦ jÔse ‘smnup‰sAim, Syoinso mnisk Aro, pixGinimØAM, ˆyApAdo, pjAnAit, sýpj²YM, rØA²YUnM, SFpixBAftA, id§DVýmk o, cetoivmuVØA, p²YAivmuVØA, wpiDsuKM, inrŒpiDsuKM, SEKAtM tTA s®TArA SAid¦ pAXk Aš k I suivDA ke ila qnmš se ku Cek k o pAdixFpVfyAš mš ‰pÏx ik yA gyA hÔ¦ qnke SitirEt ku C vAEy K»zAš ke SToÜ pr BI sýyk ivcAr ik yA gyA hÔ – jÔse ‘mhto cEKu‰s pAtuBAvo hoit’, ‘DAtAnM DýmAnM S¥TM wppirEKV®t’, ‘k Aye k AyAnup‰sI ivhrit’ SAid¦ k h™ pr pAil mš iniht BAv ke ila ˜hdI k A nyA Õˆd gìZA gyA hÔ jÔse pAil ‘inrAso’ ke ila ˜hdI ‘ÕU®yAÕ’¦ (3) pAil ke ku C Õˆd hÓ ijnk A sM‰kí t Áp ‘bui‰x hAyibRz sM‰kí t k oÕ’ mš idyA gyA hÔ SÈr jo w®h™ SToÜ mš áAyog ik ye gye hÓ ijnmš pAil ke ÕˆdAš k AáAyog huSA hÔ¦ vÔse sM‰kí tÁp k orK ilyA gyA hÔ tAik ˜hdI BAúA smí ho ske — jÔse áAgRh (pA. pŸgh), áAdAs (pA. plAs), k Èkí ¥y(pA. ku Eku œc),¯yEt (pA. ¯yØA), áA¥yup‰TAn (pA. pœcup§An) SAid rKe gye hÓ¦

ae

áAAEk Tn

y¬ip k Èkí ¥y(pA. ku Eku œc),¯yEt (pA. ¯yØA), áA¥yup‰TAn (pA. pœcup§An) SAid Õˆd ˜hdI k oÕ mš nh™ imlte, pr azgxQn ke bui‰x sM‰kí t k oÕ mš imlte hÓ¦ St: q®hš SnuvAd mš rKnA wict hÔ¦ ˜hdI BAúA qn pAirBAiúk ÕˆdAš k oSA¥msAt k rsmí hI hogI¦ pAil ke bAd ke sM‰kí tbÈ vANÒmy mš qn ÕˆdAš k AáAyog w®h™ SToÜ mš huSA hÔ ijnmš wnke pAil ÕˆdAš k AhuSA hÔ¦ (4) qnke SitirEt yhAM ku C SÈr ÕˆdAš k I ¯yA¼yA dI jA rhI hÔ ijsse pAXk Aš k o SnuvAd smJne mš SAsAnI hogI¦ nIvrf – ›yAn SAid ku Õl DmoÜ ke w¥pÚA hone mš jo bADk hÓ, jo invArf k rne vAle DmQ hÓ w®hš nIvrf k hte hÓ¦ ‘JAnAidkM invAre®tIit nIvrfAin’¦ nIvrf pAMc hÓ – k AmœC®d (k AmeœCA, loB), ¯yApAd («eú), TInim (SAl‰y), wÂœcku Eku œc(wÂtpn tTA pÎcAØAAp) SÈr ivicik œCA (sMdeh, sMÕy)¦ ÕmT SÈr ivpÎynA – ‘ik lese smetIit smTo’ STAQt k AmœC®d SAid nIvrf EleÕAš k A Õmn k rne vAlA DmQ ÕmT hÔ¦ ‘ivsesen p‰stIit ivp‰snA’ STAQt DmoÜ k o ivÕeú Áp se deKnevAlI áAôA ivpÎynA hÔ¦ ÕmT icØA k I ak AgRtAk ok hte hÓ –‘smToit icØAek ŸgtA’¦ ivpÎynA sM‰k Ark opUfQt: smJne vAlA ôAn hÔ – ‘ivp‰snAit s±ArpirŸgAhk YAfM’¦ (5) ‘Syoinso mnisk Aro’ k A STQ glt ZMg se ˜ctn hÔ, beZMgA ivcAr k rne se hÔ, SyTATQ k o yTATQ smJnA hÔ¦ Sin¥y k o in¥y smJnA, du:K k o suK, SnA¥m k o SA¥mA SÈr SÕuB k o ÕuB smJnA Syoinso mnisk Ar hÔ¦ qske ivprIt ˜ctn k o‘yoinso mnisk Aro’ k hA jAtA hÔ¦ k qQ jghAš pr ku C ÕMk ASAš k A smADAn nh™ imlne pr wn mu¡Aš k o pU. goy®k AjI ke smö rKA gyA SÈr w®hAšne SAnuBUitk ‰tr pr áAAðA ik ye ôAn se jo bhumU£y suJAv idye wsI ke SAlok mš yh suDArA huSA SnuvAd áA‰tut hÔ¦ Sgr pAXk Aš k ok h™BI ÕMk A‰Tl idKe yA BAúA k IBUl idKAqQ pìze to SvÎy sUict k rš tAik wnk A yTAÕIGR suDAr ik yA jA ske ¦ sb ke áAit mMgl k AmnA k rte hua yh SnuvAd hm SApke smö áA‰tut k r rhe hÓ¦ SAÕA hÔ sÂmQ k o smJne v DArf k rne mš yh pAXk Aš ke ila áAerfA‰pd is hogA¦ ivpÎynA ivÕoDn iv®yAs Dýmigir, qgtpurI