23889059 Oratio De Hominis Dignitate 4w6uf

Acerca de este libro Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo. Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir. Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted. Normas de uso Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas. Asimismo, le pedimos que: + Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares; como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales. + No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar de a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos propósitos y seguro que podremos ayudarle. + Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los s sobre este proyecto y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine. + Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los s de los Estados Unidos, lo será también para los s de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de autor puede ser muy grave. Acerca de la Búsqueda de libros de Google El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com

| |I B

E

% DE

BE 5

ÌmI B

E

* DE

BE 5

L. ANNÆI FLORI E P I T O M E R E R U M

R O M A N A R U M

EX EDITIONE J. FR. FISCHERI

CUM NOTIS ET INTERPRETATIONE

IN

USU M

DEL P HIINI

VARIIS LECTIONIBUS

NOTIS VARIORUM RECENSU

codicUM

ET EDITIONUM

et

IN DICE LOCUPLETISSIMO ACCURATE RECENSITA.

/ Hr '; . •

VOLUMEN

PRIMUM.

'T LONDINI:

CURANTE ET IMPRIMENTE A. J. vALPY, A M. 1822.

1N MEM , , C.

w bus netur.

» • .' .. ,: ; * *

CONSPECTUS EoRUM QUÆ HAC EDITIONE CONTINENTUR.

Pag.

ANN ae T. FABRi filiæ Epistola Serenissimo Del phino

-

-

Præfatio J. Fr. Fischeri

-

-

Lectori Benevolo J. G. Grævius

-

-

•

1 8 8

L. Annæi Flori Vita, ex G. J. Vossii de Historicis Latinis Lib. i. De Floro Testimonia

.

-

-

-

-

-

18 28

L. Annæi Flori Epitomes Rerum Romanarum Lib. i. Lib. ii. Lib. 111. Lib. iv.

-

-

-

-

-

-

-

'.

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

83 109 190 284

Excerptiones Chronologicæ ad Florum, auctore Jo. Freinshemio

-

-

-

-

Præfatio in L. Ampelii Librum Memorialem L. Ampelii Liber Memorialis NoTAE VARioRUM in Flori Epitom. Rer. Rom.

-

-

Lib. I. Lib. II. Lib. iii. Lib. iv.

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

.

-

-

-

-

-

-

-

367 387 398 485 598 788 957

CONSPECTUS.

IV

Pag.

Columna Rostrata, in memoriam victoriæ Duil lianæ, a Ciacconio suppleta, explicata REcENsUs EditioNUM L. Annæi Flori De L. Annæi Flori Codicibus Mss.

•

-

1104 1107 1182

REcENsUs CoDicuM Mss. L. Annæi Flori qui in Bibliothecis Britannicis asservantur INDEx

-

-

-

1137

S E R E N ISS IMIO

ID IE IL P H I N O S. P. D.

ANNA TANAQUILLI FABRI FILIA.

NoN possum facere, DelphiN E SeReNissiME, quin ego me unice laudem, ac mihi omnino gratuler, quod cum Di

Superi me iis temporibus vivere voluerint, quibus Te totius orbis delicias Galliarum votis concessere, illud mihi etiam

largiti sunt, ut non omnino studiis tuis, etsi minima, aliqua tamen parte juvandis forem inutilis. Ego certe augustum eorum munus illud esse judico, ut nihil supra mihi ab iis dem in vita possit contingere. Nam de Floro meo quem Tibi ego hodie consecro, DELPHiNE SeRENissiM e, mihi

quidem certa fides est, fore ut ipse tuum sibi per se Numen conciliet. Mihi hanc fiduciam facit profundum illud tuum ingenium, et ad meliora studia acre judicium, quod utrum que in Te esse maximum, ut et alia quæ mirari potius in Te est quam laudare, nuper experta sum, dum Te Illus trissimi Montaii ducis beneficio Terentium in Aula

tractantem video, demiror, obstupesco; illum enim Tu istuc ætatis sic apte legebas et commode, ut Tibi puero viri etiam inviderent; ita solerter et acute intimos ejus sen Delph. et Vur. Clus.

Flor.

A.

2* *.**: '.< . : •-:• * ' *-* epistolA.

sus eruebas, et explicabas perspicue, ut ejus veneres per Te cuivis facile paterent, quas vix centesimus quisque per se sa

tisintelligit. Amabis itaque, DelphiN e SERENissiME, ama bis elegantissimum et acutissimum Scriptorem; neque po teris ejus sententiarum multa et dignitate et amoenitate non odumdelectari, cumutriusque spectator elegans sis. Sed

est etiam aliud, et tute fatebere majus, quod mihi istam fi duciam auget, nuda scilicet Oratoris nostri materies, quam tibi egregie præter cætera gratam fore certum est: Tibi, in

quam, quem Dii faventes in hoc unum protulere ut homi num genus, atque adeo totum orbem regas imperio. Ille Tibi et bella, et pugnas, currusque triumphosque Ante oculos sistet parva quasi picta tabella:

Sistet, et arcta Ducum captivis addita collis Vincula.

Qui si maximi tui Parentis facta complecteretur, ipse Te ad ingentem ejus, hoc est, ad perfectissimi Herois imaginem fingeret.

Sed quoniam quæ is sive ductu suo sive suis

auspiciis gessit, ea sic compendiose tractari non poterunt, Tuum erit, Delphi N E SERENissiMe, cum, quæ hic Populi . Romani facta narrat Florus, factis tuis quasi præludendo

post Te longe reliqueris, tum demum per ætatem fortior ad maximum illum Parentem tuum animum intendere, ut cum totum eum quantus est recte perceperis, disjunctissima

olim terrarum spatia, et obstantia montium juga, interjec tique maris æquora amplexus, sic et Tui et Illius nominis mensuram impleas. Vale diu, Dei, phiN e SeRENissiMe, et vive.

Lut. Paris. Prid. Non. Octob.

Mdclxxiv.

IL E C T O R I S.

JO H.

FRID.

FISCHERUS.

QUANQUAM in Grammaticis, hoc est, scriptorum vete . rum utriusque linguæ interpretibus idoneis et bonis, tot tan tæque insunt virtutes, inesse quidem certe debent, quibus et paramdis et confirmandis roborandisque et augendis vix

sufficiant angusti brevesque vitæ hominum etiam longissimæ termini: tamen fugere potest neminem, quam male existi ment, quam tenuiter sentiant, plerique, pro innata scilicet cunctis carpendi omnia et vituperandi libidine, maximo sane et acerrimo virtutis incitamento atque stimulo, de

Grammatica facultate; quam malit quisque et Theologus bonus, et Medicus peritus, et sapiens Jurisconsultus, et Philosophus subtilis, sermonibus vulgi celebrari et lau

dari, quam Grammaticus doctus a paucis, sed intelligenti bus illis, haberi ac dici.

Quæ quidem temeritas, e mira

quadam desidiæ inertiæque cupiditate, ineptoque habendi amore, profecta, debet eo magis rideri atque exsibilari, quo

certius exploratiusque habetur, majores illas gravioresque disciplinas interpretatione scriptorum veterum recta, tan

quam stirpes radicibus, fultas niti, quibus abruptis et ab scissis stirpes ipsas concidere continuo et interire necesse

sit. Sed in magna illa errorum et pæne infinita multitudine

4

JOH.

FRID. FISCHERI

nescio an reprehendi acerrime debeat, quod clamitent, in quibus eximia sit singularisque Latini sermonis facultas, horum scientiam, quæ scilicet odum angustis continea tur finibus, vix dignam esse studiis eorum, qui diffusæ at que excellentis doctrinæ laudem captent, immo puerorum adolescentulorumque imbecillitati et levitati oportere re linqui. Falso. Etenim cum scientia linguæ Latinæ parari justa et plena sine cognitione morum institutorumque et rerum gestarum populi Romani, verbo historiæ Roma næ, absoluta non possit: quomodo illa non digna sit

industria hominis ad laudem egregiæ præstantisque doc trinæ aspirantis? Quot enim et quam grandia, quam varii generis, volumina scriptorum non modo Latino rum, sed etiam Græcorum, non unius ætatis, verum om

nium, quam studiose, quam diligenter, cognoscenda sunt et lectitanda ab iis, qui res civitatis Romanae perdiscere cu piant? Sed hoc quanquam maximum commodum, tamen non unum est, quod cognitionem historiæ Romanæ com mendet liberalis elegantisque doctrinæ studiosis. Res enim Romanorum cum rebus civitatum omnium, humana

rum quidem certe, ita connexæ sunt et tam arcte copulatæ, ut nullius gentis facta cognosci recte ac plene sine historia Romana ullo modo possint. Historia Carthaginiensium, Persarum, Græcorum, aliarumque civitatum potentissi marum, ni lux Romanæ accedat, obscura cæcisque sepulta

tenebris jacet. Quæ cum ita sint, quis est quin sponte in telligat, quam mature, quam diligenter, sit historia Roma norum imbibenda ab iis, qui Latine docti fieri, resque in universo terrarum orbe gestas cognoscere accurate, velint ? Quemodum vero periculosum est et stultum haurire aquas e rivis turbidis et inquinatis, præterire fontes puros et limpidos: ita ut facta Romanorum cognoscantur, appa

ret adiri debere libros eorum, qui aut ipsi rebus gestis in terfuerint, aut certe ea, quæ literis prodiderunt, vel e ser monibus testium fide dignorum, vel e monumentis publicis,

acceperint haintque. Quo quidem in genere ex iis, qui historiam Romanam Latino sermone composuerunt, nemo

PRAEFATIO.

5

nescit nihil dulcius, nihil comtius, nihil elegantius, esse Livio: cujus tamen magnam librorum partem nobis for tunæ eripuit iniquitas. Sed quia stylus Livii et oratio plenius omnia et copiosius persecuta est, ut verendum videatur, ne memoria tironum copia et multitudine rerum immensa obruatur magis et turbetur, quam juvetur et au geatur : præstat sane iis ante, quam volumina Livii versare

incipiant, Flori libellos interpretari, cujus ingenium est paucis omnia eleganter complexum. At Flori corpuscu lum, inquies, multis vitiis, multis maculis, aspersum et ob situm cernitur, ut amatoribus quidem elegantiæ et venus tatis antiquæ placere vix possit, sed tironibus historiæ Romanæ commendari debeat nullo modo: nam primo multa prodidit, quæ fide et testimonio scriptorum gravissi morum non confirmentur, immo auctoritati eorum repug nent plane et adversentur: deinde potentiam Romanorum, sapientiam, fortitudinem, et reliquas virtutes, laudibus effert

nimis atque extollit, ut cupiditas facile appareat: postre mo orationem pravam locis non paucis et vitiosam esse, Grævius aliique tam fuse disputarunt et tam accurate do cuerunt, ut dubitationi nullus videatur relictus esse locus. At mihi tamen vitia hæc non videntur hanc vim habere, ne que tantum valere, debere, ut deterreantur tirones et avo

centur a lectione librorum Flori assidua et diligenti. Nam quis est, cui ignotum sit, etiam gravissimos scriptores, ut ipsum Livium aliosque similes, contaminasse interdum mendaciis veritatem, multaque prodidisse, quorum vanitas

cuique facile pateat ? Quorum libri cum nihilominus recte legantur ab omnibus; quo jure non video adolescentibus interdici Flori Opere possit: præsertim cum vox doctrina que magistri emendare corrupta corrigereque prava debeat; neque facile quicquam hoc quidem in genere restet, quod industriam et diligentiam tot interpretum doctissimorum effugerit. Deinde rectius reor ab historicis quidem Roma nis peccari potuisse in hanc partem, ut facta virtutesque populi Romani non minuerent oratione et deprimerent, immo etiam altissime tollerent tantumque non in coelum <-*

6

JOH. FRID. FISCHERI

eveherent: cum ea res nihil obsit, prosit plurimum, tironi bus. Quorum in animis quam utile sit ut excitetur quam maxima Romanorum veterum iratio, quam consequa tur par studium et æmulatio doctrinæ, sapientiæ, justitiæ, eorundem, quis ignorat? Denique in partibus, fateor, et membris singulis vitiosa est et contaminata saepe Flori ora tio; utitur verbis, formulis, etiam tropis, quos limatum et subtile judicium auris doctæ et legendis libris Ciceronis, Cæsaris, aliorumque tritæ, non ferat et probet, immo respuat atque repudiet. At primo tamen totius orationis facies, ut ita dicam, et forma quin integra sit atque sana, quæ Romanum ingenium vegetum facile arguat, quis dubi

tet ? Deinde ex iis, quæ supra diximus, constare potest, nobis placere, ut historia Romana a tironibus e libris Flori,

tanquam e fonte, ita hauriatur, ut ipsius linguæ Latinae scientia aliunde petatur.

Namque si e libris Flori non

multæ magnæque utilitates capi possent ab literarum stu diosis; certe nunquam tot tantique homines extitissent, qui in iis emendandis enarrandisque tantum studii et operæ

consumerent: quod a Camerte, Vineto, Lipsio, Grutero, Salmasio, Freinshemio, Grævio, Dukero, Viris magnis in primis, factum esse scimus. Si lectio librorum Flori non

plurimum profuisset semper multis; num putemus, eos tam sæpe et calamo et formulis descriptos fuisse, et quidem non uno, verum omnibus sæculis, non in una, sed in omnibus

civitatibus humanioribus ? ut vel ex hoc appareat, utilita tem historiæ Flori satis perspectam existimari et quasi igni spectatam debere. Nam et mali inutilesque libri non raro, nostris maxime temporibus, solent describi sæpissime ingenti exemplarium numero: sed id fit fere in singulis civitatibus, etiam in singulis nonnunquam urbibus; nec constanter, cum libri tales post viginti fere vel triginta an nos contemnantur ab omnibus, et abjiciantur, neque lectu digni a quoquam ducantur. Sed quia magna doctrinæ liberalis pars nunc quidem in notitia librorum cum manu, tum machinis, descriptorum po

nitur, ut discernere malos a bonis, corruptos ab integris,

PRAEFATIO.

7

possis: age, componere instituamus historiam librorum Flori, eodem modo, quo anno superiore origines librorum Cornelii Nepotis narravimus; præsertim cum institutum hoc nostrum Viris doctis, neque illis cupidis, non displicere sciamus. Ordiamur igitur dicere de libris calamo scriptis: deinde veniamus ad editos. [Vide ReceNsUm CodicUM Et EditioNUM infra.]

Restat ut etiam de nostra hac editione quædam dicantur. Adornavimus igitur eam, rogatu librarii, Viri suo in genere præstantissimi atque optimi, hoc est, salutem literarum studiosorumque commoda describendis optimis utriusque linguæ auctorum exemplis tuendi et adjuvandi cupidissimi et studiosissimi, eo igitur auctore adornavimus hanc Flori editionem ad modum Cornelianæ, nuper a nobis curatæ, partim quia operam meam placere eruditis hominibus, quamvis paucis, cognovi, partim quia sperabam me studiis

meis ita saltem fore literis publice utilem: cujus rei pri vata facultas intoleranda stultitia miserisque ineptiis huma norum hominum mihi esset fere omnis erepta, et indies

magis magisque adimi videretur. Jussi autem describi ab operis texta Græviana ex editione anni octogesimi sæculi

superioris.*** Lectiones varias, collegi e libris cum scriptis, tum editis iis, de quibus ante exposui, ut notas, quibus usus sum in isto libello, explicare denuo non videatur necesse.

Socium vero laboris plenissimi tædii adjutoremque fidelem habui Gerhardum Johannem lmmanuelem Schelerum, Ju

venem doctissimum humaniorumque literarum cupidissi mum, disciplinæ Scholæ nostræ nuper alumnum egregium, hoc est, eum qui artes scholis earumque magistris dignas summo studio discendas putaret, quibus et augeretur mens et animus emendaretur, neque tempus iis terendum rebus censeret, quæ tantum valerent ad famem depellendam, et ad aures demulcendas et deliniendas. Igitur Juvenis ornatis simi studiis ut faveas, Lector docte, ita rogo, ut meam tibi

operam volo esse gratam atque utilem. Vale. Scripsi Lip siæ a. d. viii. Kalendas Maias a C. N. cioioccLx.

LE C T O R I

B E N EVOLO

JO. GEORGIUS GRÆVIUS.

L. ANN aei Flori epitome, quo posterioribus temporibus, cum pro hominum illorum socordia præstantium scripto rum volumina grandiora sorderent, plurium describebatur et terebatur manibus, tanto flagitiosius fuit corrupta, et foedio ribus inquinata maculis. In illis expungendis, et pristina sanitate redintegranda, cum post tantam et tam longam

noctem pulcherrimarum artium lux exoriretur, multum stu dii operæque posuerunt, qui ingenio et doctrina præ ceteris, suo quisque sæculo, floruerunt, Elias Vinetus, Justus Lip sius, Joannes Gruterus, Claudius Salmasius, Joannes Frein

shemius, Adamus Rupertus, et nuperius Anna Tanaquilli Fabri filia. Hoc tamen Augiæ stabulum non sic potue runt purgare, quin multa relinquerentur posterorum indus triæ ac sollertiæ.

Nec nihil ad cumulandos hos naevos

ipsa scribendi ratio, quam secutus est Florus, contulit. Nam cum ablatus depravata declamatorum ætatis suæ di cendi consuetudine, multum descivisset a nativa illa et in

fucata castitate et candore sermonis Latini, qui in Tulliani ct Augustei saeculi scriptoribus effulget, et cincinnis ac ca lamistris declamatoriis, concisis et abruptis sententiis, nec non acuminum argutiis suam sæpe coecasset orationem ;

rudes barbarorum sæculorum homines, quæ non capiebant, interpolarunt crcbrius, et audacius: quod et Valerii Maximi

J. G. G R AEVIUS

LECTORI.

9

fatum fuit, qui laborat quoque et sui, et sequentium sæculo rum vitiis.

Diffiteri nemo potest, qui quidem in idoneorum

Latinæ linguæ auctorum, qui nondum a declamatoribus erant corrupti, lectione versatus est, et veram dicendi viam tenet, multa in Floro im occurrere, quæ minime ferent aures teretes et religiosæ ; et tam in sententiis, quam in

verbis esse multa xaxóçnλα, insana, μειρακιάδη. Reprehendi tur a Marco Seneca, Philosophi Patre, Musa Rhetor, quod de siphonibus et sparsione dixerit: “ Coelo repluunt imbres odoratos:' et de subitis mortibus: “ Quicquid avium voli tat, quicquid piscium natat, quicquid ferarum discurrit, se pelitur ventribus. Quære nunc cur subito moriantur. Mor

tibus vivimus.' Castigatur a Dionysio Longino Gorgias, quod vultures dixerit * viva sepulcra.' Num saniora sunt quæ Florus lib. 1. 13. de Gallis, qui Romam incenderant, scribit, illos subito Camillum a tergo aggressum adeo ceci disse, * ut omnia incendiorum vestigia Gallici sanguinis in undatione deleret ?' Nec melioris notæ sunt quæ lib. ii. 17. de Decimo Bruto prodidit: * peragratoque victor Oceani littore, non prius signa convertit, quam cadentem in maria

solem, obrutumque aquis ignem mon sine quodam sacrilegii metu et horrore deprehendit;' quod dudum merito divini Scaligeri obelis est confossum. Et lib. iv. 2. de ingentibus navibus Antonii: * non sine gemitu maris, et labore ventorum ferebantur.'

Nec non lib. 11. 6. cum dixisset commissam

aciem secutum ingentem tremorem terræ, putidissima sunt quæ addit: * nisi illum horrorem soli equitum virorumque discursus, et mota vehementius arma fecerunt.'

Hæc non

modo extra sanitatem, sed extra naturam sunt, ut verbis utar Senecae. Romanorum scilicet, non orbis terrarum,

sed universi dominorum, magnitudini omnia cedebant. Om nia illi poterant, dimicantes terram movent, navigantes ge

mitum mari exprimunt, ventis laborem afferunt et molestias in propellendis eorum navibus, sed ipsi quoque Oceano leges parendi dixerunt, qui illis invitis non audet irasci. Quid enim aliud sibi volunt illa libri iii. 10. * Cum majore

quam prius præda revectus est, ipso quoque Oceano tran

10

J. G. GRAEVIUS

quillo magis et propitio, quasi imparem se fateretur?' Quip pe ni ? cum coactus fuerit ad illorum nutum se componere, non secus ac regulus quidam stipendiarius.

Nam cum in

ponto Euxino, quem, tanquam Maris Mediterranei partem, ex Oceano terras irrumpere veteres, quamvis falso, crede bant, lacerata esset Mithridatis classis, subjicit libro iii. 5. * Plane quasi Lucullus quodam cum fluctibus procellisque commercio, debellandum tradidisse regem ventis videretur.' In Poëta hoc esset tolerabile; et vix quidem. Nam et haec hyperbole modum excedit. Vere enim monet Quin- . tilianus in Instit. Orat. * Quamvis omnis hyperbole ultra fidem, non tamen esse debet ultra modum : nec ulla magis via in xaxo$,Alav itur.' Sane hæc omnia ventosa

sunt et enormia, qualia illa Cestii, quæ Seneca ri det, Suasor. 1. * Fremit Oceanus, quasi indignaretur, quod terras relinquimus.' Putide non nunquam editionem ostentat et non suo loco.

Lib. i. 17. cum

dixisset

Fabium Maximum captis superioribus jugis in subjectos suo jure detonuisse, subnectit: * ea namque species fuit

istius belli, quasi in terrigenas e coelo ac nubibus tela mit terentur,' ne scilicet prætermitteret occasionem gigantoma chiam inculcandi. Belle sane et tempestive! quasi omnes,

qui e loco superiore pugnant, sint Joves, et hostes in hu miliore solo sint gigantes.

Sic lib. ii. 2. de Calpurnio

Flamma, qui ab hostibus insessum collem occuparat, et jam diu sustinuerat impetum hostium, donec omnis transi isset exercitus, subtexit ineptissime: “ Sic pulcherrimo exitu Thermopylarum et Leonidæ famam adæquavit, hoc illustrior noster, quod expeditioni tantæ superfuit, licet nihil scripserit sanguine.' Papæ, quantum est doctum esse, et ut alii id sciant testatum facere !

Unde nobis enim po

tuisset constare Florum legisse Græcorum historias, et illas tanquam ungues suos tenuisse, nisi tam reconditam doc trinam hic venditasset nobis?

Sed hæc ostentatio vide

quo evaserit. Non solum importune hic inculcatus fuit Leonidas, et stulte cum illo confertur Calpurnius Flamma, sed pueriliter hallucinatur, cum Leonidæ tribuit, quæ di

LECTORI.

1I

citur Othryades, tropæum suo sanguine scribens, fecisse; quem errorem jam alii notarunt. Non minus insanit im portuna commemoratione portus marmorei, et fontis Are

thusæ in obsidione Syracusarum: “ Longe illi triplex mu rus, totidem arces, portus ille marmoreus, et fons celebra tus Arethusæ.” Quid iste fons faciebat ad tutelam urbis ?

Quid non longe post Insani montes ad Sardos vindicandos, quos inepte ingessit, ut recte notavit Salmasius ? Exagi tatur a Plutarcho Hegesias in Alexandri Magni vita, quod, cum narrasset eadem nocte natum Alexandrum, et Ephesiæ Dianæ templum deflagrasse, subjecerit, minime id esse mirandum, quod Diana, cum in partu voluisset Olympiadi adesse, abfuerit domo. Tantum in hoc dicto frigus esse prædicat Plutarchus, ut extinguere posset ipsum incendium illud, quod templum delevit; quamvis non ignorem id lau dari a disertissimo Romuli nepotum, ascribique Timæo. Sed judicium Plutarchi hic merito probatur. Verum non

minus frigida est sententia Flori lib. ii. 8. cum inter prodi gia retulisset Cumanum Apollinem sudasse, acutissime, si

Diis placet, adjicit: “ Sed hic faventis Asiæ suæ numinis timor erat.'

Murrhedii stuporem accusat Seneca, quod in

declamatione de Pompilio ferente cum capite Ciceronis amputatam manum dixerit: “ Quanto aliter reus Ciceronis tenebat manum ?' Æque stupidum est illud Flori in libro 1. 10. de Bruto expirante in Aruntis, quem occiderat, cor

pore, * Plane,' inquit, * quasi adulterum ad inferos seque retur.* Non minus habet acumen lib. 11. 12. de duobus ju venibus, qui ferebantur ad Juturnæ lacum nunciasse victo riam de Perseo, illo die quo parta erat, quos vulgus credi

derit fuisse Pollucem et Castorem, quod gemini fuissent; quod sanguine maderent, bello interfuisse. Si hic desiisset; non ineptiisset. Sed cum prioribus annectit, * a Macedonia venire, quod adhuc anhelarent,' nihil potuit dicere insulsius. Quis ex alius anhelitu conjiciat ex quo loco veniat? Col higas ex anhelitu itinere celeriter esse defunctum anhelan tem, sed non unde veniat. Quid? Dii ne viæ laboribus fati gantur et exhauriuntur, ut anhelent? Præter hæc in verbis et

12

J. G.

GRAEVI US

dictione quam multa maculosa, et quae non solum ab emen date loquentium consuetudine sunt aliena; sed ab omnibus, quos non sinistra in lucem edidit natura, exsibilantur. In lib. i.14. ait Decium Murem, cum se devovisset Diis Manibus,

in confertissima hostium tela se jaculatum esse, * ut novum ad victoriam iter sanguinis sui semita aperiret.' Quid est * semita iter aperire ?' Sed longe corruptius est * sanguinis semita iter aperire.' Homo non ineptus, si hac ei utendum esset sententia, diceret, * ut ad victoriam sanguine suo viam aperiret.' Tam venustum tamen nostro visum est hoc μειga

xιάλες, ut pæne repeteret lib. 111. 18. * Ipse Julius Cæsar cum in urbem cruentus referretur, miserabili funere per me

diam etiam urbem viam fecit;' ut ibi legendum ostendimus.

Sed quæ ad hunc locum notavimus, si tanti sunt, possunt videri. At quale hoc lib. ii. 3. Gallis * quasi cote quadam populus Romanus ferrum suæ virtutis acuebat?' Esset to lerandum si scripsisset Gallorum bellis perpetuis, tanquam cote quadam, Romanorum virtutem acui. Nam ex Græcis

haec hausit, in quorum memoriis traditur, Lacedæmonas hostilem urbem vocasse cotem juventutis. Sed * virtutis ferrum acuere' non sani esse hominis non sanus juret Ores tes. Ejusdem census est * fretum adolescentiae,' capite ul timo hujus libri: * Talis pace belloque populus Romanus fretum illud adolescentiæ, id est, secundam imperii ætatem,

habuit.' Nimirum quia tum fervida Romanorum virtus erat, et quia freta fervent, credidit sibi licere istam ætatem fervidam dicere * fretum adolescentiæ.'

Sed hæc audacia

translationum in Rhetorum scholis, et ab hominibus non

putidis, non damnatur modo, sed ejus auctores tanquam fatui et nullius judicii homines irridentur. Non possum præterire yopygiov illud, et plus quam trai3apuäò*; lib. ii. 6. Dicturus erat in Hispania ex Sagunti incendio et excidio secundum bellum Punicum ortum esse. Vide quam absur dus fuerit in hac sententia non ornanda, sed deformanda:

* Ubi semel,' inquit, * se in Hispania movit illa gravis et

luctuosa Punici belli vis atque tempestas, destinatumque Romanis jam diu fulmen Saguntino igne conflavit; statim

LECTORI.

18

quodam impetu rapta, medias perfregit Alpes, et in Italiam ab illis fabulosæ altitudinis nivibus, velut coelo missa, de

scendit.' Proh quantus ineptiarum cumulus! Hæc omnem fidem superant. "Orav τι τούτων τῶν σοφισμάτων βω,

IIλεῖν % 'viavró 7rpea 3δτεgog άrigxop.ai. Num tempestas, ut alia prætermittam, conflat fulmina, ad instar Vulcani, quem in Ætna tanquam officina sua poëtæ fingunt fulmina cudere Jovi ? Quanto modestior et castiga tior Justinus, qui et ipse de bello, tanquam tempestate, lo cutus simili usus est allegoria lib. xxix. * Videre se con surgentem in Italia nubem illam trucis et cruenti belli,

videre tonantem ac fulminantem ab occasu procellam, quam in quascunque terrarum partes victoriæ tempestas detulerit, magno cruoris imbre omnia foedaturam.' Hoc

est humane loqui, etsi duriusculum sit * victoriæ tempes tas:' illud est nubes et inania captare, et magno conatu

magnas nugas agere. Qualis rapív&vgoros lib. 111. 5. de Lu cullo, aut ut alii rectius, Luculli milite: * qui (horribile dictu!) per medias hostium naves utre suspensus, et pedi

bus iter adgubermans videntibus procul quasi marina pistrix evaserat.'

Vides quantos in simpulo fluctus moveat, et

quasi res esset supra humanæ potentiæ fidem terribilis, temeraria, a nemine visa et tentata, utribus flumina et lon

giores maris tractus tranare, exclamet, * horribile dictu !' cum ars ista in bellis fuisset cognita priusquam Theognis nasceretur. Jam illud de Mario lib. 111. 21. * carcer, catenæ, fuga, exilium horrificaverant dignitatem Marii:' et de Cæ

sare lib. iv. 2. * quasi de industria prospera ejus adversis radiarentur,' quam audax, quam μετάωpov. Pro hoc dixis sent saniores, prospera adversis illustrarentur: pro illo, carcer auxerat dignitatem Marii; aut, Marium venerabilio

rem reddiderat. Nimirum quia horrore sacro perfundi dicuntur, qui loca divina et augusta ingrediuntur, ipsisque lucis et templis poëtæ assignant horrorem, noster existima vit se magna cum venustate et elegantia novam posse voci

horrificare significationem imponere, pro tam augustum , et

14

J. G. GRÆVIUS

verendum reddere, ut ejus nominis majestas omnibus sa crum incutiat horrorem. Sed quæ hæc est protervia? Vir gilius iv. Æneidis canit, vatum prædicta * horribili monitu horrificare,' hoc est, terribilibus rebus, quas futuras nun ciabant, horrorem et metum hominibus afferre. Sed noster

noluit via vulgata et trita incedere. Nova, mira, inaudita fuerunt consectanda. Nam novitatis studium harum ina nissimarum argutiarum unica est causa, ut pulchre docet Longinus, in aureo libello rep\ Wovs' äravra raùra μίντοι τὰ oÜrw; dorspºva 8ià p.lav ip-£sra roi; λόγοις airiav, διὰ τὸ πrsp) τάς vo%αιις xaiv6vrov8ov, rspl 3 ά μάλιστα xogvßavruäoriv oi vùv* Hæc omnia dignitati et gravitati contraria unam ob causam inseruntur orationibus, nempe ob novitatis in exprimendis sententiis et con ceptibus studium, circa quod maxime hoc ævo scriptores insaniunt. Addit deinde quæ res bonorum causa sit, ab eadem etiam

his adversa proficisci. Nam cupiditatem nova dicendi maxime ingenia præclara inflammare ad eximium aliquid et quod supra vulgi captum sit, nihilque plebeium præ se ferat, moliendum: sed qui judicio non valeant, nec se com

ponant ad optimorum imitationem, facile in hæc vitia inci dere, in quibus sibi delicias faciant, quæque specie ingenii et novitatis blandiantur. Ideo xaxo%Aiav vitiorum omnium maximum in oratore esse recte præcipit optimus dicendi

magister Quintilianus viii. 8. * Kaxd%ηλον vocatur quicquid est ultra virtutem ; quoties ingenium judicio caret, et specie boni fallitur: omnium in eloquentia vitiorum pessimum. Nam cetera cum vitentur, hoc petitur.' Viris quidem magnis interdum quædam exciderunt, quae, si ad severam legem exigantur, culpam et notam lascivien tis ingenii effugere non possunt. Non ignorant doctiores quid Dionysius Halicarnasseus in Thucydide, in Platone, in ipso Demosthene, ut alios præteream ; quid Seneca et alii apud Senecam in Ovidio; quid Quintilianus pluresque in Tullio notarint et animadverterint.

Sed hæc ipsis exci

derunt. Homines cum essent, humani nonnunquam aliquid i sunt, quamvis divinitate ingenii ceteros omnes ante cellerent. Nemo tam propitia Minerva natus est, ut nun

LECTORI.

.

15

quam dormitet. Sed declamatores et xax6%ΛΛοι sibi in his argutiis et ventosis acuminibus mirifice placent, et in illis captandis toti sunt. Quo audacius et ineptius aliquid sunt commenti, modo non sit dictum populariter, tanto magis sibi plaudunt. Nec immerito. Semper enim invenerunt suorum portentorum iratores, sed hoc tempore longe plurimos. Sæpe stupiditatem nostri sæculi sum ira tus, cum audivi a plurimis, et qui sibi videbantur valde sa pere, Casparis Barlæi carmina tanti fieri, ut cum optimis

veteribus poëtis compararetur, ab aliis anteferretur. Inge nio sane valuit Barlæus, et nullo suorum æqualium fuit

inferior. Sed ingenio nimium indulsit. Quantus enim in illo tumor; quantus optime sonantium verborum ubique inanis strepitus! Ausim sacramento contendere vix esse paginam, in epicis præsertim, in qua non aliquot versus reperiantur, sonori quidem, et aures implentes, sed non ani mum, si illum attendas. Nulla enim subest sententia.

Qui istis possunt capi, non possunt Virgilio, Catullo, Ho ratio delectari, aut virtutes eorum præstantiamque intelli

gere, nec dijudicare * quid distent æra lupinis.' Si enim nossent quam longe tumor abesset a sublimitate, nunquam hanc de Barlæo ferrent sententiam, qui fatetur ipse se non

excellentissimos ad imitandum poëtas sibi proposuisse, sed Claudianum, sui quidem temporis poëtam omnium præ stantissimum, sed sui temporis, quod ab aurea plurimum degenerarat antiquitate. Verum de his agendi locus erit aliquando commodior.

Muniendi autem sunt contra blan

dos istos errores adolescentes, in quorum manibus versatur Florus, et merito, quia meliorem non habent nondum imbuti rerum Romanarum cognitione, qui brevi compendio, tan quam in tabella quadam, ortum et processus Romanæ rei publicæ eis ostendat, præsertim cum vitia non una penset

virtute. Providendum igitur ne arripiant corrupta, et his innutriti non modo nunquam possint secernere a vitiosis sana, sed ne vitiosa sanis præferant. In temporum quoque motatione, et locorum situ, et rerum gestarum narratione non semel impegit iste scriptor, et satis quidem graviter; ut

16

J. G.

G R AEVIUS

cum Capuam annumerat urbibus Italiæ maritimis, cum Falernum et Massicum montem tanquam duos diversos

montes commemorat, cum unus idemque sit, et non pauca hujus farinæ alia, quæ ab iis, qui hunc scriptorem inter pretantur, sunt tironibus indicanda, ne falsa pro veris imbi bant. Alioquin animo non satis æquo fero supercilium nonnullorum hominum, qui in veteribus scriptoribus, iisque præstantissimis, et supra omnem ingenii aleam, ut sic di cam, evectis, notandis et vituperandis tam severi et inge niosi volunt videri, ut quicquid illorum superbo palato non respondet, damnent et jugulent. Nimirum, * ut videantur sapere, coelum vituperant.' At cum sine populi suffragio gerant ædilitatem, et nimis intelligendo nihil intelligant, vana et fastidiosa hæc edicta in republica literaria non plu ris fiunt, quam præficarum neniæ in funere censorio. Hunc præterea stultitiæ suæ fructum ferunt, ut quasi in ærarios referantur a veris censoribus, et eruditorum circulis suaves

dent sermones. Heroës illos jam dudum consecravit con sentiens omnium sæculorum iratio, et ab horum proca citate et petulantia vindicavit eos majestas nominis, im mortalibus parta meritis et virtutibus, quas isti, quæ est illorum imperitia, et bonarum artium jejunitas, ne quidem possunt intelligere. Sed in iis scriptoribus, qui a simplici rectoque dicendi genere deflexerunt, et aut sæculi aut in

genii vitio se ipsi depravarunt, meliorum tamen defectu, et propter alias dotes in scholis retinentur, coarguenda sunt a doctoribus corrupta, ne dulcibus vitiis adolescentes de cepti, minutas et pueriles sententias pro concinnis et argu tis; improbas et inverecundas, pro grandibus et magnificis; et frigidas ac aridas, pro subtilibus et Atticis appetant. Sed nimis diu te hic detineo, benigne lector. Paucis nunc accipe, quid in hac editione Flori præstiterimus. * * * Postea quam V. CI. Theodorus Ryckius melioris literaturæ Doctor Lugduni Batavorum celeberrimus, mihique amicis simus, copiam mihi fecit codicis membranacei, manu exa rati, non antiquissimi, sed tamen ex optimo descripti exem plari, cui rei argumento est illius convenientia cum omnium

17

LECTOR I.

totius Europæ vetustissimo et optimo codice Nazareo,

quem evolverunt olim Salmasius δ πάνυ et Gruterus, coepi illum cum editis comferre. Cum operæ pretium me capere sentirem, animus ferebat notarum non nihil calci subjicere,

quæ sub manu creverunt indies magis magisque, præsertim cum accederent excerpta trium Regiæ Parisiensis bibliothe cæ codicum, quos composuerat olim cum vulgatis exempla ribus Vir Eximius, Samuel Sciassius, ô vùv iv μαxaplou;, quæ mecum communicavit vir dignitate, ingenio, et doctrina re

condita in primis hujus sæculi conspicuus Markardus Gu dius, Serenissimo Cimbrorum Principi a consiliis, mihique longo multorum annorum usu conjunctissimus. Nicolaus D. F. Heinsius, quem et patris et sua cum in publicam tum in rem literariam merita supra laudem omnem dudum

extulerunt, duos mihi præbuit utendos Floros, pro maximis, quæ mihi cum eo sunt, amicitiæ necessitudinibus, quorum

unus Claudii Puteani nomen præferebat. Ejus liber primus cum veteri codice commissus erat.

Alterius duobus poste

rioribus libris non paucas Justi Lipsii emendationes ascrip serat sua manu Franciscus Nansius, quas ex magni illius hominis ore, cum Lugduni Batavorum hunc scriptorem exponeret publice, haat. Sed plus debet hæc editio summi illius viri et amici nostri Nicolai Heinsii ingenio, quam subsidiis quæ ex copiosissima et lectissima sua bibliotheca nobis suppeditavit. Nam pluribus in epistolis mecum egit de infinitis fere locis, et suas conjecturas et emendationes, plenas ingenii et doctrinæ ad me perscripsit, quas non potui non meis annotationibus, tanquam clavos late splendentes, intexere. His fruere, Lector, et vale.

Delph. et Var. Clas.

Flor.

B

DE

F L O R O,

EX GERARDI JOANNIS VOSSII, V. CL. DE HISTORICIS LATIN1S

LIB. I.

ExTREMis Trajani temporibus floruit L. Annæus Florus, qui Rerum Romanarum quatuor perscripsit libros. De ætate, quod dixi, satis apparet ex Præfatione operis, cum ait: * A Cæsare Augusto in sæculum nostrum sunt non multo minus anni ducenti: quibus inertia Cæsarum quasi

consenuit atque decoxit: nisi quod sub Trajano movet lacertos, et, præter spem omnium, senectus Imperii, quasi

reddita juventute, revirescit.' Viri eruditi quidam, eosque inter Jo. Camers, malunt movit pro movet. Nec diffiteor sic esse in quibusdam Mss. Sed rectum esse movet, ostendit,

tum quod antecedit, in sæculum nostrum ; tum quod sequitur, revirescit. Sed, inquiunt, Florus ab Augusto esse ad sua tempora ait annos prope cc. Ab Augusti autem principa tu, usque ad Trajani imperium, sunt anni tantum cxxiv.: sive, si putes ad excessum Trajani, anni erunt cxLiii. Sed

jam dudum mihi hæc meditata. Verum legendum puto apud Florum, anni cL. Nam quisquis Mss. Flori Codd. versa vit, scit quantopere in annis variet prologus iste. Nec ta men solius Trajani ævo arbitror vixisse, sed etiam Hadri

ani.

Plane enim idem videtur, cujus hosce in Hadrianum

versiculos, et in quem versus Hadriani Spartianus refert.

Julii Flori: “ Ego nolo Cæsar esse ; Ambulare per Britan nos; Scythicas pati pruinas.' Respondet Hadrian, * Ego

L. ANNAEI

FLORI VITA.

19

nolo Florus esse; Ambulare per tabernas; Latitare per popinas; Culices pati rotundos.' Quemque Annæum Flo rum Charisius vocat, et ex cujus ad Divum Hadrianum

epistola gemino in loco citat illa verba, * Poëmatis delec tor.'

Sane quod Poëmatis delectari se ait, id non abhorret

ab hujus compendii scriptore, quando stylus ejus est in historia declamatorius, ac Poëtico propior, adeo ut etiam hemistichia Virgilii profundat. Et tamen ea potissima est Flori nostri laus, quod scriptor est elegans, et disertus, et, si paucula exceperis, quæ frigidius dicta videntur, vere flo ridus.

Sed latæ est culpæ reus, quod in temporum ratione

usque adeo negligens sit; ita ut non possit non sæpius halu cinari, qui hunc ducem sequi velit. Valde autem falluntur, qui eum putant in historia sua epitomen nobis Livii dare voluisse. Siquidem crebro a Livio recedit. Nec facile dixerim, idemne an alius sit, qui singulorum fere Livii li

brorum argumenta reliquit, quæ hodie extant, etiam libro rum, qui deperierunt. Sed, ecce, de nomine etiam scripto ris litem movent viri eruditi. Scrupulum iis injicit, quod Lactant. Institut. Divin. lib. vii. Senecam appellet. Si quidem, inquiunt, antiquiorem hoc historico habemus nemi nem, qui populum Romanum diviserit per quatuor ætates. At Senecam ejus rei auctorem laudat is, quem diximus, Lactantius, his verbis: “ Non inscite Seneca Romanæ

urbis tempora distribuit in ætates. Primam enim dixit infantiam sub rege Romulo fuisse; a quo et genita, et quasi educata sit Roma: deinde pueritiam sub ceteris re gibus; a quibus et aucta sit, disciplinis pluribus institu

tisque formata: at vero, Tarquinio regnante, cum jam quasi adulta esse coepisset, servitium non tulisse; et rejecto superbæ dominationis jugo, maluisse legibus ob temperare, quam regibus: cumque esset adolescentia ejus fine Punici belli terminata, tum demum confirmatis vi

ribus coepisse juvenescere. Sublata enim Carthagine, quæ tam diu æmula imperii Romani fuit, manus suas in totum orbem terra marique porrexit: donec regibus cunctis et nationibus subjugatis, cum jam bellorum

20

L. ANNAEI

FLORI

materia deficeret, viribus suis male uteretur, quibus se ipsa confecit. Hæc fuit prima ejus senectus: cum bellis lace rata civilibus, atque intestino malo pressa, rursus ad regi men singularis imperii recidit, quasi ad alteram infantiam

revoluta.

Amissa enim libertate, quam, Bruto duce et

auctore, defenderat, ita consenuit, tanquam sustentare se

ipsa non valeret, nisi iculo regentium sustentaretur.' Hactenus Lactantius. Ea autem exscripsisse aiunt ex pro logo Flori; ubi hæc legas: “ Si quis ergo populum Roma num quasi hominem consideret, totamque ejus ætatem

percenseat, ut coeperit, utque adoleverit, ut quasi ad quen dam juventæ florem pervenerit, ut postea velut consenuerit; quatuor gradus processusque ejus inveniet. Prima ætas sub regibus ccL. per annos, quibus circum ipsam matrem

suam cum finitimis luctatus est. Hæc erit ejus infantia. Sequens a Bruto Collatinoque Consulibus, in Appium Claudium Quinctumque Fulvium Consules, cc. annos ha

bet: quibus Italiam subegit. Hoc fuit tempus viris ar misque incitatissimum.

Ideo quis adolescentiam dixerit.

Dehinc ad Cæsarem Augustum ccL. anni: quibus totum orbem pacavit. Hic jam ipsa juventa imperii, et quasi quædam robusta maturitas.

A Cæsare Augusto, in sæcu

lum nostrum, sunt non multo minus anni cc. quibus inertia Cæsarum quasi consenuit atque decoxit, nisi quod sub Trajano Principe movet lacertos, et, præter spem omnium, senectus imperii, quasi reddita juventute, revirescit.' Hæc Florus. Utrumque autem locum integre ascripsimus ut omnes videant, quam infirmo tibicine nitantur, qui ex Lac

tantio colligunt, scriptorem compendii illius, non Florum, sed Senecam, dici oportere. Aiunt, divisionem eam, cujus Lactantius Senecam laudat auctorem, apud Florum in pro logo legi. In quo manifestus eorum est error. Nam Se neca adolescentiam extendit usque ad finem ultimi belli

Punici: Florus duntaxat ad primum bellum Punicum. Ad hæc, Seneca incipit senectam a bello civili Pompeiano: Florus autem a principatu Augusti. Unde colligo, Florum quidem imitatum fuisse Senecam : aliter tamen, quam Se

VITA.

-

21

necam, divisisse. Atque eo magis arrisit Floro similitudo ea, quia non totam alteri deberet; sed esset, quod sibi vin dicaret. Sane toto ad eam opere respicit. Nempe suum cuique pulchrum, quod dici solet. Nec propterea negaro, Florum hunc fuisse ex Senecarum familia.

vocatur in plerisque veteribus libris.

Seneca enim

Adhæc Senecæ sunt

ex Annæa gente. At Florus, ut in plerisque libris Julius, ita Annæus in vett. vocatur libris, etiam antiqua ac principe, quam habeo, editione. Adhæc Hispanum fuisse, unde Se necæ domo erant, verisimile facit luculenta ejus terræ lau datio, quæ est lib. ii. 17. et lib. III. 22. Dictio quoque hanc domum sapit. Nam ea eloquentiæ et poësios laude inclyta. At dictio historici hujus, uti ante dictum, est di serta, et poëticæ propior. Immo opus ipsum vix aliud, quam declamatio est. Fortasse igitur Senecæ etiam no men fuit. Sed, ut hoc demus, non eo consequitur, haud aliter quam Senecam, vocari oportere. Nec enim facile adeo fides est deroganda multo maximæ parti librorum, et quidem melioris notæ, ubi Florus vocatur. Et quid pro hibet, quo minus, ut L. Annæi Senecæ Philosophi frater, non tantum L. Annæus Novatus dicebatur, sed etiam Ju

nius Gallio (quod nomen habuit postquam a Junio Gallione erat adoptatus); ita historicum hunc credamus, adoptione nomen mutasse, atque inde esse, quod idem dictus sit L. Annæus Seneca, et L. Annæus Florus, vel, ut in nonnullis libris legere est, Julius Florus ? Alius vero ab hoc est Julius Florus, vir itidem disertus, qui sub Tiberio vixit. De hoc ita M. Seneca Controv. xxv.

* ipse audivi Florum quendam, auditorem Latronis dicen tem, non apud Latronem: neque enim illi mos erat, quem

cumque audire declamantem. Declamabat ipse tantum, et aiebat, se non esse magistrum, sed exemplum. Nec ulli alii contigisse scio, quam apud Græcos, Nicetæ ; apud Romanos, Latroni; ut discipuli non audiri desiderarent, sed contenti essent audire.' Paulo post excerptum ex Flori declamatione ponit. De eodem, ut puto, sinulque fratris filio, sic Fabius lib. x. 3. * Qua de re memini narrasse mihi

22

L. ANNAEI FLORI VITA.

Julium Secundum, illum æqualem meum, atque, ut notum est, familiariter amatum, miræ facundiæ virum, infinitæ

tamen curæ, quid esset sibi a patruo dictum. Is fuit Ju lius Florus, in eloquentia Galliarum (quoniam ibi demum exercuit eam) princeps, alioqui inter paucos disertus, et dignus illa propinquitate. Is, cum Secundum, scholæ adhuc operam dantem, tristem forte vidisset, interrogavit, quæ causa frontis tam adductae; nec dissimulavit adoles cens, tertium jam diem esse, ex quo omni labore materiæ ad scribendum destinatæ non inveniret exordium: quo sibi

non præsens tantum dolor, sed etiam desperatio in posterum

fieret. Tum Florus arridens, Nunquid tu, inquit, melius dicere vis, quam potes ?' &c. Nec absurda sit conjectura, si quis opinetur, historicum eum, de quo fuse diximus, (modo is Julius Florus recte in libris quibusdam vocatur,) ex eadem

stirpe, immo fortasse filium fuisse aut nepotem Julii Flori, viri hujus diserti, de quo M. Seneca et Quintilianus lo quuntur. Sed hæc, et alia, quæ antea de Senecæ cogno mento diximus, incerta in medio relinquamus.

DE FLORO TESTIMONIA.

Justus Lipsius Elector. II. 5. Lucius Annæus Florus, (ita enim indigitare cum priscis libris malim quam Julium ; quoniam Hispana fuisse origine colligo, et, ni fallor, ex ipsa Senecarum gente:) is, inquam, Florus compendium non tam Livii, a quo sæpe dissentit, quam rerum Romanarum, scripsit: si quid mei judicii est, composite, diserte, eleganter. Subtilitas quidem et brevitas in eo sæpe mira; et sententiarum quædam gemmulæ cum judicio insertæ et veritate.

Joh. Isaacus Pontanus in Oratione Isagogica ad Florum. L. Annæum Florum Volaterranus Julium Florum Secun

dum maluit nominare: quod existimaret hunc esse eum Se

cundum, cujus amice meminit Fabius Quintilianus, qui et familiariter a se amatum eum addit, virum ut miræ facundiæ,

ita infinitæ curæ. Julii cognomen a patruo Julio Floro retinuisse idem conjicit: cujus quoque Quintilianus menti

onem facit, inter paucos disertum eum fuisse indicans, ut pote in eloquentia, quam in Galliis sub extremum exercuit, Galliarum principem. Quam de Floro opinionem, si Tra jani ævum, quo claruit et Quintilianus et Florus noster, respicimus, non abs re conjecisse Volaterranus censeri potest. Nisi quod duo obstare videantur. Prius est, ipse Quintilianus, qui non ut historicum aut inter historicos, sed ut oratorem et inter eloquentiæ laude florentes utrumque et

Julium Secundum et patruum ejus Florum concelebrat.

24

DE FLORO

Alterum est, codicum veterum scriptura,in quibus non Julius, sed L. Annæus Florus constanter indigitatur. Unde col ligendum doctiores voluerunt ex Hispania oriundum fuisse, et fortasse ex ipsa Annæorum, id est, Senecarum gente.

Quicquid horum sit, quod nos in medio relinquemus, illud interim ratum esto; egregium opus esse hos ejus quatuor rei Romanæ libros. Quos qui compendium Livii aut brevia rium faciunt, vel eo, præter cetera, redargui existimo, quod in iis a Livio sæpenumero abeat ac variet sententia. Potius totius imperii florentis tabulam appellabimus, cum præ sertim ipse in prologo suo fateatur se ad exemplum eorum, qui terrarum situs pingunt, in brevi quasi tabella universam imperii imaginem ac magnitudinem ob oculos posuisse. Ex Prologo Claudii Salmasii in L. A. Florum. Super auctore hujus elegantissimæ Epitomæ nihil nobis compertum est, quod viri docti non norint, atque ipsi pridem observarint; nec tam necesse est nos eum ignorare, quam bonis conjecturis, per quas si non verum elicere, falsa tamen

refutare possimus, inniti. Et, ut verum fateamur, facilius possumus invenire cujus non sit, quam cujus sit hoc opus :

si hoc invenire est, semper quærendo laborare. In qui busdam veteribus et manu exaratis libris quædam leguntur

sub prologi titulo, de Lucio Annæo Seneca, et Lucio Annæo Mela; quæ inepta et aliena esse facile omnes, qui legerunt, vident; quæ qualia sint ut sciamus, ita prologus incipit:

* Anno tertiodecimo Olympiadis Lucius Annæus Melas frater Senecæ et Gallionis bona Lucani poëtæ filii sui a Nerone promeruit.' Hæc verbatim descripta ex Hierony mo, et turpissimo mendo deformata. Legendum: anno tertio undecimæ Olympiadis supra ducentesimam. Hic autem Junius Gallio in vetustissimo codice Eusebii Palatinæ Bibliothecæ

vocatur Junius Annæus Gallio. Sed ut ad rem redeamus, hujus compendii non posse auctorem dici L. Annæum Senecam, aut L. Annæum Melam, plus satis clarum est. Veteres quidam libri, ut illius indicio cognoscimus, qui pro

TESTIMONIA.

25

logum sive argumentum concinnavit, nomen Flori ascriptum non habebant.

Sed in iis Lucii Annæi erat tantum mentio.

Ergo quisnam, inquit, horum libri hujus auctor sit, Lucius Annæus Seneca, an Lucius Annæus Mela, incertum facit communitas nominum Lucii et Annæi; nam Flori non est

ibi mentio. Cum in hujusmodi Codices incidisset Lactantius Firmianus, et Lucium tantum Annæum legisset, statim Se necam cogitavit, quod notiorem eo Lucium Annæum alium

non haberet, et ita imprudens nomen auctoris, quem citabat, male concepit vir doctissimus et disertissimus.

Illi enim

mea quidem sententia non leviter errant, qui non hunc auctorem nostrum, sed Senecam primum in iis scriptis, quæ ad nos non pervenerint, hanc Romanæ urbis temporum in ætates distributionem instituisse contendunt, neque alium in Lactantio debere intelligi quam Senecam ipsum philo sophum. Sic sane sibi persuasum habeant, dum aliis me persuadeant; ita enim ipsa paene verba Flori producit ille

sanctus Scriptor, ut, qui non hujus, sed alterius cujusdam auctoris ab eo verba produci existimet, meras nugas agat.

Sed per nos licet, illi judicio suo fruantur. Non hodie autem atque heri hos titulos, in quibus Flori nomen extat, exem plaribus a librariis fuisse inditos, vere mihi persuadeo. I,icet aliter sentire videam viros non mediocriter eruditos,

qui recentes esse xa) où xaxaiäς χειρὸς existimant. Sed unde ineptus illius prologi auctor, qui legitur in quibusdam vetustis exemplaribus, Flori nomen accepisset, si non ita

ut in vetustissimis, qui hodie extent Codicibus, Flori nomen adscriptum reperisset in illius ævi vetustis libris ? Qui cum dicat, * Nam Flori mon est ibi mentio,' codicem aliquem

antiquum et optimæ notae ab eo designari puto. Nazari anus liber, manuscriptorum omnium quibus usi sumus anti quissimus, ut quem ante octingentos annos scriptum esse

manifesta sit fides, quique bonitate superat agmen illud Codicum quibus adjutus est in hujus ἐγχειριδίου recensione optimus et doctissimus Vinetus, * Lucii Annæi Flori,' in titulo præfert. Non alius potest esse Florus quam ille qui Trajani et Hadriani temporibus floruit, qui in Epistola ad

26

DE FLORO

Hadrianum, cujus Epistolæ ter aut quater mentionem apud Charisium reperies, scribit se poëmatis delectari. Character autem istius historici compendii plane poëticus est, et ho minis in poëtis non infeliciter versati ; quamvis hoc parum probet, si non alia accederent. Et mirum Grammaticis tam

invisum fuisse hoc opus, ut nusquam aliquid ex eo ad tes timonium citent, cum et Solinum sæpius, qui longe post

tempora Annæi Flori vixit, ut alibi pluribus ostendemus, et alios non vetustiores aut meliores Solino, scriptis suis, ut locupletes et idoneos testes, advocent.

Sed quisquis est hic Lucius Annæus Florus, quem non tam ipse me nescire profiteor, quam aliis hoc ipsum profi tentibus assentiri me debere sentio; ad eum illustrandum nos opellam quoque, tenuem licet, haud ingratam tamen, con

tulimus, neque omnino, nisi fallor, inutilem. Quod si quis ingenio nostro tribuendum censet, nae is multum fallitur.

Hoc si esset, quid nobis reliqui facere potuerunt ad novam gloriolam ex hujus auctoris emendatione quærendam, viri summa eruditione, summo ingenio præditi, qui ante nos in hanc curam feliciter incubuere ? Sed illud verum est, viros

illos, et ingenio nos et eruditione superasse; nos item illos fato quodam et felicitate longe antecessisse, qui eos codices nacti sumus, ex quibus, quod illi nulla vi ingenii ipsa elicere potuerunt, facile eruimus. Neque ipsi sane fecissemus, si rem nobis in solo ingenio voluissemus esse positam. Sed hæc hactenus. Nunc ad ipsum auctorem accingamur. Ut rectius intelligantur, quæ hic Salmasius de Prologo in libris Flori Mss. disputat, e Vineti Castigationibus in Flo rum hæc adscribenda duxi. Apponam, quod post titu lum in membranaceis codicibus scriptum reperi. Incipit Prologus. Anno tertio decimo Olympiadis Lucius Anneus Melas frater Senecæ et Gallionis bona Lucani poëtæ filii sui a Nerone promeruit. Unde colligi potest Junium Gallionem

TESTIMONIA.

et Lucium Anneum Melam fratres fuisse.

97

At Marcum An

neum Lucanum poëtam Lucii Annei Melæ filium, ac per hoc aliorum duorum nepotem. Ergo quisnam horum libri

ejus auctor sit, an Lucius Anneus Seneca an Lucius An neus Melas, incertum facit communitas nominum Lucii et Annei.

Nam Flori non est ibi mentio.

Hæc de Floro judicia legebantur in Edit. Amsteloda mensi, et quibusdam præcedentibus; quibus Begerus se quentia addidit. Salmasius ad Spartiani Hadrianum cap. 16. * Florus elegantissimum illud Historiæ Romanæ Breviarium im perante Hadriano edidit.' Phil. Beroaldus in Literis ad Petrum Mariam Rubeum

Floro præmissis: “ Legendo pernoscas, quæ Romanus populus domi forisque per tot annos bella gesserit: per quos viros, quibusque artibus imperium pepererit, et partum auxerit, et auctum ad summum fastigium suismet viribus

everterit, et eversum per Augustum tandem Cæsarem sub limius erexerit. Quæ omnia L. Florus quatuor quasi epito matis ita scite collegit, ita enucleate distinxit, ita breviter enarravit, ut cuncta tanquam in illustri posita monumento intueri, et comprehendere facillime queas. Disertus est,

vehemens, distinctus, varius, brevis, concinnus, cum splen dore ac luce verborum.'

Christoph. Colerus in Epistola de studio Politico: * L. Annæi Flori Compendium rerum Romanarum magis, quam Breviarium Livii.

Tabulam enim dixeris haud absurde, in

qua imago totius reipublicæ Romanæ expressa. Ipse hoc nomen tribuit. Nihilo me hercule injucundius tersissimum illum libellum legas, quam Apellis tabulas intueare. Ita compositus, ita elegans est. Miror judicium, quod ubique cum subtilitate et brevitate sententiarum in tanto rerum acervo et varietate inserit.' Joh. Ludov. Vives de Tradend.

Disciplin. lib. v. * Habemus Flori Opusculum de Romana historia, quo nihil potest fingi in illo genere vel acutius vel lepidius.'

28

DE FLORO

Erycius Puteanus in Præfatione, quam suis Insubricae Historiæ libris præmisit: “ Florus Populi Romani facta a

Romulo ad Cæsarem Augustum pulcherrimo et simul ab solutissimo Enchiridio absolvit, cum aliquo fortasse molis damno, nullo veritatis.'

-

Balthasar Bonifacius in Excerptis de Rom. Historiæ Scriptoribus, cap. 17. * Florus acutus est et vehemens, sententiis præceptisque undique scatens: elegans idem, disertus, amoenus, et vere floridus.' Et paulo post: * Per spicuus est ac dilucidus Florus, si quis alius, quod ad ejus fieri maxime potuit, cum sibi multa paucis verbis com plectenda proponeret.' Christoph. Adam. Rupertus Observationibus in Florum ad Præfat. §. 1. cum quædam aliorum de Floro judicia pro tulisset, * His,' inquit, * accedo plane, nec quicquam in

dictione desidero, tanquam venusta et elegans non sit; sed in quavis historia locum habere, id vero negabo infra.' Idem lib. 1. 10. §. 8. * Flori dictio Poëticæ propior est, immo opus ipsum vix aliud, quam declamatio. Infra grandilo quentiam istam subsidere debet commentariorum simpli

citas.

At tanto excusatior Florus, quod post maxima

ingenia, Polybium, Sallustium, Livium, Dionysium (cum omnibus exploratis de posteritatisjudicio securus esset) res Romanas hoc ornatu vestivit.'

Hæc Floro a calumniis vindicando sufficere putat Begerus. Si calumniæ reus est Grævius, quod stylum Flori carpsit, ejusque errores quosdam in Historia notavit, non pos sunt absolvi ejusdem criminis plerique Viri Eruditissimi, quorum verba infra ponam. Augustinus de Civit. Dei, iii. 19. * Secundo autem bello Punico nimis longum est commemorare clades duorum Populorum, tam longe secum lateque pugnantium, ita ut his quoque fatentibus, qui non tam narrare bella Romana, quam Romanum imperium laudare instituerunt, similior victo fuerit ille, qui vicit.' Vid. Flor. ii. 6. 1. Sigonius in Judicio de Romanæ Historiae Scriptoribus:

TESTIMONIA.

29

* L. Flori, qui ejusdem Hadriani Imperatoris Principatu vixit, Historia rerum Roman. quatuor libris distincta, De clamatoris mihi, non Historici videtur. Dum singula bella descripsit in singulis ineptus est.' Scaliger ad Eusebii Chronicon num. M DccccLxiv. * Flo

rus argute ac rotunde more suo: * In Africa quoque.' Vid. iv. 2. Idem ibid. ad num. M DcccLxxv. * Florus reparoxoyi; poëtica drama amplificat: * D. Brutus aliquanto latius Gallæcos,' et quæ sequuntur II. 17.' Vinetus ad Flor. 11. 4. * Lege Historiæ veritatem apud Polybium. Multa namque poëtica hic homo interserit et miscet.*

-

Ger. J. Vossius Institut. Orator. vi. 4. 3. * Neque tan tum peccat, qui nimium hyperbolis indulget; verum etiam quisquis reparoxoyix poëtica rem amplificat. Fecit id Florus.

Nam quod simpliciter dixit Sex. Rufus: * Hispanias per D. Brutum obtinuimus, et usque ad Gades et Oceanum per venimus:' id ille inepte odum sic narrat, * D. Brutus,' &c. Vid. 11. 17. Scio quantopere hæc, et alia id genus, hodie adblandiantur non adolescentulis modo, sed nonnullis

quoque eorum, qui soli sapere et sibi et multis aliis viden tur. Sed neutiquam est dubitandum, quin ea putida sint, et xaxó/Aa : in quo qui minus mihi fidem habent, saltem credant literarum Principi Jos. Scaligero.' Ger. Vossius G. F. ad Vellei. Paterc. ii. 6. * Parum ac

curate, ut solet, historiam hanc persequitur Florus iii. 15.' Casp. Barthius Advers. xviii. 18. * Rem gestam omnem ex declamatoria Historia Flori ascribemus.'

Idem Advers. Lx. 6. * Florus non tam Historiam quan

dam, aut Compendium gestorum, quam victoriarum pæanem desaltavit, etiam in cladibus anquirens præconia sententio lis vibrandis, et erigendis infortuniis, malisque moribus in terstinguendis ex memoria.' Idem ad Claudian. de Laudib. Stilic. iii. 145.

* Florus

Panegyrista Historicus.'

Augustus Buchnerus de Commutata ratione dicendi, I. 2. * Neque enim illud Flori iv. 2. probem, cum * gemitum

30

DE

FLORO

maris' dixit; cum de Antonii navibus mira vastitate loque retur: * Castellorum et urbium specie, non sine gemitu

maris et labore ventorum ferebantur.' Itaque hoc inter illa fuerit, quæ eruditissimo Vossio lib. I. de Histor. Lat.

frigidius dicta ab eo videbantur. Idem ibid. cap. 11. Ac habet quidem plurima Historicorum Oratio cum Poëtis communia: unde Quintilianus * Historiam solutum quo

dammodo carmen appellat.' Lucianus quoque accuratissi mus censor, concedit Historico aliquando vento poëtico vehi.

Tamen illud Flori 1 v. 2.

* Castellorum et nrbium

specie....' nescio quomodo displicet, quasi affectatum nimis ac putide lasciviens, quo nomine ejus orationem alibi et ipse Scaliger reprehendit.' Rupertus ad Flori Prooem. princ. de Floro: “ Præterea in Historia caute legendus est, quod multos committat nunc

metachronismos, nunc prochronismos. Id non animadver sum Viros Doctissimos in errores multos conjecit, ut a me

im observabitur.' Idem ad Flor. i. 10. infin. * Esto, Wassenbergium Florum

expressisse ; quod quid erit aliud, quam Historiæ suæ fidem suspectam facere ? Nam, ut de Floro Barthius Advers. lib. Lx. verissime scribit: * non tam Historiam....'

Et ad Flor. I. 18. * Tumor poëticus, ad quem jure bonus Historicus erubesceret.'

Daniel Georg. Morhofius Polyhistoris Literarii iv. 13.

§. 6. * Dictionem Flori si spectes, ad ætatem ferream re ferendus videtur: adeo multa in illo sunt non tantum non

Latine, sed etiam stulte, dicta.

Est enim in illo nescio

quæ ventosa et panegyrica loquacitas, metaphoræ ineptæ et pueriles: ut adeo pessime faciant, quotquot ipsum ad latinitatem tironibus commendant.'

* Est tamen Historiæ Romanæ non inutile Compendium, cujus jacturam facilius ferremus, si Livium haberemus in tegrum.' Et paulo post de Præfatione Grævii : * Præmisit et luculentam Dissertationem de Flori stylo, in qua per totum Florum excerpit inepte ac affectate dicta, a quibus cavere sibi debeant, qui eum legunt.'

TESTIMONIA.

81

Idem in Dissertatione de Patavinitate Liviana cap. 7. * Quod si Ciceronianas translationes, inquit Robortellus, et eorum, qui eadem ætate vixerunt, conferas cum illis, qui postea scripsere jam labefactata ac corrupta Romanorum lingua, ob infusam peregrinitatem, videas multum discre pare, magisque capiere illis, quam his. Venustæ illæ sunt, pares ac convenientes rebus, notæ, aptæ, ac suaves, remque ob oculos ponunt, quasi præsentem intuearis: hæ horridæ, obsoletæ, et a rebus ignotis ductæ, dispares.' Vel in uno Floro luculentum ejus exemplum est, cujus translatis et argutiis, ut cetera sic satis proba, nihil interdum est ineptius, quod certissimum labefactati sermonis argumentum. Vide, quid de eo Censor harum rerum acerrimus, magnusque amicus noster, Grævius in Præfatione Commentarii sui doctissimi moneat.

Jacob. Perizonius Animadvers. Historic. cap. 2. p. 73. * Neque etiam de Floro plura addere nunc lubet, quando quidem ejus in hujuscemodi rebus oscitantiam im agnos cunt Interpretes, et multis nuper arguit Vir Eruditissimus meique studiosissimus Joh. Georg. Grævius, in præclara illa Præfatione, quam Editioni suæ præmisit.' Ibid. c. 7. p. 259. * Quod Florus de Æmiliano Scipione 11. 17. vel parum fideliter scripsit, vel declamatoria αύ£%αει laxius et benignius Scipionis gloriam victoriamque inter pretari voluit.'

Janus Broekhusius ad Propert. iii. 21. 26. * Ecce Florus quam secure ineptit, in hoc ipso Dioscurorum negotio ii. 12. §. 14. 15. * Eodem die, quo victus est Perses,' &c. O homi nem acutum, qui, unde quis venerit, tam perite conjectat ex solo anhelitu ! Tum quantæ sapientiæ est istud ejusdem

artificis lib. 1. cap. 11. §. 4. * Ea atrocitas fuit prælii.....' Nullus Milesiorum choragus tam superbe contemsit judicia posteritatis. Add. quæ ex eodem annotavi ad Flor. iv. 11.'

Petrus Burmannus ad Petronium cap. 123. sæpius poëtice, quam humane, loquens.'

* Florus

-----------

--* a/r- -

-

O C H Y P

E

----

E A N U R

B O.

o c e an u s

/ 4 /

c AN r Ab r 1 cv s/ ,

%;.

_

-

-

-

L.

ANNÆI

FLORI •

E P I TO M E

R E RU M

R O M A N A R U M. LIBER

I.*

PROOEMIUM.

Populus Romanus a rege Romulo in Cæsarem [§. 1. Augustum, septingentos* per annos, tantum operum pace belloque gessit, ut, si quis magnitudinem imperii cum annis -

•^•^•^•

1 Sic et Ms. Naz. Ryck. Mss. Vin. Ed. pr. Zeu. Blanc. Amstel. Duk. 1. 2. Sed L. Flori Ms. Duisb. Ed. Lips. 1. 2. 8. Par. Ven. Gryph. Stad. L. Annæi sive Flori sive Senecae Ed. Grut. Lugd. Freinsh. Vetst.—2 Incipit Lucii Annei Flori Epitona de Tito Livio qui historiam R. ab urbe condita scripsit Ms. Vim. historiographi rerum Romanarum Epithoma incipit Ed. Lips. 1. hystoriographi rerum Romanarum Epithoma incipit Ed. Lips. 3. rerum Romanarum Epitoma in cipit Ed. Lips. 2. Epitoma primum Ed. Par. gestorum Romanorum liber primus incipit Ed. Ven. Gestorum Romanorum epitomes liber primus. Prologus Ed. Gryph. Historiarum liber 1. Prologus Ed. Stad. Pont. rerum Romanarum liber primus Ed. Zeu. Blanc.—3 Ita Ms. Voss. 1. Regg. Fran. Ryck. Toll. Duisb. Pall. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pout. Freinsh. Blanc. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. Sed usque Caesarem Ed. pr. Grut. Zeu.Vetst. NOTAE

* Septingentos] Ut quidem ipse tempora disponit. Nam Regibus dat an-

gustum ducentos ponit; sed alii dis sentiunt. Et de his postea. A Roma

nos ducentos quinquaginta; ab his Condita, usque ad mortem Julii Cæ usque ad Appium Claudium, toti- saris amni sunt septingenti supra no dem: ab Appio Claudio usque ad Au- vem. Delph. et Vur. Clus. Flor. C

31

L. ANNAEI

FILORI

conferat, ætatem" ultra putet.* Ita late* per orbem [§. 2. terrarum arma circumtulit, ut qui res ejus legunt, non unius populi, sed generis humani facta3 discant. Nam* totº

laboribus periculisque jactatus" est, ut ad constituendum* ejus imperium contendisse' Virtus et7 Fortuna viderentur.** Quare cum9 præcipue hoc quoques operæ' pretium* [§. 3. * Ut si quis comparet magnitudinem Imperii cum annis, numeret plures anno ea aetate.

° Nam agitatus est tot laboribus et periculis, ut virtus et fortuna rideantur decertasse ad firmandum ejus Imperium. -

—4 Sic Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Pont. Freinsh. Fab. Blanc. Beg. Duk. 1. 2. Sed ita enim late Ed. Vin. Lugd. ita enim late ubi que Ms. Pal. 1. 2. Regg. Berol. Duisb. (sed in Regg. rò ubique scriptum erat post arma, non post late) Ed. Grut. Zeu. Vetst. ita enim ubique Ms. Pal. 2. Flor. Fran. Voss. 1. Ed. pr. ita enim utique Ms. Malliab. ita late ubique Ed. Amstel.—5 Sic et Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Freinshem. Zen. Fab. Vetst. Sed fcä Ed. Lips. i. fata Ms. Put. Scias. Suec. Voss. 1. Regg. Berol. Malliab. Duisb. Ed. pr. Blanc. Amstel. Beg. Duk. 1. 2.—6 Quod in laboribus Ms. Naz. tot in laboribus Ms. Voss. 3. Ab Ed. Beg. abest rò nam.—7 De fortuna Ms. Ryck. h. e. et fortuna: nam de isto in libro fere ubique scriptum erat pro et.—8 Sic Ms. Reg. F. Flor. Berol. Duisb. Ed. Lips. 2. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Grypb. Pont. Amstel. Duk. l. 2. Sed rideretur Ms. Voss. 2. 3. viderentur Ms. Malliab. videantur Ms. Reg. Fran. Voss. 1. Ed. Vin. Grut. Lngd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Beg. videatur Ed. Lips. 1. 3.—9 Cum si præcipue Ms. Naz. cum tam de si præcipue Ms. Ryck. In Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. et Par. est ubique cü. Ed. Blanc. cum præcipua quæ que operae, &c. Ed. Beg. quamvis præcipua quæque op. &c.—l Ita Mss. Vin. (in quorum tamen uno inter versus scriptum erat sicut cetera) Put. Scias. Naz. Voss. 1. 2. Fran. Sed hoc quoque, sicut cetera, operæ Ms. Ryck. reliquique Du keri, etiam Ed. pr. ILips. 1.2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2.—2 Precium Ed. Lips. NOTAE

* Ætatem] Ætas proprie pro tri ginta annis sumitur, hic vero pro tempore indefinito. * Nam] Alii legunt, jam, male; nam est transitio, et significat, autem, ut apud Plaut. in Aulularia, act. 1.

* Constituendum] Verti, firmandum, cum hoc referri debeat ad id quod dixit, * Laboribus periculisque jac

sc. 1. * Nam cur me miseram verbe

tuisset.

ras ?' Id est, Cur autem me mise ram verberas ? Aliquoties etiam

s Hoc quoque] Nempe, ut labori bus periculisque jactatus fuit, &c. [Delph. hoc quoque, sicut cetera, operæ, &c. sed] hæc verba [sicut cetera] a Floro nunquam scripta sunt, a Glos sario quodam addita, ut vocem * quo que' explicaret.

abundat. Plaut. * Nam quem ego as picio!' ^ Jactatus] Metaphora sumta a na vi undiquaque fluctibus agitata. Vir gil. ' Multum ille et terris jactatus et alto.'

tatus.'

* Contendisse] Verti, decertasse; quanquam et consensisse verti po Quod tamen idem est.

EPITOM.

3ö

PROOEMIU M.

sit cognoscere; tamen* quia ipsa sibi obstat magnitudo,

rerumque diversitas aciem intentionis abrumpit,* faciam quod solent, qui terrarum situs pingunt: in brevi quasi ta bellas totam ejus imaginem amplectar, nonnihil,* ut spero,

ad irationem7' principis populi collaturus, si pariter' atque insimul** universam magnitudinem ejus ostendero.* Si quis ergo populum Romanum quasi hominem [§. 4. consideret, totamque ejus9 ætatem percenseat, ut coeperit,'

utque adoleverit,'' ut quasi ad quendam juventæ** florem pervenerit, ut postea velut* consenuerit, quatuor* gradus processusques ejus inveniet. Prima ætas sub regibus [§. 5. fuit, prope ducentos" quinquaginta* per annos, quibus cir * Aliquid collaturus, ut spero, ut omnes mirentur Principem populum, si sul)jecero

oeulis universam ejus magnitudinem, ut ipsa se habet, et in unum.

-

* Complectaturque animo totam aetatem ejus, ut inceperit, ut creverit. -

1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique.—3 sigilatim in Ms. Ryck. sigillatim tamen Ms. Suec.—4 Sic Mss. Pall. Naz. scriptique et Edd. Dukeri omnes, etiam

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Fab. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. Sed obrumpit Mss. Vin. qnidam. Ed. Vin. Grut. Lugd. Vetst.—5 tabula Mss. Vin. quidam.— 6 nò nihil Ed. Par.—7 irationi Ed. Lips. 1. 2. 3. irationum Ed. Med. Par. irationem Ed. Ven. in irationem Ed. Gryph. Stad. Pont.—8 Ita conj. Salmasius, recepitque primns Freinshemius, et post eum, præter Græ vimm, Fabri filia, Dukerus. Sed atque in semet Ms. Ryck. Scias. et Dnkeri Edd. et Mss. omnes, præter Voss. 1. qui cum Mss. Vin. quibusdam habebat in semel. Etiam in Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Wetst. Beg. est atque in semet. In Ms. Reg. Q. erat in semet ipso.—9 Totamque aetatem Mss. Regg. Toll. Duisb. Ed. pr. totam ætatem Ms. Voss. 1. 2.—l ceperit Ed. Lips. 1. 2. 3. in quibus pro diplithongis ae et ae ubi que est simplex litera e: quod semel dixisse sufficiat.—2 Juventutis Mss. Regg. Malliab. Fran. Voss. 1. 2. juvente Ed. Par. 1.—3 Velut abest ab Ed. Beg.—4 Quattuor Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. ubique. Aberat a Ms. Vin. Ven. antiquissimo.—5 Progressusque Ms. Reg. F. Ed. Stad. Pont.—6 CCCC. Mss. quidam, Vin. Regg. Naz. Pal. 1. Ryck. Voss. 1. 2. 3. CC. Ms. Pal. 2. Duisb. Vim. Ed. pr. CCC. Mss. Vin. alii. CCL. Ms. Flor. Malliab. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. CCXLIII. Mss. Jord. ducentos XLIIII. Ms. Fran. NOTAE

1 irationem] Nota hic ive positum. 1 Pariter] Verti, ut ipsa se habet: nam est vis hujus vocis, quæ hic satis difficilis.

* Insimul] In unum ; quia supra

dixerat in brevi quasi tabella. ' Adoleverit] Adolesco est cresco,

* Juventae] Juventa apud optimos scriptores semper pro constituta æ tate ponitnr. n Prope ducentos] Sub Regibus si quis recte rationes putet, regnatum est per annos ducentos quadraginta tres, ut patet ex Eutropio.

3(}

L. ANNAEI

FLORI

cum ipsam matrem7 suam° cum finitimis luctatus est. Hæc erat* ejus infantia. Sequens a Bruto Collatinoque9 [§. 6. Consulibus, in Appium' Claudium,P Quinctum* Fulvium Consules, ducentos quinquaginta3 annos patet:* quibus Italiam subegit. Hoc* fuit tempus viris armisque° incita tissimum:7 ideo quis adolescentiam dixerit.* Dehinc9 [§. 7. ad Cæsarem Augustum'' ducenti'' anni, quibus totum or

bem* pacavit. Hæc* jam ipsa juventa* imperii, et quædam -•-•-•-•--*-

Ab Ms. Berol. aberant isti annorum numeri.—7 Circum ipsam cum ipsam Ms. Naz. circa ipsam m. s. Ms. Duisb. Berol. circum ipsam matrem Ms. Voss. 1.— 8 Sic Grævius. Sed Mss. et Edd. omnes, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Freinsh. Blanc. Beg. habent erit : quod revocavit Dukerus in utraqne Ed. sua.—9 Calatinoque Ed. Lips. 2. Conlatio que Mss. Vin.—1 Quintum Claudium Mss. Regg. Fran. Voss. 1. Apium Clau dium Ed. Lips. 2.—2 Quintü Ed. Lips. 1. Ven. Quintum Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Quinctumque Ed. Stad. Pont. Marcum Ed. Stad. marg.—3 CL. Ms. Pal. 1. Voss. 1. 2. 3. Regg. Ryck* Vin. CCL. Ms. Pal. 2. Toll. Duisb. Ed. Stad. Pont. CCLVI. Ms. Fran. per CCL. Ed. pr. CC. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—4 Habet Ed. Ald. Gryph. Stad. Pont. Beg.—5 Huic fuit Ed. Par.—6 Armis Ms. Ryck. Fran. armatis Ms. Voss. 1. sed alia manus emendarat armis. Beg. armis virisque.—7 exerci tatissimum Ed. Stad. Pont.—8 bn direrit Ed. Lips. 1. bene dixerit Ed. Lips. 2. 3.—9 Deinceps Mss. Vin. Ryck. Regg. Fram. Flor. deinde Ed. pr.—1 CC. anni Mss. Toll. Ed. Stad. marg. CL. anni Mss. Vin. Regg. Ryck. Voss. 1. 2. 3. CCL. anni Ms. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—2 Imperium Ms. Ryck.—3 Sic Ms. Ryck. Fran. Ed. Beg. Sed hic jam Mss. reliqui. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Dnk. 1. 2. haec, omisso τφ jam, Ed. Blanc.—4 Jurentas Mss. Regg. Be rol. Voss. 1. 2. jurentus Ms. Fran. Atque ab hoc quidem non minus, quam NOTAE

• Circum ipsam matrem suam] Sal masius omnino legendum vult, circum ipsas cunas, sed receptam lectionem tentare nil necesse est : est enim

imitatio Poëtica, atque ea perquam elegans. Nam infantes, qui, non ad huc pedibus firmi, longius a matre sua discedere non audent, circum ip sam solent ludere.

P In Appium Claudium] A Bruto et Collatino Coss. usque ad Appium Ciaudium et Quintum Fulvium anni

sunt ducenti supra triginta quatuor. Quibus Coss. contra Afros bellum

susceptum fuit, A. U. C. 477. Et in Sicilia contra eos pugnatum, et App.

Claudius de Afris et Rege Hierone triumphavit. * Ad Caesarem Augustum] Ab Appio Claudio et Quinto Fulvio Coss. usque ad mortem Cæsaris Augusti, anni sunt ducenti octoginta septem. De cessit enim

A. U. C. 764.

anno

decimoquarto post Christum natum. Tunc temporis totius fere orbis Roma potiebatur. * Ducenti] Certe in hocce numero error est, quem miror a nemine anim adversum. Ab Augusto enim usque ad Adrianum, sub quo noster scrip sit, anni sunt circiter 105. sed forte erratum est operarum qui 200. scrip

EpitoM. LI B. 1. cAP. 1.

37

quasis robusta maturitas. A Cæsare Augusto in [§. 8. sæculum nostrum* haud7 multo minus anni ducenti:* qui bus inertia Cæsarum quasi consenuit,9 atque decoxit;* nisi

quod' sub Trajano principe movet* lacertos,* et præter spem omnium senectus imperii, quasi reddita juventute, revirescit.3

CAP. I. DE ROMULO PR1MO ROMANORUM REG E. *

PRiMUs ille* et Urbis et Imperii conditor Romulus [§. 1. fuit, Marte' genitus, et Rhea Sylvia.* Hoc* de se [§. 2. .* Quibus annis populus Rom. veluti consenuit et consumsit rires suas per iner tiam Caesarum. -----

a Ms. Voss. 2. et Malliab., aberat rò ipsa.—5 Sic Ms. Naz. et Duk. plerique. Sed quasi quædam Mss. Duk. quidam ét Edd. vett. omnes, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Freinshem. Zeu.—6 In sec. n. Eg. Ven. in nostrum tempus Ms. Voss. 1.—7 Sic Ms. Ryck. Toll. Voss. Fram. Reg. Q.

Dnisb. Ed. pr.TVen. Sed aut Ms. Naz. Reg. F. Pal. 1. Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. sunt Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. non multo Ms. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—8 annis CC. Mss. Voss. 3. anni CC. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—9 insenuit Ms. Gud.—1 nisi sub

Ms. Fran.—2 Sic Mss. Dnk. plerique, etiam Edd. vett. in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont. Freinsliém. Zeu. Sed movit Ms. Naz. Voss. 3.

Ed. Stad. marg. Amstel. moreret Ms. Fram.—3 Reviresceret Ms. Fran.

* De Romulo...rege absunt ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Ab Ed. Fab. absunt tantum verba primo Romanorum rege. Ceterum numeri quoque Capp. in Edd. vett. ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. non habentur.—l Sic Mss. Duk. omnes, etiam duo illi Mss. antiquissimi Jordanis, quos Salmasius con suluit, item Ed. pr. Duk. 1. 2. Sed a Matre Ed. Ven. a Marte Ed. Lips. 1. 2. 3.

Med. Par. Gryph. Suad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—2 Silnia Ed. Lips. 2. Multi alii Silvii.—3 Hæc Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Sab. Ven. Junt. hec Ed.

Lips. 1. 3. In Ed. Med. Par. est reste (Med. Gryph. Stad. Pont. Vestæ) sacer dos gravida hoc conf. est, omissis verbis de se. Ed. Lugd. hoc de se Vestæ sacer dos, &c. Sed τὸ Vestae àberat a Mss. Vim. hoc sese Vestæ sac. gravidatam Ed. NOTAE

sere, cum iis datum fuisset 100. Et sic legendum puto. * Moret lacertos] Trajanus enim Ro mani Imperii, quod post Augustum defensum magis fuerat, quam nobili ter ampliatum, fines longe lateque diffudit. Tenuit usque ad Indiæ

dit anno Mundi 3108. ante Ch. Nat.

fines, et Mare Rubrum accessit.

ut, « Tune ille Æneas, quem Darda

Cap. 1. De Romulo] Romam condi

750. et regnavit annis 37. Illo de functo, per Senatores per annum unum regnatum fuit. • Ille] Nobilis, inclytus, famosus, significat; et ut in bonam, sic et in malam partem sumitur: in bonam, nio Anchisæ Alma Venus genuit

3S

L. ANNAEI

FLORI

sacerdos* gravida* confessa3 cst: nec mox fama dubitavit, cum Amulii° imperio abjectus in profluentem7 cum Remo fratre, non potuit extingui. Siquidem et Tiberinus** [§. 3. amnem? repressit:' et relictis catulis lupa secuta vagitum* uber ovit* infantibus, matremque se gessit.* Sic reper tos apud* arborem, regis5 pastor** tulit in casam, atque educavit. Alba' tunc erat Latio caput, Iuli opus: [§. 4.

nam Lavinium patris Æneæ contemserat. Ab his7 Amu lius jam bis septima* soboles* regnabat,* fratre pulso Nu • Ab isto Ænea Amulius regnabat jam decimus quartus nepos. ••••••••••••

Beg.—4 Graridata Jorn. Ab Ms. Voss. 1. aberat.—5 Confessa, omisso verbo Snbstantivo, Ed. Ven.—6 Amuli Ed. Par. 1.—7 In profluentem aberant a Ms. Fran.—8 Tyberinus Ed. Med. Gryph. Tyberius Ed. Par. Tuberinus Ed. Ven. Tiberius Ed. Lugd.—9 Agmen Ms. Pal. 2. Berol. Duisb. Ed. pr.—1 Repraessit Ed. Med. Ven.—2 Vagitum secuta, ordime inverso, Mss. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Pont. Zeu. Vetst. Amstel. Beg.— 3 Ubera orit Ms. Ryck. Berol. Flor. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. uberam morit Mss. Jord.—4 Cessit Ms. Naz. matrisque ges sit officium Jord.—5 Gregis Ms. Naz. Pal. 2. Gud. Pnt. Ryck. Voss. Fran. Toll. Duisb. Berol. Ed. pr. regii gregis Jord. Ed. Blanc. regius Ed. Beg.— 6 Pastor Faustulus Ms. Naz. Ryck. Flor. Berol. Duisb. Ernst. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Ald. etiam Jord. haud dubie e glossemate. In Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. est Faustnlus regis pastor.—7 Ab hoc Ed. Fab.—8 Sic Grævius e Jord. etiam Blanc. Sed nam VII. sobole Ms. Fran. jam NOTAE

Phrygii Simoëntis ad undam.'

Et

in lecto Crassus esset, et apud eum

alibi: * At non ille, satum quo te Sulpitius sederet.' Ubi, * apud eum,' mentiris, Achilles Talis in hoste fuit

Priamo.' Et in malam ut, * Et nunc ille Paris cum semiviro comitatu, Moeonia mentum mitra crinemque madentem Subnixus, rapto potitur.'

nil aliud est quam juxta eum.

e Regis pastor] Melius multo si le gatur regius pastor.

f Alba] Æneas, finito bello adver sus Turnum, Rutulorum Regem, et ° Sacerdos] Rhea Sylvia Numitoris victor, Lavinium ex nomine uxoris, filia, quæ Vestæ sacerdotio præfecta; cui Laviniæ nomen erat, urbem con ideo Sacerdotem vocat.

* Tiberinus] Hic Tiberinus est flu

minis Deus. Sic Virgil. * Cunctatur et amnis Rauca sonans, revocatque pedem Tiberinus ab alto.' Et alibi: * Huic Dens ipse loci fluvio Tiberinus amoeno Popnleas inter senior se attol lere frondes Visus.'

* Apud] Juxta significat. Cicero de Orator. lib. ii. * Cum etiam tum

didit; qui cum mortuus esset, in lo cum ejus Ascanius filius successit, qui, Lavinio relicto, Albam longam exci tavit, quæ trecentos per annos caput

regni fuit. Post quos Romulus Ro mam condidit, quæ non tantum Ita liæ, sed et fere totius orbis terrarum caput et domina fuit. s Bis septima] Amulius ab Aenea decimaquarta soboles est ; hujus ge

EpitoM. LI B. I. CAP. 1.

89

mitore, cujus ex filia Romulus.9 Igitur statim'° prima [§. 5. juventæ'' face, patruum Amulium'* ab arce" deturbat, avum reponit.* Ipse fluminis amator, et montium, apud quos' erat educatus, moenia novæ urbis* agitabat.'* Gemini erant:[§.6. uter auspicaretur, et regeret, adhibere placuit Deos.**** Re mus'* montem Aventinum, hic Palatinum'° occupat.'7 Prior ille'* sex vultures,'9 hic postea, sed duodecim*° videt.'

Sic

victor augurio' urbem excitat," plenus spei, bellatricem [§. 7. * Igitur statim primo aestu juventae pellit patruum Amulium regno, et restituit avum Numitorem.

* Meditabatur maemia novae urbis.

* Erant gemelli, ideo Deos consuluere, uter inciperet et susciperet regnum prior. ••••••••••••

septima sobole Mss. Vin. Duk. Edd. vett. omnes, in his Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. jam septimus sobole Ed. pr. jam bis septima sobole Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Duk. 1. 2. jam septima soboles Ed. Lips. 1. Beg.—9 Romu lus et Remus Ms. Voss. 3.—10 Statim aberat a Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont.— 11 Juventutis Mss. Regg. juventatis Ms. Voss. 1. 2. juventutæ Ms. Ryck.— 12 Amulium Romulus ab arce Mss. Regg. Toll. Ryck. Duisb. Voss. 2. 3.— 13 Agitat Ed. Beg.—14 Sic post Stad. Pont. Grævius rescripsit e Jordane, quem secutus est in suo exemplo Blanc. Beg. Sed adhibuere piacula Mss. et Edd. Duk. omnes, in his Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2. adhibue piacula Ed. Lips. 1. adhibentur pia cula Ms. Fran.—15 Rhemus Ed. Lips. 2. ubique.—16 Palatium Mss. Vin. Fran. Ed. Grut. Vetst. Amstel. pallatinù Ed. Lips. 1. 2. 3.—17 Occupavit Mss. Regg. Flor. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven.Junt. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—18 illic Ed. Ven.—19 Voltures Ms. Duisb.—20 XI. Ed. Pont.

operarum peccato.—l Ita Ms. Naz. et Ms. Jord. Ed. Fab. Beg. Sed ridit NOTAE

neris series sic se habet: AEneas, As

traxit originem, quod veteres nil nisi

canius, AEneas Sylvius, Latinns, Alba, Capetus, Capys, Calpetus, Tiberinus, Agrippa, Alladius, Aventinus, Pro cas, et Amulius. Qui omnes, modo addas Sylvium Ascanii fratrem, qui post eum regno præfuit, regnarunt per annos quadringeutos triginta quinque. * Ab arce] Arx im pro regno sumitur. Virgil. JEneid. iv. * Asca nione pater Romanas invidet arces?' ' Apud quos] * Apud' pro, in, multo elegantius; sic optimi quique scrip tores: Terentius, * apud forum ' pro

auspicato incipiebant. * Adhibere placuit Deos] [Delph. habet adhibuere piacula, omissa voce Deos.] Piaculum est crimem dignum piatione, vel sacrificium quo crimen hic vocem piacula, locum habere non. posse. Sunt qui legant oracula, bene. 1 Augurio] Augurium hic pro au spicio posuit. Nam augurium est, cum observatur garritus aut cantus avium, quas appellabant oscines, quod ore futura prædicerent ; anspi cium vero est, cum et avium pastu

in foro.

vel volatu futura notabantur.

1 Auspicaretur] Verti, inciperet ; au spicari enim est inchoare: et inde

bo &yetpeu- re{xm, 9epuéÀua èyelpeiv, mae

aliquod expiatur; unde manifestum est

m Ercitat] Sic Graeci utuntur ver

40

L. ANNAEI

FLORI

fore: ita illi* assuetæ* sanguine" et præda* aves pollice

bantur. Ad tutelam novæ urbis* sufficere vallum° [§. 8. videbatur:* cujus dum irridet7 angustias Remus, idque* increpat saltu,' dubium an jussu fratris, occisus est: prima certe victima fuit; munitionemque urbis novæ sanguine suo consecravit/ Imaginem urbis magis quam [§. 9. urbem fecerat: incolæ deerant.P Erat in proximo lucus:“

hunc Asylum facit:9 et statim'° mira vis hominum," Latini Tuscique'* pastores: quidam etiam'* transmarini ; Phry ges,' qui sub Ænea, Arcades,'** qui sub Evandro duce in fluxerant.

Ita ex variis quasi elementis congregavit cor

pus unum: populumque Romanum ipse fecit.* Res': [§. 10. * Quod dum Remus irridet angustissimum, et illud arguit saltu suo, &c.

/ Et dedicavit sanguine suo vallum, quod niuniebat notam urbem. Mss. et Edd. Duk. omnes, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Wetst. Duk. 1. 2.—2 Illæ Ms. Voss. 1.—3 Consueti

Ed. pr.—4 Sic Mss. Vin. et Duk. omnes, etiam Ed. pr. Med. Grut. Zeu. Fab. Vetst. Beg. Duk. 1. 2. Sed sanguis et pde Ed. Lips. 1. 3. sanguini et præ dæ Ed. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. sangüini et predé Ed. Lips. 2.—5 Urbius Ed. Ven.—6 Videbat Ms. Fran.—7 Inridet Ms. Fram.—8 Atqüe Ms. Fran. In Mss. Jord. erat cujus dum angustias increpat, saltu transilivit : sed in eorum altero ante rò saltu additum reperiebatur et. Mss. Vin. idque increpat: saltu dubium an jussu fratris occisus est.—9 Fecit Ed. Col. At in Gryph. est facit.— 10 Statim, omissa copula, Ed. Ven.—11 Vix omnium Ms. Voss. 1.—12 Tusco rumque Mss. Vin. Regg. Fran. Pal. 2. Ed. Stad. marg. Thuscique Ed. Vem.— 13 Et transmarini Ms.Tran. Ed. Lips. 1. 8. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. transmarini, omisso r® etiam, Ed. Lips. 2.—14 Archades Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—15 Rex erat Ms. Voss. 3.—16 Ludis ab NOTÆ

nia, fundamenta excitare. * Assuetæ sanguine] Sunt qui cre dant assuefacere, assuefieri, assue scere, nunquam sextum casum asci

scere, sed semper tertium ; at longe illi falluntnr.

• Vullum] Vallum dicitur ipsa mn

* Phryges] Eorum nepotes, qui post Trojæ excidium Æneam ducem comi tati fuerant.

• Arcades] Sub Fauno, quarto Ita liæ rege, Evamder ex urbe Arcadiæ, Pallanteo nomine, cum Arcadum

turba in Italiam appulit,a quibus Ar

nitio; et valli sunt pali, quibus in

cades isti erant orinndi.

terram defixis vallum munitur.

bem fecisse dicat: incolæ enim ur

* Ipse fecit] Non video, cur hic hæreant interpretes, et locum vitii suspicentur ; qui, si quisquam alius, planissimus est. * Ipse' enim bic su

bem constituunt, non muri. ' Lucus] Is inter Capitolium et

mitur, ut Græce aύτὸs ; et sensus ta lis est: Romulus solus corpus coëgit,

arcem erat.

quasi natura, quæ ex variis elemen

P Incolæ deerant] Et haec causa est, cur imaginem urbis potins quam ur

EPITOM. Lib. 1. cAP. 1.

41

erat unius ætatis; populus virorum.* Itaque matrimonia a finitimis petita: quia non impetrabantur, manu capta

sunt. Simulatis quippe ludis'° equestribus,'7 " virgines, quæ ad spectaculum venerant, præda fuere. Et haec** [§. 11. statim causa bellorum.

Pulsi fugatique'9 Veientes:" Cæ

ninensium*°* captum ac dirutum est' oppidum.* Spolia insuper opima' de rege Feretrio Jovi* manibus suis rex3

reportavit. Sabinis proditæ portæ per virginem: nec [§. 12. dolo:* sed puella* pretium5 rei, quam° gerebant in sinistris,* * Ista res poterat manere tantum per triginta annos ; nam populus constabat viris sine fœminis.

^ Tarpeia virgo prodidit portas Sabinis, non per fraudem ; illa enim petierat in pretium rei quam gerebat, quæ ferebant in sinistris, scuta scilicet. ••••••••••••

rat a Ms. Scias.—17 Æquestribus Ed. Med.—18 Sic Mss. Vin. Ed. Lugd. Sed praeda fuere, et statim Ms. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Pall. Voss. 1. 2. Ed. pr. Blanc. Amstel. Duk. 1. 2. præda fuere: hæc statim Mss. Jord. Ed. Beg. prædæ fuerunt, et haec statim Ms. Put. Prædæ erat etiam in Ms. Naz. Voss. 3. Ed. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. In Ed. Lips. 1. 2. 3. scrip tum est prede f. et hec statim.—19 Pulsi fugati Ms. Voss. 1. 2. Fran. pulsati fugati Ms. Reg. Q.—20 Norentes sabini caminensium Ms. Fran. Veientes. Genien sium Mss. Jord. Veientes Ceninesium Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. In Ven. Gryph. est Ceninensium. Ms. Berol. Venientes. C. Ed. Beg. Caeminenses.—1' Di rutum oppidum Ms. Ryck. Voss. 1. Fram. diruptum est oppidum Ed. Par.— 2 opidum Ed. Lips. 1. 3.—3 Reae aberat a Ms. Fram. Voss. 1.—4 puellam Ed. Ven.—5 precium Ed. Lips. 1. ubique. praecium Ed. Med. Par. ubique.—6 Sic Ms. Ryck. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Junt. Ald. Sed rei quâ Ed. Ven. rei quæ Mss. Vin. Regg. Toll. Voss. Duisb. Ed. pr. Sab. Grut. Lugd. NOTÆ

tis corpus congregat. • Ludis equestribus] Hi ludi con sualia dicebantur, quos in honorem Consi faciebant, qui Consus Neptu nus equester est: et tunc temporis equos et asinos coronabant, eosque otiari sinebant.

" Veientes] Italiæ populi, socii Fi dematibus.

* Carminensium] Cæninenses, populi in Latio.

* Spolia opima] Ea sunt, quæ Dux hostium Duci a se interfecto detrax

erat. Eorum tanta raritas fuit, ut trima tantum contigerint: prima quæ Romulus de Acrone, altera quæ Cossus Cornelius de Tolumnio, tertia

quæ Marcus Marcellus Jovi Feretrio de Viridomaro fixerunt.

* Feretrio Jovi] Jupiter Feretrius dictus fuit, quod illi spolia opima ferebant, vel a feriendo, quod ful mine feriat; vel quia dux ducem ense ferit. Propert. lib. iv. * Causa Feretri Omine quod certo dux ferit ense ducem: Seu quia victa suis hu meris hæc arma ferebant: Hinc Fe

retri dicta est ara superba Jovis.' • Nec dolo] Omnes alii, qui super hac re scripserunt, tradunt Tarpeiam virginem a Tatio auro corruptam fuisse ; a quorum sententia Noster discedit. Dicit enim illam portas prodidisse, non dolo, quippe quæ pe

42

L. ANNAEI

FLORI

petierat; dubium clypeos,7 an armillas. Illi ut et* fidem solverent, et ulciscerentur, clypeis obruere.* Ita [§. 13. issis9 intra'° moenia hostibus, atrox in ipso foro'' pug na, adeo ut** Romulus Jovem oraret, ut** foedam° suorum

fugam sisteret. Hinc** templum et Stator's Jupiter.*6 Tandem sævientibus'7* intervenere raptae** laceris [§. 14. comis.* Sic pax facta cum Tatio,'9 foedusque percussum: secutaque res mira dictu, ut relictis sedibus suis novam' in urbem hostes** demigrarent, et cum generis suis avitas* * Cum dubium esset, peteretne clypeos vel armillas; illi, ut et solrerent promissa, et sumerent pœnas ab illa, obruere eam scutis. ali *

-

Tandem cum furerent undique, raptae capillis is progressæ sunt in me

tttm.

-

-

Zeu._ Fab. Vetst. Dnk. 1. 2. rei quod Jord. rem, quam Ed. Beg.—7 Clipeos Ed. Lips. 1. 2. 3. Lngd. ubique. At clypeos Ed. Ven. Gryph. ubique.—8 Sic Ms. Naz. Ryck. Toll. Sed ut fidem, omisso r£ et, Ms. Pal. 1. 2. et Mss. Duk. reliqui omnes. Ed. pr. Beg. ut de fidem Ms. Voss. 3. h. e. et fidem: nam et in Ms. Ryck. de sæpissime, ut ante ostendi, scriptum erat pro et.—9 ad missis

Ed. Lips. 1. Ab Ed. Bég. abest r» iua.—io Sid Ms. Naz. Mss. Jord. Pal. i. 2. Toll. Ryck. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Fab. Duk. 1. 2. Sed ád marhia Mss. Vin. et Duk. reliqui. Ed. Stad. Grut.

Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Beg.—11 In ipso aditu Mss. Vin. Pal. 2. Ryck. Regg. Malliab. Voss. 2. 8. Ed. Stad. Grdt. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Beg. in ipso, omisso r£ foro, Ms. Fram. Voss.—12 Adeò Romulus Jord. et Ms. Naz.—

13 Fædam omisso r£ ut. Ed. Beg.—14 Ita Mss. Jord. Vin. Pal. 1. 2. et Duk. 9mnes ; etiam Ed. pr. Sed hic `Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—15 Sic quioque Mss. Vin. Sed templum tibi Stator Ms. Vatic. tem plum tibi statuam Ms. Fran. templum est Stator Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. tem plum est Statori Ed. Lips. 2. vén. templum esto, inquit Ed. Gryph. templum est et Stator Ed. Stad. Pont.—16 Juppiter Ed. Med. Jori Ed. Lips. 2.—17 Fune

ribus Jord. et Freculph.—18 Sabinæ captæ Ms. Voss. 3. e glossemate.— 19 Tacio Ed. Lips. 1. 2. 3.—1 Nore Ed. Lips. 3.—2 Hoste Mss. Jord.—3 Ari NOTÆ

tierat, quæ gerebant in sinistris, nempe clypeos, ut scilicet inermes a Romanis facile obrui possent. Hic locus vulgo male acceptus est; nec est quod quisquam per vocem, prodi tae, qua Florus usus est, intelligi ve lit eas insidiose et contra leges hos tibus traditas fuisse; nam verbum prodere significat etiam, in manus tradere, dare, aperire, quasi porro dare, unde fit prodere; res nota est. * Ut faedam] Delendum est ut ex genio Flori, sic infra locutus: * Hunc

rex sapientissimus statum Reipub. imposuit; juventus divisa per tribus, in equis et armis ad subita belli ex cubaret.”

c Tandem saerientibus] Verbum Poë ticum, Virgil. de Lupo, Æneid. lib. ix. * Ille asper et improbus ira Sævit in absentes.'

d Hostes] Et hæc cansa est cur dixit, * res mira dictu;' et miror cui dam in mentem venisse, ut germanam lectionem sollicitaret.

epitoM. Li b. 1. CA P. 1.

43

opes pro dote sociarent. Auctis brevi* viribus, hunc [§. 15. rex sapientissimus statum Reipublicæ imposuit: juventus* divisa* per tribus, in7 equis et armis,* ut9 ad subita belli'°* excubaret:' consilium Reipublicæ penes senes esset, qui ex auctoritate** Patres, ob ætatem'* Senatus vocabantur.'*

His ita ordinatis, repente, cum'4 concionem's haberet [§. 16. ante urbem,'° apud Capreæ'7 paludem,' e conspectu abla tus est. Discerptum* aliqui a senatu putant ob [§. 17. asperius ingenium : sed oborta'* tempestas* solisque de fectio.consecrationis speciem'9 præbuere:" cui mox [§. 18. * Vigilias ageret, ad subitos motus belli. * Sed cum repente tempestas orta esset, et sol defecisset, effecere quasi quandam consecrationem. ••••••••••••

tas aberat a Ms. Gud.—4 In brevi Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—5 Ut jurentus Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu.—6 Dispersa Mss. Vin. Ed. Stad. marg.—7 Ut in equis Ms. Fran. et in equis Mss. Pall.—8 et in armis Ms. Ryck. Naz. auctore Salmasio, Edd. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Wetst.—9 Sic Ms. Naz., auctore Salmasio; Jord. Freculph. et, ut Dukero videbatur, Mss. Regg. Malliab. Aberat rò ut a Mss. Pall. et Duk. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh.—10 sub ita bella Ms. Ryck. Naz. Jord. Toll. Duisb. Pal.T1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont. Beg. Duk. 1. 2. Sed subita belli erat in Mss. Vin. et Duk. ceteris.—11 Autoritate Ed. Lips. 2. Gryph. ubique : authoritate Ed. Ven. ubique.—12 Ab aetate Ed. Stad. Pont. e Jordane.—18 Vocabatur Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven.—14 Cum repente Ms. Naz. Pal. 1. 2. et Mss. Duk. exceptis Voss. itemque Ed. pr. Ber. Sab. Jnnt. Ald. cü repente Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph.—15 contionem Ed. Lips. 1. 2. 3. ubique. Atque sic Bongarsius quoque in Justino edidit e libris suis.—16 ante urbem aberant a Mss. Vin. Scias. Voss. 1. 2. Fram.—

17 Capræ paludem Ms. Pal. 1. 2. Naz. Vin. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Stad. Pont. Beg. Capræ paludes Mss. Vim. Jord.—18 aborta Ed. Lips. 1. 2. 3.—19 Specime NOTAE

* Subita belli] Florum ut Oratorem, vel Poëtam potius, quam ut histori rum soleo legere, ita ubiqne sublimis est et magnificus. * Subita belli,' pro subita bella. Sic Horat. dixit, * acuta

s Discerptum] De Romuli interitu alii alia scribunt. Sunt qui dicant interfectum a primoribus, et corpore in minutissima fragmenta dissecto, occulte sub vestibus asportatum. Alii

belli.'

veneno extinctum volunt. manu sua mortuum.

' Capreae paludem] Sic dicebatur ager juxta urbem. Nec est quod quis quam loco Capreæ, reponat Capræ. Capreæ dixit Ovid. Fast. lib. ii. * Est locus, antiqui Capreæ dixere palu dem. Forte viris illic, Romule, jura dabas.'

Et alii

b Oborta tempestas] Hoc eleganter describit Ovid. * Sol fugit et remo vent subeuntia nubila coelum, Et gra

vis effusis decidit imber aquis ; Hinc tonat, hinc missis abrumpitur igni bus æther; Fit fuga, Rex patriis as

44

L. ANNAEI

FLO R I

Julius Proculus fidem fecit, visum a se Romulum affir

mans, augustiore*° forma,' quam fuisset: mandare præter ea, ut se pro numine] acciperent: Quirinum in coelo' vo

cari placitum Diis. Ita gentium Roma potiretur.** CAP. II. DE

NUMA

POMPILIO.

SUccfdit* Romulo Numa* Pompilius: quem [§. 1. Curibus* * Sabinis agentem,° ultro petivere,*7 ob inclytam* viri religionem. Ille sacra, et cæremonias,9 omnemque [§. 2. * Cui mox consecrationi Julius Proculus auctor fuit, ut omnes adhiberent fidem, jurans se vidisse Romulum forma augustiore quam fuisset antea; qui præterea mandabat eis, ut colerent se pro numine ; se rero vocatum Quirinum in Caelo, et Deos decrevisse, ut Roma regeret totum orbem terrarum. * Quem Romani peticere sponte sua, cum vitam ageret Curibus Salinis. -•-•--

Ed. Lips. 2.—20 Augustiorem Ms. Reg. F.—1 Sic Ms. Naz. Voss. 2. Fran. Ed. Ber. Sab. Junt. Ald. reliqui. Sed caelo Mss. Duk. ceteri, Pal. 2. Ed. pr.— 2 Sic Ms. Pal. 1. Ryck. Toll. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Sed vocari placitum desistat. gentium Roma Ms. Voss. 1. 2. (in quo manus prima scripserat pateretur, quod ipsum erat in Naz.) Reg. F a prima manu. vocari placitum, et ut gentium R. pot. Ms. Pal. 2. auctore Salmasio: nam Gru terus quidem habet, voc. plac. et omnium g. R. p. Porro vocari plac. de his ita g. R. pat. Ms. Naz. vocari plac. Diis ut g. R. potir. Mss. Vin. Duisb. Voss. 3. Jord. Ed. Junt. Ald. Grut. Zeu. Fab. Vetst. voc. plac. Diis gentium R. pot. Ms. Reg. F a manu sec. vocari plac. sic gent. R. p. Ms. Reg. Q. in carlo rocari: placitum Diis ita, gent. R. p. Ed. Duk. 1. 2. placitum Diis: ita gentium imperio Roma potiretur Ed. Gryph. Stad. Pont. in cælo vocari : placitum Diis, ut gen tium imperio Roma potiretur Ed. Lugd. s Successit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—4 Num ma Ed. Med.—5 Curribus Ed. Lips. 2.—6 Degentem Ms. Voss. 3. e glossemate. —7 petirerunt Mss. Regg. Naz. Flor. Fran. Malliab.—8 inclitam Ed. Lips. 1. 2. 3. ubique. Sed inclytam Ed. Med. Ven. Gryph. Lugd. Pont. ubique.—9 caeri NOTÆ

tra petebat equis.' Integros versus descripsi, ut mihi viam facerent ad antiquam lectionem Virgilio resti tuendam, apud quem hodie male le gitur, Æneid. lib. iii. * Ingeminant abrupti nubibus ignes.' Cum legen dum sit abruptis nubibus. Et sic lege

i Augustiore forma] Ovid. * Pul cher, et humano major, trabeaque de corus Romulus, in media visus adesse

rat Ovidius cum imitatus est.

CAP. 11. De Numa Pompilio] Reg num suscepit anno Mundi 3236. ante Ch. Nat. 712. regnavit annis 43. a Curibus] Cures, urbs in Sabinis.

Ete

nim nonne idem est, * æther abrumpi tur missis ignibus:' et, * ignes nubibus

abruptis ?' Res ipsa luce clarior.

via.'

J Pro numine] * Thura ferant, pla centque movum pia turba Quirinum.' Ovid.

EPiToM. LIB. I. CAP. 2.

45

cultum Deorum immortalium docuit: ille Pontifices,"

Augures, Salios,* ceteraque populi Romani sacerdotia;'°° annum quoque'' in duodecim menses, fastos dies* nefastos que** descripsit.** Ille Ancilia'** atque Palladium,' [§. 8. secreta quædam imperii pignora,* Janumque geminum,'** fidem pacis ac belli: in primis focum Vestæ' virginibus colendum dedit,° ut ad simulacrum'° coelestium siderum'7 * Ille dedit colenda Vestalibus Ancilia et Palladium, quæ erant quædam secreta pignora imperii; et Janum Geminum, in quo stabat pax et bellum; et in primis ignem Vestae. -----

monias Ms. Ryck. Berol. Malliab. Duisb. Fran. Voss. 2. 3. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. cerimonius Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven.—10 Ceterosque per sacerdotia Mss. Vin. Pall. Ryck. Berol. Malliab. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. (in quo tamen est sacerdotia) Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Städ. Pont. Freinsh. Duk. 1. 2. ceteraque per sacerdotia Ms. Naz. ceteraque sacerdotia Ms. Flor. Ed. Vim. Grnt. Lugd. Zeu. Fab. Vetst. Jord. Freculph.—11 Annumque Mss. Jord.—12 Fastos nefastosque Mss. Jord. fastos d. nephastosque Ed. Lips. 1. 2. 3. f. d. ne fastosque Ed. Par.—13 Descripsi Ed. Ven.—14 Ancylia Ed. Lips. 2. Gryph.—15 Bifrontem Jord.—16 Ad simili tudinem Ms. Fran. Voss. 3. Jord. Ed. Col. marg. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. ad simulachrum Ed. Par.—17 Syderum Ed. Med. Par. Ven. Gryph. NOTAE

* Pontifices] Quatuor Pontifices in stituit Numa, et augures totidem. * Salios] Martis Sacerdotes numero duodecim, qui certis diebus per ur

e Ancilia] Unum tantum e coelo delapsum, sed plura jussit fieri, si mili coelata figura, ut inqnit ille, ut deciperentur qui illud furari cupe

bem armati canentes cum tripudiis

rent.

et saltu discnrrebant.

f Palladium] Palladis simulacrum e coelo delapsum, in quo Imperii fides stabat. Illud Ulysses et Diomedes sustulerunt, et Æneas postea in Ita

° Ceteraque populi Romani sacerdo tia] In aliis cetera sacerdotia, vel cete rosque per sacerdotia ; ex quo Salma sius ingeniosissime, ceteraque P. R. sacerdotia. Nihil ego verius puto: ex duobus illis literis P. R. negligentes librarii fecerant per.

° Fastos dies] Fasti dies sunt, qui bus jus fatur, id est, dicitur ; et qui bus Prætoribus licebat hæc tria verba

proferre sine piaculo, Do, Dico, Ad dico. Nefasti vero quibus jus non fatur, nec tria verba licet profari Prætoribus.

Ovid. * Ille nefastus

erit, per quem tria verba silentur; Fastus erit per quem lege licebit agi.'

liam detulit.

s Pignora] Sic Ovid. * Imperii pig mora certa dabo,' de ancile. * Janum geminum] Cujus templum belli tempore patet, pacis vero clau sum est; et ideo pacis et belli fidem vocat. Dictus autem fuit geminus, a gemina facie, hac ortum, illa oc cidentem spectante. i Vestæ] Alii Saturni filiam, alii Jani uxorem Vestam dicunt, etVesta

nil aliud est qnam ignis. Ovid. * Nec tu aliud Vestam quam vivam intel lige flammam.' Illam Aeneas a Troja

46

L. ANNAEI

FLORI

custos imperii flamma'* vigilaret.*'9

Hæc omnia quasi

monitu Deæ Egeriæ,*° quo magis barbari' acciperent. Eo denique ferocem populum redegit, ut, quod vi* et [§. 4. injuria occupaverat, imperium, religione atque justitia** gubernaret.* CAP. III. DE

TULLO

HOSTI LIO.

Excipit* Pompilium Numam Tullus Hostilius: [§. 1. cui in* honorem virtutis regnum ultro datum.**

Hic om

nem militarem disciplinam, artemque bellandi condidit.* Itaque mirum in modum* exercitas juventute, provocare [§. 2. ausus Albanos, gravem* et diu principem* populum.* * Ut flamma custos imperii semper vigilaret ad similitudinem cælestium siderum. 4 Tandem redegit populum furentem ad id, ut ille populus, qui occupaverat im perium per rim et injuriam, idem regeret religione etjustitia. • Tullus Hostilius successor fuit Numæ Pompilio, qui accepit regnum a populo sine ambitione, in honorem virtutis.

^ Populum bellicosum et qui dominaverat diu. -

ubique.—18 Flama Mss. Toll.—19 Inrigilaret Ms. Jord.—20 Ægeriae Ed. Med. Par. Gryph.—21 Justicia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. et i. Ed. Beg. 1 Explicit Ed. Par. 2.—2 Cujus honorem Mss. Jord. in quibus eadem manus correxerat ob honorem.—3 Datur Ms. Gud. Voss. 3.—4 Immodum Ed. Lips. NOTAE

in Italiam detulit, * Vestamque po tentem, Æternumqne adytis effert penetralibus ignem.' 5 Barbari] Non dicit, barbari, pro Latini, quod quidam volunt. Ut apud Plaut. in Prolog. Asinariæ, Marcus vertit * barbare,' id est, Latine; sed barbari qui scilicet legibus adhuc,

nem; ergo legendum, ut qui ; Popu lum enim Romanum per vim et inju riam occue Imperium nimis ve

cæremoniis, nec Deorum cultu essent

a Condidit] Renovavit, restituit. b Grarem] Poëticas Flori locutio nes ubique notabis. Sic Horat. Per sas * graves' vocat. Od. 1. 2. * Au diet cives acuisse ferrum, Quo graves Persæ melins perirent:' ubi male commentator vetus qui infraenes ex plicat; sed pessime Cruquius, qui ab

assueti; et per hanc vocem causam reddidit, cur se apud eos Egeriæ monitu uti simularet.

* Quod vi] Quod vi et injuria hic dicitur, id ad Numam pertinere non potest, quem scilicet ultro petiverat Pop. Rom. ob inclytam viri religio

rum est.

Sic restituit hunc locum

Pater meus.

CAp. iii. De Tullo Hostilio] Regnum cepit anno Mundi 3279. ante Ch. Nat. 669. regnavit annis 32.

EPiToM. LI B. I. CAP. 3.

47

Sed cum pari robore frequentibus præliis utrique° [§. 3. comminuerentur, misso in compendium7 bello, Horatiis*

Curiatiisque,** tergeminis9 hinc atque inde fratribus, utrius que populi fata permissa'° sunt.* Anceps et pulchra'' [§. 4. contentio, exituque'* ipso mirabilis. Tribus quippe illinc' vulneratis, hinc* duobus occisis,* qui supererat'* Horatius, addito ad virtutem'* dolo, ut distraheret hostem, simulat

fugam: singulosque, prout sequi poterant," adortus'* ex superat.* Sic (rarum alias decus)'° unius manu'7 [§. 5. parta victoria est: quam ille mox parricidio foedavit.** Flentem circa se spolia'9 sponsi quidem, sed hostis, soro rem viderat: hunc tam immaturum' virginis amorem ultus*° * Sed cum utrique ferrent damna aequalia præliis frequentibus, ut facerent cito finem belli, uterque populus dedere fata sua Horatiis et Curiatiis, tribus frutribus er utraque parte. 4 Nam tribus Curiatiis vulneratis, duobus Horatiis occisis.

* Superat singulos aggressus, ut unusquisque poterat sequi. -------

1. 3. Par. imodum Ed. Med.—5 Sic et Ed. pr. Sed exercitata Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Col. Lugd.—6 Ita et Mss. Vim. Sed utrinque Ms. Scias. Ed. Med. Par. Ven. Gryph.—7 Imcompendium Ed. Lips. 1.—8 Sic et Ms. Naz. Sed Curatiisque Ms. Fran. Duisb. Voss. Ed. pr. Grnt. Lugd. Pont. Vetst.— 9 Sic Ed. Stad. Grut. Zeu. Freinsh. Fab. Vetst. Sed trigeminis Mss. et Edd. Duk. omnes; in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Beg. Duk. 1. 2.— 10 Ita Mss. Jord. Naz. Regg. Voss. Ed. Fab. Blanc. Beg. Duk. 1. 2. Sed commissa Ms. Pal. 1. 2. Fran. Toll. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zen. Vetst.—11 Sic et Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. ubique.—12 Exitusque Ed. Ven.—13 Superat Ed. Lips. 2.—14 Virtutes Ms. Pal. 2.—15 Adorsus Ms. Voss. 2. male. ad ortus Ed. Lips. 1.—16 Sic Mss. Pall. et Dnk. omnes, nisi quod in Duisb. et Fran. erat rarum al' decus. In Voss. 1. super alias scriptum erat aliis. Sed rarum alius decus Mss. Jord. rerum, simpliciter, Ed. pr. rarum Ed. Vem. Grut. Zeu. Vetst.—17 Manu Ed. Amstel. omisso rò unius.—18 Fedarit Ed. Med.— 19 Spolia circa se Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. Amstel. Beg. Duk. 1. 2.—20 Vultus NOTAE

armorum genere dictos putat, quippe qui ferreis laminis induerentur. Gra vis, nil aliud significat quam fortis, bellicosus, qui contemni non debet, qni virtutis suæ dedit specimina. • Diu Principem] Albani enim quin gentos fere per annos regnarunt. * Horatiis] A parte Romanorum. • Curiatiis] A parte Albanorum. ' Illinc] Ex Curiatiis.

s Hinc] Ex Horatiis.

b Prout sequi poterant] Bona lectio; male poterat in aliis Cod. scriptum est. Sic Aurel. Victor. * Unus Hora

tius quamvis integer, quia tribus im par erat, fugam simulavit, et singu los per intervalla, ut vulnerum dolor patiebatur insequentes, interfecit.' i Immaturum] Notandum * imma turum' posuisse, pro intemperatum.

48

'

L. ANNAEI FLORI

est ferro. Citavere' leges nefas: sed abstulit virtus parri cidam:*) et facinus intra* gloriam fuit/ Nec diu in [§. 6. fide* Albanus.

Nam Fidenate* * bello missi in auxilium

ex% foedere, medii inter duos7 expectavere fortunam.

Sed rex callidus, ubi inclinare*' socios ad hostem [§. 7. videt, tollit animos, quasi ipse mandasset.* Spes inde nos tris, metus hostibus. Sic fraus proditorum irrita fuit.

Itaque hoste victo, ruptorem foederis Metium? Fufe- [§. 8. tium,'° religatum inter duos currus,'' pernicibus* equis dis trahit: ** Albamque ipsam quamvis parentem," [§. 9. æmulam'* tamen, diruit,'* cum prius's omnes opes'° urbis, f Leges vocarere in jus illud nefandum facinus ; sed virtus ejus effecit, ut parri cidium ei remitteretur.

Et facinus constitit inter terminos gloriae.

* Sed cum rex callidus videt illos vergere ad hostes, erigit animos suorum mili twm, simulans se ita mandasse. ^ Velocibus.

Ed. Par. Ven.—1 Quod auderet Mss. Jord. Num orta lectio e glossemate τοῦ nefas?—2 Patricidâ Ed. Lips. 1. 3. parricidiam Ed. Ven.—3 Infra Jord. Ed. Lugd. Zeu. Beg.—4 Fide mansit Auanus Ms. Ryck. Pal. 2. Fran. Voss. 3. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Col. Stad. Lugd. Pont. fide permansit Albanus Ms. Reg. Q. fide perstat Albanus Ed. Jord. infide mäsit Al banus Ed. Lips. 1.—5 Fidenati Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. Fidennati Ed. Ven.-—6 Misit in auxilium et faedere Mss. Jord. Naz. misit in aurilium ex faedere Ms. Duisb. Ed. pr. misti in aur. ex f. Ms. Voss. 1. bello quos misit in aux. ex f. Ms. Reg. Q.—7 Interduos Ed. Lips. 1. Mox in eodem est exspectarere. Et sic ubique.—8 Subinclinare socios Ms. Naz. ubi sub incl. s. Ed. Beg. ubi inclinare se socios Ms. Pal. 1. Berol. Duisb. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Gryph. Stad. Pont. ubi incli mare etiam se suos Ms. Pal. 2.—9 Mettum Ms. Naz. et Mss. Jord. Metum Mss.

Vin. Voss. 2.—10 Sic Ms. Naz. Vin. Reg. F, Toll. Voss. 1. 2. Ed. Grut. Vetst. Beg. Duk. 1. 2. Sed Suffetium Ms. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Gryph. Suf fetum Ed. Med. Par. Ven. Sufetium Ms. Reg. Q, Ed. Fab. Fuffetium Ms. Ryck. Fusecium Ms. Fran. Sussecium Ms. Voss. 3.—11 Inter duos funes Ms. Pal. 1. inter duos currus funes Ms. Pal. 2. unde duplicem olim in libris lec tionem loci extitisse, nemo non videt.—12 Sic Ms. Naz. Mss. Jord. et Mss. atque Edd. Duk. omnes cum nostris. Sed distrahitur Ms. Pal. 1. distrarit Ed. Grut. Zeu. Vetst.—13 Emulam Ed. Ven.—14 Dirruit Ed. Lips. 1. 3.— 15 Prius: cum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. prius cum Ms. Toll. Duisb. Ed. Par. Ven. prius tamen Ms. Fran.—16 Opes omnes, ordine inverso, Ms. Fran.— NOTAE

i Parricidam] Pro parricidio.

belli experiretur ac sequeretur, qua

* Fidenate] Fidenates, populi in Latio, sexto ab urbe milliario dis-

re Tullus intellecta, magna voce ait, suo illud jussu Metium facere.

tantes.

Quare hostes territi victique sunt. a Parentem] Quippe ab Albæ re gibus Romæ conditor Romulus.

' Ubi inclinare] Metius enim aciem in collem subduxerat, ut fortunam

EPITOM. LI B. I. cAP. 4.

49

ipsumque populum Romam'7 transtulisset:** prorsus ut consanguinea civitas non periisse,'9 sed in suum corpus rediisse'9 rursus*° videretur. CAP. IV. DE ANCO MARCIO.*

ANcUs* deinde Marcius, nepos Pompilii,* pari* [§. 1. ingenio.* Hic5 igitur et moenia** muro amplexus est,7 [§. 2. et interfluentem* Urbi Tiberinum9 ponte'° commisit:** °

Ostiamque*** in ipso maris fluminisque confinio coloniam posuit:* jam tum'* videlicet præsagiens animo, futurum, ut

totius mundi opes et commeatus illo velut'* maritimo Urbis hospitio's reciperentur. • Qui erat similis ingenio Numae, aro suo.

* Et per pontem jumrit ripas Tiberis, qui fluebat intra Urbem, et condidit Ostiam Colonium in ipso concursu muris et fluminis. -

17 Romanum Ms. Naz. Ed. Grut. Vetst.—18 Transtulit Ms. Fran.—19 Peris

se....redisse Jord. Ms. Ryck. Fran. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. periisse....re disse Ed. Med. Par. Ven. perisse....rediisse Ed. Pont.—20 Russus Ed. Lips.

$;

rurssus Ed. Lips. 3. redisse r. v. Ms. Berol. rediisse videretur Ms.

eg. Q. 1 Martio Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. ubique.—2 Eneus Ed. Ven.—3 Nepos ex filia Pompilii Jord. et Freculph. et Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. nepos Pompilii ex filia Ed. Fab.—4 Pravo Jord.—5 hie aberat a Ms. Naz.—6 Maenia aberät a Ms. Burdigal.—7 Amplexus Ed. Freinshem. —8 Influentem urbi Mss. Jord.—9 Tiberim Ms. Fran. Ed. Stad. Pomt. Tibe rini Ms. Ryck. Tyberinum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—10 Ponti Ms. Naz.—11 Conjunàrit Ms. Flor. e glossemate, credo.—12 Hostiamque Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Hostiamque Ed. Par. Gryph.—13 Tunc Ed. Par.—14 Vel uti Ms. Ryck. Duisb. Fran. Voss. et Edd. Duk. omnes, etiam Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. Beg.—15 Hospicio Ed. Lips. 1. 2. 3. NOTAE

CAp. iv. De Anco Marcio] Regnare cœpit anno Mundi 3311. ante Ch. Nat. 637. regnavit annis 24. • Maenia] Ædificia, domos, insulas.

b Commisit] Ripas ponte conjunxit; committere enim, conjungere signifi Delph. et Var. Clas.

cat. Virgil. * Delphinum caudas utero commissa lnpornm.' Id est, habeus caudas commissas, conjunc tas, utero luporum. • Ostiam] Oppidum in Latio, ad Tiberis ostia.

Plor.

I)

I.. A N N AEI

FLORI

CAP. V. De TARQUiNio' PRisco.

TARQUIN1Us postea Priscus, quamvis transmarinæ [§. 1. originis, regnum ultro petens accipit* ob industriam atque elegantiam : quippe qui oriundus* Corintho,* Graecum in genium Italicis artibus miscuisset. Hic et senatus [§. 2.

majestatem numero ampliavit, et centuriis° tribus auxit,* quatenus* Attius* Navius° numerum augeri prohibebat, vir7 summus augurio. Quem rex in experimentum roga- [§. 3. vit, fierine* posset, quod ipse mente conceperat? Ille [§. 4.

rem expertus augurio, posse,3 respondit. * Atqui'° hoc,' in quit, * agitabam,'' an cotem illam secare novacula possem. »

Augur, * Potes'* ergo,' inquit; et secuit. Inde Romanis * Hic ampliarit majestatem Senatus numero Senatorum, et aurit Centurias tribus aliis Centuriis. -

1 Tarquini Ed. Ven.—2 Accepit Mss. Jord. Naz. Ryck. Regg. Voss. 1. Fran. Ed. Beg.— 3 Oriundum Ed. Par. 1. Abest ab Ed. pr.—4 Sic Mss. Jord. et Ms. Pal. l. Flor. Malliab. Voss. 1. 3. Reg. Q. Sed quatinus Ms. Ryck. Voss. 2. Reg. F. a prima manu : quamris Jord. Ms. Pal. 2. Berol. Duisb. Fran. et Reg. F. a manu correctrice ; Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Jnnt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—5 Actius Ms. Ryck. Duisb. Voss. 2. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Ancus Ms. Fran.—6 Naevius Ms. Pal. 1. 2. 3. Ed. Zeu. Nerius Mss. Vin. Ryck. Duisb. Ed. pr. Stad. Pont. Manius Ms. Fran.—7 Prohibebat summus Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Beg. prohibebat summisso Ed. Med. Par. prohiberet summus Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. prohibebatur summus Ms. Naz. Dukerus quidem in nullo Mss. suorum reperit rò cir. Sed erat tamen in eo quem Pighius ad A. U. 138. laudat. Est etiam apud Freculph. et in Mss. Jord.—8 Fieri ne Ed. Lips. 1. Par.—9 Posset Ed. Par. 1.—10 Atque Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—11 Agituram Mss. Jord. cogitabam Ms. Fran. quod glossema sapit: agitabant Ed. Ven.—12 Et augur, potes Mss. NOTAE

CAp. v. De Tarquinio Prisco] Anno Mundi 3335. ante Ch. Nat. 613. reg navit amnis 38.

* Corintho] Damarati Corinthii fi lius erat, ejus qui, Cypselli tyranni dem fugiens, in Etrnriam commigra vit: ipse Lucumo dictus, postea vero ab Urbe Tusciæ, Tarquiuiis nominc, Tarquiuius vocatus.

b Centuriis] Quod Florus de Senatu, Aurel. Victor de Equitibus dicit : * Centum patres in Curiam legit, qui minorum gentium sunt appellati, Equitum Centurias numero duplica vit, nomina mutare non potuit, Accii Navii auguris auctoritate deterritus, qui fidem artis suæ novacula et cote firmavit.'

EPiToM. LI B. 1. cAP. 5.

51

sacer auguratus.*'* Neque'* pace Tarquinius quam [§. 5. bello promtior.* Duodecim'** namque'° Tusciæ populos

frequentibus armis subegit. Inde'7 fasces, trabeae," [§. 6. curules,** annuli,'9' phaleræ,*°* paludamenta," praetexta;'' inde, quod* aureo* curru, quatuor equis triumphatur;"* togæ pictæ,] tunicæque palmatæ;5* omnia denique decora et insignia, quibus imperii dignitas eminet.“ * Ex eo augurium fuit sacrum Romanis. * Neque Tarquinius fuit ardentior in pace quam in bello. * Inde est, quod triumphatur quadrigis aureis. -------

Jord. augur, potes Ms. Reg. Q.—13 Auguriatus Ed. pr.—14 Náque Ed. Gryph. —15 XII. Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven.—16 Nanque Ed. Lips. 2. Gryph. ubi qne.—17 Et inde Ms. Ryck. Flor. Berol. Duisb. Voss. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—18 Currules Ed. Lips. 1. 3.—19 Sic Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. Stad. Reliqni anuli.—20 Fule Ed. Lips. 1. falerae Ed. Med. Par. falere Ed. Lips. 3.—17 Prætertæ Jord. Ed. Beg. Freculph.—2 Sic Ms. Naz. Sed indeque Jord. Mss. Pall. Flor. Berol. Duisb. Fram. Ed. pr. Med. Par. inde Ms. Malliab.—3 Aurato curru Ed. Stad. Pont. male, cum aureum di catur etiam id quod est auro obductum.—4 Triumphatur abest ab Ed. Par. 1. —5 Palnuutem Ed. Par. 1.—6 Sumta sunt add. Ed. Jord. et Freculph. NOTÆ

e Duodecim] Etrusci, sive Tnsci, a Græcis Tyrrheni dicti, intra Appemi num, mare infernm, et Tiberim Ma cramque amnes consederunt, duode eim urbibus totidemque principati bus inter se constitutis.

d Trabeae] Sunt vestes, quæ quas dam tanquam discolores pannorum trabes habebant. Suetonius inde ves timentis docet tria trabearum fuisse

genera, unum e sola purpura Diis consecratum, alterum e purpura et cocco, quo Augures. Ceterum, et ante Tarquinium Priscum Romæ in nsu fuit trabea, nempe Romuli tem pore. Virgil. Æneid. vii. * Ipse, Qui rinali trabea cinctuque Gabino Insig nis, reserat stridentia limina Consul.'

Ubi interpres, Quirinali Trabea, re gali veste, quali Romulus utebatur. e Curules] Erant sellæ eburneæ. ' Annuli] Annuli aurei insignia dig nitatis equestris.

s Phaleræ] Ornamenta, quæ equo

rum frontibus, maxillis, pectoribus ad speciem addebantur, iis ob rem bene gestam equites donabantur. b Paludamenta] Vestes purpura et cocco distinctæ, quibus induti Impe ratores ad bella proficiscuntur. 1 Prætexta] Vestis, cui purpnra prætexta est, hoc est, quæ purpuram in ora habet. Hac utebantur pueri usque ad annum decimum septimum, qui annus tyrocinii dicebatur. 1 Togae pictae] Triumphantium pe culiaris, ex splendidiore purpura, va riis Phrygiomiæ artis pigmentis, et variis iconibus ad extinam et inti

mam utramque frontem elegantissime descriptæ. * Tunicæ palmatæ] Triumphantium propriæ, ut togæ pictæ ex splendi diori purpura, ubique palmeis foliis ex auro prætexta, et qua in longum latumqne patet, eisdem foliis elegan tissime descripta, triumphantis cele bres victorias sua specie designanti bus.

55o

L.

-

ANNAEI

FLORI

CAP. VI. D E S E R V IO T U L LIO.

ServiUs Tullius deinceps gubernacula Urbis inva- [§. 1. dit. Nec obscuritas inhibuit, quamvis matre serva* creatum. Nam eximiam' indolem uxor Tarquinii Tanaquil libera

liter educaverat:* et clarum fore visa circa caput flamma** promiserat. Ergo inter Tarquinii mortem, annitente* [§. 2. regina, substitutus in locum regis, quasi ad* tempus,** reg num dolo partum sic egit* industrie,° ut jure adeptus videre • Igitur sub mortem regis substitutus est in locum ejus, quasi pro tempore, regina mitente. -

1 Ob eximiam Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu.—2 Educarat Ms. Ryck. Berol. Reg. F. Malliab. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 3. educararat Ms. Voss. 1. 2.—3 flama Ms. Flor. Berol. Duisb.—4 Ad mittete Ed. Lips. 1. ittente Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. adni tente Ed. Stad. Pont.—5 Sic Mss. et Edd. Duk. omnes, in his Lips. 1. 2. s. Med. Par. Ven. etiam Freculph. Sed quasi tempus Ms. Naz. quasi in tempus Ed. Fab. Amstel. Beg.—6 Sic etiam Jord. et Freculph. Sed industria Ms. NOTAE

CAP. vi. De Servio Tullio] Anno Mundi 3373. ante Ch. Nat. 575. reg navit annis 44.

• Matre serra] Non serva fuerat, sed Corniculo Latii oppido capto, et Servio Tullio, qui Princeps in illa Urbe fuerat, occiso, uxor ejus in hos tium potestatem venit, et ob unicam nobilitatem ab regina Romana ser vitio prohibita fuit, et Servium Tul lium in Prisci Tarquinii domo pepe rit, quem matris fortuna, quod scili cet capta patria in hostium manus venerit, ut serva natum crederent, fecit.

Vide Livium lib. i.

b Visa circa caput flamma] Semper monstrum istud magnum aliquid por tendebat. Sic Virgil. Æneid. ii. de Ascanio, * Ecce levis summo de ver tice visus Iuli Fundere lumem apex,

tactuque innoxia molli Lambere flam ma comas, et circum tempora pasci.' Et lib. vii. de Lavinia : * Visa (nefas) longis comprendere crinibus ignem,

Atque omnem ornatum flamma cre pitamte cremari : Id vero horrendum, ac visu miserabile ferri ; Namque fore illustrem fama fatisque canebant Ipsam, sed populo magnum porten dere bellum.'

• Quasi ad tempus] Quia vulnerato Tarquinio uxor * Tanaquil populum bono animo esse jubet; sopitum fuisse regem subito ictu, ferrum haud alte in corpus descendisse, jam ad se re diisse: inspectum vulnus absterso cruore: omnia salubria esse: confi

dere propediem ipsum eos visuros. Interim Servio Tullio jubere populum dicto audientem esse: eum jura red diturum, obiturumque alia regis mu nia.' Liv. Et hoc est, cur Noster eum substitutum in locum Regis, quasi in tempus, dicat. d Sic egit] Nota agere, pro i nistrare : sic capite sequenti, * sce lere partam potestatem non melius egit quam acquisierat.'

EpiToM. i.i b. I. CA p. 7.

tur.*

53

Ab hoc Populus Romanus relatus in censum,7* [§. 3.

digestus in classes,' curiis* * atque collegiis9° distributus: summaque regis solertia ita est ordinata'° respublica, ut omnia patrimonii, dignitatis, ætatis, artium, officiorumque'' discrimina in tabulas'* referrentur; ac si'3 maxima civitas minimæ'* domus diligentia contineretur. CAP. VII. DE TARQU 1 N io sU PER Bo.

PostREMUs omnium fuit regum Tarquinius, cui [§. 1. cognomen* Superbo' ex moribus** datum. Hic regnum [§. 2. * Et sic istrarit industrie regnum, quod acquisierat fraude, ut videretur •deptus jure. -.

Toll. Duisb. Ber. Fran. Pal. 1. Voss. 1. 2. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont. industriæ Ms. Ryck.—7 Incensum Ed. Par. In Ven. est relatus in classes, omissis verbis in censum digestus.— 8 Decuriis Jord. Freculph. Ed. Ald. centuriis Ed. Beg.—9 Colegiis Ed. Lips. 1. 3.—10 Exordina Ed. Lips. 1. exordinata Ed. Lips. 2. 3. exordinatam Ed. Ven.—ll Qffitiorum Ed. Lips. 3.—12 Tabulis Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Junt. Gryph. talibus Ed. Bér. Sab. Med. Par.—13 Ac sic Ms. Naz. Flor. Voss. 1. 2. Jord. Freculph. Ed. Fab. Beg.—14 Minime Ed. Par. 1. Ven.

1 Suberbo Ed. Par. 1. superbus Ed. Lips. 2. male.—2 Exmoribus Ed. Lips. NOTAE

* Relatus in censum] Sic Livius: *Censum instituit, rem saluberrimam tanto futuro Imperio, ex quo belli pacisque munia non viritim, ut antea, sed pro habitu pecuniarum fierent.' Census autem est, quo publicæ et privatæ omnium opes describebam tur; ante Servium per orbem terra rum incognitns. ' Classes] Populum Romanum in sex classes divisit Servius Tullius, quibus centum nonaginta tres centu riæ continebantur. lib. i.

Vide

Livium

5 Curiis] Triginta fuere curiæ a rege Romulo institutæ ; postea vero triginta quinque, quæ tamen triginta dicebantur, eadem ratione qua cen

tnmviri dicebantur, etsi revera essent centum et quinque capita. h Collegiis] Collegium est proprie collectus hominum, qui eandem ar tem tractant, ut Collegium Fabro rum, Collegium Mercatorum, Colle gium Sacerdotmm, &c. Collegia in stituisse Numam Plutarchus tradidit.

CAP. vii. De Tarquinio Superbo] An no Mundi 3417. ante Ch. Nat. 531.

regnavit anmis 25. • Cognomen] Cognomen est, quod nomini gentilitio subjungitur. * Ex moribus] Livius: * Cui cogno men Superbo facta indiderunt; quia socerum gener sepultura prohibuit, Romulum quoque insepultum periisse dictitans ; primoresque patrum, quos

54

L. ANNAEI

FLORI

avitum, quod a Servio tenebatur, rapere maluit, quam ex pectare, immissisque* in eum percussoribus, scelere partam* potestatem non melius egit,* quam acquisierat.** Nec [§. 3. abhorrebat moribus uxor Tullia, quæ, ut virum regem sa lutaret,° ° super7 cruentum patrem, vecta carpento, conster

natos* equos egit. Sed ipse in Senatum? cædibus,'° [§. 4.

in omnes** superbia, quæ** crudelitate gravior est bonis,'* grassatus,*** cum sævitiam jam's domi fatigasset, tandem in hostes conversus est.

Sic valida oppida in Latio [§. 5.

capta sunt, Ardea,* Ocriculum,'°' Gabii,* Suessa'7 Pome tia." Tum** quoque cruentus'9 in suos. Neque enim [§. 6. filium verberare dubitavit, ut simulanti transfugam' apud** hostes hinc fides esset.* Cui Gabiis,' ut voluerat, [§. 7. • Non melius istrarit regnum partuum scelere, quam acquisierat. * Ipse rero cum sacrisset in Senatumn cædibus, et in omnes superbia. * Ut cum transfugam esse simularet, hostes adhiberent fidem ei facile. -

1.—3 Immisisque Ed. Par. 1.—4 Partem Ed. Par. 1.—5 Adquaesierat Ms. Naz. acquiesierat Ed. Lips. 3.—6 Salutasset Ed. pr.—7 Supra Ms. Burdigal. Flor. Berol. Dnisb. Fran. Jord. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ven. Stad. Pont. Beg.— 8 Consternato Ed. Par. 1.—9 Insenatum Ed. Lips. 1.—10 In plebem rerberibus add. Jord.—11 Ois Ed. Med. omnis Ed. Par. Ven.—12 Quam Ed. Par.

Gryph. qua Ed. Med.—13 In bonos Ed. Par. 1. bonos Ed. Med. honos Ed. Gryph. bonos Ed. Col. in cujus tamen marg. Vulgata lectio posita est.— 14 Crassatus Ed. Ven.—15 Sic et Mss. Regg. Berol. Duisb. Voss. 1. 2. Fran.

Malliab. Jord. Sed saeriti jam Ms. Naz. sacritiam domi Ed. pr. Beg.—16 A cricolum Ms. Burdigal. Ocricolum Ms. Naz. Pal. 2. Regg. Voss. 2. Oricolum Ms. Ryck. Otricolum Ms. Duisb. otriculum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—17 Suessa : Pometia Ed. Lips. 1. 2. 3. Suessa : Pometiu Ed. Med. Par. 1. Suessa, Pomeria Ed. Par. 2. Gryph. Lugd.—18 Tu Ed. Med.—19 Cru NOTAE

Servii rebus favisse credebat, inter fecit.'

* Non melius egit] Vide supra, * regnum dolo partum sic egit indus trie,' &c.

d Ut rirum regem salutaret] Hoc contra historiæ fidem docet Florus, cum apud omnes in confesso sit Tul liam carpentum supra patrem egisse, cum jam virum suum regem salutas set : sed forsan legendum salutarat. • Ardea] Urbs octavo et decimo milliario ab Urbe distans. Eam Dau

ni Urbem vocat Virgil. Æneid. x. * Et patris antiquam Dauni defertur ad urbem.'

f Ocriculum] Urbs in Italia. s Gabii] Urbs in Latio, vigesimo ab Urbe milliario.

" Suessa Pometia] Volscorum in Campania caput. ' Simulanti transfugam] Composito, mt inquit Livius, transfugit Gábios, patris in se intolerabilem sævitiam conquerens.

5 Gabiis] Sunt qui reponunt Gabi

EPITOM. LI B. I. CAP. 7.

55

recepto,' atque* per nuntios consulenti, quid fieri vellet, eminentia* forte papaverum capita virgula excutiens,* cum

per hoc interficiendos esse principes intelligi vellet* (quæ superbia!)5 * sic respondit.* Tamen° de manubiis' [§. 8. captarum urbium templum erexit:'" quod cum inaugu

raretur,/" cedentibus7 ° ceteris Deis* (mira res dictu) resti tere Juventas9 et Terminus.P Placuit vatibus contu- [§. 9. macia'° numinum,'' siquidem firma omnia et æterna pol ° Qui cum receptus esset Gabiis, ut pater voluerat, et consuleret eum per nuntios quid vellet fieri, ille sic respondit: virga prostravit capita eminentia papaverum, quæ superbia ! cum per hoc rellet intelligi primores Urbis interficiendos esse. * Ererit tamen templum de præda urbium quas ceperat. / Quod cum consecraretur. ••••••••••••

entos Ed. Ven.—20 Aput Ed. Lips. 3.—1 Cui Gabios, ut voluerat, receptos Ms. Naz. cui a Gabiis, ut vol. recepto Ms. Voss. 1. 2. Ed. pr. quo a Gabiis, ut col. recepto Jord.—2 Et per Jord. Ms. Naz. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.— 3 Concutiens Ms. Malliab. decutiens Ms. Fran. earcussit Ms. Voss. 2. decussit

Ms. Voss. 8. Ed. Ven. Vin. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zen. Vetst.—4 Eminen tia....rellet aberant a Ms. Ryck.—5 Qua superbia Jord.—6 Tum Ed. pr.— 7 Cædentibus Ed. Med.—8 De his Ms. Naz. Diis Ms. Reg. Q. Malliab. Ryck. Fran. Ed. pr. In Ed. Par. vitiose est ceteris cedentibus caeteris.—9 Juventa Ms. Pal. 2. Voss. 3. Reg. F. Malliab. Ed. Gryph. jurentus Ms. Fran. Ed. Ven. Junt.—10 Contumatia Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. 2.—11 Nimium Ed. Med. NOTÆ

os, sed nil mutandum : neque enim se Gabiis recipere, minus probum quam Gabios. * Quæ superbia] Seu ira, seu odio, seu superbia insita ingenio, nullam vocem emisit. Livius. Ego vero pru dentiam potius quam superbiam vo caverim, quandoquidem huic murtio, quia dubiæ fidei videbatur, nil voce responsum est.

' Manubiis] Manubiæ sunt pecuniæ ex prædæ venditione collectæ. m Templum erexit] De templo Jo vis Capitolini loquitur ; quod cum Eutropius a Tarquinio Prisco inchoa tum scribat, pater meus legendum monuit, nbi de Superbo agit, non aedificarit, sed eraedificarit, id est, ab solvit. Quod firmatur ex Livio, qui sic libro primo scribit : * Inde ad ne gotia urbana animum convertit, quo rum erat primum, ut Jovis templum,

in monte Tarpeio, monumentnm regni sui nominisque relinqueret : Tarqui nios reges ambos, patrem vovisse, fi linm perfecisse.' n Inauguraretur] Ex profano sa crum fieret.

o Cedentibus] Qni Livium non le gerit certe scio hoc nullus intelliget: cesserunt Dii, quia eorum omnium sacellorum exaugurationes ise runt aves, et in Termini fano non ad

dixere. Quapropter restitit, et ejus sacellum inauguratum fuit, et omnia alia sacella diruta ; et hoc est, cur dicit Noster, cedentibus aliis. P Jurentus et Terminus] De Termi no tantum Livius.

Juventas autem

significabat Imperium Romanum quasi juventæ vigorem servaturum; Terminus vero, Imperium sine fine futnrum, et quod nec metas, nec tem pora mosset.

56

L. ANNAEI

FLORI

licebantur. Sed illud horrendum,'* quod molientibus* ædem'* in fundamentis'* humanum repertum est caput,* nec dubitavere cuncti, monstrum' pulcherrimum imperii sedem, caputque terrarum promittere. Tamdiu superbiam [§. 10.

regis Populus Romanus perpessus est, donec aberatºs libido: hanc ex liberis ejus importunitatem* tolerare'° non potuit.* Quorum cum alter ornatissimæ'7 foeminæ** Lucretiæ [§. 11. stuprum intulisset, matrona dedecus ferro expiavit. Im perium tum Regibus'° abrogatum.*° CAP. VIII. AN AC ePHALAEOSIS' DE SEPTEM

REGIBUS.

HÆc est prima ætas populi Romani, et quasi [§. 1. infantia, quam habuit sub regibus septem, quadam fatorum * Jacientibus fundamenta templi, in ipsis caput humanum repertum est. * Non potuit tolerare hanc tyrannidem eae liberis ejus. -------

Par.—12 Horrentius Mss. Jord. horrendius Edd. Jord. In Ven. pro illud est illum.—13 Sedem Mss. Vin. Naz. Ed. Sab. Med. Par. Ven. Jnnt. Ald. Gryph. A Ms. Duisb. aberat.—14 Infundamentis Ed. Lips. 1.—15 Oberat Ed. Par.— 16 Tollerare Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. 2.—17 Ornatissime Ed. Par.—18 Sic Ed. Med. ubique : reliqui feminæ.—19 Regi Mss. Regg. Fran. regis Ms. Flor.— 20 Abrogatum est Mss. Toll. l)uisb. Voss. 1. 2. Fran. Ryck. Ed. pr. NOTAE

* Molientibus] Extruentibus, Virgil. AEneid. 1. * Molirique arcem, et mani bus subvolvere saxa.' Lib. vii. * Ipse humili designat moenia fossa,Molitur que locum.' Et inde dictum est de moliri, id est destruere ; a quo ver bum nostrum, démolir.

* Monstrum] Recte: monstrum enim nil aliud est quam monitrum. Saepe usus Virgil. Æneid. 111. * Ut me comspexit venientem, et Troia circum Arma amens vidit, magnis ex territa monstris, Diriguit visu in me dio.'

Et lib. v. * Tam vero attonitæ

monstris raptaeque furore Concla mant.' Et paulo post: * Mene salis

placidi vnltum fluctusque quietos Ig norare jubes ? mene huic confidere monstro?' Et alibi. Quin et Cicero de Divinat. lib. 1. * Monstris inter

pretandis,' id est, momitris. Monstra autem a monstrando sic dicta. Cicero

ibidem: * Quia enim ostendunt, por tendunt, monstrant, prædicant os tenta, portenta, monstra, prodigia, dicuntur.'

• Importunitatem] Importunus pro prie est, qui alios non sinit quiescere: hic importunitas pro tyrannide sumi tur, ut capite sequenti * importuna dominatio.'

epitoM. Li b. I. cAP. 8.

57

industria, tam variis ingenio, ut Reipublicae ratio et utilitas postulabat. Nam quid Romulo ardentius?* tali opus [§. 2.

fuit, ut invaderet° regnum. Quid Numa religiosius ? [§. 3. ita res poposcit,* ut ferox* * populus Deorum metu mitiga retur.

Quid ille militiæ* artifex* Tullus ?3 bellatori- [§. 4.

bus viris quam necessarius,* ut acueret ratione* virtutem. Quid ædificator7 Ancus? ut Urbem colonia* extenderet,

ponte' jungeret, muros tueretur. Jam vero Tarquinii [§. 5. ornamenta* et insignia quantam principi populo addidc runt ex ipso habitu dignitatem ? Actus a Servio [§. 6. census quid effecit,* nisi ut ipsa se nosset9 Respublica ?

Postremo Superbi illius importuna dominatio' mon- [§. 7. nihil,'° immo vel plurimum'' profuit. Sic enim effectum est, • Quid Tullus ille conditor militiæ ? quantum fuit necessarius viris bellicosis. -----

1 Anacephaleosis Ed. Par.Ven.—2 Sic Ms. Berol. Ed. pr. Lips. 1.2.3. Ven. Grnt. Zeu. Fab. Vetst. Beg. Duk. 1. 2. Sed ita poposcit Ms. Pal. 2. Voss. 2. Malliab. In Ms. Reg. F aliena manus addiderat res. Ms. Reg. Q ita poscebat. Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont. talem res poposcit.—3 Ferus Ms. Fram. —4 Miliciae Ed. Lips. 1.—5 Tullus hostilib9 Ed. Lips. 2.—6 Ratione Ed. Ven. —7 Edificat Ed. Ven.—8 Efficit Ed. Ven. Gryph.—9 Sic Ms. Pal. 1. Reg. Q, Toll. Voss. 2. 3. Ed. pr. Sed noscet Ms. Pal. 2. Ryck. Duisb. Fran. Ed. Lips. 1.3. nosceret Ms. Reg. F, Voss. 1. Ed. Lips. 2. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Pont. Zeu. Vetst. noceret Ed. Ven.—10 Non nikil Ed. Par.—11 Immo plurinuum Ms. Ryck. Fran. Reg. Q. plurimum, MOTAE

* Nam quid Romulo ardentius] Cave fidem adhibeas iis, qui reponunt au-

quam affero contra eos, qui Barba rum, Romanum, vel Latinum expli

dentius : næ illi vim verbi ardentius

cant.

non capiunt: sic Virgil. Æneid. ix. * Saevit atrox Volscens, nec teli conspicit usquam Auctorem, nec quo se ardens immittere possit.' Et alibi virtutem ardentem vocat, * aut ar-

4 Artifex] Hic enim omnem mili tarem disciplinam, artemque bellandi condidit. • Colonia] Ostiam fecit Coloniam. * Ponte] Tiberimum ponte commi

dens evexit ad æthera virtus.*

sit.

b Inraderet] Sic Virgil. Æneid. ii. * Invadunt urbem somno vinoque sepultam.' Et lib. iii. * Vicinosque, ignare, paras invadere portus.' • Ut feror] Supra, capite secundo, * barbarum ' vocavit. Vide. Hinc etiam firmare poteris explicationem

s Muro] Moenia muro amplexus est. * Ornamenta] Fasces, trabeae, pha leræ, paludamenta, et alia : vide c. 5. ' Importuna dominutio] Tyrannidem significat, ut supra importunitas.

58

L. ANNAEI

FLORI

ut agitatus) injuriis populus cupiditate libertatis incen deretur.** CAP. IX. DE MUTATION E

R EI PUBLICAE.

IgitU R Bruto Collatinoque' ducibus et auctoribus, [§. 1. quibus ultionem sui moriens matrona mandaverat, populus Romanus ad vindicandum libertatis ac pudicitiæ* decus, quodam quasi instinctu Deorum concitatus,* regem repente* destituit, bona diripit,** agrum Marti" suo* consecrat, im perium in eosdem° libertatis suæ vindices transfert, mutato

tamen nomine“ et jure.7 * Quippe ex perpetuo* an- [§. 2. nuum placuit, ex singulari duplex, ne potestas solitudine' vel mora* corrumperetur: Consulesque appellavit pro re -

-

omisso et r$ immo, et r£ rel, Ms. Reg. F.—12 Incitaretur Ms. Fram. Ad calcem hujus Capitis in Ms. Ryck. legebantur haec: Finit liber primus et prinu aetas. Incipit liber secundus et prima (leg. secunda) artas populi Ro. 1 Collatioque Ed. Ven.—2 Pudicicie Ed. Lips. 1. 2. 3. In Ed. Lugd. vitiose scriptum est vindicanda.—3 Concitus Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.— 4 Derepente Ms. Voss. 3.—5 Diripuit Ed. Lips. 2. Ven.—6 Eusdem Ed. Med. —7 M. t. jure et nomine Jord. mut. t. nomine et judice Ms. Ryck. m. t. et jure et nomine Ed. Ald. Freinsh. Zeu. Duk. 1. 2. m. t. et nomine et judice Ms. Pal. 2.

Fran. Flor. Malliab. m. t. et judice et nomine Ms. Pal. 1. Toll. Duisb. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. m. t. et indice et nomine Mss. Vin. Voss. 2. 3. Ed. Ven. Junt. Grut. Lugd. Wetst. m. t. et nomine et numero Ms. Reg. Q, m. t. et nom. et jure Ed. Beg.—8 Erper NOTAE

} Agitatus] Virgil. Æneid. iii. * Et scelerum furiis agitatus Orestes.' Et lib. x. * Et furiis agitatus amor, et conscia virtus.'

CAp. ix. De mutatione Reipublicae] Bruto Collatinoque ducibus. Anno Mundi 3442. ante Ch. Nat. 506. ab urbe Cond. 245.

* Bona diripit] Diripienda Plebi data fuere, ut, a regia præda, spem in perpetuum cum his pacis amitteret.

b Agrum Marti] Ager Tarquiniorum, qui inter Urbem et Tiberim erat, consecratus Marti ; Martius deinde

vocatus fuit. e Suo] Suum vocat, quia Romulum Urbis conditorem genuerat. d Nomine] Quippe non Reges, sed Consules vocati fuere. • Jure] Mutata potestate, quam annuam tantum habebant, cum re ges habuissent perpetuam. f Solitudine] Consules duo hac cau sa creati sunt, ut si unus malus esse voluisset, alter eum, habens similem potestatem, coërceret. s Vel mora] Et placuit, me Impe rium longius quam annuum haberent, ne per diuturnitatem potestatis inso

EPITOM. I.IB. I. cAP. 9.

59

gibus, ut consulere se civibus suis debere meminissent. Tantumque libertatis novæ gaudium incesserat, ut [§. 8. vix mutati status fidem caperent ;* alterumque ex Consuli

bus, tantum ob nomen" et genus' regium, fascibus] abroga tis,9 Urbe dimitterent. Itaque substitutus Valerius'° [§. 4. Poplicola,'' ex summo'* studio annixus'* est ad augen

dam'* liberi populi majestatem. Nam et fasces ei pro con cione'* summisit,* et jus provocationis' adversus ipsos de dit, et ne specie'° arcis offenderet, eminentes ædes" suas in plana summisit.* Brutus vero favori'7 civium etiam** [§. 5. domus suæ clade et parricidio velificatus'9 est.* " Quippe • Ut rir credere possent statum mutatum.

* Et ne offenderet eum per similitudinem arcis, planas fecit aedes suas, quæ erant eminentes.

* Brutus rero commisit se fatori civium, etiam clade et parricidio domus suæ. -

petuo Ed.

Lips. 1.—9

Olrogatis Ms. Nam.—10

Horatius Mss. Jord.

et Mss. atque Edd. Duk. omnes ; nisi quod varie scriptum erat, Ora tius, Horuatius, Hortacius.

Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Horatius. Ed.

Vem. P. Valerius.—11 Sic Ms. Toll. Voss. 2. 3. Ed. Stad. Pont. Sed Publicola

Ms. Naz. Pall. Ryck. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. Fab. Blanc. Vetst. Beg. Puplicola Mss. Regg.—-12 Summo, omisso rj eæ, Jord. Ms. Flor. Duisb.

Fran. Ed. pr. Gryph. Stad. Pont. etiam summo Ms. Reg. Q. is summo Ed. Zeu.—13 Annisus Ms. Naz. Reg. Q, Fram. Voss. 1. 2. issus Ms. Pal. 1. annissus Ms. Berol. 1)nisb. anirus Ed. Ven.—14 Augendum Ms. Ryck.—15 Sic Ms. Vin. Jord. Ed. pr. Sed pro libera contione Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. pro libera concione Ed. Par. Gryph. pro concione plana Mss. Vim.—16 Species Jord.— 17 Favore Ed. Lips. 1. 2. 3. Stad. Lngd. Pont.—18 Eciam Ed. Lips. 1.—19 Vellificatus Ed. Lips. 1. 8. Med. Par. Ven. Gryph.—20 Liberos suos NOTAE sed civiles

dere, se minorem gerere. Cicero in

semper essent, qui se post annum sci rent futuros esse privatos. b Ob nomen] Quia Tarquinius vo

lentiores redderentur;

lib. de Claris Orat. * Cum enim in

cabatur.

i Et genus] Qnippe qui sorore Tar quinii Superbi genitus. 1 Fascibus] Ante Consules manipu lum fascium cum securibus a licto

ribus ferebatur, ut ostenderent levi

ora crimina fascibus, graviora securi esse animadvertenda.

* Fasces summisit] Inde summittere fasces alicui, usurpatum est pro, ce

maximis causis versatus esses, et cum tibi ætas nostra jam cederet, fasces que summitteret.' ' Jus provocationis] Legem tulit, ut a magistratibus ad populum provo care possent.

" Eminentes aedes] Quas habebat in summa Velia tutissimo loco, et ideo in suspicionem affectati regni venit. • Velificatus est] Velificari, meta phorice dicitur pro favere, studere : sic Cicero in orat. de lege agraria

00

I,.

A N N AEI

FLO RI

cum studere revocandis in urbem regibus liberos suos** comperisset, protraxit' in forum, et concione* media virgis cecidit,° et securi percussit, ut plane publicus parens in

locum liberorum adoptasse

sibi populum* videretur.

Liber jam hinc* populus Romanus prima adversus [§. 6. exteros? arma pro libertate corripuit; mox pro finibus;

deinde pro sociis; tum pro gloria* et imperio, lenti bus* assidue7 usquequaque finitimis: quippe cui pa- [§. 7. trii* soli gleba nulla, sed statim? hostile'° pomœrium,'' *

mediusque inter Latium et Tuscos,'* quasi in quodam bi vio collocatus, omnibus portis in hostem incurreret:**

donec quasi contagione quadam per singulos itum [§. 8. est: et, proximis quibusque correptis,'* totam Italiam sub se redegerunt.'* * Nam cum haberet nullam glebam soli patrii, et prima terra, quae erat ertr« muros, esset hostibus, positusque in medio Latii et Tusciae, reluti in quodam bicio, non posset egredi per ullam portam, quin obrius esset hostibus. -

rerocandis in urbem regibus Ms. Ryck. Regg. Toll. Dnisb. Berol. Ed. Beg. filios suos rer. in u. reg. Ms. Fran.—l Pertraxit Ms. Voss. 2.—2 Et in concione Ms. Flor. Fran. in concione Ms. Ryck. et contione Ed. Med. Par. Ven. ubique. —3 Sic Ed. pr. Sed populum Romani rider. Ed. Lips. 1. 2. 3. populum ro. vi deretur Ed. Med. Par. pop. Ro. rideretur Ed. Ven. Col. Stad. Lugd. Pont.— 4 Liber hinc jam Ms. Flor. liberjam, omisso tô hinc, Ms. Reg. Q. jam hine liber Ed. Amstel.—5 Sic Mss. et Edd. Duk. omnes, etiam Ven. Grut. Lugd.

Zeu. Amstel. Duk. 1. 2. præter Mss. Regg. Naz. Berol. in qnibus erat tum gloria ; ut Graevius quoque edidit, cujus exemplum operæ hic neglexerunt sequi. Atque sic est in Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. Freinsh. Fab. Blane.—6 Lacescentibus Ed. Lips. 2.—7 Assidua Ed. Pont.— 8 Sic Ms. Malliab. et conj. Salmasius. Sed cum patrii Mss. reliqui et Edd. Dnk. omnes, etiam Mss. Jord. et Pall. Ed. Med. Stad. Pont. Beg. cù patrii Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. cum patri Ed. Ven. cum patrii Ed. Gryph. Lugd. Zen. —9 Sic Ed. pr. Sed gebba n. esset Ed. Ven. gleba nulla sit sed statim Mss. Jord. Ryck. Pall. gleba nulla sit statim Ms. Voss. 3. nulla gleba sit, statim Ms. Naz. gleba nulla esset: sed Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—10 Hostile abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—11 Pome rium Ed. Ven. Gryph.—12 Thuscos Ed. Med. Par.— 13 Corruptis Ed. Lips. 1. Ven.—14 Sub se redigerent Ms. Reg. F. sub rege degeret Ms. Voss. 1. sub se redigeret Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. NOTAE

• Virgis cecidit] Mos erat damna tos virgis cædere, et postea securi

^ Pomoerium] Proprie pomoerinm est locus tam intra, quam extra urbis murum, hic vero est locus qui est ex

percutere.

tra.

P Adrersus erteros] Porsenam E truscorum Regem.

plices irrneret; sed άντις, obviam

dixit, * velificari honori suo.'

* Incurreret] Cave * incurreret' ex

v PitoM. LI B. I. cAP. 10.

G1

CAP. X. BelLUM ET RUscU M cU M R RG E poRSEN A.'

PUlsis ex Urbe regibus,* prima pro libertate arma [§. 1. corripuit.* * Nam Porsena* rex Etruscorum ingentibus copiis aderat, et Tarquinios* manu reducebat.* Hunc [§. 2. tamen, quamvis et armis, et fame urgeret, occupatoque Ja niculo* ipsis? Urbis faucibus incubaret,* sustinuit, repulit,7 novissime etiam tanta iratione perculit,* ut superior ul

tro* cum pæne victis amicitiæ9 foedera feriret. Tunc [§. 8. illa Romana prodigia'° atque miracula, Horatius,* Mucius," Cloelia:** qui'* nisi in annalibus forent, hodie fabulæ vide • Et reducebat Tarquinios cum erercitu. * Et occupato Janiculo obsideret ipsos aditus urbis. * Ad postremum tetigit illum tanta iratione. ••••••••••••

1 Bellum Ethruscum ciì rege Porsenna Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Gryph. Atqne

sic nomem hujus regis et Etruscorum ubique his in libris scriptum est. Etiam in Par. est Ethruscum. Ed. Stad. Zeu. Beg. b. E. et c. r. P.—2 Regni Ms. INaz. rrgnis Ms. Reg. F, Voss. 1. 2.—3 Corrupuit Ed. Lips. 2.—4 Porsennu Mss. Toll. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Ber. Sab. Par. Ven. Junt. Ald.

Beg.—5 Tarquinium Mss. Regg. Malliab.—6 Ipsius urbis Ms. Fran.—7 Rep pulit Ed. Ven.—8 Ultor Ed. Par. et deinde pene.—9 Amicicie Ed. Lips. 1. 2. 3.—10 Pericula Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—11 Mutius

Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. ubique.—12 Chlœlia Ed. Ven. ubi

que.—18 Sic Ms. Naz. Voss. 3. Regg. sed q Ms. Ryck.7 Ed. Ven. quæ Mss. et Edd. Duk. omnes. Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. NOTAE

iret. Gallice, par quelque porte qu'il sortit, il ne pouvoit qu'il ne rencontrât des ennemis.

CAp. x. Bellum Etruscum cum Rege Porsena] Anno Mundi 3444. ante Ch. Nat. 504. ab Urbe Cond. 247.

Coss. P. Valerio Poplicola, et M. Horatio Pulvillo.

• Corripuit] Quis corripuit ? Po pulns Romanus, qui superiori capite nominatur. Hinc ergo patet Florum libros suos uno tenore, non per capita, composuisse ; res per se loquitur, et muror memunem monuisse.

* Janiculo] Janiculum mons trans

Tiberim versus meridiem: ex hoc Ro

ma conspicua propter ejus altitudi nem, testatur Martial. * Hinc sep tem dominos videre montes, Et totam licet æstimare Romam.'

Nunc a fla

vis arenis mons aureus, et corrupto vocabulo Montorius appellatur. c Horatius] Horatius Cocles, sic nominatus quod in aliquo praelio ocu lum amiserat, pro ponte sublicio ste tit, et aciem hostium solus sustinuit, donec pons a tergo iuterrumperetur ;

quo interrupto armatus in Tiberim insiluit, et ad suos transnavit, * Rem ausus,' inquit Livius, * plus famæ ha

{}2

L. ANNAEI

FL0RI

rentur. Quippe Horatius'* Cocles postquam hostes [§. 4. undique instantes solus summovere non poterat, ponte re ciso'5 transnatat“ Tiberim,'7 nec arma dimittit. Mu- [§. 5.

cius'* Scævola'9° regem per insidias in castris ipsius*° ag greditur: sed ubi frustrato' circa purpuratum* ejus ictu te netur,** ardentibus focis injicit* manum,* terroremque ge

minats dolo.* * * Ut scias,' inquit, * quem virum* [§. 6. effugeris, idem trecenti juravimus;'7 cum interim (immane* * Sed ubi captus est, eluso ictu circa purpuratum. ----

Fab. Vetst. Duk. 1. 2. quæ in annalibus Ed. Med. Par.—14 Horratius Ed. Lips. 1.—15 Sic Mss. Voss. Fran. Malliab. Sed recisso Mss. Regg. Ryck. rescisso Ms. Flor. Berol. Duisb. Ed. pr. Ven. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.— 16 Tranatat Ms. Ryck. Berol. Duisb. Ed. pr.—17 Tyberim Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven. Gryph.— 18 Mutius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Mu tios Ed. Ven.—19 Scævula Ed. Stad. Pont.—20 Ejus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—1 Ita Ms. Naz. Pal. 1. Ryck. et Mss. Duk. omnes. Ed. pr. et Freculph. Sed frustratum Mss. Jord. Pal. 2. frus tratum....ictum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont.—2 Tuetur Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont.—3 Inicit Ms. Toll. Fran. Duisb. Naz. Berol. Pal. 1. Ed. pr. Med.—4 Manu Ed. Ven.—5 Ingeminat Ms. Pal. 1. Flor. Malliab.—6 Dolore Ed. Lips. 2.—7 Dukerus in suis Edd. locum hunc, auctoritate Gronovii avi (Observatt. 11. 25.), ita distinxit : Ut scias, inquit, quem rirum effugeris. Idem trecenti jurarimus. In Ed. Med. Par. pro virum est vir.—8 Interim mane Ed. Veu. haud dubie pro interimuane.— NOTAE

bituram ad posteros, quam fidei.' d Mucius Scærola] Mucius Cordus dicebatur, sed postea ob cladem dex træ, quam focis injecerat, Scævola

mentionem facit, sed id quasi verum tradit.

s Quem rirum] Hunc locum tenta vere multi, et suspectum habuere.

dictus, a Græco σκaìos, qui tantum

Quid enim ad æstimationem viri si

sinistra manu utitur.

trecenti, an plus minusve, idem jura vere ? Sed illi intelligendo faciunt, ut nihil intelligant? Sic intelligen dum puto ; Mucius trecentos illos se que quasi corpus unum considerat ;

* Purpuratum] Purpuratum, pro Rege, deceptus, occidit, Victor. Li vius scribam vocat : * Ubi in castra

Porsenæ venit Mucius, in confertissi ma turba prope regium tribunal con stitit: ibi cum stipendium forte mi

litibus daretur, et scriba cum rege sedens pari fere ornatu multa ageret, eum milites vulgo adirent, timens

sciscitari uter Porsena esset, ne ig norando regem semet ipse aperiret quis esset, quo temere traxit fortuna

facinus, scribam pro rege obtruncat.' ' Dolo] Dum scilicet simulat tre centos juravisse, Livius nullam doli

cum autem rex unum tantum vita

verit, perinde est ac si meminem evi tasset, cum supersint adhuc 300. idem facinus agitantes. Ut scias, inquit, quem virum effugeris, id est, ut scias te fere neminem effugisse, idem tre centi juravimus. Quod si minus pla cet, poteris verbis Flori ipso gestm consulere hoc modo, * ut scias quem virum effugeris,' ardentibus focis ma num injecit ; et postea, ut terrorem

EPiToM. Lib. i. cAP. 10.

63

dictu!) hic interritus,* ille trepidaret,' tanquam manus regis arderet.

Sic quidem viri.

Sed ne quis sexus'° a [§. 7.

laude cessaret,/ ecce et virginum virtus. Una ex obsidibus regi data,** elapsa custodiam,'* Cloelia,* per'* patrium' flu men equitabat. Et rex quidem tot tantisque virtutum [§. 8. territus monstris'* J valere, liberosque esse jussit.

Tar

quinii*s tamdiu* dimicaverunt, donec Aruntem'7 filium* regis manu sua Brutus occidit,'* superque ipsum'9 mutuo vulnere*° expiravit; plane quasi adulterum' ad Inferos us que sequeretur.** • Cum interea, mirabile dictu, hic nequaquam territus, Rex vero tremeret. / Sed ne quis sexus deflecteret a laude. ------

9 Interfectus Ed. Lips. 1. 2. 3.—10 Sic Mss. Vin. et Pall. Sed ne serus alter Ms. Jord. 1. sic quidem in viris, et ne sexus alter Ms. Jord. 2. ne quid serus Ms. Naz. ne qui serus Ed. Stad. Pont. ne quid s. alter Ed. Beg.—11 Date Ms. Naz.—12 Sic Mss. Vin. omnes. Sed elapsa custodia Ms. Pal. 1. Flor. Berol. Duisb. Fram. Ed. pr. elapsa custodiæ Ms. Pal. 2. Ed. Jord. lapsa custodiam Ms. Naz. Voss. 1. elusa custodia Ed. Ald. Gryph.—18 In patrium Ed. Freinsh. —14 Sic Ms. Voss. 1. 2. Jord. Freculph. Sed nonitis Ms. Naz. Berol. Pal. 2. et plerique Dnk. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. 2. (in Par. 1. est motis) Vem. Junt. Ald. Stad. Lugd. Pont. monitus Ms. Pal. 1. monimentis Ms. Voss. 3.—15 Tarquini Ed. Lips. 1. 3.—16 Tam diu Ed. Lips. 1. Par. 1. tandiu Ed. Par. 2.—17 Aronte Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—18 Occiditur Ed. Ven.—19 Ipso Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont.—20 Volnere

Ms. Duisb.—21 Insequeretur Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Amstel. Beg. persequere tur Ms. Reg. Q. NOTAE

geminaret, * Idem trecenti jnravi mus :' tamcn prior explicatio magis placet. h Claelia] Virgo nobilis, quæ de eeptis custodibus, noctu castris Por senæ egressa, equum, quem fors de derat, arripuit, et Tiberim trajecit. 1 Patrium] Nam Tiberim patrem vocabant. Virgil. Æneid. x. * Da nunc, Tibri pater, ferro, quod missile libro, Fortunam atque viam duri per pectus Halesi.' Sic apud Livium Horatius Cocles antequam in Tiberim desilit: * Tiberine pater,' inquit, * te

sancte precor, hæc arma et hunc mi litem propitio flumine accipias;' ubi illum, * patrem' et * sanctum ' vocat: ut apud Ennium, * Teque, pater Ti berine, tuo cum flumine sancto.' * Monstris] Monitris. Vid. cap. vii. * Donec Aruntem filium] Falsum est quod hic habet Florus; mam Bru

tns et Aruns ceciderant, antequam Porsema Romanos reduceret.

1 Adulterum] Belle odum. Sed cur adulterum, adulteri fratrem vo cat ? tantum erat dedecus, ut in om

nem Tarquinii familiam redundaret.

64

L. ANNAEI

FLO R 1

CAP. XI. BELLU M

LATIN U M.

LAtiNi* quoque Tarquinios asserebant*° aemula- [§. 1. tione, et invidia:' ut populus, qui foris dominabatur, sal tem domi serviret.* Igitur omne Latium, Mamilio* Tuscula

no" duce, quasi in regis ultionem, tollit animos. Apud [§. 2. Regillis lacum* dimicatur diu Marte vario,* donec Pos

thumius: * ipse dictator signum° in hostes jaculatus est (novum et insigne commentum7) uti* peteretur? cursu. * Latini etiam vindicabant Tarquinios. -

1 Inridia pulsos Ms. Ryck. Voss. 3.—2 Sic Mss. Regg. Voss. 1. Naz. Sed Manulio Tusc. Ms. Pal. 1. Manlio Tusc. Ms. Pal. 2. Manilio Tusc. Ms.

Toll. Duisb. Voss. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Mallio Tusc. Ms. Fran.—3 Regiuum lacum Ms. Ryck. Fran. Ed. Beg. Regilli lacum Ms. Reg. F, Voss. 1.—4 Vano Ed. Lips. 1. 3. —5 Ita Mss. Regg. Toll. Ed. Lips.T 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Freinsh. Sed Posturmus Ms. Ryck. Posthumus Ms. Duisb. Ed. Ven. Postumius Mss. Duk. ceteri. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Ald. Stad. Lngd. Zeu. Amstel. Duk. 1. 2.—6 Dignum Ms. Ryck. Duisb. Voss. 1. Ed. pr.—7 Comentù Ed. Lips. 1. comentum Ed. Lips. 3.—8 Ut Ed. Beg.—9 I Peterentur Ed. NOTAE

CAP. xi. Bellum Latinum] Anno

tum, et duæ Coloniæ Latinae Pome

Mundi 3455. ante Ch. Nat. 493. ab

tia et Cora ad Auruncos defecerant.

Urb. Cond. 258. Coss. A. Postumio

Et plane distimguit Livius lib. 11. * Supra belli Latini metum id quoque accesserat, quod triginta jam conju rasse populos, concitante Octavio

Albo, et T. Virginio Tricosto. • Latini] Qui Latium incolebant. Latium autem

qnum et novum.

dividebatur in anti

Antiquum, a Tiberi

ad Circæios ; novum, a Circaeiis ad Lirim fluvium.

b Asserebant] Regno restituere cn piebant. Asserere, proprie est, in libertatem vindicare; et optime eo usus est Florus, cum Tarquinii regno pulsi ad servitutem redacti videren

Mamilio, satis constabat.' Hinc cur riculo abeo, si monuero errorem esse

in hocce Livii loco ; legendum enim pro triginta jam, &c. Tusciae duodecim conjurasse populos, &c. nam de Etrus cis sermo est.

Et eos in duodecim

populos divisos fuisse notum est. • Regilli lacum] Ad Algidi nemoris tur. ingressum ponit Florus. Alii in La c Domi serriret] Scilicet si reges tio, alii in agro Tusculano. reciperet. * Posthumius] Aulus Posthmmius 4 Mamilio Tusculano] Hic confun dictator siguum in hostes medios in dit Noster: nam antequam Octavius jecit, et magister equitum equis frae Mamilius Tnscos excitasset, cum Sa nos detrahi jussit, ut irrevocabili im binis pugnatum fuerat et triumplia petu ferrentur.

epitoM. Lib. i. cAP. 11.

65

Cossus*° s equitum magister* exuere frænos imperavit [§. 8. (et hoc novum) quo acrius incurrerent. Ea denique" [§. 4. atrocitas ** fuit prælii, '* ut interfuisse spectaculo Deos fama tradiderit; duos' in candidis equis, Castorem atque Pollucem nemo dubitavit.'*

Itaque et Imperator venera

tus est, pactusque'° victoriam templa promisit,' et reddidit, plane quasi stipendium commilitonibus Diis.'7 Hac- [§. 5. tenus pro libertate: mox de finibus cum eisdem'* Latinis assidue, et sine intermissione'9 pugnatum est. Sora*°* [§. 6. (quis credat?) et Algidum'" terrori fuerunt:* Satricum" •••••••••••

Med. Par.—10 Ab Ed. Beg. abest Cossus.—11 Sic Ms. Naz. Pal. 1. Regg. Toll. Voss. 1. 2. Fran. Sed eademque Ms. Pal. 2. Ryck. Duisb. Ed. pr. Lip$. 1. 3. ea demum Ms. Voss. 3. Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu.Vetst. ea, omisso τὸ denique, Ed. Lips. 2.—12 Attrocitas Ed. Lips. 3. attrocitus Ed. Ven.—13 Prælii fuit Mss. Duk. plerique.—14 Deos speciaculo Ms. Duk. plerique. Ceterum in Ms. Ryck. Duisb. Ed. pr. distinctio maxima erat ante Castorem, post equis.—15 Sic Ms. Naz. Pal. 1. 2. et Mss. Duk. om. nes, præter Vossianos et Ed. Ber. Sab. Gryph. Vin. Stad. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. in quibus libris est dubitarit.—16 Nactusque Ed. Ald. Gryph.—17 sic

Ms. Pal. 2. Ryck. Regg. Malliab. Berol. Duisb. Ed. pr. Sed et red. pl. quasi stip. militibus commilitionibus Diis Ms. Pal. 1. et red. quasi stipendium commili tonibus Diis Ms. Naz. Flor. et red. pl. qu. commilitonibus Diis stipendium Ms. Fran. Voss. 1. Ed. Grut. Vetst. Beg. et red. plane quasi com. Deis stipendium Mss. Vin. Ed. Lips. 2. Stad. Pont. Zeu. Fab. et r. pl. q. commilitonibus sti pendium Ms. Voss. 2. et red. plane templa quasi commilitonibus Diis stipendium Ms. Voss. 3. et red. sane quasi cómilitonibus Deis stipendiù Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. 2. Ven. Gryph. Lugd. et red. sane quasi com. de iis stip. Ed. Par. 1.—18 Iis dem Ed. Ven.—19 Missione Ed. Grut. Beg.—20 Cora Ms. Ryck. Ora Ms. Duisb. Voss. 1. 2. Ed. pr. Omia ad Algidium locum vicinum urbis t. f. Ms. Fran.—1 Al gidum quis credat ter. Ms. Voss. 1. In Mss. Jord. scriptum erat Alsium.—2 Fue NOTAE

s Cossus] Hunc Livius T. Æbutium

ter dicat * pactusque victoriam.'

vocat; alii Spurium Cassium. * Equitum magister] Qui factus est ut Dictatori obsequeretur. Is, si quan-

Gallice, Ayant fait pacte avec lui, qu' ti lui feroit gagner la victoire.

1 Duos] Sic oratorem nostrum scripsisse haud facile crediderim. Sed potius hic etiam posuisse vocem Deos, quam ignarus aliquis in duos

incredibile videtur hæc oppida Ro mam terrere potuisse. m Algidum] Æquorum oppidum in Latio. Circa hunc locnm Gracchus Æquorum dux L. Minutium Consu lem obsederat, quo nuntio Romæ tre pidatum fuit. n Satricum] Urbs Antiatum in La tio.

* Sora] Urbs Volscorum in via Ap do Dictatorem abisse contingeret, pia, quæ ad Samnites defecerat. ejus munia obibat. ' Quis credat] Hoc dicit, quoniam

mutavit.

j Templa promisit] * Ibi nil nec divinæ nec humanæ opis Dictator prætermittens, ædem

Castori vovisse

fertur.' Livius. Et hoc est, cur NosDelph. et Var. Clas.

Flor.

E.

G6

L. ANNAEI

FL0RI

atque Corniculum° provinciae.* P De Verulis* * et Bovillis* pudet, sed* triumphavimus. Tibur* nunc suburba- [§. 7. num,' et æstivæ Præneste" deliciæ,° nuncupatis" in Capito lio votis petebantur.* Idem7 tunc Fæsulae,** quod [§. 8. Carrae?* nuper:** idem nemus Aricinum,* quod Hercy nius'° saltus;* Fregellæ,''° quod Gesoriacum;*** Tibe * Tibur, quod nunc est suburbanum, et Præneste nunc aesticæ deliciæ, peteban tur promissis votis in Capitolio. * Faesulæ tunc terrebant Romam eodem modo, quo Carræ nuper terruere. ••••••••••••

rant Ed. Ven.—3 Provintie Ed. Lips. 2.—4 Vejis Ed. Lips. 1.2.3. Med. Par. reus Ed. Ven.—5 Si triumph. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—6 Delitiæ Ed. Med. Ven. —7 Eodem Ed. Ven.—8 Fesulae Ed. Med. Par. Ven. Gryph.—9 Sic Ms. Reg. Q, Ed. Vin. Stad. Grut. Lugd. Freinsh. Fab. Vetst. Blanc. Amstel. Duk. 1. 2. Sed Charrae Mss. Jord. Caprae Ms. Ryck. Ed. Ber. Sab. culpe Ed. Ven. Calpae Ed. Junt. Taphrae Ed. Ald. Gryph. Stad. Pont. Capreae Ms. Naz. Burdigal. Pal. 1. 2. et Duk. ceteri. Ed. pr. Med. Par. capre Ed. Lips. 1. 2. 3.—10 Her cinius Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. In reliquis Mss. Dnk. erat Hercynius, Ericinus, Herannus, Herenus, Hernicinus. Mss. Vin. Herquinius. Ed. Pont. Hernicius.—11 Fregelle Ed. Ven.—12 Sic Ms. Ryck. NOTAE

• Corniculum] Urbs in Latio. P Prorinciæ] Satricum et Cornicu lum provincias vocat, quia tunc tem poris consulibus eæ urbes dabantur, ut ex earum proventu per annum

unum belli sumtibus suppeditarent. “ De Verulis] Verulæ idem quod Verulanum, Latii oppidum, in Herni cis, mon longe ab Urbe. * Bovillis] Bovillæ, urbs in Latio via Appia ad undecimum ab Urbe lapidem. * Tibur] Latii urbs ad Anienem fluvium sita 150. stad. ab Urbe: ut

autem ostendat Florus, quam parum fortis in principio Roma fuerit, dicit Romanos tunc temporis contra Tibur et Præneste egredi non ausos fuisse, misi votis in Capitolio nuncupatis. * Nunc suburbanum] Ut ostendat Romæ magnitudinem, cui Tibur nunc, id est, Flori tempore, suburbium est, cum antea terra hostilis et ea satis

gravis fuerit et formidanda. u Præneste] Urbs in Latio xviii. ab Urbe Ronia: ibi per æstatem de

gebant nobiliores, quum immodicis alibi solis vaporibus non uratur. Ideo que æstivas vocat delicias. * Nuncupatis] Nuncupata vota di cuntur vota promissa, quasi testifica ta, circumscripta. Santra lib. ii. de verborum antiquitate. • Faesulæ] Tusciæ urbs, hodie Fie soli : quidam ex Fæsulæ ruinis na tam Florentiam dicunt.

* Carrae] Urbs Mesopotamiæ sic dicta a Carrha Syriæ flumine ; hic autem Florus de clade Crassi loqui tur ; ubi miserabili strage deletus exercitus, Crassus occisus. Vide No strum lib. iii. 9.

» Nuper] Cave credas rem tam nuperam fuisse, de qua loquitur, jam centum circiter sexaginta anni trans ierant quum hæc scribebat Noster ; sed * nuper' dicit habita ratione tem poris, quo Fæsulis bellum gerebatur. * Nemus Aricinum] In Latio est quatuor mill. . ab Aricia dis tans.

• Hercynius saltus] In Germania

epitoM. I.iB. I. CAP. 11.

67

ris,'* * quod Euphrates.** Coriolos* quoque (pro [§. 9. pudor) victos'* adeo gloriæ fuisse,'5 ut captum oppidum'° * Caius Marcius* Coriolanus,'7 quasi Numantiam*** aut Afri cam, nomini induerit.' 19 Extant et parta de Antio' [§. 10. 4 Sic nemus Aricinum fuit terrori Romanis ut saltus Hercynius, et Fregellae ut Gesoriacum, Tiberis ut Euphrates. • Proh pudor ! Coriolos victos adeo nobis gloriae fuisse, ut Caius Marcius Corio lanus susceperit nomen victi oppidi, quasi Numantiæ aut Africae.

Flor. Voss. 3.

Sed Gessoriacum Mss. Vin. Ed. Stad. Pont. Zeu. Gersoriacum

Mss. reliqui Duk. Ed. pr. Gesoriacil Ed. Ven.—13 Ita Ms. Reg. Q, Jord. Ed. Grut. Lugd. Freinshem. Zeu. Sed quod Tigris Mss. Pall. et Dnk. reliqui onnes. Ed. pr. Sab. Junt. Ald. quod Tiberis Ms. Reg. F, Berol. Tigris Ed. Ber. quod Tigris: quod Eufrates Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 1. Ven. quod Tygris: quod Eufrates Ed. Par. 2. quod Tigris, quod Euphrates Ed. Gryph.— 14 Sic Ms. Naz. Ryck. Voss. 2. Mss. Jord. Ed. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Sed Coriolus quoque, pro pudor, victus Mss. Vin. Pal. 1. 2. Flor. Duisb. Reg. Q. Voss. 3. Fran. Reg. F. Ed. pr. Grut. Lugd. Vetst. Coriolos qu. p. p. victus Ms. Voss. 1. Malliab. Coriolos qu. proch pudor victos Ed. Lips. 1. 3. Coriolos qu. proh pudor victos Ms. Berol. Ed. Lips. 2. Ven. Gryph. Beg.—15 Ita Ms. Reg. F, Naz. Ryck. Mss. Jord. Sed fuit Mss. Vin. Pal. 1. 2. Flor. Berol. Dnisb. Reg. Q, Voss. 1. 2. 3. Fran. Ed. pr. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. Beg.— 16 Opidum Ed. Med. Ven.—17 Sic Mss. Regg. Ryck. Voss. 1. Sed Cn. Marc. Coriol. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. (in quo tamen est Martius) Junt. Ald. Gryph. Gneus Marc. Coriol. Ed. pr. Jord. Cneus Murtius Cor. Ed. Lips. 2. Cn. Martius Cariolanus Ed. Ven. Marc. Coriol., omisso prænomine, Ms. Fram. Ed. Beg. In Ms. Duisb. nomen Coriolanus erat minio scriptum, ubi antea vacuum spatium fuisse videbatur.—18 munätiä Ed. Lips. 1. 3. in qnibus ipsis mox est, ut fere ubique, affricâ.—19 Sic Mss. Jord. Regg. Fran. Malliab. Voss. 2. 3. Sed nomini induceret Mss. Vin. Naz. Ryck. Voss. 3. Ed. Lugd. nomini indueret Ms. Flor. Voss. 1. Ed. Ber. Sab. Med. Par. Ald. nomini induret Ed. Lips. 1. nomine induret Ed. Lips. 3. nomen induerit Ms. Be NOTAE

est: diernm sexaginta iter occupare dicitur. Hic Florms loquitur de bel lo Gallico, et de Germanis, quos Cæ sar per Hercinias sylvas secutus fugavit. Vide lib. iii. 10. * Fregellae] Urbs in Latio. • Gesoriacum] Galliæ portus est e regione Albionis insulæ: alii Geso riacum putant, quod nunc Bononiam dicimus.

4 Tiberis] Tunc temporis æque damnosus fuit Tiberis ac Euphrates, qui Crassi signa subitis rapta turbini bus hausit.

* Euphrates]

Nobilissimus totius

Asiæ fluvius: Crassi cladem ad Eu

phratem acceptam respicit.

Vide

lib. iii. 2.

t Coriolos] Corioli, et Coriolla, Ita liæ urbs, Volscorum metropolis. s Captum oppidum] Anno decimo septimo post reges exactos captum fuit.

h Caius Marcius] Eutropius Quin tium Marcium vocat. Livius Cnenm Marcium. Victor cum Floro Caium vocat.

1 Numantiam] Hispaniæ Tarraco mensis urbs Numantia, apud flumen Durium sita, de qua vide lib. ii. 18. 1 Antio] Antium Latinorum portus diei itinere ab Urbe distans.

68

L. ANN AEI

FLO R I

spolia, quæ Mænius*°* in suggestu fori,'' capta hostium classe, suffixit: si tamen illa classis: nam sex fuere ros tratæ.* "

Sed hic numerus illis initiis navale3 bellum* fuit.

Pervicacissimi tamen Latinorum Æqui: * et Vol- [§. 11. sci6 • fuere,/ et quotidiani,7 ut ita* dixerim, hostes. Sed hos præcipue Lucius Quintius9 P domuit, ille dicta- [§. 12. tor ab aratro: qui obsessa ac*° paene jam capta Marci Mi nucii** ° Consulis castra egregia'* virtute servavit. Me- [§. 13. ^ Tamen Æqui et Volsci pertinacissimi Latinorum, &c.

rol. Duisb. Voss. 2. Ed. pr. Ven. Junt. Grut. Zeu. Vetst.—20 Sic Ms. Pal. 2. Sed Menius Ms. Reg. Q. Maenibus Ms. Naz. Pal. 1. Ed. Ber. Sab. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Menibus Ms. Duisb. Berol. Fran. Ed. pr. menibus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. C. Maenius Ed. Stad. Pont.—1 Fori abest ab Ed. Ven.—2 Fuere

solae rostratæ Ms. Naz.—3 Naralle Ed. Ven.—4 Bellum aberat a Mss. Regg. Voss. 1. Malliab. Burdig.—5 Equi Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. equi Ed. Gryph. —6 Vulsci Mss. Vin. Regg. Fram. Duisb. (et hic quidem a secunda manu) Ed. pr.—7 Sic Ms. Ryck. Flor. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. Ber. Sab. Med. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont. quottidiani Ed. Lips. 3. Par.—8 Ut sic direrim Jord. Ms. Naz. Voss. 1. 2. Fran. Ryck. Toll. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont.—9 Sic Ed. Sab. Ald. Vin. Lugd. Sed Titus Quintius Mss. Duk. omnes. Ed. pr. Lips. 1. 3. Ber. Med. Par. 2. Ven. Junt. Titus Quintus Ed. Par. 1. Quintius, omisso prænomine, Ed. Lips. 2. L. Quintius Ed. Gryph.—10 Obsessa paene Ed. Lips. 1. 3.—11 M. Mamilii Ms. Naz. M. Manlii Ms. Voss. 3. Marci Mallii Ms. Fran.

M. Manilii Mss. Pall. Berol. et Dukeri reliqui. Ed. pr. M. Manlii, et Manilii Mss. Vim. M. Minutii Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Martii Minutii Ed. Lips. 2. Gryph. L. Minucii Ed. Stad. Pont. Beg.—12 Ægregia Ed. Ven.—13 Erat NOTAE

* Maenius] C. Mænius, qni cum L. Furio Camillo Consul fuit.

' Suggestu fori] Suggestus fori est locus editior in foro, unde ad popu lum verba fiebant.

Antiatum rostra

tis navibus ornatus fuit, unde rostra vocatus. Et inde patet rostra et

Æquicolæ dicti sunt. o Volsci] Populi in Latio prope Campaniam. P Lucius Quintius] Lucius Quin tius Cincinnatus. Sed hoc capite jungit Florus quæ longo intervallo distant ; nam L. Quintius Volscos

suggestum idem esse.

domuit Ann. Mundi 3493. ante Ch.

m Sex fuere rostratæ] Aliter tamen Livius, qui lib. viii. scribit : * Antia tium naves partim in navalia Romæ subductæ, partim incensæ, rostrisque earum suggestum in foro exstructum adornari placuit.' Ergo major ali quanto earum numerus fuit. “ Aequi] Populi in Latio, qui etiam

Nat. 455. quo tempore bellum Etrus cum, de quo capite sequenti, jam diu finem ceperat. q Marci Minucii] Alii Quintum Mi nucium dicunt. Ejus castra a Vol scis et Sabinis, duce Cloelio Graccho, obsidebantur.

rpitoM. lib. i. CAP. 12.

69

dium erat forte's tempus sementis,' cum patricium'* virum innixum aratro suo lictor* in ipso opere deprehendit.'* In de in aciem profectus, ne quid a rustici operis imitatione

cessaret, victos more pecudum sub jugum*°* misit. Sic expeditione finita rediit'7 ad boves rursus triumpha- [§. 14. lis agricola. Fidem numinum !'* " qua velocitate?'9 [§. 15. intra*° quindecim*' " dies coeptum peractumque** bellum : prorsus** ut festinasse dictator ad relictum opus videretur. CAP. XII.

beLLUM CUM ETRUscis, FALiscis, et FiDENATI BUs.'

Assidui vero et anniversarii* hostes ab Etruria [§. 1. fuere Veientes;* * adeo ut extraordinariam*° manum adver ••••••••••••

tempus forte Ms. Ryck. Naz. Fran. Pall.—14 Patritium Ed. Lips. 1. ubique. —15 Depræhendit Ed. Par. Ven.—16 Sub jugo Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. —17 Redit Ms. Ryck. Berol. Malliab. Dnisb. Fran. Voss. 2. Ed. pr.—-18 Sic Mss. Jord. et conj. Salmasius. Sed fides numinum Ms. Berol. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph.

Stad. Grut. Lngd. Pont. Zen. Vetst. fide numinum Ms. Naz. Ryck. Flor. Malliab. Voss. 2. 3. fides, et fide, numinum Mss. Vin.—19 Celeritate Ms. Be rol. Duisb. Ed. pr.—20 Inter quindecim Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—21 XV. Ed. Par. 1. XVI. Ed. Stad. Pont.—22 Peractumque prorsus est Mss. Vim. Ed.

Stad. Pont. per. est Ed. Beg.—23 Sic quoque Ed. Med. Gryph. Grut. Sed prorsus est bellum Ms. Ryck. Flor. Berol. Düisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. bellum prorsus: ut Ed. Vin. Lugd. bellum, omisso ré prorsus, Ed. Stad. Pont. 1 B. Faliscum et Fidemate Ms. Naz. B. cum Etruscis et Fidematibus Ed. Ven.

—2 Universarii Ed. Par.—8 Ita Ms. Naz. Ryck. Sed ab Etruria Veientes

Mss. Pall. Regg. Malliab. Duisb. Fran. (in quo tamen, ut in Pal. 1. erat NOTÆ

* Sementis] Sementis, hujus semen tis, seminandi tempus. * Lictor] Lictores fasces virgarnm ante consules ferebant; eorum munus erat, ut populum submoverent, son tes virgis cæderent, et securi feri

v Quindecim] Sexto decimo die dic taturam quam acceperat deposuit. CAP. xi 1. Bellum cum Etruscis, Fa liscis, et Fidenatibus] Hoc caput annos octoginta sex continet. Nam bellum Etruscum in se recepere Fabii Amn.

rent.

Mundi 3472. ante Ch. Nat. 476. Fa lisci vero se dedidere Amm. Mumdi 3558. ante Ch. Nat. 390. duobus an

* Sub jugum] * Jugum e tribus has

tis fiebat humi fixis duabus, snperque eas transversa una deligata.' Liv. Sub eo victi transire cogebantur, unde Florns dicit * more pecudum.'

• Fidem numinum] * Divum atque hominum fidem !' Terent.

nis post Veios captos.

• Veientes] Italiae populi 18. mili. pas. ab Urbe distantes. b Extraordinuriam] Quæ proprio suo sumtu militabat. Et sic apud

70

L. ANNAEI

FLORI

sus eos promiserit, privatumque* gesserit bellum gens una Fabiorum. Satis superque idonea clades.*° Caesi apud [§. 2. Cremeram* trecenti,7 * patricius* exercitus,* et Scelerato sig

nata9 nomine,* quæ proficiscentes in prælium porta* dimi sit. Sed ea clades ingentibus expiata victoriis, post- [§. 3. quam per alios atque alios duces robustissima capta sunt oppida: vario quidem eventu. Falisci* se sponte [§. 4.

dediderunt. Cremati suo igne' Fidenates.J Rapti'° fundi tus deletique* Veientes.'' Falisci'* cum obsideren- [§. 5. * Satis et nimis magna clades, -

JVenientes) Voss. 1. 2. Ed. pr. Grut. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Etruria fuere Vei. Ms. Voss. 3. In Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. scribitur fere ubique Ethruria.—4 Ertra ordinariâ Ed. Lips. 1. Par.—5 Priratimque Ed. Lugd.—6 Clade Ms. Fran. Ed. Stad. Pont.—7 Sic Mss. Pall. Vin. et Duk. omnes. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Ald. Grut. Zeu. Sed trecenti et ser Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—8 Patritius Ed. Lips. 3.—9 Sic Ms. Naz. Sed signatur Ms. Pal. 1. 2. Ryck. Flor. Duisb. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. signatum Ed. pr. testatur Ms. Fran.—10 Capti Mss. Regg.—11 Vei jetes Ed. Lips. 1. 2. 3.—12 Faliscis Ms. Fran. et conj. Freinshemius. Ed. NOTAE

Livium Fabii loquuntur: * Nostrum facinus feci pejus neque scelestius.'

* Patricius exercitus] Omnes patri cii, omnes unius gentis, quorum nemi nem ducem sperneret egregius qui

Contra, probus est felix apud eun dem. Mostel. 1. 3. * Ut videas jam medullitus me amare : oh ! probus homo sum.' Ubi * probus' nil alind est quam felix. Et pessime Lamb. qui vertit, homo frugi. * Porta] Porta Carmentalis, quod Carmentæ sacellum erat ei proxi mum ; postea Scelerata fuit appella ta, per eam egredi, vel ingredi nefas erat. Ovid. * Ire per hanc noli, quis quis es: omen habet.' * Porta vacat culpa ; sed tamen omen habet.' * Falisci] Etruriæ populi a Camillo

buslibet temporibus exercitus.

devicti.

id nobis velut familiare bellum, pri vato sumtu gerere in animo est.

Respublica et milite illic et pecnnia vacet.'

* Cremeram] Flnvium Tnsciæ hand longe a Veiis : 5. milliario ab Urbe distans.

d Trecenti] Livio et Victori trecenti sex. Fabii cæsi ad unum omnes, 306.

periisse satis convenit.

Eutropius

Floro consentit.

' Scelerato signata nomine] Apud veteres illos et bonos Latinos scelus

* Suo igne] Vide infra.

3 Fidenates] Populi in Latio, sexto

nil aliud saepe fuit, quam infelicitas:

ab urbe milliario.

ita apud Plaut. Capt. 111. 5. * Major

mercus /Emilius Dictator.

potitus hostium est, quod hoc est scelus.' Scelestus, infelix. Plaut. Me.

cennalem obsidionem.

mæch. 111. 1. * Nunquam quicquam

Hos vicit Mam

* Deleti] A Furio Camillo post de ' Veientes] Vide supra.

EpitoM. lib. i. cAP. 12.

71.

tur, mira visa est fides Imperatoris," nec immerito: quod ludimagistrum,'* ° urbis proditorem, cum iis,'* quos addux erat,'5 pueris,° vinctum'^ P sibi'7 ultro remisisset.

Eam

namque vir sanctus,** et sapiens, veram sciebat'9 vic- [§. 6. toriam,*° quæ salva fide, et integra dignitate' pareretur.* Fidenæ,° quia pares non erant ferro, ad terrorem mo- [§. 7. vendum facibus* armatæ,' et discoloribus, serpentum in

modum, vittis,* furialis more* processerant: sed habitus ille feralis eversionis omen fuit.* Veientium' quanta* res [§. 8. fuerit, indicat7 decennis" obsidio.** Tunc primum hyema * Sed pompa illa funesta, fuit præsagium eversionis. * Obsidio decemnis ostendit quanta fuerit respublica Veientium. -

Stad. Pont. Zen. Beg.—13 Ludi mgrm Ed. Lips. 1. ludi m. Ed. Par.—14 His Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—15 Sic Ms. Naz. Pal. 1. Sed abduxerat Ms. Voss. 1. 2. eduxerat Ms. Berol. Duisb. Pal. 2. Ed. pr. Grut. Vetst. Beg. duxerat Ed. Zeu.—16 Victú Ed. Lips. 1.—17 Eis Ms. Reg. Q. —18 Sic Ed. pr. Sed näque Furius Camillus vir scüs Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont.—i9 Sciebat esse victoriam Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Fran. —20 Sciebat verà ee rictoriâ Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.— 1 Diginitate Ed. Lips. 3.—2 Sic Ms. Naz. Sed pararetur Ms. Pal. 1. Ryck. Berol. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2.3. Med. Par. 2. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. paretur Ms. Malliab. Pal. 2. pateret Ms. Voss. 8.— 3 Fascibus Ed. Par. 2.—4 Vitis Ed. Lips. 1. 2. 3. Par.—5 Ferali Ed. Stad. Pont.—6 Vel quanta Ms. Naz. Voss. 2. Ed. Amstel. Veii quanta Ms. Voss. 3. Ceternm Veientium erat etiam in Mss. Pall. Flor. Reg. Q, Voss. 1. Sed Vei entium habebant Mss. Duk. reliqui. Ed. pr. Veieciù Ed. Lips. 1. 2. 8.—

7 Immodicat Ms. Nam.—8 Obsessio Ms. Ryck.—9 Sic et mox hyberna Ed. NOTAE

• Imperatoris] Camilli. ° Ludimagistrum] Magistrum vo cat Livius. Præceptorem intelligo. * Mos erat Faliscis,' inquit Livius, * eodem magistro liberorum et comite uti ; simulque plures pueri, quod ho die quoque in Græcia manet, curæ demandabantur.'

• Pueris] Primorum pueros ad Ca millum perduxerat. P Vinctum] Denudatum eum, ma nibus post tergum revinctis, reducen dum Falerios pueris tradidit, virgas que eis, quibus proditorem agerent in Urbem verberantes, dedit.

< Fidena] Vide sup. in hocce ca pite.

r Facibus armatæ] * Patefactis Fi denarum portis, nova erumpit acies: inaudita ante id tempus inusitataque,

ignibus armata ingens multitudo, fa cibusque ardentibus tota collucens, velut fanatico instincta cursu in hos tem ruit.' Liv. lib. iv. sed ibi omnino

legendnm fanatico instinctu non in stincta. Sic Florus alicubi dixit, * quo dam quasi instinctu Deorum.' Nil certius : deinde quid hoc, fanatico instincta?

• Furiali more] Nam et sic pingun tur Furiæ.

* Veientium] Supra dictum est. u Decennis] Hic Veiorum occasus

fuit urbis opulentissimæ Etrusci no

79

L. ANNAEI FLORI

tum9 sub pellibus:' taxata" stipendio'° hyberna:* adactus miles sua sponte jurejurando, * nisi capta urbe* non re meare.'* '' Spolia de Larte** Tolumnio'* y rege ad [§. 9. Feretrium reportata.* Denique non scalis, nec'* irruptione, sed cuniculo, et subterraneis dolis peractum* urbis exci

dium. Ea denique visa est prædæ magnitudo, cu- [§. 10. jus'* decimæ Apollini Pythio'° ° mitterentur:^ universusque populus Romanus'7 ad direptionem urbis vocaretur.'* Hoc tunc Veii fuere: nunc'9 fuisse quis meminit ? [§. 11. d Hyberna jussa sunt dare stipendia. * Miles impulsus est sua sponte jurare se non rerersurum domum suam, nisi urbe capta.

7 Tanta denique magnitudo prædæ visa est, ut decimæ ejus mitterentur Apollini Pythio. ----

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. alii hiematum et hiberna.—10 Stipendia Ed. pr. atque sic emendarat manus docta in exemplo Ed. Lips. 8. quo nos usi su mus.—ll Remearet Ms. Naz. Ed. Freinsh. Blänc. non remanere Ms. Ryck. ne nisi capta urbe remearet Ed. Amstel.—12 Laerte Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—13 Tolunio Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Tolüuio Ed. Med. Par. 1. Tolumuio Ed. Par. 2.—14 Non Ms. Ryck. Toll. Duisb. Voss. 1. Fran. Ed. pr. Beg.—15 Ut «jus decimæ Mss. Pall. Ryck. Toll. Dnisb. Berol. Fran. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Beg. in quo ante est eaque visa.—16 Phytio Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—17 P. R. Ed. Lips. 1. 2. 3. Et sic c. 13.—18 Dir. u. conrocaretur Ms. Ryck.—19 Sic Ms. Flor. Voss. 3. Sed tunc Veientes fuere: nunc f. Ms. Berol. Malliab. Pal. 2. Duisb. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.

tunc, nunc fuisse Ms. Pal. 1. Mss. Vim. Regg. Voss. 2. tunc vel fuere : nunc fuisse NOTAE

minis, magnitudinem suam vel ultima clade indicantis, quod decem æstates, hyemesque continnas circumsessa fue rit. Livius.

. * Hyematum sub pellibus] * Hyber macula etiam, res nova militi Roma no, ædificari coepta.' Livius. " Tuxata] Hyberna, quæ nos di cimus, les quartiers d'hicer, taxata fuere, ut inde militibus stipendium solveretur. Patri meo impensius pla cebat legi, tarata hybernis stipendia. * Nisi capta urbe] Negant se inde priusquam, capta urbe hostium, redi turos.

* De Larte Tolumnio] Veientium Rege. Sed cave credas hæc spolia

reportata cum Veientes obsideren tur: tunc temporis reportata fue rant, cum Fidenates contra Romanos rebellarunt anno ab Urbe condita

318. quibus anxilium præstabat Vei entium Rex Tolumunius 32. annos ante Veiornm obsidionem.

* Reportata] Ab A. Cornelio Cosso tribuno militum.

• Peractum] * Postremo jam, fato tum denique urgente, operibus tamen non vi expugnata est.' Liv. b Apollini Pythio] Apollo vocatus fnit Pythins, quod serpentem Pytbo nem occiderit. Illi decimam par tem voverat Imperator. Vide Livium lib. v.

epitoM. lib. i. cAP. 13.

73

quæ reliquiæ ? quod*° vestigium ?* Laborat annalium fides, ut Veios** fuisse** credamus.&

CAP. XIII. BELLUM GALLICUM.

Hic' sive invidia Deum,** sive fato, rapidissimus [§. 1. procurrentis imperii cursus parumper Gallorum Senonum” incursione supprimitur. Quod tempus populo Ro- [§. 2. mano nescio utrum clade funestius fuerit, an virtutum* ex

perimentis speciosius. Ea certe fuit vis calamitatis,* [§. 3. ut in experimentum illatam$ putem divinitus, scire volen tibus Diis,° an Romana virtus imperium orbis mereretur. Galli Senones, gens natura ferox, moribus incondita, [§. 4. ad hoc7 ipsa corporum mole, perinde armis* ingentibus, * Fides Annalium vix impellit nos, ut credamus Veios fuisse. -

Ms. Naz. tunc fuisse Ms. Fran. haec tunc fuere nunc Ms. Ryck.—20 Quodre res tig. Ms. Ryck. Flor. Malliab. Fram. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.

Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. Beg. quodne vestig. Ms. Voss. 3.—21 Verös Ms. Ryck. vera Mss. Vin. Regg. Fran. Voss. 1. 2. Reg. Q.—22 Esse Ms. Reg. Q. 1 Ita Ms. Naz. Pal. 1. Voss. 1. Toll. Fran. Sed hinc Ed. Lips. 1. 2. 3.

Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Freinsh. Wetst.—2 Deum. aberat a Ms. Fram-3 Sic Ms. Pal. 2. Voss. 1. 2. Berol. Duisb. Ed. pr. Sed

virtutis Ms. Naz. Voss. 3. reliquique Duk. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lngd. Pont. virtus Ms. Pal. 1.—4 Experimentis...calamitatis ; aberant a Ms. Voss. 3.—5 Inlatumam Ms. Naz. A Mfs. Pal. 1. et Ryck. ab erat.—6 Volentibus immortalibus Diis Edd. nostri omnes. Operæ negligentes

omiserunt rò immortalibus.—7 Ad hæc Ms. Pal. 2. Duisb. Fran. Berol. Ed. pr. Beg. ad huc Ms. Voss. 3. ob hoc Ed Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.— 8 Sic Ed. pr. Sed ac armis Ms. Pal. 2. Ed. Lip$. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. NOTAE

* Quod vestigium] Hac de re Pro pert. lib. iv. * Et Veii veteres, et vos tum regna fuistis, Et vostro posita est aurea sella foro.

Nunc intra muros

Nat. 281. ab Urb. Cond. 470. 95.

postquam inceptum fuerat. • Inridia Deum] Quibus res Roma

pastoris buccina lenti Cantat, et in

na potens nimium videbatur. Sic Virgil. in Deorum invidiam : * Nimi

vestris ossibus arva metunt.'

um vobis Romana propago Visa po

Cap. xiii. Bellum Gallicum] Incep tum anno Mundi 3562. ante Ch. Nat. 386. ab Urb. Cond. 365. et a Dolabel la finitum anno Mundi 3667. ante Ch.

tens, superi, propria hæc si dona fu issent.'

b Gallorum Senonum] Galli Seno

nes, Galliæ populi, Nerviis vicini ver

74

L. ANNAEI

FLORI

adeo9 omni genere'° * terribilis fuit, ut plane nata ad homi num interitum, urbium stragem, videretur. Hi'' quon- [§. 5. dam ab ultimis terrarum oris,* et cingente omnia** Oceano ingenti agmine profecti, cum jam'* media vastassent, positis inter Alpes et Padum sedibus, ne his quidem contenti, per Italiam vagabantur.'* Tum's Clusium'6 * obsidebant. [§. 6.

Pro sociis ac foederatis populus'7 Romanus'* intervenit.' Missi ex more legati.'9 Sed quod jus* apud barbaros ? fe rocius agunt. Movent,*° et inde' certamen. Con- [§. 7. versis igitur a Clusio, Romamque venientibus, ad Aliam** flumen cum exercitu Fabius Consul occurrit.

Non temere*

foedior' clades.* Itaque hunc diem fastis Roma* damna * Non facile inveniatur mqjor clades.

° Itaque Roma exclusit hunc diem fastis.

••••••-••

Stad. Lugd. Pont.—9 Adeoque Ed. Beg.—10 Generi Ms. Pal. 2.—11 Hii Ed. Lips. 3.—12 Sic Mss. Vim. Pall. Ms. Lipsii et Duk. omnes. Sed cum cinge

rentur omnia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.Ven. Gryph. Stad. Pont.—18 Omia media Ms. Fran.—14 Bacchabantur Mss. Jord. Ed. Amstel. Beg. ragebantur Ed. Lips. 2.—15 Tunc Ms. Ryck.—16 Clusium urbem obsidebant Ms. Ryck. Naz. Pall. Clusium Tusciæ urbém obsid. Jord. Ed. Ald. Vin. Lugd. Clusium

oppidum obsid. Ed. Lips. 1. (in quo tamen scriptum est opidum) 2. 3. Med. Ber. Sab. Par. Ven. Junt. Gryph. Stad. Pont.—17 Populus aberat a Ms. Naz.

Voss. 3. et ab Ed. Jord.—187 Po. Ro. Ed. Lips. 2. P. R. Ed. Lips. 1.3. Med. —19 Interrenit, missis...legatis Ed. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—

20 Morent aberat a Mss.Vin. Pal. 2. Ed. pr. et Jord. Ed. Grut. Freinsh. Zeu. Vetst. Duk. 1. 2. Sed monet Ed. Lips. 1. 3.—1 Exinde Mss. Duk. oun

nes, praeter Flor. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pónt. Freinsh. Zeu. Vetst. deinde Ms. Ryck.—2 Sic Mss. Regg. Ryck. Fran. Ed. Ven. Junt. Stad. Lngd. Pont. Sed Alliam Edd.

ceteri.—3 Sic Mss. Jord. Vin. Pal. 1. Ryck. Flor. Malliab. Voss. 3. Regg. NOTÆ

sus occasum, hos primo {évovs appel latos fuisse traditur, quia venerint ex Transalpina regione. • Omni genere] Naturæ ferocitate, corporum mole, et armis ingentibus. ° Ab ultimis terrarum oris] Sic Livi us de iisdem, * bostes ab Oceano, terrarumque ultimis oris bellnm cien tes.'

• Clusium] Tusciæ oppidum. f Intervenit] Legati tres Marci Fa bii Ambusti filii missi, qui Senatus populique Rom. nomine agerent cum Gallis.

s Sed quod jus] Hæc contra fidem dicit Noster, ut a populo Romano avertat invidiam ; nam certum est legatos contra jus egisse, non Barba ros. Unus enim ex legatis contra jus gentium in aciem processit, et Ducem Senonum interfecit.

* Aliam] Hujus fluminis cursum eleganter describit Livius: “ Ad un decimum lapidem occursum est, qua flumen Alia, Crustuminis montibus præalto defluens alveo, haud multum infra viam Tiberino amni miscetur.'

* Fædior] Sic optimi quique scrip

EPITOM. LIB. I. CA P. 13.

• 4 •) -

vit.* J Fuso exercitu jam moenibus Urbis appropin- [§. 8. quabant.* Erant nullas præsidia.' Tumº igitur, aut nun quam7 alias, apparuit vera illa Romana virtus. Jam- [§. 9. primum* majores natu, amplissimis9 usi honoribus," in fo rum coëunt: ibi, devovente pontifice," Diis'° se Manibus consecrant:* statimque in suas quisque ædes'' re- [§. 10. gressi, sicut in trabeis'* erant, et amplissimo cultu,'* in cu

rulibus° sellis sese posuerunt:? ut, cum venisset hostis, in sua dignitate morerentur. Pontifices, et Flamines, [§. 11. quicquid'* religiosissimi's in templis erat,'° partim in do * Ibi devorent se Manibus Diis, Pontifice præfante.

Sed non Cremerae Ms. Berol. Dnisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Pont. Zen. Vetst. Beg. non Cremere Ed. Lips. 1. 2. 3.—4 Danarit Ed. Ven. mädauit Ed. Lips. 1. mandavit Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—5 Ubi pene nulla erant præsidia Jord.—6 Tunc Mss. Duk. plerique.—7 Sicut nunquam Jord. aut nusquam Ms. Fran. haud unquam Ms. Pal. 2.—8 Ita Jord. Ms. Pal. 1. et Mss. Vim. quidam et Reg. F a manu secunda. Sed et primum Ms. Reg. Q. quam primum Mss. Vin. alii et Dnk. plerique, in his Reg. F a manu prima. Ed. pr. Grut. Pont. Zeu. Vetst. jam pridem Ms. Ryck. Flor. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd.—9 Amplissimi, usi honoribus Ms. Ryck. Fd. Ven.—10 Dis Ms. Naz.—11 Sedes Ms. Fran.—12 Tabeis Ed. Ven.—13 Culto Ed. Lips. 2. —14 Quidquid Ed. Amstel.—15 Sic Jord. Ms. Pal. 1. Ryck. Reg. F, Voss. 3. Ed. Lips. i. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Sed religiosissimum

Ms. Toll. Duisb. Berol. Voss. 1. 2. Ed. pr. Grut. Zeu. Vetst. religiosum Ms. NOTAE

tores et clades bello acceptas, et tempestates, fœdas vocant. Virgil. Georg. i. * Et feedam glomerant tem pestatem imbribus atris Collectæ ex alto nubes.'

5 Damnarit] Exclusit; hoc est, in ter atros et nefastos retulit. Lucam.

lib. vii. * Et, damnata diu Romanis Alia fastis.'

* Maenibus appropinquabant] Eodem modo dictum, quo apud Horat. * por tuque subimus Chaonio.' Nam ibi * portu' est tertii casus pro portui. 1 Nulla præsidia] * Porta clausa non erat, nulla pro portis statio, nulli in muris armati.' Livius.

* Amplissimis usi honoribus] Qui

Curules gesserant magistratus. * Devorente pontifice] Marco Fabio pontifice maximo præfante carmen, ii se pro patria Quiritibus Romanis devoverunt. Florus autem dicit * de

vovente pontifice,' quia pontifex ver bis præibat. • Curulibus] Vide caput v. P Sese posuerunt] Uno verbo dicam, hæc Latinitas mihi haud sane proba tur, * ponere se in lecto,' * ponere se in sella,' * ponere se in palea,' &c. Lego in curulibus sellis consederunt; aut, si Virgilium imitari malis, in cu rulibus sellis se composuerunt. Æn. v. * Cum venit, aulæis jam se regina superbis Aurea composuit sponda.'

76

L. ANNAEI

FLORI

liis'7 ° defossa terræ recondunt,'* partim imposita' plaustris secum auferunt.'9 Virgines simul ex sacerdotio [§. 12.

Vestæ nudo pede fugientia sacra comitantur.

Tamen*°

excepisse fugientes unus e plebe' fertur Lucius Albinius,** qui, depositis uxore et liberis,* virgines in plaustrum rece

pit. Adeo tum quoque* in ultimis religio publica privatis affectibus antecellebat.* * Juventus* vero, quam sa- [§. 13. tis constat vix mille hominum fuisse, duce Manlio," arcem

Capitolini montis insedit, obtestata* ipsum quasi præsen 4 Adeo tum quoque in infimis hominibus religio publica vincebat privatos affectus. -

Fran. Reg. Q.—16 Erant Ed. Vem. Freinsh.—17 Doleis Ms. Naz.—18 Sic Ms. Naz. Ryck. Voss. Reg. Q. Sed def. terra recondunt Ms. Pal. 1. et Mss. Duk. reliqui. Ed. pr. Lips. 2. 3. Berol. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont. Beg. defossa terra reciudut Ed. Lips. 1. Etiam in Ed. Lugd. est recundunt. Sed defossa tecta recondunt Ms. Pal. 2. refossa terru reconderunt Jord.—19 Secum plaustris Veios auferunt Jord. Auferunt erat in Mss. et Edd.

Duk. omnibus, etiam in Lips. 1. 2. 3. Ven. Sed pl. secum arexerunt Ed. Med. Par. 2. pl. s. auxerunt Ed. Par. 1. pl. s. arehunt Ed. Freinsh. Fab. Blanc. Am stel.—20 Tum Ed. Stad. Pont.—1 Eplebe Ed. Lips. 1.—2 Sic Mss. Regg. Malliab.

Sed Albinius Ms. Naz. L. Atinius Mss. Jord. Albinus Mss. Pall.

Ryck. Reg. Q, Berol. Flor. Duisb. Voss. 2. 3. Fram. Ed. pr. Lips. 2. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Albirus Ed. Lips. 1. 3. L. Albinus Ed. Ald. Gryph. Grut. Lugd. Pont. Zen. Fab. Vetst. Duk. 1.—3 Filiis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Pont. opinor, e glossemate.—4 â Ed. Lips. 2.—5 Af fectibus antecelebrat Ms. Reg. F, Voss. 1. aff. antecedebat Ms. Reg. Q, Fran.

Voss. 1. in marg. ab alia manu. qff. ύπcellebat Ed. Lips. 3.—6 Obtestans Mss. NOTÆ

* Partim in doliis] Condita in do se ac suos in vehiculo conspici, de liolis sacello proximo aedibus flami scendere uxorem et pueros jussit, mis Quirinalis, ubi nunc despui reli Virgines sacraque in plaustrum im gio est, defodere. posuit, et Caere, quo iter Sacerdoti * Partim imposita] * Cetera, inter bus erat, pervexit. Livius. se onere partito, ferunt via, quæ sub * Jurentus] Placuit cum conjugibus licio ponte ducit ad. Janiculum.' ac liberis juventutem militarem, Se Livius. Ubi a Floro dissentit, qui natusque robur, in arcem Capitolium plaustris imposita dicit: Virgines que conscendere, armisque et frumen vero Vestales nudo pede sacra comi to collocatis, ex loco endomnnito tantes in plaustrum Lucii Albinii Deos hominesque et Romanum nomen receptas.

defendere. Liv.

• Lucius Albinius] De plebe Roma na homo Lucius Albinius, plaustro sum ratus sacerdotes publicos sacra

• Manlio] Marcus Manlius. Memi mit Virgil. /Eneid. viii. * In summa custos Tarpeiæ Manlius arcis Stabat pro templo, et Capitolia celsa tene

que populi Rom. pedibus ire, ferrique

bat.'

conjugem ac liberos vehens, irreligio

EP1ToM.. LIB. I. cAP. 13.

77

tem7 Jovem,* * ut, quemodum ipsi ad defendendum templum ejus concurrissent, ita ille virtutem' eorum numine suo tueretur.' Aderant9 interim Galli, apertamque [§. 14. Urbem primo trepidi," ne'° quis'' subesset dolus; mox ubi solitudinem vident, pari clamore et impetu invadunt. Pa tentes im'* domos'* adeunt: ubi sedentes in curulibus

suis** prætextatos'* senes, velut Deos Geniosque'°* vene rati, mox eosdem, postquam esse homines'7 liquebat, alio

qui* nihil respondere dignantes,'9 pari vecordia mactant, facesque tectis injiciunt:*° et totam' Urbem igne,* ferro, manibus* exæquant.'

Sex* mensibus barbari (quis [§. 15.

crederet?) circa montem unum* pependerunt,' nec diebus modo, sed noctibus quoque° omnia experti: cum7 tandem* Manlius nocte subeuntes, clangore anseris* excitatus, a * Et faciunt urbem planam ferro, igne, et manibus.

Regg. Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Beg.—7 Pntem Ed. Lips. 3.—8 Jo rem aberat a Ms. Naz.—9 Erant Ms. Naz.—10 Trepidarunt, quin Ed. Gryph.— 11 Ne qui Ms. Naz. Ed. Lips. 3. Ven. Stad. Pont. nec qui Ed. Lips. 2. trepi dare qui Ed. Med. Par.—12 Patientis im Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.— 13 Domus Ms. Naz. Berol. Duisb. Fran. Voss. 2. Ed. pr. Lips. 1. 3.—14 Sic Mss. Jord. Ryck. Regg. Fran. Toll. Duisb. Berol. Flor. Voss. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab.Vem. Junt. Fab. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. Sed curuli bus sellis Ms. Voss. 1. 3. Ed. Med. Par. Ald. Stad. Grut. Lngd. Zen. Vetst.— 15 Proteratos Ed. Ven.—16 Genios Ms. Ryck.—17 Sic et Mss. Voss. Sed homines esse, inverso ordine, Mss. Duk. ceteri. Ed. pr. Duk. 1. 2.—18 Alio quin Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—19 Dignantis Ms. Ryck. dignitates Ed. Lips. 1. 2. 3.—20 Iniciunt Ms. Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. iniciüt Ed. Lips. 1. 3.—1 Totam deinde urbem Ed. pr.—2 Igni Ms. Flor. Malliab. Voss. 2. Regg.—3 Solo eraequant Ms. Voss. i. Ed. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Grut. Pont. Zeu. Vetst.—4 Septem Ed. Stad. Pont.—5 Unum montem, ordine inverso, Ms. Ryck. Toll. Fram. Duisb.—6 Quoque abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—7 Quos Ed. Stad.—8 Tamen Mss. Jord. Pall.

Naz. Regg. Flor. Berol. Duisb. Voss. 3. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Junt. NOTÆ

" Virtutem] Fortitudinem. Ita et Graeci áperfi. • Primo trepidi] Noctem veriti et ignotæ situm urbis, inter Romam et Anienem consedere.

* Geniosque] Deos tutelares urbis Romæ.

* Pependerunt] Ea vis est verbi pendeo, nt infecta re sedere significet. Sic Virg. Æneid. iv. ' pendent opera

interrupta mimæque Murorum ingen tes.

* Clangore anseris] Hanc Historiam tangit Virgil. Æneid. viii. * Atque hic auratis volitans argenteus anser Porticibus, Gallos in limine adesse canebat. Galli per dnmos aderant, arcemque tenebant Defensi tenebris et dono noctis opacæ.'

7S

L. ANNAEI

FLORI

summa rupe dejecit, et ut spem hostibus demeret, quan quam in summa? fame, tamen ad speciem'° fiduciæ,'' panes

ab arce jaculatus est/ Et stato** quodam die per [§. 16. medias hostium custodias Fabium pontificem ab arce demi

sit,'* qui solenne* sacrum in Quirinali monte'* conficeret. Atque ille per media hostium tela incolumis religionis auxi lio rediit;'* propitiosque*° Deos renuntiavit.* No- [§. 17. vissime cum jam obsidio'7 sua** barbaros fatigasset, mille pondo auri recessum'9 suum venditantes,*° ° idque ipsum per insolentiam, cum ad iniqua pondera addito adhuc gla dio,° superbe * væ* victis* increparent, subito aggressus* a tergo* * Camillus adeo cecidit, ut omnia incendiorum vesti gia Gallici sanguinis inundatione deleret.

Agere [§. 18.

gratias Diis* immortalibus ipsos tantæ cladis nomine libet. f Tamen jaculatus est panes arce, ut simularetfiduciam. s Et renuntiacit Deos esse propitios. -

Ald. Ven. Gryph. tantum Ms. Ryck. tN Ed. Lips. 1. 2. 3.—9 Insiima Ed. Lips. 1.—10 In spe Ms. Ryck. ad spem Ms. Duisb. Voss. 3. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Gryph. Stad. Pont. ad spe Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven.—11 Fidutie Ed. Lips. 1. 2. fidutiae Ed. Med.—12 Statuto Ms. Pal. 2. Ryck. Reg. Q. Fran. Voss. quod glossema puto: stacio Ed. Par. 2. statio Ed. Med.—13 Dimisit Mss. Jord. Ryck. Reg. F, Ed. Par. 2. Gryph.—14 Colle Ms. Fram.—15 Redit Ms. Naz. Pal. 1. Ryck. Toll. Duisb. Ed. pr.—16 Propitiusque Ed. Lips. 8.— 17 Sic Mss. Vin. Pall. et Duk. omnes. Ed. pr. Stad. Pont. Sed obsidiòe Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Gryph. At in Par. 1. est cum sua obsidionejam barb. —18 Suo Ed. Pont.—19 Reditum Mss. Regg. Pal. 2. Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr.—20 Vendicantes Ed. Lips. i. 2. 3. Med. Par. Gryph.—1 Sic Ms. Flor. Malliab. Sed superbe rictis increparent Mss. Pall. Vin. et Duk. re liqui. Ed. Grut. Freinsh. Vetst. superbe rictos increp. Ed. Lips. 1 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd.—2 Aggressos Ed. Lips. 2.—3 A tergo aberant a Ms. Malliab.—4 Dis Ms. Naz.—5 Sic Mss. Vin. ' Sed pro ipso Ed. Lips. 1. 2. 3. NOTÆ

• Solenne] Genti Fabiae peculiare erat illud sacrificimm,ut innuit Livius lib. v.

* Sacrificium erat statum in

Quirinali colle, genti Fabiae.' ° Venditantes] Jactabant non obscn re Galli haud magna mercede se ad duci posse ut obsidionem relinque rent.

e Addito adhuc gladio] Huic loco lucem afferet alter Livii : * Rei foedis

simæ per se adjecta indignitas est,

pondera ab Gallis allata iniqua, et, Tribuno recusante, additus, ab inso lente Gallo, ponderi gladius, audita que intoleranda Romanis vox, væ victis esse ; qua intelligi volebant Galli, victis victoris legem esse sub eundam.'

a Aggressus a tergo] Tamen iis de nuntiaverat, ut se ad prælium expedi rent.

EP1ToM. Lib. i. cAp. 13.

79

Pastorum casas ignis ille, et flamma3 paupertatem Romuli* abscondit. Incendium illud quid egit aliud, nisi ut7 desti nata hominum ac Deorum domicilio civitas, non deleta,

non* obruta, sed expiata potius et9 lustrata'° videatur? Igitur'' post assertam a Manlio, restitutam'* a Ca- [§. 19. millo Urbem, acrius etiam vehementiusque'* in finitimos resurrexit.* Ac** primum omnium illam ipsam Gallicam gentem non contentus moenibus expulisse, cum per Italiam

naufragia sua latius traheret,' sic persecutus' est duce Ca millo, ut hodie nulla Senonum vestigia* supersint. Semel" apud Anienem'** trucidati,'° cum singulari certamine [§. 20. Manlius aureum'7 torquem Barbaro inter spolia detraxit : inde** Torquati. Iterum Pomptino'9 agro, cum in*° simili * Igitur populus Rom. acrius et vehementius etiam resurrexit in finitimos post defensam urbem a Manlio, et restitutam a Camillo.

* Cum latius per Italiam traheret ruinam suam. -

Med. Par. Ven.—6 Flama Ms. Ryck. Flor. Berol. Duisb.—7 Nisi dest. Ed. Par.—8 Nec obruta Ms. Naz. Pal. 2. Voss. Ryck. Regg. Malliab. Ed. Grut. Lugd. Zeu. Wetst. Beg.—9 Potius, sed Ms. Duisb. Voss. 2. 3. Ed. pr. Grut.

Zeü. Vetst. Beg.—10 Sic Mss. Vin. Pall. Ed. pr. Lugd. Sed illustrata Ms. Ryck. Voss. 3. Flor. Edd. Duk. plerique, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. —11 Sic Mss. Pall. et Duk. omnes, præter Voss. 2. in }', erat ideo: quod recepit Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—12 Restituta Ed. Med. Par.—13 Væhem. Ed. Med.—14 Novum hinc Caput ordiebantur Mss. Voss. 1. et Naz. addito in diee hoc: GALLICA BELLA.—15 Imenem Ed. Ven.—16 Trucidati sunt Mss.

Regg. Ryck. Berol. Malliab. Duisb. Fran. Ed. pr. trucidat Ed. Ven.--17 Au

ream Ms. Naz. Reg. Q.—18 in Ed. Lips. 2.—19 Pontino Ms. Pal. 1. 2. Ryck. Duisb. Fran. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Zeu. Vetst. in Pontino Ed. Stad. Lugd. Pont.—20 Quum simili Ed. Stad. Pont.—1 Mar NOTAE

* Paupertatem Romuli] Sub cujus regno, * Nec fortuitum spernere ces pitem Leges sinebant.' * Sic persecutus] Ad octavum lapi dem, ad Gabinam viam, quo se e fuga contulerant.

Ibi cædes omnia obti

nuit, castra capiuntur, et ne nuntius quidem cladis relictus est. * Nulla Senonum vestigia] Falsum, ut et multa alia: nam hodieque super sunt juxta Adriaticum sinum, et in Etruria; hæc sunt notissima.

b Semel] Titus Manlius provocan tem Gallum ad singulare certamen

congressus occidit. Et sublato tor que aureo, colloque suo imposito, in perpetuum Torquati sibi et posteris cognomen accepit. 1 Anienem] Anio fluvius in Latio,

quarto ab Urbe milliario, Romanos a Sabinis dividit.

J Pomptino agro] In Latio circa Volscos.

S0

L. AN N ALI

FLORI

pugna Lucius' Valerius,* insidente galeæ sacra* alite' ad jutus, retulit* spolia: et inde* Corvini.** Tandem* [§. 21. post aliquot annos," omnes reliquias eorum in Etruria7 ad

lacum Vadimonis" Dolabella* ° delevit: ne quis9 extaret in'° ea gente, quæ'' incensam a se Romam'* urbem gloria retur.P

CAP. XIV. BELLUM

LATINUM.

CoNvERsus' a Gallis in Latinos, Manlio Torquato, [§. 1. * Et inde Corrini dicti sunt. -*-

cus Valerius Ms. Fram. Ed. Stad. Pomt. Lutius Valerius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2.—2 Sic Mss. Jord. Naz. Berol. Pal. 1. et l)uk. plerique. Ed. pr. Sed insequante Gallo s. Ms. Pal. 2. Vin. Fran. Ed. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. insidenti gallo sacra Ms. Voss. 3. insidente galeae corro Ed. Lips. 1. 2. 3. insidente galeae satyra aliter Ed. Par. 1. in sedente g. satyra alite Fd. Par. 2. in sidente g. satyra alite Ed. Med. Ven. insidente galeæ satyria Ed. Gryph.—3 Ret tulit Ed. Med. Par.—4 Inde Ms. Reg. Q, Flor. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Beg.—5 Corrinii Ms. Naz. corruit Ed. Par. 1. Corri Ed. Stad. marg. Ceterum in Ms. Pighii totus locus ita legebatur: Iterum Pontino in agro, cum in simili pugna Valerius, insidente galeae sacra alite adjutus, retulit spolia, dictusque est ipse Corrinus, et inde Corrini.—6 Sic Mss. Vin. Voss. 1. 2. Sed tamen Ms.

Pal. 1. 2. et Duk. plerique Ed. pr. tm Ms. Ryck. nec non tamen Ms. Naz. Flor. Voss. 3. Ed. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Nec nò tn Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. nec non tandem Jord. Ed. Lugd.—7 In Ethruriâ Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—8 Dolobella Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Vem. Gryph. Dolabellam Ed. Stad.—9 neqs Ed. Lips. 1.—10 Ex ea Jord. Fre

culph.—11 Ita Ms. Pal. 1. Ryck. Regg. Toll. Ed. Blanc. Duk. 1. 2. Sed qui inc. Mss. Duk. reliqui. Jord.TFrecnlph. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amstel. Beg. que Ed. Lips. 3.—12 Romanam Jord. Ms. Ryck. Toll. Regg. Duisb. Fran. Ed. pr. Ber. Junt. Ald. Vem. Vin. Grut. Lugd. Zeu. Fab. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2. NOTÆ

* Lucius Valerius] Aliis Marcns dicitur. Hic cum adversus Gallum pugnaturus processisset, corvus supra

m Post aliquot annos] Ann. 95. post inceptum bellnm : vide supra. n Ad lacum Vadimonis] Qui et hodie

brachium dextrum sedit ; mox, com-

que Vadimono dicitur, in Italia jnxta

missa pugna, idem corvus alis et unguibus Galli oculos verberavit, ne rectum posset aspicere; ita ut ab illo

Amerima prædia. o Dolabella] Cn. Cornelius Dolabella Consul. P Ne quis ertaret in ea gente, quae in censam a se Romam urbem gloriaretur] Haec a Salmasio est; in aliis editioni bus legitur qui ; et hæc vera lectio

interfectus ei Corvini nomen dederit.

' Sacra alite] Sacram vocat, quia in augurio multum observabatur hæc avis.

EPiToM. LIB. I. CAP. 14.

81

Decio* Mure* Consulibus, semper quidem æmulatione im

perii* infestos, tum vero contemtu* Urbis incensae ; cum * jus civitatis,* partem imperii° ac magistratuum'7 posce rent, atque jam amplius quam* congredi auderent.° Quo tempore quis cessisse9 hostem mirabitur ? cum alter [§. 2. Consulum* filium suum, quia contra imperium pugnaverat,'°

quamvis victorem occiderit;'* quasi'* plus in imperio* esset,'* quam in victoria: alter* quasi'* monitu' Deo- [§. 3. rum, capite velato,* primam's ante aciem'^ Diis Manibus" se devoverit,'7 ut** in confertissima se'9 hostium tela [§. 4.

1 Conrersis Ed. Gryph.—2 Deceo Ed. Lips. 3.—3 Sic Mss. Vin. Naz. Voss. Malliab. Ed. Junt. Lugd. Sed Mure. Ed. Ven. Murena Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Gryph.—4 Sic Ed. pr. Sed imperii et magistratuum infestos Ms. Pal. 2. Ryck. Flor. Fran. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. —5 Contentu Ed. Med.—6 Imperii abest ab Ed. Ven.—7 Ac magistratuum aberant a Ms. Reg. F. Sed et magistratuum Ed. Gryph. ac m. caput poscere Ed. Beg.—8 Sic Ed. Lips. 2. Sed aput quam amplius Ms. Naz. apud quam amplius Ms. Voss. 2. pari imperio atque jam amplius Ms. Pal. 1. Ryck. Flor. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. pari atque jam ampl. Ms. Pal. 2. quanto ampl. Ed. Beg.—9 Cecidisse Ms. Ryck. Voss. 3.—10 Pugnaverit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—11 Occideret Ms. Ryck.—12 Si plus Ed. Ven.—13 Esset in imperio Ms. Naz. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—14 Quia Ms. Pal. 1.—15 Primù Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—16 Antea e Ed. Ven.—17 Derolcerit Ms. Pal. 1.—18 Ut aberat a Ms. Pal. 1.—19 Se aberat a Mss. Regg. Berol. Malliab. Duisb. Fran. Ed. NOTAE

est: sed mox pro a se, legendnm a suis, idque non vidit vir maximus.

mutandum, quicquid dicat doctis

Pater meus.

Torquato, P. Decio Mure. * Cum jus civitatis] Falsum, non jus civitatis poscebant, sed ut unus com

• Cum alter Consulum] T. Manlius. d Imperio] Nota imperium ive positum: sic apud Salust. alicubi legitur * ad imperandum,' id est, ut imperaretur. e Alter] Decius Mus. f Quasi monitu] Cur quasi, cnm ex

sul ex eorum, alter ex Romanorum

Deorum monitu factum esse constet?

populo crearetur, et Senatus pars æqua ex utraque gente foret, et hoc est quod vocat Florus partem imperii

s Capite relato] De more, religionis causa, ne quid occurreret quod eam turbaret. Sic ille apud Horat. * Nam male re gesta cum vellem mittere operto Me capite in flumen.' h Diis Manibus] Qui et inferi dice

CAP. xiv. Bellum Latinum] Ann. Mundi 3614. ab Urbe Condita 417. ante Ch. Nat. 334. Coss. T. Manlio

ac magistratuum.

simus Salmasius.

* Atque jam amplius quam congredi auderent] Plus enim erat partem ma gistratunm petere, quam armis con bantur. gredi. Sensus planus est, itaque nil Flor. Delph. et Var. Clas.

F

82

L. ANNAEI

FLORI

jaculatus,** novum** ad victoriam iter** sanguinis sui se mita aperiret. CAP. XV. BF.LLUM SABINUM.'

A LAtiNis* aggressus est* gentem Sabinorum, qui,* [§. 1. immemores* factæ5 sub Tito Tatio° affinitatis, quodam con

tagio7 belli se Latinis* adjunxerant.9 Sed Curio [§. 2. Dentato° Consule, omnem eum tractum, qua Nar,* Anio, fontesque Velini,'° * Hadriatico** tenus mari, igne ferroque vastavit.*

Qua victoria tantum hominum,* tantum [§. 3.

• Sed Curio Dentato Consule igne et ferro rastarit omnem eum tractum quem Nar ambit et fontes Velini, usque ad mare Adriaticum. -

pr.—20 Equo raptus Ms. Reg. Q, haud dubie e glossemate nata lectio.— 21 Nomen Ed. Gryph.—22 Inter Ed. Par. 1 Latinum Ed. Lugd.—2 Aggressus gentem Ms. Voss. 1. 3.—3 Que Ed. Lips. 3. ut c. 13. 21. quae Ed. Ven.—4 Imemores Ed. Ven.—5 Pactae Ed. Beg. —6 Tatio Tito Ms. Pal. 2. Tito Tacio Ed. Lips. 1. 2. 3.—7 Contagione Ms. Naz.-8 Se Latio Ms. Voss. 3.—9 Adjurerüt Ed. Lips. 1. adjunxerunt Ed. Lips. 3. Par. Ven. Gryph.—10 Qua Nar amnis fontesque Velini. Ms. Ryck. Ed. Blanc. qua Ararani ofente in rel in Ms. Naz. eorumque loca a Varanio Jonte Mss. Jord. qua Nar flurius ambit f. Vel. Ms. Pal. 1. quem Nar flurius ambit f. Vel. Ms. Fran. qua natura ambit f. V. Ms. Pal. 2. qua Nar ambit f. V. Mss. Vin. Reg. F. Berol. Malliab. Duisb. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. Sab. NIed. Par. Junt. AJd. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pónt. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2. qua Nar abit f. V. Ed. Lips. 1. unde existimari facile

licet, qui extiterit lectio ubit. Nam qua Nar flurius abit Ms. Flor. qua Nar qbit f. V. Ms. Voss. 1. 2. qua Narf. V. Ms. Reg. Q. qua Nar amnis ambit f.

V. Ms. Voss. 3.—ll Adriatico Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. NOTÆ

CAp. xv.

Bellum Sabinum] Anm.

* Curio Dentato] Qui eodem magis

Mundi 3660. ante Ch. Nat. 288. Ab Urb. Cond. 463. Coss. P. Cornelio

tratu bis, et de Samnitibus et de

Rufino, et Man. Curio Dentato. * A Latinis] Falsum quod ait Florus populum Rom. post debellatos Lati nos, in Sabinos conversum; nam mul ti anni intersunt, et multa alia bella gessit, ut Ausonium, Privernas, Ne apolitanum, Samniticum quod duravit

Sabinis triumphavit. • Nar] Umbriæ flumen, cum lacu Velino conjungitur. “ Fontesque Velini] Idem cum Lacu Velino in Umbria: Virgil. Æneid. lib. vii. * Audiit amnis Sulphureaque Nar albus aqua, fontesque Velini.' e Qua rictoria tantum hominum] Hoc

annos 49.

confundit Florus:

Etruscum et alia.

Nus

quam etiam legitur Sabinos se Latinis conjunxisse.

nam de Sabina

victoria dicit quod de Samnitica di cere debuit. Victis enim Samnitibus,

EpitoM. Lib. 1. CAP. 16.

83

agrorum redactum'* in potestatem, ut, in utro plus esset, nec'* ipse posset æstimare,'* qui vicerat.** CAP. XVI. EELLUM SAMNITICUM.

PRECiBUs* deinde' Campaniæ motus, non pro se, [§. I. sed, quod est* speciosius, pro sociis Samnitas* invadit.

Erat foedus cum utrisque° percussum: sed hoc Cam- [§. 2. pani sanctius, et prius omnium suorum* deditione fece rant.* 5

Sic ergo Romanus° bellum Samniticum7 tanquam

sibi* gessit. Omnium non modo* * Italia,9 sed toto [§. 8. orbe terrarum,'° pulcherrima Campaniæ plaga* est. Nihil'' • Sed Campani deditione suorum omnium fecerant hoc faedus sanctius et anti quus. -

-

Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2.—12 Redactum est in pot. Ms. Ryck. Berol. Dnisb. Ed. pr.—13 Ne ipse Ms. Pal. 1. Berol. Dnisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Méd. Par. Junt. Ald. Vem. Gryph.—14 Eris timare Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—15 Vincerat Ed. Ven. 1 Precibus denique Ms. Reg. F, Malliab. Fran. Voss. 1. 2.—2 Sed eo specio sius Mss. Voss. Naz.—3 Sic Mss. Jord. Naz. et Duk. omnes, præter Fram. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont. Sed Sa nitas Ms. Ryck. Sannitas Ed. Med. Ven. nt s. 7. et ubique. Samnites Ms. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Beg. ut s. 7. Samnitas etiam Ms. Berol.—4 Suarum Ed. Freinsh.—5 Fecerunt Ms. Flor. Ed.

Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. Gryph.—6 Populus Romanus Mss. Pall. Ryck. Reg. F, Malliab. Berol. Duisb. Ed. pr.—7 Sanniticum Ms. Ryck. Ed. Med. in quo ipso mox est tamquam.—8 Nömö Ed. Lips. 1.—9 Sic Mss. Regg. Fram. Voss. Toll. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Sed Italiae Ms. Naz. Pal. 2. Ryck. Ed. Ven.—10 Terrarum orbe Ms. Ryck. Berol. Flor. NOTAE

Curius Dentatus regressus, in Conci one ait, * tantum agri cepi, ut solitudo fuerit ni tantum hominum cepissem; tantum porro hominum cepi, ut fame perituri fuerint, ni tantum agri cepis sem.'

Cap.xvi. Bellum Samniticum] Ann. Mundi 3611.

ante Ch. Nat. 337. ab

Urbe Condita 414. Coss. M. Valerio Corvo iii. A. Cornelio Cosso.

• Precibus] Legati Campanorum Romam venere, auxilia sibi contra Samnites petentes; et cum negarent Romani, Campani urbem Capuam, se

que, suaque omnia Romanis dedunt ; petuntque ut jam dedititios suos de fendere velint.

b Cum utrisque] Falsum ; nam cum solis Samnitibus, ut patet ex Livio. c Tanquam sibi] Et re vera sibi ges sit, cum Campani omnino se illis de diderant.

d Omnium non modo] Hæc descriptio talis est, ut, quæ pulchrior, vel ipsa Campania, vel Flori descriptio, judi care difficile.

e Plaga] Planities, étendue, ut æquor; Græce τλd£.

84

L. ANNAEI

FLORI

mollius' coelo.* Denique* bis** floribus vernat.** Nihil uberius solo: ideo'* Liberi Cererisque'* certamen' dicitur.* Nihil hospitalius's mari. Hic illi nobiles portus, [§. 4. Caieta,' Misenus,* et tepentes fontibus Baiae :' Lucrimus et Avernus, quaedam maris otia.'^ " Hic amicti'7 viti- [§. 5. bus montes, Gaurus, Falernus, Massicus, et pulcherrimus omnium'* Vesuvius,'9 Ætnæi*° ignis imitator. Urbes [§. 6. ad mare,* Formiae, Cumæ, Puteoli, Neapolis, Hercula

meum, Pompeii,' et ipsa caput urbium Capua, quondam in ter tres maximas," Romam Carthaginemque numerata.*

Pro hac urbe,^° his3 regionibus populus Romanus [§. 7. Samnitas* invasit, gentem, si opulentiam quæris,3 P aureis " Nihil est temperatius cælo ejus.

c Denique bis habet rer floribus.

* Ideo dicitur fuisse certamen Liberi et Cereris.

* Urbes juxta mare.

f Ante hanc urbem. -

Duisb. Fram. Ed. pr.-—11 Nil Ed. Stad. Pont.—12 Caelo denique, bis Ms. Naz. —13 10 Ed. Lips. 1. ideoque Ed. Duk. 2.—14 Venerisque Ms. Fran. Voss. i. 2. Vin. ceterisque Ed. Lips. 1. cæterisque Ed. Par.—15 Hospitalibus Ed. Par. — 16 Ostia Mss. Jord. Voss. 2. Ed. Stad. marg. Lugd. Pont. hostia Ms. Fran. ocia Ed. Med. Par. Ven.—17 Amici Ms. Jord.—18 Cunctorum Jord.—19 Sic

Mss. Regg. Naz. Voss. 1. Ed. Med. Par. Grut. Lugd. Fab. Vetst. Sed Ves ccnus Ms. Ryck. Veserus Ms. Pal. 1. Flor. Malliab. Berol. Duisb. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Jnnt. Ven. Duk. 1. 2. Veseus Ms. Pal. 2. Voss. 3. Vesemus Ms. Fran. Ed. pr.—20 Ethnei Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. athnei Ed. Med. Par. — 1 Pompei Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Grut. Lugd. Zeu. pvpei Ed. Lips. 1.—2 Numeranda Jord.—3 Is reg. Ed. Lips. 1. 2. 3. iis reg. Ed. Med. Par. Ven. Gryph.—4 Sanitas Ms. Ryck. samnites Ed. Lips. 1. 2. 3. Lugd. Blanc. Freinsli. Amstel.—5 Sic Ms. Ryck. Malliab. Regg. Fran. Ed. Grut. NOTAE

* Mollius] Molle est temperatum. Sic imfra, lib. 111. 3. * Sed in Venetia, quo fere tractn Italia mollissima est, ipsa cœli solique clementia robur elanguit.'

s Denique] Quasi diceret, Ne longius abeam, en um mot, nota.

' Bis floribus cernat] Floribus gig nendis bis habet ver.

* Liberi Cererisque certamen] Ut Athenæ Neptumi et Minervæ fuere certamen.

5 Caieta] A Caieta Æneæ nutrice nomen accepit. Virgil. * Tu quoque littoribus nostris, iEneia nutrix, Æter

nam moriens famam Caieta dedisti.' * Misemus] A Miseno Æneæ comite dictus, qni illic sepultus fuit. Virgil. * Monte sub aério, qui nunc Misenus ab illo Dicitur, ætermumque tenet per sæcula nomen.'

' Baia] Ubi aquæ calidæ. m Maris otia] Ubi mare quiescit, silet, non æstuat, per Lucrinum la cum in Avernum Tyrrhenum mare labitur. Male qui legunt ostia. n Inter tres maximas] Pater meus legebat urbes maximas, non tres. o Pro hac urbe] Scilicet Capua. p Si opulentiam quæris] * Duo exer

EPiToM. LiB. 1. CAP. 16.

85

et6 argenteis armis,7 discolori* veste," usque ad ambitum* 9 armatam :'° si fallaciam,'* saltibus fere et montium fraude

grassantem: si rabiem ac furorem, sacratis'* legibus,' hu manisque hostiis, in exitium Urbis agitatam: si pertinaciam, sexies'* rupto foedere, cladibusque ipsis animosiorem. Hos tamen quinquaginta annis* per Fabios** et Pa- [§. 8. pirios'* patres, eorumque liberos ita subegit ac domuit, ita ruinas ipsas* urbium'° diruit, ut hodie Samnium'7 in ipsa'* Samnio requiratur: nec facile appareat materia quatuor*9 et viginti triumphorum." Maxime tamen nota et il- [§. 9.

lustris' ex hac gente clades apud Caudinas*° " furculas' s Usque ad luxuriam.

Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Beg. Sed quæras Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Amstel. Duk. 1. 2.—6 Atque argenteis Ed. Blanc. —7 Armatam Ms. Vin. Reg. Q. Voss. 1. 2. Fran. auratam Ms. Ryck. orna tam armis Ed. Blanc.—8 Et discol. Ed. Blanc.—9 Gentem, si opulentiam quae ras, aureis atque argenteis armatam misit discolori reste usque ad ambitum Ms. Naz.—10 Armatam abest ab Ed. Blanc.—11 Sic et Mss. Vin. Ed. Par. Vem.

Sed si insidiarum fallaciam Ed. Ber. Ald. Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Vetst. si fallatiam Ed. Lips. 1. 2. 3. et mox pertinatiam.—12 Sacris Ms. Flor. Ed. Stad. marg.—13 Septies Ms. Fran. Ed. Ven.—14 Babios Ed. Ven.— 15 Papyrios Ed. Gryph. ubique.—16 Montium Mss. Pall. Malliab. Reg. F.— 17 Samnium Ed. Med. Ven. uibique.—18 Sic Ms. Naz. Pall. Malliab.TBerol. Duisb. Regg. Voss. 1. 2. Ed. pr. Freinsh. Blanc. Amstel. Dnk. 1. 2. Sed in ipso Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Beg.—19 Quattuor Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. ubique.—20 Gaudimas Ed. Lugd.—l Sic Mss. Vin. Jord. Päll. et Duk. omnes. Ed. pr. Sed ferculus Ms. Ryck. furcas Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. NOTHE

citus erant; scuta alterius auro, alte rius argento coelaverant.' Livius. “ Discolori veste] * Tunicæ auratis militibus versicolores, argentatis lin

• Quatuor et viginti triumphorum] Nam toties de Samnitibus triumpha tum est.

* Quinquaginta annis] Eutropius, quadraginta novem. * Ita ruinas ipsas] Non contenti urbes diruisse, earum etiam ruinas

" Illustris] Ut in bonam, sic et in malam partem sumitnr. " Apud Caudinas] Caudinæ furcæ in Appulia circa Aufidum ßuvium, ubi Caudium urbs; circa quam castra occultissime Samnites locaverant, qua cum exercitum Consules ducerent, in insidias præcipitant et vincuntur. Inde sub jugum seminudi traditis armis missi, domum cum ignominia revertuntur. Id accidit anno vigesi mo post susceptum bellum : ann. ante

diruere.

Ch. Nat. 317. ab Urbe Cond. 434,

teæ candidæ.'

Livius.

* Sacratis legibus] Melius, sacris, ut in Stadiana ann. 1579. sacræ leges erant, quibus caput eorum, qui non issent in prælium, vel fugissent, vel alio quovis modo sibi defuissent, Diti sacrum fiebat.

86

L. ANNAEI FLORI

Veturio Posthumioque* Consulibus accepta est. Clausos per insidias intra eum saltum exercitu,* unde non [§. 10. posset evadere, stupens occasione tanta3 dux hostium Pon

tius,*° Herennium7 patrem consulit,* et9 ille, * mitteret*? omnes, vel occideret,'* sapienter, ut senior, suaserat.

Hic''

armis exutos mittere sub jugum maluit; ut nec [§. 11. amici' forent beneficio, et post'* flagitium hostes magis.

Itaque et Consules statim'* magnifice voluntaria de- [§. 12. ditione* turpitudinem'* foederis dirimunt, et ultionem flagi tans miles, Papirio* duce, horribile dictu, strictis'5 ensibus* per ipsam viam ante pugnam furit:'° * et * in congressu ar ^ Pontius dur hostium attonitus tanta occasione.

Pont. Zeu.Vetst.—2 Postumioque Ed. Lips. 2. Lugd. Amstel. Duk. 1. 2. ubi que.—3 Sic Ms. Naz. Flor. Sed clauso enim per ins. Mss. Dmk. reliqui. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Vetst. Duk. 1. 2. clauso n. per ins. Ed. Lips. 1. Ven.—4 Erer titu Ed. Lips. 1.—5 Sic Mss. Voss. Sed tanta occasione Ms. Naz. et Mss. Duk. plerique. Ed. pr. Amstel. Dnk. 1. 2.—6 Poti° Ed. Ven.—7 Herineum Ms. Jord. herenium Ed. Par.—8 Consuluit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Blanc. Beg. Duk. 1. 2. —9 Et ut ille Ms. Ryck.—10 Dimitteret Ms. Ryck. quod glossema redolet.— 11 His Ed. Grypb.— 12 Ob flagitium Ms. Fran. p° fl. Ed. Lips. 3.—13 Sta tim abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—14 Turpi tudie Ed. Ven.—15 Subietis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—16 Sic Ms. Berol. Duisb. Voss. 3. et Pal. 2. in marg. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Amstel. NOTÆ

* Mitteret omnes, vel occideret] Hæc qui sequenti anno post acceptam non una legatione peracta, nam bis cladem, hostium castra expugnavit, ad patrem nuntium misit Pontius: obsides recepit, et Samnites sub ille priori omnes quamprimum invio jugum misit. latos dimittendos, et iterum eodem b Strictis ensibus] In vetustis qni remeante nuntio, ad unum omnes in busdam editionibus, legitnr, suljectis, et vera lectio est; quam tamen ele terficiendos esse respondit. * Ut nec amici] Hæc ironice dicit gantissimus Lipsius mutavit in sub Florus.

rectis.

At nil necesse fuit;

nam

* Voluntaria deditione] Nam Spurius subjectus, pro surrectus, seu subrectus, Posthumius auctor fuit, ut per Fecia genuina Latinitas est: unde illud, les nudi vinctique Samnitibus dede * subjecto in mentum gladio :' Unde rentur, ut exsolveretur religione po illud Virgilii, * Et corpora saltu sub pulus, ne quid divini humanive obsta jiciunt in equos.' Unde illud denique ret, quominus pium justumque de ejusdem Poëtæ : * Se subjicit arbos,' integro bellum susciperent. id est, se erigit, surgit. Pater. c Ante pugnam furit] Ita legendum, " Papirio] Lucio Papirio Cursore,

EPITOM. LiB. I. CAP. 17.

87

sisse omnium oculos,' '7 hostis auctor fuit: nec prius** finis cædibus datus, quam jugum et hostibus et duci capto repo suerunt.

CAP. XVII. BELLUM ETRUSCUM ET SAMNITICUM.*

HActenus populo Romano* bellum* cum singulis [§. 1. gentium,* mox acervatim,* 3 tamen sic quoque par omnibus fuit.° Etruscorum duodecim7 populi,* Umbri* ° in id tem pus intacti,9 antiquissimus Italiæ populus, Samnitium'° reliqui* in excidium'' Romani nominis repente conjurant.'* • Hactenus Populus Rom. gessit bellum cum singulis gentium; mox simul cum omnibus. -•

Beg. Duk. 1. 2. Sed fuit Ms. Naz. Ryck. Reg. F, Voss. 2. Mss. Jord. Ed. Freinsh. Blanc. agit Ms. Pal. 1. adiit Ms. Pal. 2. Flor. fugit Ms. Fran. ibat Ms. Reg. Q. aut Ms. Malliab. A Ms. Voss. 1. aberat.—17 Vultus Ms. Voss. 3.—18 Primus Ed. Ven.

1 Bellum ethruscum samniticum Ed. Lips. 1. 2. 3. Bellum Etruscum, Samni ticum et bellum Gallicum Ed. Stad. Pont.--2 Sic Ms. Naz. Pal. 2. Ryck. Voss. Sed populus Romanus Mss. Vin. Malliab. Fran. Regg. Flor. Ed. pr. Gryph. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Freinsh. Fab. Vetst. P. R. Ms. Berol. Duisb. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—3 Sic Mss. Vin. Sed aberat a Ms. Naz. Flor. Regg. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Freinsh.—4 Gentibus Ms. Ryck.—5 Catervatim Jord.—6 Fuit aberat a Ms. Malliab. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Freinsh. Fab.—7 XII. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—8 Sic quoque Ms. Lipsii. Abest Umbri ab Ed.

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Grypfi. Stad. Pont.—9 Sic et Ed. Ven. Sed incitati Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—10 Samnitum reliqui Ms. Ryck. Voss. 2. Ed. Par. 1. Samnium. Gallique Ed. Beg. Samnitium, et

reliqui Ed. Lugd.—11 Excidiâ Ed. Lips. 2.—12 Conjurât Ed. Lips. 1. 3. con NOTAE

non, fuit,ut pertendit vir doctissimus: nec enim satis animosum est, immo inertissimum. Idem. CAp. xvii. Bellum Etruscum et Sam

tigit decimo tertio anno post, scilicet ann. Mundi 3655. ante Ch. Nat. 293. ab Urbe Cond. 458. Coss. Q. Fabio

Maximo Rulliano v. Publio Decio

niticum] Hic Florus confundit; nam Etruseum bellum, quo Sylva Ciminia superata est, contigit ann. Mundi

Mure Iv.

3642. ante Ch. Nat. 306. ab Urbe Condita 445. Coss. Q. Fabio Maximo

monuimus.

Rulliano ii. C. Martio Rutilio Cem sorino. -

Samniticum vero quod et Etruscum dictum fuit, nam Etrusci, Umbri, Samnites, et Galli se junxerant, con

• Duodecim populi] In duodecim po pulos divisam fuisse Etruriam alibi b Umbri] Italiæ populi inter Padum et Picenum, Thuscis vicini. c Samnitium reliqui] Suo more pec

cat Florus, nam non adhuc devicti Samnites,

88

L. ANNAEI

FLORI

Erat terror ingens, tot simul tantorumque** populo- {§. 2. rum. Late per Etruriam infesta'* quatuor agminum signa

volitabant.'s Ciminius'° interim saltus* in medio, [§. 3. ante invius,'7 plane quasi* Calidonius'*' vel Hercynius,'9 • adeo tunc terrori erat, ut senatus Consuli denunciaret, ne

tantum periculi*° ingredi auderet. Sed nibil horum [§. 4. terruit ducem.

Quin fratre præmisso' explorat* accessus.

Ille per noctem* pastorio habitu* speculatus omnia refert* tutum5 iter.* Sic* Fabius Maximus periculosissimum [§. 5. bellum sine7 periculo explicavit.'° Nam subito inconditos atque palantes* aggressus est,* captisque superioribus ju è Sic Fabius Maximus absumpsit bellum periculosissimum sine periculo. * Subito enim aggressus est eos inordinatos errantesque.

jurat Ed. Ven.—13 Simulque tantorum Ed. Lips. 2.—14 Latere Etruriam infes tam Ms. Naz. a latere Etruriam infestam Ms. Ryck. Voss. 3. a latere Etruri am infesta Ms. Flor. Ed. Ven. a latere Etruria infesta Mss. Duk. reliqui. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Gryph. Stad. Grut. Pont. Zeu.Vetst. late per Etruriam infestam Jord. Ed. Ald. Blanc. a latere ethrurie inf. Ed. Lips. 1. 2. 3.—15 Volitabat Ed. Par.—16 Sic Mss. Toll. Voss. 3. Sed Cyminium Ed. Ven. Ciminus Mss. Jord.

Geminius Ms. Naz. Pal. 1. Fran. Voss. 1. 2. Duisb.

Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Geminus Ms. Pal. 2. et Duk. reliqui. Ceminus Ed. Med. Par.—17 In medio ante inrius aberant a Ms. Ryck. relicto spatio.— 18 Calydonius Ms. Naz. Ed. Jord. Lips. 1. 2. Med. Par. Vem. Gryph. Calij donius Ed. Lips. 3. Caledonius Ed. Stad. Pont.—19 Hercinius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Stad. Pont. Hersinius Ed. Par.—20 Periculù Ed. Lips. 3.— 1 Permisso Ed. Par.—2 Sic Ms. Naz. Flor. Malliab. Sed erplorarat Ms. Voss. 3. eaeploraret Mss. Duk. ceteri. Jord. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—3 Hitu Ed. Ven.— 4 Prafert Ms. Jord.—5 Sic Mss. Jord. Sed tum iter Ms. Naz. Berol. Duisb. Ed. pr. Dnk. 1. 2. tunc iter Ms. Flor. Malliab. tunc Ms. Ryck. Fran. Voss. Tum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. Tunc Ed. Ven. totum iter Mss. Regg. Ed. Grut. Lugd. Zeu. Fab. Vetst.—6 Si Ms. Ryck. Fran. Voss. Ed. Ven.—7 Sine aberat a Ms. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. NOTAE

a Ciminius interim saltus] Ciminius saltus et mons est prope Viterbum ; et hodie Monte Viterbo dicitur.

* Ante invius,plane quasi] Sic Livius, * Sylva erat Ciminia, magis tum invia atque horrida, quam nuper fuere Ger mamici saltus.'

* Calidonius] Circa Germaniam. s Hercynius] Vide cap. 9.

h Ille per noctem] Falsum; interdiu iter tentavit.

* Refert tutum [totum] iter] Magna hic discrepantia est in editis, magna quoque in Mss. veram scripturam puto, refert tutum iter. Pater. j Erplicavit] Verbum metaphoricum ab aulæis desumtum:

aulæa enim

explicari dicuntur, cum evolvuntur ut

epitoM. LIB. I. cAp. 18.

89

gis,9 in subjectos suo jure'° * detonuit. Ea namque" [§. 6. species'* fuit illius belli, quasi in terrigenas** e coelo ac nu bibus tela mitterentur.**

Nec incruenta tamen illa [§. 7.

victoria:'s' nam oppressus in sinu vallis'°* alter Consulum, Decius, more patrio" devotum Diis'7 Manibus obtulit ca put: solennemque familiæ suæ consecrationem in victoriæ pretium** redegit.* CAP. XVIII. BELLUM TARENTINUM

ET CUM

PYRRHO

REGE.

SeqUitUR bellum Tarentinum, unum quidem ti- [§. I. tulo et nomine, sed victoria multiplex.*

Hoc enim' Cam

* Et reddidit consecrationem in pretium victoriæ solennem familiae suæ.

Ven.—8 Pallantes Ed. Par. pallâtes Ed. Lips. 1. 8. Med.—9 Jugibus Ed. Ven.—10 Ita Mss. Jord. Naz. Pal. 1. Voss. 3. Sed more Mss. Vin. Pal. 2. et

Duk. reliqui. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Grypb. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Jovis more Ed. Beg.—11 Nan que Ed. Ven. ubique.—12 Spes Ed. Ven.—18 Interrigenas Ed. Lips. 1.— 14 Jucerentur Ms. Naz. Voss. 1. 3. Ed. Jord.—15 Victoriâ Ed. Vem.—16 Val

lium Ms. Flor.—17 Dis Ms. Naz.—18 Precium Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique. NOTE

oræ appareant. Eadem metapbora usus est Maro, lib. ix. * Et mecum ingentes oras evolvite belli.' * In suljectos suo jure] Nescio an quispiam monuerit. Arbitror legi oportere, Jovis more: una ratio est, sed ea perquam vehemens. Cur enim, mi pro, suo, legatur, Jovis, mox ad •deret Florus, * ea namque species fuit illius belli, quasi in terrigenas e coelo ac nubibus tela mitterentur ?'

1 Incruenta tamen illa victoria] Vide

quod supra notavimus ad titulum. Quod bello contra Samnites, Gallos, et Etruscos contigit, id male de E trusco, quo Ciminia sylva facta pervia, narrat Florus.

m Nam oppressus in sinu vallis] Hoc fingit Florus, et nusquam factum fuisse legitur. n More patrio] Nam pater ejus De cius Mus se quoque Diis Manibus de voverat adversus Latinos pugnans. Vide cap. 14. hujus libri.

Isthæc enim particula, namque, satis superque ostendit anaphoram ad ea CAP. xviii. Bellum Tarentinum] quæ superius posita fuerunt. Dein unde isti Gigantes, seu terrigenæ ? Amm. Mundi3669. ante Ch. Nat. 279. Tum hoc quoque, quasi e caelo ac nubi ab Ur. Cond. 472. Coss. L. Aemilio bus? &c. Dices, an unum exemplum, Barbula, Q. Martio Philippo. ex more, seu consuetudine, probet ? a Sed victoria multiplex] Quippe hoc tricari estet argutulum se facere. multi alii populi se Tarentinis ad Nonne ita Salmoneum, Capaneum, junxerant. Phaëthonta, &c. Pater.

90

L. ANNAEI FLORI

panos,* Apulos, atque Lucanos,° et, caput belli, Tarentinos, id est,* totam Italiam,* et cum istis omnibus Pyrrhum,* cla rissimum Græciæ regem, una veluti ruina pariter involvit: ut eodem tempore et Italiam consummaret,5 ° et transmari

nos triumphos auspicaretur. Tarentus,** Lacedæmo- [§. 2. niorum7 opus,' Calabriæ quondam, et Apuliæ, totiusque Lucaniæ caput, cum magnitudine* et muris portuque nobi lis, tum mirabilis9 situ.* Quippe in'° ipsis Adriatici [§. 3. maris faucibus'' posita, in omnes terras, Istriam,* Illyri cum," Epirum,' Achaiam,' Africam,'* Siciliam, vela dimittit.'* Imminet'* portui ad prospectum maris positum majus'* ° Tum nobilis magnitudine portuque et muris, tum situ mirabili. 1 N. Ed. Ven.—2 Campanos aberat a Ms. Reg. Q.—3 Ide* Ed. Lips. 1. idem Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. ide Ed. Ven.—4 Totam paene Ital. Jord.—5 Consumaret Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2.—6 Tarentos Ms. Naz. Tarentum Ms. Ryck. Malliab. Fran. Ed. Par. Ven. Gryph. Ta rentù Ed. Lips. 1. 2. 3. Med.—7 Etiam Laced. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Stad. Pont. et Laced. Ed. Ven.—8 Sic Ms. Naz. Pal. 1. Regg. Voss. 1. 3. Ed. Ald. Ven. Sed tum magnit. Mss. Duk. ceteri. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Gryph. Stad. Grut. Lngd. Pont. Zeu. Vetst. Beg.—9 Sic Ms. Ryck. et Duk. omnes, etiam Berol. Ed. pr. Sed no bili-mirabili Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Pont. Freinshem. Fab. —10 Quippe quæ in Ms. Reg. Q.—11 Sic et Ms. Berol. Sed in ipsis Hadria tici m. f. Ms. Pal. 1. Ed. Freinsh. Fab. in ipsis Adriaci m. f. Ms. Pal. 2. in

ipsis faucibus Adriæ maris Mss. Jord.—-12 In oras ìras Histrú: illiricw: epyrü affrica Ed. Lips. 1. 2. 3. in oras nostras Histriam. Illyricum : epyrum [sic et Ven.] affricami Ed. Med. Par. Etiam in Ven. Grut. Lugd. Zeu.Vetst. Beg. Duk. 2. est Histriam. Et in Gryph. Stad. Pont. in oras nostras.—13 Sic Mss. Regg. Ryck. Flor. Naz. auctore Grutero. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. &c. ' Sed rela ittit Ms. Naz. auctore Salmasio: vel ittit Mss. Jord. rela mittit Mss. Pall. Berol. Duisb. Malliab. Fran. Ed. pr. Blanc.

Amst. Beg. vela mitteret Ms. Voss. 1. 2.—14 iminet Ed. Lips. 2.—15 Ita NOTAE

b Lucanos] Italiæ populi, quorum regio hodie Basilicata dicitur. e Pyrrhum] Epiri regem, qui ex genere Achillis originem trahebat. d Italiam consummaret] Ut triumphos, qui adhuc de Italia agendi restabant, consummaret, et transmarinos inci

deduxere Lacedæmonii Phalanto Spartano duce. Meminitidem Horat. Od. 11. 6. * Et regnata petam Laconi

peret.

supra Adriaticum mare extenditur.

e Tarentus] Calabriæ, seu magnæ Græciæ urbs.

Rura Phalanto.'

s Istriam] Italiæ regio et terminus versus Dalmatiam.

“ Illyricum] Europæ regio est, quæ ' Epirum] Littoralem Græciæ regio nem e regione Calabriæ.

f Lacedaemoniorum opus] Lacedæ

1 Achaiam] Græciæ regionem supra

monium Tarentum vocat Horat. Od. lib. iii. 5. Tarentum autem coloniam

Corinthiacum sinum. Alia est Achaia

in Peloponneso,

EP1ToM. LIB. I. CAP. 18.

91

theatrum:* quod quidem causa miseræ civitati fuit omnium calamitatum.'°

Ludos forte celebrabant,'7 cum ad- [§. 4.

remigantem littori'* Romanam classem' inde'9 vident:*^ at que hostem' rati, emicant," sine discrimine insultant:** * qui enim,* aut unde Romani?' Nec satis.** Ade- [§. 5. rat: sine mora querelam ferens legatio:°° hanc7 quoque foede* per obscoenam9 P turpemque dictu*° contumeliam vio lant.

Ex'' hinc bellum : sed apparatus horribilis, [§. 6.

° Atque putantes insiliunt,» irruunt,» sine discrimine. que hostem esse p.

Mss. Vim. Pall. et Mss. Dnk. omnes, præter Reg. Q et Flor. Ed. pr. Sed urbis theatrum Ms. Reg. Q: in quo totus locus erat ita expressus: imminet porticui ad portum maris urbis theatrum. Etiam in Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. est urbis theatrum. Ms. Flor. Joris theatrum. —16 Omnium suarum calamitatum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—17 Celebrabat Ed. Lips. 1. 3.—18 Litori Ms. Duisb. Ed. pr. Jnnt.—19 Inde abest ab Edd. Jord.—20 Adremigantes litori Romanas classes

rident Ms. Naz. Ryck. Regg. Duisb. Berol. Ed. pr. Beg. navigantes l. Roma nas classes vident Ms. Pal. 1. remigantes l. Romanas classes v. Ms. Pal. 2. Mal liab. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. adremigan tem Romanam classem i. v. Ms. Berol. adremigantem litori Romanas classes ci dent Ms. Voss. 1. 2. remigantes l. Romanam classem inde vident Ms. Voss. 3.—

1 Hostes Ms. Ryck. Berol. Duisb. Ed. pr. Beg.—2 Insultat Ed. Ven.—

3 Enim aberat a Ms. Reg. Q. In Ms. Voss. 3. et Fran. erat autem.—4 7 aüt aut tTi româ (sic et Ven.) nec satis norât Ed. Lips. 1. qui autem aut unde Romani mec satis norant Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—5 Sic Jord. Mss. Duk. plerique, in his Berol. Ed. pr. Sed nec satis norant. Aderat Ms. Ryck. Voss. 3. Et in Ms. Voss. 2. ascriptum erat compertum, post satis.—6 Legatus Ed. Lips. 1. 2. 3. quod redolet glossema. —7 Huc Ed. Lips. 1. 2. 3.—8 Fedius Ed. Lips. 1. 3. faedius Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—9 Obscenâ Ed. Lips. 1. 8.—10 Dictu aberat a Ms. Fran.—1i Et hinc Ms. Naz. Flor. Voss. 3. Ed. Jord. Ald. Fab. NOTAE

* Mqjus theatrum] In aliis Editioni bus Urbis theatrum. Ita lege, et dele majus.

' Adremigantem littori Romanam

classem] L. Valerius cum classe ap plicabat Tarentum, tanquam ad soci am urbem et amicam ; sed Tarentini illum tanquam belli gerendi caussa missum oppngnant, vincunt, et occi

dunt, classem ejus diripiunt, et captos carceri mancipant. m Emicant] Proprie de piscibus, qui corpora saltu in aëra subjiciunt. Unde ad alia transfertur,

n Nec satis] Nec contenti Valerio sine discrimine, id est, ut ait Poëta, * Tros Rutulusve fuat,' insultasse, legationem violant. • Querelam ferens legatio] Posthu mius legatus fuerat, ut injuriam L. Valerio factam expostularet. P Per obscaenam] Cum non satis ele ganter Græce locutus esset legatus, a Tarentinis nullo accepto responso derisus est, et lotio etiam conspersus. Qua de causa iratus legatus, * san

guine,' inquit, “hanc vestem aliquan do eluetis,'

92

L. ANNAEI FLORI

cum tot simul populi pro Tarentinis** consurgerent,'* om nibusque vehementior Pyrrhus: qui Semigræcam ex Lace dæmoniis** conditoribus civitatem vindicaturus,*5 cum to

tius viribus*° Epiri, Thessaliae, Macedoniae,'7 incognitisque in id tempus elephantis, mari, terra, viris, equis, armis, ad dito insuper ferarum° terrore, veniebat. Apud He- [§. 7. racleam, et Campaniæ** fluvium Lirim,'9* Lævino*° con sule,* prima pugna: quæ tam atrox fuit, ut Frentanæ* tur mæ* præfectus Obsidius,* invectus in regem, turbaverit,

coëgeritque, projectis insignibus," prælio excedere.**

Ac

tum* erat, nisi elephanti conversi in spectaculum [§. 8.

belli* procurrissent: quorum cum° magnitudine, tum de * Illum turbarerit et coëgerit excedere prælio, projectis regiis insignibus. -

Blanc. Beg. ert hinc Ms. Ryck.—12 Tot populi portarent in his consurgerent Ms. Naz.— 13 In hos consurgerent Ms. Ryck.—14 Erlacedemoniis Ed. Lips. 1. 3.—15 Vendicaturus Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven.—16 Viribus aberat a Ms. Reg. Q. Sed post Macedoniae erat in eodem libro opibus.—17 Epyri: Thessalie: Ma cedomie Ed. Lips. 1. 3. Etiam in Ed. Med. Par. Ven. scriptum est ubique Epyrus.—18 Capanie Ed. Lips. 1.— 19 Lyrim Ed. Med. Par. Gryph. Sirim Ed. Stad. Pont. Liri Ed. Ven.—20 Lerino Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2.— 1 Sic Mss. Regg. Toll. Sed Ferentanæ Ms. Fran. Voss. Ed. Med. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Beg. Ferentaneae Ms. Duisb. Ed. pr. Ber. Sab. Par. Junt. Gryph. Ferrantanea Ms. Ryck. feretanee Ed. Lips. 1. 2. feretanie Ed. Lips. 3. Feretanæ Ed. Ven.—2 Sic et Ms. Berol. Sed Ossidius Ms. Fran. Abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Veu.

Gryph.—8 plio ercede' Ed. Lips. 1.—4 Ita Jord. et Ms. Flor. Voss. 3. Sed factum erat Mss. Duk. reliqui. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Ber. Sab. Par. Jumt. Ald. Ven. Gryph.—5 Converso in spectacula procurrissent bello Jord. Ed. NOTAE

q Ferarum] Elephantorum. * Apud Heracleam, et Campaniæ flu vium Lirim] Campaniæ fluvium esse Lirim me pueri quidem ignorant; sed planissime falsum est Heracleam esse in Campania, at in extima parte

Italiæ, cui Magnæ Græciæ nomen est. At illa pugna, de qua hic agitur, ad Heracleam et fluvium Sirim pugnata est. Quamobrem gravissimum hunc errorem in Florum contulit Salmasius, quod iniquum est et plane incredi bile, quum res sit trita et pervulgata. Ego autem dejerare ausim istud

Campaniae additum fuisse ab aliquo, qui Geographiæ veteris imperitus esset. Supererat emendatio haud difficilis, Sirim, pro Lirim, sed ita plane scriptum est in edit. J. Stadii : illam nec ego olim, nec Salmasius viderat. Pater.

• Lævino Consule] Anno post incep tum bellum.

* Fr. [Ferent.] turmæ] Sic dictæ a Ferento Latii oppido. v Prqjeetis insignibus] Vestitum mu tavit, ne cognosceretur.

v In spectaculum belli] Ad belli ap

epiToM. Li B. 1. CAP. 18.

9:3

formitate, et novo odore7 simul ac stridore consternati equi, cum* incognitas sibi belluas? amplius quam erant, suspica

rentur,'° fugam stragemque late dederunt.*

In Apu- [§. 9.

lia deinde apud Asculum melius dimicatum est, Curio, Fa bricioque'* consulibus:'* " jam quippe belluarum'* terror exoleverat,' '5 et Caius Minucius'° quartæ legionis hasta tus,* unius proboscide'7 abscissa,'* mori posse belluas'9 os

tenderat.*° Itaque et in ipsas' pila congesta sunt, [§. 10. et in turres* vibratæ faces tota hostium agmina ardentibus ruinis operuere:* nec ante3 cladi* finis fuit, quam nox diri

meret: postremusque fugientium ipse rex a satellitibus humero° saucius7 in armis* suis referretur.*

Luca- [§. 11.

d Quos cum Romani suspicarentur, belluas esse ampliores quam re ipsa erant, ob eorum magnitudinem, et deformitatem, et odorem qui sibi novus erat, late dederunt fugam et stragem. * Jam enim terror belluarum defecerat. -

Ald. converso in sp. bello proe. Ed. Blanc. Beg.—6 Quorum tum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—7 Colore Mss. Vin. quidam et Fran. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—8 Consternati :

q cù Ed. Lips. 1. 2. const. qui ci. Ed. Lips. 3. In Ed. Fab. verba odore...in cognitas omissa sunt, operarum, credo, peccato: quod tamem in indiculo er ratorum annotatum non est.—9 Beluas Ed. Par. 1. ubique.—10 Supplicaren tur Ed. Ven.—12 Fabricio Æmilioque Ed. Stad. Pont. omisso tê Curio. In Ed. Lips. 1. 2. 3. scribitur Fabritio.—13 Coss. Ed. Med.—14 Beluarum Ms. Duisb. Fran. Ed. pr.—15 Eroluerat Ms. Berol. Malliab. Duisb. eruoluerat Ms. Ryck. —16 Numicius Ms. Burdig. Flor. Malliab. Voss. Minutius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—17 Promoscide Ms. Ryck. Berol. Malliab. Duisb. Fram. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. promuscide Ms. Flor. Voss. 3. Freculph. I probosciode Ed. Ven.—18 Abscisa Ms. Berol. Malliab. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Gryph. abcisa Ms. Naz. ascissa Ed. Vem.—19 Beluas Ms. Fram. Duisb. Ed. pr.—20 onderat Ed. Lips. 1.—1 In ipsis Ms. Berol.—2 Operuerüt Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—3 Sic Ms. Pal. 2. Be rol. Malliab. Duisb. Sed nec an Ed. pr. nec ante alius Ms. Voss. 3. nec alius Mss. Duk. ceteri. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont. nec alias Ed. Blanc.—4 Cladis Ms. Reg. F, Duisb. Ed. pr. sinis cludis Ms. Berol. Ed. Beg.—5 Dirimeret aberat a Ms. Voss. 2.—6 Humeros Ms. Naz. et NOTÆ

paratum ante primos ordines collo cati ; nam infra dicit, * producti in primam aciem rursus elephanti.' * Curio, Fabricioque consulibus] Hic manifestus est error, ut viderunt alii, et legendum Æmilio, Fabricioque Coss. Sub eorum enim Consulatu ad Ascu

lum contra Pyrrhnm pugnatum est, tertio anno post inceptum bellum.

* Hastatus] Hastati milites dice bantur qui hastis pugnabant. * In turres] Quæ elephantorum dorso imponebantur. * In armis suis referretur] Arma hic scutum vel clypeum proprie signifi cant, in quo mos erat saucios referri. Virg. lib. x. * At Lausum socii exa mimum super arma ferebant.'

94

L. ANNAEI

FLORI

niae9 suprema pugna sub Arusinis,'°* quos vQcant, campis,

ducibus iisdem qui'' superius:* sed'* tunc ad totam victo riam'* exitum,'* quem's datura virtus fuit, casus dedit. Nam productis in primam aciem rursus elephantis, [§. 12. unum ex his pullum'° adacti in caput teli'7 gravis ictus avertit:* qui cum per** stragem suorum percurrens'9 stri dore quereretur, mater*° agnovit, et quasi vindicaret,' exsi luit:* tum omnia circa quasi hostilia gravi timore* * per miscuit. Ac sic* eædem5 feræ, quæ primam victo- [§. 13. riam abstulerant, secundam parem fecerant,°* tertiam7 sine

-

supra ascriptum erat per, eadem manu.—7 Socius Ed. Par. sautius Ed. Lips. 1. 2. 3.—8 Inermis Ms. Pal. 2. in castris Ms. Pal. 1. sine armis Ms. Naz.— 9 In Lucania Ed. Stad. Pont. Zeu. Blanc.—10 Subaros in his Ms. Jord. sub

Aurusinis Ed. Stad. sub Arufinis Ms. Vin. quidam. Ed. Pont.—11 Quibus superius Jord. Freculph. Cæterum ab Ed. Beg. absunt verba: ducibus iisdem qui supe rius.—12 Et tunc Mss. Regg. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. sed et tunc Ms. Ryck.—13 Tunc tota rictoria Ms. Naz. Jord. 1. Pal. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Amstel. tum totam victoriam Ms. Jord. 2. ' tunc in totam victoriam Ms. Pal. 2. tunc totam victoriam

Ed. Beg. tunc toti victoriæ Ed. Stad. Pont. Blanc.—14 Eritum abest ab Ed. Græv.—15 Quam Ms. Fran. Ed. Beg. quâ Ed. Med.—16 Pulsum Ed. Ven. —17 Pili Ms. Pal. 1. 2. quod haud dubie glossema est τοῦ teli.—18 Abest

τὸ per ab Ed. pr.—19 Sic Ms. Naz. Pall. Regg. Flor. Bergl. Fran. Voss. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Sed 'pcur rens (i. e. præcurrens) Ms. Ryck. procurrens Ms. Malliab. Ed. Beg. recur rens Ed. Blanc.—20 mnr Ed. Med. Ven.—1 Sic et Mss. Pall. Berol. Ed. pr. Junt. Vem. Sed rindicare Mss. Jord. Ed. Lips. 2. Med. Par. rendicare Ed. Lips. 1. 3. vindicatura Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. se que quasi vindicare cellet Ed. Jord.—2 Exhibuit Ed. Lips. 1. 3. ersiluit Ed. Lips. 2. exiliuit Ed. Gryph. Stad. 1. Pont. exsiliuit Ed. Stad. 2.—3 Sic Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Grut. Pont. Freinshem. Zeu. Fab. Vetst. Blanc. Sed gr. mole Ms. Pal. 1. 2. Scias. et Duk. omnes, in his Berol. Ed. pr. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. Jord. circa more Ms. Naz. in quo tamen eadem manus tò circa mutarat in circum.—4 Si Ed. Par. 1. Gryph.— 5 Eedem Ed. Lips. 1. 3. cacdem Ed. Gryph. Pont.—6 Fecere Ed. Lips. 1. 2.

3. Med. Par. 2. facere Ed. Par. 1. facerent Ed. Gryph. facer Ed. Ven.— ' NOTÆ * Sub Arusinis] Arusini Campi in post inceptum bellum. Lucania iidem qui Arunci.

* Ducibus iisdem qui superius] Melius si legas quibus superius, vel propius ad lectionem queis ; sed hoc etiam fal sum est, iisdem, quibus ad Asculum pugnatum est, ducibus in Arusinis etiam fuisse pugnatum; nam Curius Dentatus iii. Cos. pugnavit tertio anno post pugnam ad Asculum, sexto

* Avertit] Ut per suorum ordines recurreret.

a Gravi timore] Falsi sunt qui graci nole legi debere contendunt. • Secundam parem fecerant] Immo ea ad Pyrrhum magis visa est incli mare, cum Romanorum sex millia ce

ciderint, et ex parte Pyrrhi tria et quingenti quinque. Pyrrhus tamen

}

epitoM. lib. i. cAP. 18.

controversia tradidere.*

95

Nec vero tantum9 armis, [§. 14.

et in campis, sed consiliis quoque'° et domi'' intra Urbem cum rege Pyrrho dimicatum est. Quippe post primam vic toriam rex** callidus, intellecta virtnte Romana, statim'*

desperavit armis: seque ad dolos contulit.

Nam [§. 15.

interemtos'4 cremavit: captivosque indulgenter habuit, et

sine's pretio* restituit. Missisque'7 deinde** legatis in Ur bem omni modo annisus'9 est, ut facto foedere in amicitiam*°

reciperetur.'* Sed bello et pace, foris et domi, om- [§. 16. nem in partem Romana virtus tum* se approbavit:* nec

alia* magis, quam Tarentina victoria, ostendit: populi Ro mani° fortitudinem, senatus sapientiam,7 ducum magnani mitatem.

Quinam* illi fuerunt viri, quos ab ele- [§. 17.

phantis primo prælio obtritos9 accepimus ?'° omnium vul nera in pectore : quidam hostibus suis* immortui ;/ '' om f Quidam mortui super hostes suos. -

7 Terciam Ed. Lips. 1. 3. ubique.—8 Tradiderunt Mss. Regg. Ryck. Toll. Duisb. Voss. 2. 3. Ed. pr. tradiderant Ms. Fran. Voss. 1.—9 tm Ed. Lips. 1.

Par. Ven.—10 Sed et in consiliis quoque Mss. Reg. Voss. 2. Sed in consiliis quoque Ms. Flor. Malliab. Voss. 1. sed etiam in consiliis quoque Ms. Ryck. sed etiam consiliis quoque Ms. Fran.—11 Domi aberat a Ms. Reg. Q. Sed domi et

Ed. Lips. 1. 2.3. Med. Par. Ven. Gryph.—12 Vir Ms. Reg. F, Malliab. ut Ms. Ryck.—18 Suis Ms. Fran.—14 j£E Ed. Ven.—15 Sane Ed. Ven.— 16 pcio Ed. Lips. 1. praecio Ed. Par. 1. precio Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. 2.— 17 Missis Mss. Regg. Flor. Fran. Malliab.—18 Dein Ms. Reg. Q, Voss. 2. 3. Ed. pr. Amstel. Duk. 1.—19 Amissus est Ms. Pal. 2. annixus est Ms. Pal. 1. Flor. Malliab. Voss. 3. Ed. Par. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. ad mirus est Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Gryph. Stad. Pont.—20 Sic Ms. Naz. Ryck. Pal. 1. lFlor. Voss. 3. Ed. Ald. Freculphus locum legit sic : facto faedere, quamris rinceret, in amicitiam recipi roluit. Absunt verba, facto faedere, ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grut. Lugd. Zeu. Fab. Vetst.—1 Amic. populi Rom. reciperetur Ms. Pal. 2. In Ed. Lips. 2. est amiciciâ.—2 Tunc Ed. Beg.— 3 Sic Mss. Pall. Ryck. et Duk. plerique. Sed probavit Ms. Fram. Voss. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—4 Sic etiam Ed. Ald. Sed alias Mss. Duk. omnes, præter Flor. et Voss. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Gryph.— 5 ondit Ed. Lips. 1.—6 Romani aberat a Ms. Fram. Malliab.—7 Sapiam Ed. Ven.—8 Qui nam Ed. Lips. 1. Par. qui enim Ed. Blanc. Beg.—9 Sic et Ed. pr. Sed obrutos Ms. Pal. 1. Malliab. Fram. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Pont.—10 Accipimus Ed. Ven. Gryph. Stad. NOTAE

dixit sibi funditus pereundum esse, si adhuc uno prælio Romanos vince• ret.

f In amicitiam reciperetur] Hoc dis suasit Appius Cæcus. s Quidam hostibus suis] His similia

96

L. ANNAEI

FLORI

nium in manibus enses, et relictæ in vultibus minæ, et in

ipsa morte ira'* vivebat.'* Quod adeo Pyrrhus mi- [§. 18. ratus est, ut diceret: * O'* quam facile erat orbis imperium occupare, aut mihi Romanis's militibus, aut me rege Ro manis!” Quæ autem'° eorum," qui superfuerunt, in [§. 19. reparando exercitu festinatio ?

cum'7 Pyrrhus,** * Video

me,'9 inquit, * plane Herculis sidere*°' procreatum, cui, quasi ab angue Lernæo,' J tot cæsa hostium capita de san guine suo* renascuntur.' Qui autem3 ille senatus [§. 20.

fuit? cum, perorante Appio Caeco,** pulsi cum muneribus suis ab Urbe legati, interroganti regis suo, quid de hostium sede sentirent: * Urbem templum sibi visam,° senatum re gum consessum esse'7 confiterentur.* Qui9 porro [§. 21. -

-

—11 Inmortui Ed. Ven.—12 Ita Ed. Lips. 1. 3. Ven.—13 Virebant Ed. Ven. —14 O abest ab Ed. Fab. Blanc. Beg.—15 Mihi cum Romanis Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—16 Que ait Ed. Lips. 1.—17 Tum Ed. Pont.—18 Pirrhus Ed. Lips. 1. 3. ubique. Pyrrhus idem Ed. Beg.—19 Idem omne Ms. Naz. idem o me Ed. Blanc.—20 Sydere Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Lugd. ubique. — 1 Ague lermeo Ed. Lips. 1. 3. In Med. est lærneo: et in Ven. Larneo.— 2 Suo aberat a Ms. Reg. Q, Berol. Malliab. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. —3 Sic Ms. Naz. Pall. et Mss. Duk. omnes, præter Voss. 1. in quo erat quis autem, ut in Ed. pr. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Lugd. Zeu. Beg. Ed. Ven. qui at.—4 Ceco Ed.Ven.—5 Interrogati a rege Ms. Fram. Malliab. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. interrogati regi Ms. Reg. Q.—6 Sic et Ed. Vem. Sed risum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Beg.—7 Sic Mss. Jureti, Flor. Scias. Sed regnum deum esse Ms. Naz. regnum esse confessum Ms. Pal. 1. 2. regum esse Ms. Ryck. Reg. Q, Berol.

Duisb. Ed. Ald. Gryph. Grnt. Lugd. Vetst. regnum esse Ms. Reg. F, Voss. Gud. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. regnum, omisso τφ esse, Ms. Fran. regum esse consessum Ed. Stad. Pont. Zeu.—8 Confitetur Ms. Gud. confiteretur Ed. Ven.—9 Quales porro Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. NOTAE

apud Sallust. reperias in fine Catilin. * Quæ autem eorum] ' Populus Ro manus seu vicit, ferociter instat, seu victus est, cum victoribus certamen instaurat.' Annibal apud Livium. * Herculis sidere] Nugantur hic ali qni cum suis Genethliacorum præcep tis.

* Hercnlis sidere' nil aliud est

quam Herculis fato; eodem fato, quo Hercules natus est. j Ab angue Lernaeo] Hydra quae circa Lernam Laconicæ regionis paludem

versabatur, ruina sua fœcundior: nam cum centum haberet capita, uno am putato duo remascebantur. Eleganter illam alicubi Sophocles στρατὸν θmp&v dixit ferarum exercitum.

* Appio Caeco] Post primum præ lium cum Romani exercitum repara rent, Cineam misit Pyrrhus ut de pace ageret ; in quam cum Senatus inclinaret, Appius, ut ignominiosam, dissuasit.

EpitoM. i.ib. i. cAP. 18.

97

ipsi duces,* vel in castris? cum'° medicum venale regis Pyrrhi** caput offerentem'* Curius remisit:' Fabricius obla tam sibi a rege imperii partem repudiavit.

Vel in [§. 22.

pace ? cum Curius fictilia" sua Samnitico præferret auro: Fabricius decem pondo'* argenti'* circa Rufinum' 5 * consu larem° virum quasi luxuriam censoria gravitate damnaret.

Quis ergo miretur his moribus,P virtute militum,'° [§. 23. victorem populum Romanum fuisse ? unoque bello Taren tino intra quadriennium° maximam partem Italiæ, fortissi mas gentes, opulentissimas urbes, uberrimasque regiones in ditionem'7 redegisse ? Aut'* quid adeo fidem supe- [§. 24. ret, quam'9 si principia belli cum exitu conferantur ? Victor primo prælio Pyrrhus, tota tremente Italia, Campaniam,*° * Quales deinde ipsi duces fuere? Ven. Gryph. Stad. Pont.—10 Quod medicum Mss. Pall. Regg. Voss. 1. 3. Berol. Ed. pr. Blanc.—11 pirrhi Ed. Lips. 8.—12 Ita Ms. Pal. 2. Flor. Regg. Ed. Ald. Sed adferentem Ed. Lips. 1. 2. 3. afferentem Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amstel.—13 Pundo Ed. Lips. 1. 3.—14 Argenti facti Ed. Stad. Pont.—15 Ruffinum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—16 Sic Ms. Pal. 2. Ryck. Berol. Duisb. Voss. 8. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Pár. Junt. Ald. Ven. Gryph. Sed virtute, militia Ms. Pal. 1. Ed. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Fab. Vetst. militia, omisso τφ virtute, Ms. Fran. hac virtute militum Ed. Beg.—17 Sic Ms. Naz. Sed deditionem Ms. Pal. 1. 2. Ryck. Malliab. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt.. Ald. Ven. Gryph. Pont.—18 At Ed. Beg. e conj. Freinsh.—19 Supperet? quoniã Ed. Lips. 1. 3. superet? qm Ed. Par. Ven. superet quoniä Ed. Med. Gryph. —20 Sic Ms. Ryck. Sed tota tremente Campania Ms. Naz. Berol. Gnd. 3. Ed. Fab. totam trementem Italiam, Campaniam Ms. Gud. 1. Fram. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Pont. totam trementem Campaniam Mss. Pall. NOTAE

' Curius remisit] Non Curius sed Fabricius remisit, et quartam imperii partem repudiavit. Pyrrhus i rans eum, dixisse fertur, Ille est Fa bricius, qui difficilius ab honestate, quam sol a cursu suo, averti potest. m Fictilia] Legatis Samnitum aurum offerentibus, cum ipse in foco rapa torreret, Malo, inquit, hæc in fictili bus meis esse, et aurum habentibus imperare. • Circa Rufinum] Fabricius Censor

Senatu movit, quod is decem argenti pondo facti haberet. • Consularem] Consnlares dicuntur qni consulatum gesserunt, nec jam amplius gerunt. P His moribus] Supple, præditum, ex Terent. Andr. II. 3. * Uxorem his

moribus dabit nemo.'

q Intra quadriennium] Immo octo annis dnravit : sex cum Pyrrho, 'et

duobus antequam Pyrrhus se Tarenti nisjungeret.

P. Cornelium Rufinum Consularem Flor. Delph. et Var. Clas.

G

98

L. AN N AEI

FL0R1

Lirim,'* Fregellasque populatus, prope captam Urbem a Prænestina* arce prospexit: et a vicesimos lapide oculos

trepidæ civitatis fumo ac pulvere implevit. Eodem [§. 25. postea bis* exuto castris,* bis saucio,5 * et in Græciam

suam trans mare* ac terras fugato, pax et quies et7 tanta* de* opulentissimis tot gentibus spolia, ut* victoriam suam Roma non caperet. Nec enim9 temere'° ullus'' pul- [§. 26. chrior in Urbem,'* aut speciosior triumphus intravit.'*

Ante hunc diem nihil nisi'* pecora Volscorum,** [§. 27. greges Sabinorum, carpenta Gallorum, fracta Samnitum'° arma vidisses:'7 tum'* si captivos aspiceres,'9 Molossi,"

Thessali, Macedones, Bruttius,*° Apulus,' atque Lucanus: si pompas,* aurum, purpura, signa, tabulæ, Tarentinæque

deliciæ.* Sed nihil libentius populus Romanus as- [§. 28. * Sed spolia reportata de tot gentibus opulentissimis adeo tanta fuere, ut, &c. -

Regg. Flor. Malliab. Duisb. Voss. Ed. pr. Grut. Lugd. Zen. Vetst.—l Lyrim Ed. Med. Par. Gryph.—2 Prenest. Ed. Ven.—3 Vigesimo Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. ubique.—4 His er Ed. Ven.—5 Bis saucio aberant a Ms. Reg. Q.—6 Transmare Ed. Lips. 1.—7 Sed tanta Ms. Naz. Regg. Ed. Freinsh. Fab.—8 Sic Ms. Naz. Ryck. Berol. Pall. Ed. pr. Sed tanta adeo de Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Etiam in Freinsh. est adeo.— 9 ém-Ed. Lips. 1. Par. 2. n. Ed. Par. 1.— 10 Temere aberat a Ms. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—11 Sic et Ms. Berol. Sed alius Mss. Pall. Jord. Freculph. Ed. pr. Blanc. Beg.— 12 In urbe Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—13 Intrarit cum ante Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Gryph. Stad. Pont.—14 Præter pecora Jord. nisi quasi pecora Ms. Naz. —15 Vulscorum Ms. Naz. Dui-b. Fram. Ed. pr.— 16 Samnitium Ed. Zen. Beg. —17 Vidisset Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—18 Tunc Ed. Beg.—19 Aspiceret Ed. Med. Par.—20 Brütius Ed. Med. Par. Ven. Gryph.— 1 Appulus Ed. Lips. 1. 3.—2 Sic Mss. Pall. et Dnk. omnes. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven. Grut. Vetst. Amstel. Dük.

1. 2. Sed pompam Jord. Freculph. Ed. Fab.—3 Diuicie Ms. Fran. sed ascrip NOTÆ

* Lirim] Campaniæ fluvium. • Bis exuto castris] Falsum, semel

clade.

primo et secundo prælio victor, tertio

u Et tanta [Sed tanta] adeo] Lege, et tanta adeo, alioqui vitium fuerit : ita etiam scriptum video in Ed.

tantum victus fuit.

Stadii.

t Bis saucio] * Saucius ' apud bonos auctores sæpissime pro victo, clade affecto, sunitur, ut * vulnus,' pro

merantur.

tantum exutus, et semel saucius: nam

* Molossi] Inter Epiri populos nu

epitoM. Li b. 1. CAP. 20.

99

pexit, quam illas, quas* timuerat, cum turribus suis bel luas: quæ non sine sensu captivitatis, submissis* cervici bus, victores equos sequebantur.° CAP. XIX. BELLUM PICENS.'

OMNis mox Italia pacem habuit. Qui* enim post [§. 1. Tarentum auderent?* * nisi quod ultro persequi socios hos tium placuit. Domiti ergo* Picentes, et* caput gen- [§. 2. tis* Asculum, Sempronio7 duce : qui, tremente inter præ lium campo,° Tellurem Deam, promissa æde, placavit. CAP. XX. BELLUM SALLENTINUM.*

SALLeNtiNi* Picentibus additi,* caputque regio- [§. 1. • Salentini secuti sunt Picentes. ••••••••••••

tnm erat al. delicie. Ed. Lips. 2. delitie.—4 Quas ita timuerat Ms. Naz. Ed. Beg.—5 Sümissis Ed. Lips. 1. summissis Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu." Vetst.—6 Sequebatur Ed.

339b. em.

1 Sic Ms. Naz. Sed Picenum Ms. Ryck. Ed. Gryph. Stad. Grut. Lngd. Pont. Freinshem. Zeu. Fab. Picente Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven.—2 Quit enim Ms. Naz. quid enim Ms. Ryck. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. 1. quod eTi Ed. Med. Par. 2. Ven. quis enim Ms. Flor.—3 Au deret Ms. Flor. Reg. Q, Ed. Gryph.—4 Hinc Ed. Med. Par. 1. Gryph. Stad. Pont. hic Ed. Par. 2.—5 Sed caput Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.— 6 Gentis caput Ed. Ven.—7 P. Sempronio Ms. Reg. F, Ed. Stad. Pont. 1 salentinum Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. Gryph. Saleninum Ed. Med.—

2 Salentini Ms. Duisb. Fran. Ryck. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. NOTAE

CAp. xix. Bellum Picens [Picenum] Octavo anno post pulsum Pyrrhum. Ann. Mundi 3682. ante Ch. Nat. 266.

ab Ur. Cond. 485. Coss. P. Sempro nio Sopho, Appio Claudio Crassino. * Auderent] Optime: sic Virgil. dix it * audere in prælia,' Æneid. lib. ii. * Quos ubi confertos audere in prælia vidi.'

b Tremente inter prælium campo] Cnm directa intra jactum teli utraque acies constitisset, repente ita horrendo fragore tremuit terra, ut uterque ex ercitus obstupesceret, et attonitus hæsitaret : Consul ædem Telluri tum

vovit, et hostes prælio vicit, sed valde cruento.

CAP. xx. Bellum Sallentinum] Annq

100

L. A N N AEI

FL0R1

nis* Brundusium* inclytos* portu, Marco Attilio^ duce. Et in hoc certamine,7 victoriæ pretium* templum sibi [§. 2. pastoria Pales” ultro poposcit.* CAP. XXI. BELLUM VOLSINENSE.'

PosTREMi* Italicorum in fide mansere* Volsini,** [§. 1. opulentissimi Etruscorum, implorantes opem adversus ser vos quondam suos: qui libertatem a dominis datam, [§. 2. ° Et in hoc certamine Pales pastoria ipsa sibi poposcit templum in pretium vic toriae. -

Ven. Gryph. ubique: quæ scriptura auctoritate fideque nummorum veterum confirmatur, a Begero post Golzium prolatorum, in quibus est>AAANTINnN. —3 Regionibus Ms. Naz. Pal. l. Duisb. Ed. pr. his regionibus Jord.—4 Brun disium Jord. Ms. Naz. Voss. 1. Ed. pr. Fab.—5 Incluto Ms. Naz. Pal. 1. Voss. 1. 2. Flor. Berol. Ed. Ber. Sab. Junt. inclito Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Stad. inclyto Ed. Par. Ven. Gryph. Pont. Blanc. Beg. cum inclyto Ed. pr. Ald. Lugd. Zeu. Amstel. Duk. 1. 2.—6 Masilio Ms. Naz. M. Vatilio Mss. Jord. Matilio Ms. Duisb. Macilio Ed. pr. Attilio Ms. Reg. F. In ceteris Mss. et Edd. Duk. erat vel Marco Attilio, vel Marco Atilio. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Ven. M. Attilio. Ed. Par. 1. M. Attilo. Ed. Beg. Duk. 1. 2. Marco Atilio. In Ms. Fran. erat Matilio, et supra scriptum Mallio. Ed. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Blanc. M. Atilio.—7 Certamine abest ab Ed. Zeu.—8 precium Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. ubique. i Volsiniense Ms. Naz. Ed. Blanc. Beg. Vulsinense Mss. Pall. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.

Vulsiniense Ed. Stad.—2 Postremo Ed. Vetst.—3 Sic

Mss. Duk. omnes. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Sed in fide mu nere Mss. Jord. in fidei munere Edd. Jord. in fidem pervenerunt Freculph. in fidem másere Ed. Lips. 1. in fidem renere Ed. Blanc. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. —4 Vulsinii Ms. Fran. Ed. Stad. Pont. Vulsini Ms. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Juut. Ven. ubique. Volsinii Ed. Fab. Blanc. Beg. NOTÆ

post bellum Picenum, ann. Mundi

CAp. xxi. Bellum Volsinense] Incep

3683. ante Ch. Nat. 265. ab Urbe

tum ann. Mundi 3685. ante Ch. Nat.

Condita 486. Coss. M. Attilio Regulo,

263. ab Urb. Cond. 488. Coss. Q. Fa

L. Julio Libone.

bio Maximo Gurgite iii. L. Mamilio Vitulo. Et sequenti anno debellatum Appio Claudio Caudice, M. Fulvio Crasso, Coss. • Volsini] Etruriæ populi, qui a li bertis suis patria pulsi, Romanis auxi lium petiere.

• Inclyto] Inclytum vocat, quia

inde in Græciam vela dimittebantur, et e Græcia in illum.

b Pastoria Pales] Pales pastorum

Dea, cujus Festa die vicesima Aprilis celebrabantur. iv. 721.

Vide Ovid. Fast. lib. -

EpitoM. L1B. I. CAP. 22.°.

in ipsos erexerant,* * * translataque in se republica domina bantur. Sed hi quoque, duce Fabio Gurgite, poenas [§. 8. dederunt.

.

CAP. XXII. DE SEDITIONIBUS.*

Haec est* secunda ætas populi Romani,* et quasi [§. 1. Adolescentia:* qua maxime3 viruit, et quodam flore virtu tis exarsit ac ferbuit.* Ita quæs inerat* quædam adhuc ex pastoribus feritas, quiddam7 spirabat indomitum. Inde est, quod exercitus Posthumium* * Imperatorem, infi- [§. 2. ciantem, quas promiserat, prædas,° facta in castris sedi tione, lapidavit: quod sub Appio Claudio* noluit vincere hostem, cum posset: quod, duce Volerone,9 * detrectanti *Qui ertulerant libertatem a dominis datam, contra ipsos dominos. Negantem praedas quas promiserat. -

mbique.—5 Libertate a dominis data contra ipsos se erexerant Freculph. liberta tem a dom. datam, in ipsos exercebant Ed. Beg. 1 Deseditionibus Ed. Lips. 1.—2 P. R. Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. fere ubi qne.—3 Marie Ed. Lips. 1.—4 Et ac ferbuit Ms. Naz. Pal. 1. (in quo eadem manus correxerat adferbuit.) Sed ac viruit Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. et fremuit Ms. Fran. Ed. Ber. Sab. Junt. Ald. ac fremuit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. ac ferrit Ms. Voss. 2. ac ferruit Ed. Vin. Lugd. ac ser virit Ed. Grut. Zeu.—5 Itaque Mss. Dukeri omnes, in his Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Vetst. —6 Inerat abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph.—7 Quæ quiddam Ms. Fran.—8 Postumium Ed. Lugd. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. ubique.—9 Sic Ed. Ald. Sed Valerio Nerone Mss. Vim. Pall. Duk. Ed. pr. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Vulerone Ed. Gryph. NOTÆ

* In ipsos erexerant] Quidam legi volunt exercuerunt, male : erigere li bertatem suam in aliquem, est, op pressa illius libertate, suam erigere. * Hæc est] De qua jam locutus est. • Et quasi Adolescentia] Hoc fuit tempus viris armisque incitatissimum, ideoque quis adolescentiam dixerit. • Posthumium] A. Posthnmium Al bum Regillensem, qui urbem Volas oppugnams prædam militibus promi serat; deinde vero oppido capto

fidem mutavit, ideoque lapidibus co opertus. Amm. Mundi 3538. ante Ch. Nat. 410. ab Ur. Cond. 341.

d Appio Claudio] Appius Claudius Ap. F. Sabinus, qui Consul fuit cum T. Quintio Capitolino Barbato, ann. Mundi 3480. ante Ch. Nat. 468. ab Ur. Cond. 283. Is cum exercitum in

Volscos invitum duxisset, ille Duci

infestus omnia perverse egit, ita ut Appius ab hostibus vinceretur. • Duce Volcrone] Cum Consules de

-

-

: '... L. ANN £i flori bus'° plerisque'' militiam, fracti Consulis fasces:* inde, quod clarissimos principes, cum adversarentur** vo- [§. 8. luntati suæ, exulatione'* mulctavit:'4 ut Coriolanum colere

agros** jubentem:* nec minus ille ferociter injuriam armis vindicasset, nisi quod jam inferentem signa filium mater Veturia'° lacrymis'7 suis exarmavit:* ut ipsum Ca- [§. 4. millum,* quod inique inter plebem et exercitum divisisse Veientem praedam videretur. Sed hic melior,' in capta Urbe consenuit:** j et mox* supplices de hoste Gallo' vin fl

° Inde quod, duce Volerone, multis recusantibus militiam, fasces Consulis fracti

uere. -

Lugd.—10 Detractantibus Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. de tractátibus Ed. Lips. 1.—11 Plaerisque Ed. Med. et in Lips. 3. mox est miliciam.—12 Quod adversarentur Ms. Ryck. Fran. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Vem. Stad. Pont. qui adversarentur Ms. Reg. 2.—13 Erultatione Ed. Med. Par. Lugd.—14 Multarit Mss. Duk. plerumque. Sed in Ms. Duisb. Fran. modo multavit, modo mulitarit, modo mulctavit. ' In

Ed. Lips. l. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. mulctavit, ubique.—15 Ortos Ms. Pal. 2.—16 Vetruria Ed. Med. Par.—17 Lachrimis Ed. Lips. 1. 3. Med. La chrymis Ed. Lips. 2. Lugd. lacrymis Ed. Gryph. Stad. Pont. ubique : alii lacrinis.—18 Sic Ms. Naz. Ryck. (in quo tamen vitiose erat scriptum con scunit) Gnd. 2. Scias. Toll. Duisb. Voss. Ed. pr. Sed hic melior in capta urbe NOTAE

lectum haberent, citatus Volero, qui quam ut armati per secessionem coli cum ordines duxisset, jam gregarius prohibeant.' Quapropter irata plebs miles esse nolebat, ob id spoliari illi diem dixit, et principali causa jussus, lictores repellit, et plebem omissa, eum propter prædam superi concitat, quæ violatis lictoribus, ori anno ex hostibus captam, nec in fractisque fascibus, Consules in Curi pnblicum relatam, sed inter suos di am fugat, et fiunt ingentes turbæ. visam, in exilium ejecit, ann. Mundi Dio lib. ix. Liv. lib. 11. sect. 55. Hoc

3460. ante Ch. Nat. 488. ab Ur. Cond.

contigit anno Mundi 3478. ante Ch.

263.

INat. 470. ab Ur. Cond. 281. Coss. L.

s Exarmavit] Cnm Romam exerci tum duxisset, mater ejus Veturia ab illo impetravit, ut inducias annuas

Æmilio Mamercino iii. Vopisco Julio Julo.

f Ut Coriolanum colere agros juben tem] Per secessionem plebis agri inculti manserunt, inde annonæ cari tas; cujus levandæ gratia cum magna vis frumenti ex Sicilia adveheretur, Coriolanus plebi infensus, nt illam premeret, sic in Senatn locutns est: * Audeo dicere hoc

malo

domitos

ipsos potius cultores agrorum fqre,

faceret.

h Ut ipsum Camillum] In exilium Ardeam abiit ann. Mundi 3562. ante Ch. Nat. 386. ab Ur. Cond. 365.

1 Sed hic melior [melior obsessis] Romanis, scilicet, qui eum in exilium egerant.

} Consenuit] Non de exacta ibi aetate intelligendum, nam non tamdiu

EPITOM. LI B. i. cAP. 23.

10:8

dicavit. Cum Senatu quoque" vehementius aequo'9 [§. 5. bonoque*° certatum est; adeo, ut, relictis sedibus, solitudi nem et interitum patriæ suæ minaretur.*' CAP. XXIII. i

PRiMA discordia ob impotentiam* foeneratorum:* * * [§. 1. quibus in terga quoque serviliter sævientibus, in Sacrum montem* plebs* armata secessit: ægreque, nec, nisi Tribu nos* impetrasset,° Menenii7 Agrippæ facundi et sapientis viri auctoritate, revocata est. Extat orationis anti- [§. 2. quæ* satis efficax ad concordiam fabula, qua dissedisse9

inter se quondam humanos dixit*° artus, quod, omnibus'' • Ob tyrannidem faeneratorum. -

consuluit Ms. Reg. F. melior obsessis in captam urbem consenuit Ms. Reg. Q. melior in capta urbe consuevit Ms. Fran. melior obsessis in capta urbe consuluit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. melior obsessis in capta urbe consenuit Ed. Freinshem. Beg.—19 Sic Mss. Pall. Duk. omnes, in liis Berol. Ed. pr. Sed de equo, omisso τφ tehe mentius, Ed. Lips. 1. 3. de æquo, omisso eodem adverbio, Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Stad. Pont. rehementio de æquo Ed. Vem. aequo, omisso adverbio, Ed. Gryph.—20 Bono Ms. Ryck. donoque Ed. Lips. 3.—21 minarentur Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Stad. Pont.

1 In Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. legitur hic index : primA Urbis dis cordiA.—2 Ab impotentiâ Ms. Ryck. ob potentiam Ms. Reg. Q. ob intempe rantiam Ms. Voss. 3. Ceterum in Edd. vett., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. capp. 23-26. omissis numeris, continuata superioribus leguntur.—3 Fenerato rum Ed. Lips. 1. 3.—4 Plebe Ms. Ryck.—5 Tribunos plebis Ed. Stad. Pont. —6 Imperasset Ed. Freinshem.—7 Maemenii Ms. Naz. Meneni Ed. Freinsh.— 8 Oronis antiq. Ed. Lips. 1.—9 Discessisse Ed. Lips. 2.: in quo ipso mox est humanis. Ed. Gryph. Stad. Pont. dissensisse. Et in his tribus libris deinde est humanos artus dicitur.—10 dixit abest ab Ed. Med. Par. Ven.—11 Omini NOTAE

ibi mansit Camillus; sed ad moestitiam, tædium, languorem referendnm, quæ illum senio afficiebant. In aliis pessime legitur consuluit, ut optime

intentius agentibus, Veios migrare decreverat, quod prohibuit Camillus.

monuit Salmasins.

Vide Livium in fine lib. v.

* Mox] Anno post. 1 Hoste Gallo] Pro hostibus Gallis, Poëtarum more, qui singulari potius quam plurali numero utuntur. Horat. * Quam multo repetet Græcia milite.' Id est, multis militibus. *-

m Cum Senatu quoque] Post incensam Urbem a Gallis, Senatus, Tribunis id

• Ob impotentiam fæneratorum] Ali am causam tradit Livius lib. ii. quod invita iterum in hostes duceretur.

b In Sacrum montem] Ann. Mundi 3457. ante Ch. Nat. 491. ab Ur. Cond. 260.

104

L. ANNAE1

FLORI

opere fungentibus,** solus venter immunis ageret:* deinde moribundos a sejunctione** rediisse** in gratiam,'* quando'° sensissent, quod ejus opera redactis in sanguinem cibis irri garentur.*

CAP. XXIV.*

SecUNDAM** in Urbe media* decemviratus* libido* [§. 1. conflavit.* Allatas a Graecia leges* decem principes lecti,** jubente populo, conscripserant:* ordinataque° erat in duo decim tabulis7 tota justitia:*' cum tamen* traditos fasces regio quodam furore retinebant.*° * Ante'' ceteros [§. 2. * Solus renter esset immunis.

-

* Cupiditas decemnriratus excitavit secundam seditionem in media urbe. -

bus Ed. Med.—12 Opera fungentibus Ms. Ryck. opera fugientibus Ms. Pal. 2. operæ fugientibus Ed. Med.—13 Seuinctione Ms. Naz. seuinttione Ms. Ryck.— 14 Redisse Ms. Ryck. Berol. Malliab. Dnisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Pont.—15 Graciam Ed. Lips. 1. 2. 3. —16 Qn Ed. Med.

1 In Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. legitur hic titulus : secundA Urbis DiscordiA.—2 Secundù Ed. Par.—3 Media abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—4 Decemrirorum Ms. Fran. decenriratu§ Ed. Med. Ven. -5 lci Ed. Lips. 1. 3. electi Ed. Lips. 2.—6 ordiâque Ed. Lips. 1.—7 Tabu las Ms. Pal. 1. i xii. tabulis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven.—8T0 justicia Ed.

Lips. 1. 2. 3. Med. Ven.—9 T. Ed. Lips. 1. 3. ubique.—10 Retinebat Ed. NOTÆ

* Quando sensissent, quod...irrigaren tur] Minns puræ, certe minus ele gantis, Latinitatis videri possit isthuc quod; tamen et ita locutus est infra

lib. ii. 4. * Deprehensum est quod habent.' Sed et ita Phaedrus, ante et Phaedrum Cicero, ante Ciceronem

a Decem principes lecti] Decemviri. * Conscripserant] Æreis tabulis in cisas promulgaverant. f Ordinataque erat in duodecim tabulis tota justitia] Male, et, ut opinor, bar bare: nec enim dicitur, ordinare jus titiam in libro, in tabula; sed, Ordinare

denique et ipse Plautus locis pluri jus, componere jus; et sic mox pure mis.

Est autem Græcismus.

* Secundam] Ann. Mundi 3501. ante

Latinequeloquitur, * Juris, quod ipse condiderat.' Legendum itaque pror

Ch. Nat. 447. ab Ur. Cond. 304.

sus est, Totajuris scientia. Pater meus.

° Decemriratus libido] Decemviratus cupidita», nam multi primores etiam

& Traditos fasces regio quodamn furore retinebant] Decemviri de retinendo sibi im perpetuum triumviratu consi linm cepere, conjurati ne alter ab altero dissentiret, et pari essent po

hunc honorem ambibant.

* Allatas a Graecia leges] Leges duo decim tabularum.

EpitoM. LlB. I. cAP. 25.

105

Appius** eo insolentiæ elatus est, ut ingenuam virginem stupro destinaret, oblitus et Lucretiæ, et regum,* et juris, quod ipse composuerat. Itaque cum oppressam ju- [§. 3. dicio** filiam' trahi in servitutem videret Virginius'* pater,'* nihil cunctatus, in medio foro manu sua interfecit: o

tisque signis commilitonum,'° totam eam dominationem,' obsessam armis, in carcerem et catenas'7 ab Aventino* monte detraxit.'9

CAP. XXV.*

TeRTiAM seditionem* excitavit* matrimoniorum digni

tas;* ut plebeii* cum patriciis jungerentur:* qui° tumul tus in monte Janiculo, duce Canuleio7° Tribuno plebis,* exarsit.

Ven.—11 An Ed. Lips. 1.—12 Appius Claudius Ed. Gryph. Stad. Pont.— 13 Juditio Ed. Lips. 1. 2. 3. ubique.—14 Virginis Ms. Pal. 2. Voss.—15 Pr

Ed. Lips. 1. Med.—16 Commiliionum signis Ms. Ryck. Regg. Toll. Duisb. Fran. Berol. Ed. pr. Beg.—17 Cathæas Ed. Lips. 1. caihenas Ed. Lips. 2. 3. Med.

Par. Ven. ubique.—18 Ad ventino Ed. Lips.3.—19 Pertraxit Ed. Med. Par. 1 In Ed. Lips. 2. additus legitur hic index: teRtiA seditio. Sed Ed. Junt. Gryph. Stad. Pont. tertiA URbis discoRDiA.—2 Sic et Ms. Berol. Sed incitavit Ms. Voss. 2. 3. Ed. Vin. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—8 Sic Mss. Vin. Ed. pr. Sed indignitas Ed. Lips. 1. 2. 3. Méd. Par. Ven. Gryph. Lngd. —4 Plebes Ms. Naz. Gud. Regg. Berol. Malliab. Voss. 1. 2. Ed. Ber. Sab. Med. Beg. Plebs Mss. Pall. Duisb. Voss. 3. Ed. Par. plebei Mss. Duk. ce

teri. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Junt. Ald. Ven. Gryph. de plebe Ms. Scias. forte

É et plebes.—5 Jungeretur Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 1. Med. Par. jungeret Ms. al. 1.—6 Que Ed. Lips. 3.—7 Camuleio Ed. Par.—8 Pleb9 Ed. Lips. 1. NOTÆ

haberent cum fascibus et securibus:

scilicet ; sed unus tantum Appius in carcerem abreptus, reliqui exilio poe

unde Florus eos sibi traditos fasces

nas vitavere.

regio quodam furore retinere dixit. * Oblitus et Lucretiae, et regum] Ob litus stuprum a Sexto Tarquinio Lu cretiæ illatum eausam stetisse, cur Romani reges pellerent. ' Cum oppressam judicio filiam] Eam Appius amore amens a cliente suo ac cusari curaverat, et pro mancipio ab ducendam pronumtiaverat. J Dominationem] Decemvirorum

nem pro dominis positam, nt dimi catio pro dimicantibus, matrimonia pro uxoribus, et sexcenta alia. a Tertiam seditionem] Anm. Mundi

testate, singulique dnodenos lictores

Sed nota dominatio

3506. ante Ch. Nat. 442. ab Ur. Cond. 309.

b Duce Canuleio] Qui lege sanciri volebat, ut patrum et plebis connubia essent promiscua.

106

L. ANNAEI

FLORI

CAP. XXVI.*

QUARTAM* honorum* cupido,* ut plebeii* quoques [§. 1. magistratus crearentur. Fabius Ambustus duarum [§. 2. pater alteram Sulpicio° patricii° sanguinis dederat,7 alteram plebeio Stoloni.** Hæc9 quodam tempore, quod lic- [§. 3. toriæ*° virgæ sonum" ignotum'' penatibus suis expaverat, a** sorore satis insolenter** irrisa,** injuriam non tulit.* Itaque nactus* tribunatum, honorum et'* magistra- [§. 4.

tuum consortium,' quamvis invito's senatui'° extorsit. Ve rum in his ipsis seditionibus principem populum non [§. 5.

immerito suspexeris.* Siquidem nunc libertatem, nunc pu * Hæc quodam tempore irrisa sorore sua satis insolenter, quod timuerat sonum lictoriæ virgæ, qui ignotus erat domo suae, non potuit ferre injuriam. * Verum in his ipsis seditionibus non immerito miratus fueris principem populum. -

1 Ed. Gryph. Stad. Lngd. Pont. addit hunc indicem: QUARtA urbis dis coRDiA.—2 Quarta Ed. Ven.—3 Bonorum Ed. Med. Par.—4 Plebes Ms. Naz.

Pal. 1. 2. Regg. Voss. 2. Malliab. plebis Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. plebei Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. (a quo etiam abest rò ut) Ven. Gryph. plebi Ms. Voss. 3. I de plebe Ms. Fran.—5 Quoque abest ab Ed. Med.—6 Sul pitio patritii Ed. Lips. 1. Ven. Etiam in Lips. 2. 8. Par. est Sulpitio.—7 De clarat Ms. Ryck.—8 Ita Ms. Flor. 'Berol. Voss. 3. Sed Stolo Ms. Naz. et Duk. ceteri. Ed. pr. A Ms. Reg. F aberat. In Ed. Med. Par. legitur : ple

beio Stolo quod.—9 Hæc aberat a Ms. Ryck. Regg. Flor. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Sed qui Ms. Cam. Ed. Beg. In Ed. Stad. Pont. Zeu, est: Qui quod uror ejus ad lictóriæ, &c. omissis verbis quodam tempore.— 10 Quod uxor ejus lict. Ms. Cam. Ed. Beg.—11 Ignotum insolenter absunt ab Ed. Par. 1.—12 Et a sor. Ed. Stad. Pont.—13 Irrisa esset Ed. Stad. Pont.—

14 Honorum et dignitatis et magistratuum Ms. Flor. honorum et dignitatum et magistratuum Ms. Fran.—15 Invicto Ed. Lips. 1. 3. Ven.—16 Senatu Ed. Lips. NOTAE

* Quartam honorum cupido] Hoc ac cidit ann. Mundi 3576. ante Ch. Nat. 372. ab Ur. Cond. 379.

* Alteram Sulpicio] Ser. Sulpicio major nupserat. * Plebeio Stoloni] Minor C. Licinio Stoloni, illustri cuidam viro, tamen Plebeio.

* Quod lictoriæ virgæ sonum] Hunc locum facilem dabit alter Livii, 1. vi. * Forte ita incidit, ut in Ser. Sulpicii tribuni militum domo sorores Fabiæ,

cum inter se (ut fit) sermonibus tem pus tererent, lictor Sulpicii, cum is de foro se domum reciperet, forem (ut mos est) virga percuteret: cum ad id moris ejus insueta expavisset minor Fabia, risui sorori fuit miranti ignorare id sororem.' • Itaque nactus] Stolo scilicet. f Honorum et magistratuum consor tium] Nam invito Senatu obtinuit, ut alter consulum e plebe crearetur.

EPITOM. LiB. I. cAP. 26.

107

dicitiam, tum'7 natalium dignitatem, honorum decora, et** insignia vindicavit;* interque hæc omnia'9 nullius [§. 6. acrior custos, quam libertatis, fuit, nullaque in pretium ejus potuit largitione corrumpi ; cum ut*° in magno, et in dies majore populo, interim perniciosi' cives existerent.*

Spurium Cassium Agraria lege ;* Mælium" largitione' [§. 7. suspectum regiæ dominationis,* præsenti morte mulctavit.3

Ac de Spurio* quidem* supplicium pater ipsiusJ sumsit: hunc* Quintii°' dictatoris imperio in7 medio foro Magister equitum Servilius Ahala* confodit.* Manlium vero [§. 8. • Defendit.

*. Cum interim perniciosi cives existerent, ut fit in magno populo, et in dies 1mq/ore. -

2.—17 Nunc natalium Ms. Ryck. Berol. Duisb. Ed. pr. Beg. inTnatalium Ms. Fran.—18 Tum, omissis his verbis, honorum decora et, Ms. Reg. Q.—19 Inter via hæc Ed. Lips. 1. inter omnia hæc Ed. Par. Ven. Gryph. inter omnia hec Ed. Lips. 2. 3. Med. interque omnia haec Ed. Stad. Pont.—20 Jam Ed. Stad. marg. —1 Pernitiosi Ed. Lips. 2.—2 Sic Ed. Ald. Sed largitione Cassium, agraria lege suspectum regiae dominationis Ms. Pal. 2. Naz. Ryck. Regg. Fran. Voss. 2. 3. Flor. Cassium largitione, agr. lege s. r. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. (in quo tamen pro regiae perperam legitur rege) Sp. Cassium agrar. lege s. r. 'd. Ms. Pal. 1. Berol. Duisb. Ed. pr. largitione Spurium Cassium agraria lege susp. r. d. Ms. Malliab. Voss. l. Cassium Melium largitione, agraria lege Ed. Ven. In Mss. Vin. scriptum erat vel Melius (sic Ed. vel Maelius. Ed. Beg. Cassium agr. lege, Marlium larg. s. r. dom.—3 Sic Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique: alii multarit.—4 De Mellio Ed. pr. Et in marg. Ms. Berol. verbis ac de Spurio ascriptum erat, neque adeo recenti manu, ut Bege rus auctor est, Mellio. Sed de Cassio Ed. Ald. Beg.—5 Quidem aberat a Ms. Hal. 1. Berol. Duisb. Ed. pr.—6 Hunc Spurium Melium Quintii Ms. Ryck. hunc Quintii Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—7 Et in medio Ms. Flor.—8 Ala Ms. Ryck. Hala Ms. Voss. 8. Ed. Lips. 2. Gryph. hala Ed.

£g}'}

NOTAE

s Spurium Cassium Agraria lege] Hic consul de divisione agrorum publico rum, tam civibus quam sociis Herni cis et Latinis, fert legem Agrariam, quæ cum non procederet, de tyran nide invadenda cogitavit;quapropter affectati regni accusatus, a rupe Tar peia dejicitur, ann. Mundi 3466. ante Ch. Nat. 482. ab Ur. Cond. 269. Porro

cave quicquam mutes in textu, quod fecit Salm. nam constant omnia.

* Malium] Spurium Mælium eques tri ordine natum.

1 Largitione] Is enim, cum Romæ annona laboraretur, frumentum ab Hetruria per suos clientes accitum plebi diviserat. 5 Pater ipsius] Alii tamen, ut supra diximus, deillo Quæstores supplicium sumsisse tradunt.

M Hunc] Spurium, scilicet, Mælium. 1 Quintii] Quintii Cincinnati Dic tatoris.

• Servilius Ahala confodit] Ann. Mundi 8513. ante Ch. Nat. 435. ab Ur. Cond. 316.

108

L. ANNAEi floRi EpitoM. Li B. 1. CAP. 26.

Capitolii vindicem," quia plerosque debitorum liberaverat, altius se et incivilius? efferentem, ab illa, quam defenderat,

arce dejecit.° Talis'° domi ac foris; talis pace bel- [§. 9. loque'' Populus Romanus, fretum illud' ** Adolescentiæ,* id est,'* secundam imperii ætatem habuit; in qua totam

inter Alpes fretumque Italiam armis subegit.

-

• Talis pace belloque populus Romanus habuit aestum adolescentiae.

Lips. 1. 3. Med. Par. Ven.—9 In civilius Ed. Lips. 1.—10 Tali domi Ms. Ryck.—11 Tali bello paceque Ms. Ryck.—12 Statum illum Ed. Lips. 1. 2. 3.— 1$ I. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Ceterum in Lips. 2. post tò subegit le guntur ista : Finis primi libri. NOTAE

n Manlium vero Capitolii vindicem] Vide cap. 13.

Ur. Cond. 372. p Fretum illud Adolescentiæ] Imitatio

• Arcedejecit] A saxo Tarpeio. Amm.

Lucretii, ubi de adolescentia, ut puto.

Mundi 3569. ante Ch. Nat. 379. ab

L.

ANNÆI FLORI E P I T O M E

IR E R U M

R O M A N A R U M. LIBER

II.'

CAP. I.

DomitA subactaque Italia, Populus Romanus prope [§. 1. quingentesimum* annum agens, cum bona* fide adolevis

set;* si quod* est robur, si qua* juventas; tum ille vere robustus, et juvenis, et par orbi terrarum esse coepit.

Ita* (mirum, et incredibile dictu) qui7 prope quingen- [§. 2. * Cum bona fide crevisset. -

1 L. Flori Epithomatis liber secundus Ed. Lips. 1. 3. Med. Lucii Flori Epi thoma secundum Ed. Par. L. Flori Epitomatis liber secundus Ed. Lips. 2. Ven. Lucii Flori Historiarum liber ii. Ed. Stad. Pont.

L. Flori gestorum Romano

rum Epitomes lib. 11. Ed. Gryph.—2 Quum jam bona Ms. Reg. Q.—3 Si quid Mss. Regg.—4 Si quid Ms. Fran.—5 Sic Ms. Naz. Reg. F, Flor. Malliab. Voss. 1. Ed. Lips. 1. Ber. Med. Par. 2. Stad. Lugd. Sed juventus Ms. Reg. Q, Fran. Ed. Lips. 2. 3. Par. 1. Ven. Gryph. Pont. jurenta Ed. Beg.—6 Sic Ms. Naz. Ryck. Toll. Duisb. Regg. Fran. Voss. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Sed itaque Ed. Par., a quo non minus quam ab Lips. 1. unci absunt. Etiam in Ven. Gryph. Stad. Grut. Pont. Vetst. est itaque.—7 Quippe qui prope Ms. Flor. NOTAE

• Prope quingentesimum] In Prooeimio libri primi quingentos integros

ponit. Vide quæ nos ibi diximus.

110

L. ANNAEI

FLORI

tis annis domi luctatus est* (adeo difficile fuerat dare Italiæ caput) his ducentis annis,** qui9 sequuntur, Africam,'° Europam, Asiam, totum denique orbem terrarum bellis vic toriisque peragravit. CAP. II. PRIMUM BELLUM PUNICUM.

IgituR victor Italiæ Populus,' cum a terra fretum [§. 1. usque venisset, more ignis, qui obvias populatus* incendios sylvas, interveniente flumine abrumpitur, paulisper substi tit. Mox cum videret opulentissimam in proximo* [§. 2. prædam, quodammodo* Italiæ suæ abscissam,* et quasi

revulsam;° adeo cupiditate7 ejus exarsit, ut quatenus* nec mole9° jungi, nec pontibus posset,* armis belloque jun genda,'° et ad continentem suum'' revocanda'° bello videre • Ut quippe nec mole jungi posset, nec pontibus. •-•-•••

quippe Ms. Fran. Ryck.—8 Domi luct....annis aberant a Ms. Naz.—9 Ducentis qui Ms. Flor. cc. annis qui Ed. Par.—10 Affricam Ed. Lips. 3. 1 Populus Romamus Ms. Naz. Pall. Ryck. Toll. Fran. Voss. 2.—2 pplatus Ms. Fran.—3 In cendio Ed. Lips. 1.—4 Quodam modo Ed. Par.—5 Abscisam M*. Naz. Pall. Berol. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Par. 2. Grut. Freinsh. Vetst.— 6 Revolsam Ed. Lips. 1. 3.—7 Cupiditas Ed. Lips. 1. 2. 3.—8 Quatinus Ms. Ryck. Fran.—9 Sic Vin. et Grut. e conjectura Sim. Bosii: quæ confirmatur scriptura libri Nazarii. Nam nec mare et nec mole Ms. Naz. nec mare Mss. Vin. Pal. 1. 2. Voss. 1. 2. (in quo tamen correctum erat mari) Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Stad. nec mari Mss. Duk. reliqui, in his Berol. Ed. pr. Junt. Ven. Gryph. Pont. nec mari injecta mole jungi, nec pontibus posset Ed. Beg.— 10 Jungendam...rerocandam Ms. Pal. 2. Voss. 2. Ryck. jungendum...rerocan dum Ms. Naz.—11 Sic Mss. Vin. Naz. Pal. 1. 2. et i)uk. omnes. Ed. pr. Lips. NOTAE

* Domi luctatus est] Tamen ducentis quinquaginta prioribus domi luctatum

Nat. 262. ab Urbe Cond. 489. Coss.

Appio Claudio Caudice, M. Fulvio

eum dicit in Prooem. lib. 1. reliquis ducentis quinquaginta Italiam sub

Flacco.

egisse.

liam scilicet.

* His ducentis annis] Ab Appio Claudio et Quinto Fulvio Consulibus, usque ad Cæsarem Augustum. Vid.

lapideæ, quas in mare jaciebant, ut iis

Proœm. lib. i.

CAp. ii. Primum bellum Punicum] Incepit anno Mundi 3686. ante Ch.

Duravit ann. 24.

• Opulentissimam in prorimo] Sici b Mole] Moles sunt constructiones continens extenderetur; et sic intel ligendus locus Virgilii Æneid. ix. * Qualis in Euboico Baiarmm littore

quondam Saxea pyla cadit; magnis

epitoM. lib. ii. cAP. 2.

111

tur. Sed ecce, ultro*** ipsis viam'* pandentibus fatis, [§. 3. nec occasio defuit; cum de Poenorum impotentia'** foede

rata Siciliæ civitas Messana* quereretur.'*

Affectabat au

tem'6 ut Romanus, ita Poenus Siciliam, et eodem tempore,

paribus uterque votis ac viribus imperium orbis agitabat. Igitur specie quidem socios juvandi, re autem solici- [§. 4. tante præda; quanquam'7 territaret novitas rei' (tanta ta men'* in virtute fiducia'9 est*°) ille rudis, ille pastorius popu lus, vereque terrester,'' ostendit* nihil interesse virtutis,equis an navibus, terra an mari dimicaretur.* Appio Claudio [§. 5. Consule, primum fretum* ingressus est fabulosis* infames

monstris,* æstuque violentum: sed adeo' non est exterritus, 1. 2. s. Ber. Sab. Par. Junt. Vem. Sed suam Ms. Pal. 2. (in quo tamen su perscriptum erat suum.) Ed. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Amstel. Blanc. Beg. in quo libro nec rò bello habetur.—12 Sic Ms. Ryck. Flor. Fran. Voss. 2. Ed. Lips. 1. Jnnt. Ald. Ven. Sed sed ecce se ultro Ms. Pal. 1. 2. Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. et ecce se ultro Ms. Naz. sed ecce, ceu ultro Ed. Beg.—13 Viam abest ab Ed. Par.—14 Potentia Ms. Voss. 3. Ryck. impotencia Ed. Med.—15 Quæreretur Ed. Gryph.—16 Enim Ed. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—17 Quamquam Ed. Med.—18 Tamen abest ab Ed. Beg.—19 Fidutia Ed. Lips. 2.—20 Est: ut ille rudis Ed. Lips. 1. 2. 3.—l Sic et Mss. Vin. Sed terresteris Ed. Lips. 2. Num volnit librarius duplicem loci exhibere scripturam ? terrestris Ed.

Gryph. Stad. Pont. Zen.—2 Ondit Ed. Lips. 1.—3 Dimicaret Ed. Lips. 2.— 4 Fretum tum ingr. Ms. Naz. et Mss. Dnk. omnes, praeter Flor. et Fran. in quibus erat fretum tunc ingr. In Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. etiam est fretum tum ingr. Ceterum librarius Ms. Reg. Q verba Appio Claudio a superioribus separarat, et post dimicaretur ascripserat hæc, Primum caput de NOTAE

quam molibus ante Constructam jaciunt ponto.' e Sed ecce, ultro] Nescio cur Salma sius ille legat et pro sed. Sed est transitio; at in voce ipsis error est : legendum ipsi. • Impotentia] Apud optimos auc tores impotentia semper tyrannidem, vexationem, significat. Supra dixit * impotentiam fœneratorum.' Notan dum est tamen Terentium impotenti am dixisse pro eo, quod nos vulgo dicimus, impuissance. • Ciritus Messana] Messana urbs et emporium Siciliæ.

Civitas Messana

eodem mode intelligendum quo * ci

vitas Allobrogum,' apud Tacit. Nos dicimus communauté.

y Quanquam territaret novitas rei] Quippe quinunquam mare conscende rant.

' Terrester] Qui semper terra pug maverat.

s Fabulosis] De quo tam multæ fiunt fabulæ, inclytis, nobilibus, de qui on parle tant. Sic * fabulosus Hydas pes,' apud Horat. Vide Notata ad cap. 6.

* Infame monstris] Sic Horat. alicubi * infames scopulos' dixit. 1 Scd adeo] Quasi diceret, Tantum abfuit, qnin territus.

112

L. ANNAEI

FLORI

ut° illam ipsam7 ruentis* æstus violentiam pro munere am plecteretur:*91 statimque ac sine mora Hieronem'° [§. 6. Syracusanum regem tanta celeritate vicit, ut ille ipse'' se

prius victum, quam hostem videret,** fateretur. Duil- [§. 7. lio'* Cornelioque Consulibus* etiam mari congredi ausus est, cum'* quidem ipsa velocitas classis comparatae'* au spicium'° fuit. Intra enim sexagesimum'7 diem, quam cæ sa sylva fuerat, centum sexaginta navium classis in ancho ris stetit; ut non arte factæ, sed quodam munere Deorum

conversæ in naves,'*' atque mutatæ arbores viderentur. Prælii vero forma'9 mirabilis; cum illas celeres volu- [§. 8. cresque hostium naves hæ graves tardæque comprehende rent.*° Longe illis" nauticæ artes,' detergere remos,** et * Sed tantum abfuit quin esset exterritus, ut acciperet pro munere illam ipsam violentiam præcipitis freti.

bello Punico.—5 Famae Mss. Jord.—6 Quin Ed. Stad.—7 Ipámillâ Ed. Lips. 1. ipsam illam Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd.—8 Ferrentis Ed. Beg. e conjectura Nic. Heinsii : quam quidem, juvare nobis videbatur Lips. 2. in quo libro est reventis.—9 Quod celocitas navium mari juvaretur Jord. —10 Hyeronem Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—11 Ipe ille Ed. Lips. 1. ipse ille Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—12 Visum Ms. Reg. Q. videre Ed. Lips. 2.—13 Duellio Ed. Lips. 1. 2. 3. Dulio Ed. Par. Duilio Ed. Med. Stad. Beg.—14 Cui quidem Ms. Fran. tum quidem Ed. Ald. Gryph. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—15 Comperatæ Ed. Ven. comparatae rictoriae Jord. Mss. Regg. Ed. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. Amstel. Beg.—16 Auspitium Ed. Lips. 2.—17 ci.x. Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven.—18 Conversae nares Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—19 Fama Mss. Pall. et Duk. omnes, præter Malliab. Regg. Voss. 3. in 9gibus erat, ut in Mss. Jord. forma. In Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med.^Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grnt. Lugd. Pont. est fama.—20 Compræh. Ed. Par.—1 Sic Mss. Vim. Pall. Lipsii et Mss. Duk. omnes. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed illis plus nauticae artis Ed. Vin. Stad. Lugd. Pont. e Jord.—2 Remnos detorqueri Mss. Jord. de NOTÆ

1 Pro munere amplecteretur] Quia aestu illo velocitas navium juvabatur.

* Duillio Cornelioque Consulibus] C.

habere maris, Nymphasque e navibus esse Jusserat.'

Duillio Nepote et Cn. Cornelio Sci pione Asina, quinto annoinceptibelli;

m Longe illis] Sic apud Virg. Æn. xii. * Longe illi Dea mater erit.' Illis, nostris scilicet navibus, quæ graves

et hic trium annorum res gestas præ

erant et tardæ.

terit Florus.

n Detergere [detorquere] remos] Re mos deflectere, ut navis alio currat

' Conrersae in naves] Ut naves apud Virgilium in Nympbas convertuntur: * Nymphæ, quas alma Cybele Numen

quam coeperat.

EpiToM. L1B. II. CAP. 2.

113

ludificari fuga rostra.° Injectæ enim ferreæ manus, [§. 9. machinæque aliæ,3 ante certamen multum ab hoste derisæ : coactique hostes quasi in solido decernere. Victor ergo apud* Liparas,P mersa et: fugata hostium classe, primum illum° maritimum7 egit triumphum. Cujus quod [§. 10. gaudium fuit? cum Duillius* Imperator, non contentus

unius diei9 triumpho, per vitam omnem,*° ubi a coena'' re diret, prælucere funalia, præcinere'* sibi tibias jussit,*

quasi quotidie's triumpharet.'* Præºs tanta victoria'* [§. 11. leve hujus'7 prælii damnum fuit. Alter'* consulum inter ceptus Asina Cornelius:'9 qui simulato colloquio evocatus, atque ita oppressus*° fuit; perfidiæ Punicæ documentum.' Calatino' dictatore, fere omnia præsidia Poenorum [§. 12. -

-

torquere remos Mss. Pall. et Duk. omnes. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—3 Validæ Mss. Jord.—4 Ad Ed. Stad. Pont.—5 Aut fugata Mss. Jord. Ed. Ald. Beg. ac fugata Ms. Flor.—6 Primum illud Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—7 Maritinum Ed. Lips. 3.—8 Duellius Ed. Lips. 1. 2. 3. Dulius Ed. Par.

Duilius Ed. Med. Stad.—9 Die Ms. Naz.—10 Per omnem vitam Ms.

Ryck. Malliab. Reg. Q. Berol. Duisb., Fran. Ed. pr.—11 Cena Ed. Med. Par. Gryph.—12 Et præcinere Ed. Stad. Pont.—13 Quottidie Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 1.—14 Triumpharit Ed. Pont.—15 Pro tanta Ms. Ryck. Flor. Berol. Duisb. Voss. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—16 Hujus victoria Mss. Pall. Ryck. Duisb. Fran. Voss. 2. 3. Scias. Gud. Ed. pr. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. hac victoria Ms. Reg. Q.—17 Hujus aberat a Ms. Gud. Scias. Ed. Blanc.—18 Damnum, alter Ed. Blanc. Beg. e conjectura Nic. Heinsii.—19 Sic Mss. Pall. Naz. Ryck. Toll. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed Corne lius Asina Mss. Regg. Ed. Ald. Grut. Zen. Vetst. Amstel. a sententia Corne lius Ms. Fram. Sagina Cornelius Mss. Jord. Gn. Corne Asina Ed. Gryplu. Cnaeus Cornelius Asina Ed. Stad. Lugd. Pont.—20 Atque obps*9 Ed. Lips. 1. atque oppressus Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. atque opprassus Ed. Ven.— 1 Documento Mss. Vin. quidam.—2 Drepane Ms. Reg. Q. Drepano Ed. NOTAE

• Ludificari fuga rostra] Rostra na vium hostilium ludificari fugiendo, ut eæ in Romanas irruentes vacuo of fenderent.

superbum illis temporibus exemplum. Hic illi honos ob præclarum in Remp. meritum concessus fuit; quod facile auctoritatibus veterum ostendi po test, si libeat plura scribere. Pater

P Liparas] Insulas supra Siciliam, meus. quæ et Æoliæ dictæ sunt. “ Duillius— jussit] Minus verum * Calatino] A. Atilio Calatino, qui puto, immo et plane falsum est. Ne Consul fuit cum Q. Sulpitio Pater que enim jussit Duillius. Nimis culo. Flor. H. Delph. et Vur. Clas.

114

L. ANNAEI FLORI

Agrigento,* Drepanis,** Panormo," Eryce,* " Lilybæo*" detraxit. Trepidatum est* semel circa Camerinen- [§. 13. sium* saltum:* sed eximia virtute Calpurnii6 Flammæ tri buni militum evasimus, qui lecta trecentorum7 manu, infes tum et* insessum9 ab hostibus'° tumulum occupavit,* adeo que moratus hostem,'' dum exercitus omnis evaderet:

ac sic'* pulcherrimo exitu Thermopylarum'* et Leo- [§. 14. nidæ* famam adæquavit:'* hoc illustrior noster,'* quod ex peditioni tantæ superfuit et'6 supervixit,* licet nihil'7 scrip serit** sanguine.* * Trepidavimus.

Lucio'9 Cornelio Scipione,° cum [§. 15. d Occupuvit tumulum iniquum et circumsessum hostibus. -

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—3 Sic Ms. Reg. F. Voss. u. 3. Berol. Sed Eryci Ms. Reg. Q, Flor. Malliab. Duisb. Fran. Ed. pr. Eryco Ms. Naz. Ed. Beg. Eryca Ms. Pal. 2. erice Ed. Lips. 1. 2. 3.—4 Lily beo Ed. Med. Par. Ven. lililaeo £d. Gryph. Panher. mericeli Lybeo Ms. Voss. 2.—5 Circa Merinensium Mss. Pall. Ryck. Regg. Duisb. Fran. Voss. 2. Ed. pr. circa Metinensium Ms. Voss. 3. circa Camarinensium Ed. Stad. Pont. Zeu. Fab.—6 Calfurny Ed. Lips. 1. Calfurnii Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—7 ccc. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. in quibus libris fere ubique numeri sunt pro vocabulis.—8 Infestum et absunt a libris Jord.—9 Et inses sum aberant a Ms. Voss. 3.—10 Insessum hostibus Ms. Flor.— 11 Moratus hos

tes Mss. Regg. Ryck. Flor. Berol. Duisb. Voss. 2. 3. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—12 Si pulcherr. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Ab Ed. Beg. absunt verba ac sic.—13 Termopyl. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—14 Adequarit Ed. Par.—15 Hoc illo illustrior noster Ms. Reg. Q. hoc illustrior ridetur Ms. Ryck.—16 Superfuit et absnnt ab Ed. Beg.—17 Nihil licet Ms. Pal. 2. 3. nihil Ed. Lips. 1.—18 Inscripserit Mss. Jord. sumpserit Ms. Pal. 1. in marg. serpserit Ed. Lips. 3. sepserit Ed. Lips. 1.—19 Lutio NOTAE

* Agrigento] Agrigentum, urbs in inferiori parte Siciliae, versus Meri diem, ad fluvium Agragam sita, unde nomen.

* Drepanis] Drepanum promonto rium Siciliæ versus occidentem.

" Panormo] Panormus, urbs Siciliæ ab Occidente Boream versus.

" Eryce] Eryx, Siciliæ urbs e regi ome Panormi.

* Lilybaeo] Siciliae Promontorio Oc cidentali versus Meridiem.

* Circa Camerinensium saltum] Res sic se habet : cum Camarina ab hosti

bus obsideretur, Calatinus Consul in explorato itinere eo pergit, et in

angnstisaCarthaginensibus clauditur: ibi Marcus Calpurnius Flamma sumtis trecentis militibus, eruptione facta, superiorem quendam locum occupat, hostesque in se convertit, a quibus cum omnibus suis trucidatur.

* Thermopylarum et Leonidæ] Qui Leonidas cum trecentis tantum Laco

nibus contra ingentem Persarum ex ercitum ad Thermopylas tridno dimi cavit.

* Superri.rit] Cum Consul mortnos sepeliri curabat, Cnlpurnium vidit adhuc paululum respirantem, et eum magna cum cura in lucem revocat.

* Licet nihil scripserit sanguine] hiic

EPiToM. LIB. II. cAp. 2.

115

jam Sicilia suburbana esset populi Romani provincia;*° serpente latius bello, Sardiniam' annexamque* ei Corsicam? transit.*

Olbiæ hic, ibi Aleriæ: * urbis excidio^ [§. 16.

incolas terruit, adeoque omnes terra marique Poenos ex pugnavit,7* ut jam victoriæ nihil nisi Africa ipsa restaret. Marco* Attilio9 Regulo* duce jam in Africam*° navi- [§. 17. gabat bellum.

Nec deerant, qui ipso Punici'' maris no

mine* ac terrore deficerent, augente insuper Tribuno Man -

Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—20 Prorintia Ed. Lips. 2.—1 Sic Mss. et Edd. fere omnes, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Sed in Sardiniam Ed. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amstel.—2 Ita Ms. Pal. 1. Voss. 2. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Sed adna tamque ei Ms. Ryck. eique anneram Jord. anneramque Ms. Vim. Ed. Freinsh. Zem. Amstel. Beg. Duk. 1. 2.—3 Cossuram Mss. Pall. Malliab. Berol. Duisb. Voss. 1. (in qno snpra scriptum erat rel Corsicam) 2. Ed. pr. Chossuram Ms. Vin.—4 Transiit Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven.—5 Sic conj. Salmasius, eratque, nt videtur, in Ms. Flor. Sed Olbiae hic Baleriae urbis Ms. Naz. ubi et hic Valeriae Ms. Ryck. ubi et sic Balariæ, et Baleariæ Mss. Vim. ubi et hæc Ms. Berol. ubi et hic Ms. Malliab. ubi et hic halerie Ms. Duisb. ubi et hic Haleriae Ms. Voss. 1. ubi et hic Baleriae Ms. Pal. 2. ubi et hic Halem et Ms. Pal. 1. Olbiae hic Baleriae Ms. Voss. 2. hic Valeriae Ms. Voss. 3. ubi et hic Calare Ms. Fram.

ubi et hic Caralae Mss. Regg. Ed. Lips. 2. Med. Par. Vem. Gryph. Ubi et hic carale Ed. Lips. 1. 3. Olbia hic baleria Ms. Is. Vossii. ubi et hic haleme Ed. pr. ubi et sic Caralae Ed. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. ib Oilbiae, hic Aleriae Ed. Beg.—6 Incendio Ms. Voss. 3.—7 Sic Ms. Reg. Q. Sed omni terra et mari Pynos purgarit Mss. Jord. omnis terras marique erpugnarit Ms. Ryck. omnes terra, mari Paenos expugnarit Mss. Duk. reliqni omnes. Ed. Duk. 1. 2. omnis terra, mari P. exp. Ms. Flor. Berol. Dnisb. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Junt. Ald. ois terra muri P. erp. Ed. Lips. 1. Ven. omnes t. mari P. repugnarit Ms. Naz. omneis terra, mari, P. exp. Ed. Grut. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Beg. omni terra marique P. eaep. Ed. Lugd.—7 M. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven.—8 Atilio Ms. Naz. Duisb. Ed. pr. Ber. Lips. 1. Duk. 1. 2. Sed Attilio Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Amstel. Qua de scriptura jam supra vidimns.—9 Aphricam Ed. Ven.—10 In ipso Jord. Ms. Fran.—

—11 Punico Ms. Pal. 1. Duisb. Voss. Ed. pr. Grut. Vetst. bello Punico Ms, NOTAE

hallucinatur Florus, qui Leonidæ tri buit quod fecit Othriades.

* Lucio Cornelio Scipione] Quod nunc narrat Florns, anno prius est quam qnod snpra narravit de Calatino et Calpurnio. * Aleriæ [Carala] Carala, urbs Sar dimiæ ad Caralitanum sinum ad Ori entem.

° Terra, marique, Panos expugna

vit] Bene quidem Salmasius, expur garit : sed non vidit, ingens, post ipsius emendationem, vitium in ser mone remansisse : lego, omnes terras, ac maria, Paenis earpurgarit. Pater metus.

• JIarco Attilio Regulo] Qui tunc Consul erat mi.

f Punici maris nomine] Quod peri. culosum propter Syrtes.

116

L. ANNAEI FLORI

nio'* metum: in quem, nisi paruisset, securi districta's Imperator metu mortis navigandi'* fecit* audaciam.**

Mox ventis remisque'° properatum est: tantusque [§. 18. terror hostici adventus Poenis fuit, ut apertis paene portis Carthago caperetur. Prima belli'7 præmium fuit [§. 19. civitas** Clypea:'9* prima enim a Punico littore quasi arx et specula procurrit. Et hæc, et trecenta*° amplius castella vastata sunt. Nec cum hominibus,' sed cum mon- [§. 20. stris quoque, dimicatum est: cum quasi in vindictam* Afri cæ nata miræ magnitudinis serpens* posita apud Bagra dam*' castra vexaret. Sed omnium victor Regulus, [§.21. cum terrorem nominis* sui late circumtulisset; cumque magnam vim juventutis, ducesque ipsos5 aut cecidisset,^ aut haberet in vinculis, classemque ingenti præda onus * In quem districta securi, nisi paruisset, Imperator dedit audaciam narigandi metu mortis.

Fran.—12 Ita Ms. Reg. Q. Sed Nautrio Ms. Naz. Voss. Edd. nostri omnes. Naurio Mss. Pall. Reg. F, Toll. Fran. Duisb. Berol. Nannio, et Naurio Mss. Vim. Natio Mss. Jord. Nautio Ms. Ryck. Ed. Beg. Maurio Ed. pr.—13 De stricta Ms. Voss. 1. 2.—14 Narigandi aberat a Ms. Flor.—15 Audatiam Ed. Lips. 2.—16 De rentis remisque Ms. Pal. 1. 2. Ryck. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Num pro et cen tis? ' Sed dein derentis r. Ms. Naz.: in quo supra scriptnm erat denique. Jord. deinde rentis r.—17 Belli prima Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—18 Ciritas aberat a Ms. Flor.—l9 Clupeia Ms. Ryck.—20 CCC. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—1 Hominibus modo Jord. Ms. Reg. Q, Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—2 iuindictâ affrice Ed. Lips. 1.—3 Ita Mss. Vin. Toll. Duisb. Regg. Ed. pr. Stad. Pont. Beg. Duk. 1. 2. Sed Bargadam Ms. Ryck. Bragradam Ms. Fram. Bragadam Mss. Voss. Pall. Naz. Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. bragada Ed. Lips. 1. Baggadam Ed. Amstel.—4 In omnes Ms. Naz.—5 Ducesque ipsos ab erant a Ms. Flor.—6 Sic conj. Camers. Sed cepisset Jord. Mss. Pall. Ryck. et Duk. omnes, præter Voss. 3. in quo vulgata erat, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Junt. Gryph. Blanc. Beg. Duk. 1. 2. caepisset Ed. Ven.—7 Onustam NOTAE

* Triumpho grarem] Poëticum; qua si nullus esset in illa classe, qui tri umphum non mereretur. 1 In Urbem præmisisset] Alter Con gæ. * Bagradam] Bagradas Africæ flu sul Manlius eam reduxit cum viginti septem millibus captivorum, et nava vius. • J Sed omnium victor] Pater meus lem triumphum egit. legebat, sed enim victor.

s Clypea] Hodie Zafaram. * Mirae magnitudinis serpens] Ejus exuviæ centum et viginti pedum lon

EPIToM. LIB. ii. cAP. 2.

117

tam,7 et triumpho gravem,* in Urbem præmisisset;' etiam ipsam belli" caput* Carthaginem urgebat9 obsidio,'° ipsis que portis inhærebat. Hic paululum'* circumacta [§. 22. fortuna est,/ tantum'* ut plura essent'3 Romanæ virtutis'*

insignia: cujus fere magnitudo calamitatibus approbatur. Nam conversis ad externa'* auxilia hostibus; cum [§. 23. Xanthippum'° ° illis'7 ducem Lacedæmon misisset, a viro militiæ peritissimo vincimur. Tum foeda clade,'* Romanis que usu incognita,° vivus'9 in manus hostium venit fortissi

mus Imperator.P Sed ille quidem par tantæ calamitati** fuit.

Nam nec Pumico carcere infractus' est,$$ nec lega

tione suscepta.' Quippe diversa, quam hostes man- [§. 25. f Hic paululum fortuna fuit inconstans. s Nam nec fractus fuit Punico carcere.

aberat a Ms. Flor. Sed honustâ Ed. Lips. 1. 2. s. Med.—8 et ipsam caput belli Ed. Ven. etiam jam ipsam caput belli Ms. Ryck. et ipsam b. c. Ms. Voss. 3. jam ipsam b. c. Mss. Duk. ceteri. Jord. Ed. pr. Grut. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Beg. Duk. 1. 2. et jam ipsam caput belli Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Caput belli Mss. Regg. Flor. Fran. Malliab. Ed. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Méd. Par. Junt. Ven.—9 Urguebat Ms. Naz. Pal. 2.—10 Obsidione Mss. Pall. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—11 Paulum Ms.

Ryck. Toll. Voss. Duisb. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—12 Est tm : Ed. Lips. 1.—13 Deessent Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. adessent Ed. Ven.—i4 Urbis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—15 Extrema Ed. Gryph.—i6 Xan tippum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont.—17 Illic Ed. Vem.— 18 Sic Mss. Regg. Sed tum f. clades Ms. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Lugd. Zeu. Beg. Duk. 1. 2.: et, ut videtur, Mss. Vin. Pall. faedaque clades, Romanisque usu incognita. Nam vivus Jord. vincimur cum farda clade Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont.—19 Incognita. Virus Ms. Ryck. Duisb. Ed. pr.—20 Sic Ms. Pal. 2. et Duk. nonnulli. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Stad. Lugd. Pont. Blanc. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. Sed calamitatis Mss. Jord. Naz. Vin. Pal. 1. Ryck. Toll. Voss. 1. 2. 3. Duisb. Ed. pr. Grut. Freinshem. Vetst.—1 Sic et Mss. Vin. Sed fractus Ms. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. NOTHE

* Etiam [jam] ipsam belli caput] Melius si legas, sed ipsum belli caput; * Xanthippum] Qui, cum eum copiis suis Carthaginenses præfecerint, triginta millia Romanorum occidit. • Romanisque usu incognita] Nullus

P Fortissimus Imperator] Regulus. q Infractus est] Hic “infractus' nil aliud significat quam fractus, ut apud Virgil. * Torpent infractæ ad prælia vires.' Et alibi quod notandum. * Legatione suscepta] Illum Romam miserant Carthaginenses, ut captivo

enim antehac Romanorum dux in

rum mutationem suaderet: labantem

potestatem hostium venerat,

Senatum firmavit me faceret, et rur

et ita legebat Pater meus.

118

IL. ANNAEI FLORI

daverant, censuit;* ne pax fieret, nec commutatione* capti vorum reciperetur. Sed nec illos voluntario ad [§. 25. hostes suos reditu, nec ultimo* sive carceris,3 sive° crucis supplicio* deformata7 majestas; immo his omnibus i

rabilior,* quid aliud quam victus de victoribus, atque etiam,9 quia Carthago non cesserat, de fortuna triumphavit? Populus autem Romanus multo acrior infestiorque [§. 26. pro ultione Reguli, quam pro victoria, fuit. Metello [§. 27. igitur Consule' spirantibus altius Poenis, et reverso in Siciliam bello, apud Panormum'° " sic hostes cecidit, ut ne

amplius eam insulam cogitarent.'* Argumentum [§. 28. ingentis victoriæ, centum circiter elephantorum" captivitas; sic quoque magna præda, si'* gregem illum" non bello, sed * Quippe suasit alia quam quæ hostes mandaverant. -

Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu.—2 Sic Ms. Naz. Fran. Ed. Vin. Lugd. Sed ne commutatio Ms. Flor. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Zeu. Amstel. Beg. nec commutatio Ed. Stad. Pont. Fab. Blanc. ne commutati, ne Mss. Duk. reliqui. Ed. pr. Freinsh. Duk. 1. 2. —3 Ullo Ed. Lips. 2.—4 Nec in ultimo Mss. Pall. Ryck. Malliab. Dnisb. Fran. Berol. Ed. pr. Beg. nec ultio Ed. Med. Par. vitiose pro ultio.—5 Car cere Ms. Naz. Pall. Berol. Malliab. Duisb. Fran. Voss. 3. Ed. pr. Beg.— 6 Seu crucis Ms. Fran. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—7 Deforma Ed. Lips. 1.—8 Ad mirabilior Ed. Lips. 1.—9 Atque etiam absunt ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Pont.—10 Panhormum Ms. Naz. Voss. 1. 2.—11 Sic conj. Lipsius. Sed ut ne amplius e. i. concitarent Ms. Flor. Naz. (in quo tamen super con scriptum erat co) Ed. Sab. Freinsh. ut nec amplius e. i. concitarent Mss. Pall. Ryck. Lipsii, Duk. plerique. Ed. pr. Vin. Grut. Lugd. Fab. Vetst. ut nec amplius ea in insula concitaretur Ms. Reg. Q. ut ne amplius ea in ins. concitaretur Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. ut nec ampl. c. i. cogitarent Ed. Zeu.—12 Ac si gregem Ms. Naz. Pal. 1. (a manu secunda) 2. Ryck. Ed. pr. Ven. Vulgata erat in Ms. Malliab. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Par. Jordanes legit sic : sic quoque magnas praedas agit, ut si gregem. NOTÆ

sus ad Carthaginenses * Egregius pro peravit exul.' Vide mirabilem Ho

t Metello igitur Consule] Anno deci mo quinto hujus belli Punici ; et hic

ratii Od. iii. 5.

L. Cæcilius Metellus non vere Consul erat tunc, sed Proconsul.

* Supplicio] Horat. * Atqui sciebat quæ sibi barbarus Tortor pararet.' Et Cicer. alicubi, * Neque tamen ig morabat se ad crudelissimum hostem, et ad exquisita supplicia proficisci ; sed jusjurandum conservandum puta bat.'

u Panormum] In Sicilia.

Vide su

pra.

v Centum circiter elephantorum] Ex historiæ fide centum et viginti capti sunt.

* Sic quoque magna præda, si gre

EpitoM. Lib. II. cAP. 2.

119

venatione cepisset.'* Appio'* Claudio Consule,* [§. 29. non ab hostibus, sed a's Diis ipsis superatus est, quorum auspicia contemserat;* ibi statim classe demersa, ubi ille præcipitari pullos jusserat, quod pugnare ab his'° vetaretur.

Marco'7 Fabio Buteone* Consule, classem hostium [§. 30. in Africo** mari apud Ægimurum,'9* jam in Italiam ultro navigantem, cecidit. Quantus o tunc*° triumphus [§. 31. tempestate intercidit, cum opulenta præda classis, adver

sis' acta ventis, naufragio suo Africam* et Syrtes, omnium imperia* gentium,° insularum littora, implevit! Magna [§. 32. clades, sed non sine aliqua principis populi dignitate; in terceptam tempestate victoriam,* et triumphum periisse* -

—13 Caepisset Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—14 Sic Jord. Mss. Win. Grut. et Duk. fere omnes, in his Berol. Sed Publio Ms. Voss. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Claudius Pulcher Consul Ed. Ald.—15 Ab Diis i. Ms. Voss. 1. ab ipsis Diis Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—16 Ab iis Ed. Beg.—17 M. Ed. Lips. 1. Par.— 18 Affrico Ed. Lips. 1. 2. 3. ubique.—19 Egynurum Ed. Lips. 1. 2. 3. Egimu rum Ed. Med. Par. Vem. Gryph.—20 Sic et Ed. Ven. Sed quantus o tum Ed. Stad. Pont. quantus tum Ms. Reg. F. quantus ho tunc Ms. Voss. 1. Quamris Octario Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Gryph. quamris Octavo Ed. Par. 1. —1 Arersis Ed. Freinsh.—2 Affricam Ed. Lips. 1. 2. 3. fere ubique.—3 Im periorum Ed. Beg.—4 Intercepta tempestate rictoria Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Beg.—5 Perisse Ms. Flor. Berol. Ryck. Duisb.

Fran. Ed. pr. Lips. 1. 3. In Ed. Beg. est et triumphus periit naufragio.— NOTÆ

gem illum] Multa hic congessit eru

nico primo, temeritas movebit ; qui ditissùmus Salmasius, qui legit, Sic etiam per jocum Deos irridens, cum

quoque magna præda ac si gregem illum.

Sed ille locum non

intel

cavea liberati pulli non pascerentur, mergi eos in aquam jussit, ut bibe rent quoniam esse nollent. Qui risus, classe devicta, multas ipsi lacrymas, magnam Pop. Rom. cladem attulit.' * Marco Fabio Buteone] Anno istius belli vigesimo primo. Unde patet multa Florum præterire. • Apud Ægimurum] Insulam inter

lexit, qui tamen per se planissimus est. Isti centum elephanti magna etiam praeda erant, inquit Noster, si illos populus Romanus non bello, sed venatione, cepisset. At cum bello cepit, non magna præda sunt, cum damna ibi accepta vix ulla captura, nednm centum elephantorum capti vitate, queant reparari. * Appio Claudio Consule] Sequenti anno post Metelli victoriam. * Quorum auspicia contemserat] Hoc

b Omnium imperia gentium] Quid hoc sit, nemo homo unquam intelli get: lege, nt restituit Pater meus, omnium maria gentium ; hoc probant

declarat Cicer. de Nat. Deorum lib.

sequentia, * Insularum littora.'

ii. * Nihil nos P. Claudii, bello Pu

Siciliam et Africam.

12

L. ANNAEI

FLORI

maufragio. Et tamen, cum Punicæ prædæ omnibus^ pro montoriis7 insulisque frustarentur* * et fluitarent,9 populus Romanus et sic'° triumphavit.“ Lutatio'' Catulo [§. 83. Consule* tandem bello finis impositus apud insulas, quibus nomen Ægates.*** Nec major alias'* in mari pugna; [§. 84. quippe commeatibus, exercitu, propugnaculis, armis gravis hostium classis, et in ea quasi'* tota Carthago: quod ipsum exitio fuit. Romana classis promta, levis, expedita, [§. 35. et quodam genere* castrensis;* ad similitudinem pugnæ

equestris, sic remis, quasi habenis agebatur; et in hos, vel in illos's mobilia rostra speciem viventium* præferebant. Itaque momento temporis laceratæ hostium rates, to- [§. 36. tum inter Siciliam Sardiniamque pelagus naufragio suo ope

ruerunt. Tanta deniquefuit illa victoria, ut de exscin- [§. 37. dendis'° hostium moenibus non quæreretur. Supervacuum * Et tamen cum Punicae prædæ repellerentur ab omnibus promontoriis insulisque, et fluitarent. * Et quodam modo. ----

6 Amnibus Ed. Gryph.—7 Sic et Ed. Ven. At abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Gryph. Sed promunctoriis Ms. Fran. pronuntoriis Ms. Duisb. Ed. pr.—8 Frustrerentur Ms. Naz. frustrarentur Ms. Pal. 1. 2. Ed. pr. Ab Jord. Ed. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Med. Junt. Ald. Par. Ven. Gryph. Lugd. Zeu. absnnt verba frustarentur et. Ed. Stad. Pont. insulisque allisæ fiui tarent.—9 Fluitarent Mss. Regg. Ed. Par. fluritarent Ed. Lips. 1. et fluit. ab erant a Ms. Voss. 2.—10 Ita Ms. Gud. Berol. Duisb. Regg. Voss. 1. 2. Ed. pr. Sed at sic Jord. Ms. Naz. Absunt ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst.— 11 Sic Mss. Toll. Dnisb. Regg. Voss. Jord. Ed. pr. Sed Lucacio Ms. Fran. Luctatio Ms. Ryck. Ed. Lips. 2. 3. Ven. Gryph. Tluctato Ed. Lips. 1. Abest ab Ed. Med. Par.—12 Egates Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—13 Alia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—14 In eis qi Ed. Lips. 1. in eis quasi Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—15 Vel illos Ed. Duk. 1. 2. vel in illos ictus Ed. Grypb. Stad. Pont.—16 Sic Mss. NOTAE

* Insulisque frustarentur [frustraren tur] Salmasius legit frustarentur pes sime: elegantissime navis frustrari

portu dicitur, cum illi subire non po test.

4 Triumpharit] Eo triumphavit, quod præda Punica omnibus promon toriis insulisque frustrata fluitaret. • Lutatio Catulo Consule] Anno hu jus belli vigesimo quarto.

r Ægates] Inter Africam et Sicili am, tres numero, arae ut volunt a Vir gilio dictæ, quod ibi fœdus cum Car thaginensibus ictum sit. * Et quodam genere castrensis] Ex pedita ut castrensis exercitus. b Speciem virentium] An equorum ? cum supra dixerit * qnasi habenis agebatnr.* equorum.

An rostrorum ?

Certe

epitoM. Lib. II. CAP. 3.

121

visum est in arcem murosque'7 sævire, cum jam in mari esset deleta Carthago.' CAP. III. BELLUM

LIGUSTICUM.*

PeRAcTo Punico bello, secuta est brevis sane,* et [§. 1. quasi ad recipiendum* spiritum,* requies, argumentumque* pacis, et bona fide* cessantium armorum, tunc primum post Numam clausa porta Jani fuit:*°° sed statim ac sine mora patuit. Quippe jam Ligures,* jam Insubres Galli,* [§. 2. nec non7 et Illyrii* * lebant; sic desub' Alpibus, id est, desub ipsis Italiæ faucibus,*9 gentes'° Deo quodam assidue • Porta Jani tunc primum post Numam clausa fuit, quod est indicium pacis, et arnorum bona fide cessantium. * Sic desuper Alpibus ; id est, desuper ipsis faucibus Italiae. -

Regg. Sed excidendis Ms. Ryck. Naz. Toll. Berol. Duisb. Voss. Fran. Jord. Ed. pr. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab.TPar. Junt. Ald. Ven. Vin. Gryph. Stad. Lugd. Beg. Duk. 1. 2. excindendis Ed. Grut. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—17 In muros arcemque Ms. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. 1 Bellum Ligurium Ms. Naz. Bellum Liguricum Ms. Gnd. Reg. F, Ed. Lips. 1. 2. 3. b. Ligoricum Ms. Voss. 1. de bello Ligurico Mss. Pall. bellum Ligusti num Ed. Stad. Pont.—2 Recuperandum Ms. Reg. F.—8 spm Ed. Lips. 1.—

4 Arg7Tjue Ed. Par.—5 Fide bona Ms. Berol. Ed. Beg.—6 Sic Ms. Naz. Ed. Fab. Dnik. 2. Sed Jani porta fuit Ms. Ryck. Duisb. Fram. Ed. pr. fuit porta Jani Mss. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Beg. ibuk. 1.—7 Necnon Ed. Lips. i.—8 Non Illyrii Mss. Vin Voss. 3. In Ed. Lips. 1. 2. 3. scriptum est ubique Illirii : et in Med. Par. 2. Ven. illirici. Etiam in Par. 1. Gryph. Stad. Poht. est illyrici.—9 Desub Alpi bus Italia faucibus Ms. Fran. In Èå. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. est de subalpibus ...de subipsis. Ed. Ven. de subalpibus i. desub ipsis. Ab Ed. pr. abest τὸ ipsis NOTAE

* Cum jam in mtari esset deleta Car

thago] Quia in navibus quas ceciderat Catulus, quasi tota Carthago, ut su pra dixit Noster, continebatur. CAp. iii. Bellum Liguslicum] Anm. Mundi 3713. ante Ch. Nat. 235. ab Ur. Cond. 516.

Coss. L.

Cornelio

Lentulo Caudino et Q. Fulvio Flacco.

• Brevis sane] Vix quadriennii re

quies data fuit.

* Clausa porta Jani fuit] Vide cap. 2. lib. i.

c Ligures] Populi, qui Alpes mari timas incolunt.

d Insubres Galli] Galliæ Cisalpinæ populi, quorum caput Mediolanum. • Illyrii] Populi juxta mare Adria ticum ad Occidentem.

f Desub] Nota præpositionem junc tam præpositioni. Sic * de procul '

122

L. ANNAEI

FLORI

incitante,'' ne rubiginem scilicet ac situm arma'* sentirent.

Denique utrique* quotidiani,'* et quasi domestici [§. 3. hostes tirocinia'* militum imbuebant," nec aliter utraque gente, quam quasi'* cote quadam, populus Romanus'° fer rum suæ acuebat virtutis."7 Ligures'* imis'9 Alpium [§. 4. jugis adhærentes* inter Varum*° et Macram' flumen, impli citosque* dumis sylvestribus, major aliquanto* labor erat invenire, quam vincere. Tuti* locis et fuga,*' durum atque velox genus, ex occasione magis latrocinia,° quam bella

faciebat.7

Itaque cum diu multumque eluderent [§. 5.

* Ligures adhaerentes profundis Alpium jugis. -

10 Gens Ed. pr.—11 Incitatæ Ms. Pal. 2.—12 Ac situm scilicet arma Ed. Lugd. Freinsh. Zeu. Blanc. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. Ac situ s. arma Ed. Lips. 1. 2. 3. ac situm arma, omisso rô scilicet, Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.— 13 Denique utrique cotidiani Mss. Pall. et Duk. fere omnes, Ed. pr. Junt. Vem.

Sed denique quotidiani Ms. Reg. F. denique itaque quotidiani Ed. Lips. 1. 3. Ber. Med. Par. denique ita quotidiani Ed. Sab. Ald. Gryph. Vin. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amstel.—14 Tyrocia Ed. Lips. 1. pro tyrocia. Sed tyro cinia Ed. Lips. 2. 3. Med. Ven. tyrocia Ed. Par. 2. Gryph. tirocina Ed. Par. 1.— 15 Sic Ms. Voss. 3. Ed. Vin. Stad. Grut. Lugd. Sed quam si Mss. Pall. Ryck. Toll. Duisb. Regg. Fran. Ed. pr. Blanc. Beg. quasi, omisso τφ quam, Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. quam, omisso τφ quasi, Ms. Voss. 1. jam si Ms. Voss. 2. et correctum sicut.—16 P. R. Ed.

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. fere ubique.—17 Suae rirtutis acuebat Ms. Naz. Ryck. Flor. Malliab. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—18 Lygures Ms. Berol.—19 In riis Ms. Ryck. inriis Ed. Lips. 2. Blanc.—20 rarrum Ed. Lips. 1. 3. arum Ed. Med. Par.— 1 Macrum Mss. Vin. quidam, Ed. Gryph.—2 Implicitos Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—3 Aliquando Ed. Beg.—4 Ita Mss. Pall. Regg. Berol. Ë. Duisb. Ed. pr. Sed totum locis Ms. Ryck. tutus locis Ms. Fran. tuti siquidem locis Jord. tutum locis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Vetst.—5 Fugaqüe Ms. Fram.—6 Latro cinia magis Ms. Naz. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—7 Faciebant Ms. Be rol. (in quo tamen scriptum erat faciebät) Flor. Jord. Ed. Beg. Duk. 1. 2.— NOTÆ

apud Plautum alicubi ; ita apud Plautum reperias * esub' et * desub.' Ceterum, quod vir magnus affirmat, cave id verum putes; nam sub, et desub, non sunt idem ; desub enim est desuper. Pater. s Utrique] Nota ut insolitum utri que de tribus dici, nisi Ligures et In subres intelligat; Illyricos vero præ termittat, utpote remotiores.

h Tirocinia militum imbuebant] Ne mo unquam ante Florum hoc dixit, Imbuebant tirocinia militum: nihil

aliud est quam imbibebant tir. mil. Gallice, Essuyoient l'apprentissage de mos Soldats.

C'étoit sur eua- que nos

Soldats faisoient leur appremtissage. i Et fuga] Hic fuga nil aliud est quam pedum velocitas, quod notan dum.

EPiToM. Lib. II. cAP. 3.

128

Salyi, Deceates,* Oxybii,' Euburiates," Ingauni,* tandem Fulvius" latebras eorum ignibus9 sepsit: Bæbius'° ° in

plana deduxit: Posthumius'' P ita exarmavit, ut vix reli querit'* ferrum, quo terra coleretur. -

8 Eluderent Salurii, Decilates, Orunii, Buriates, Ingauni Mss. Jord. eluderet saltus detrate. buriates seaeule. incognitas Ms. Duisb. Ed. pr. eluderet saltus, de ciate serubile buriatas incognitas Ms. Pal. 1. eluderet saltus, Erubiles, Buriates, Sorulæ incognitas Ms. Ryck. eluderet saltus, Deceates, Orybii, Euburiates, In gauni, incognitas Mss. Regg. eluderet saltus, Deceate, Buriales, Serule incognitas

Ms. Berol. eluderent Salyi, Deceates, Orybii, Buriates, Serule incognitas Ms. Malliab. Flor. eluderet saltus del/ureate foccubulees incognitae Ms. Fram. eludere

tur saltu Ocrubules Buriates Serule incognitas Ms. Voss. 3. eluderent Salyi, De ceates, Serobuli Buriates, i. Ms. Voss. 1. eluderet saltus deciates orubile buriatas incognitas Ms. Naz. quocum fere consentit Ms. Pal. 2. In Ms. Voss. 2. erat Deciates: cetera nt in Edd. eluderet saltus deceates (deciates Lips. 2. 3. Med. Par. Ven.) morubii incognitas tandem Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. elude rent Salii, (sic et Zeu.) Deceates, Orybii, Euburiates, incognitas Ed. Gryph. eluderent saltu, riis, latebris, Deceates, Orybii, Euburiates, Ingauni Ed. Stad. Pont. e Jord. eluderet Salyus, Deciates, (Beg. Deceates) Orybius, Euburiates, Ingaunus Ed. Blanc. Beg.—9 Igni Jord.—-10- Bebius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Nam his in libris pro diphthongis æ et œ fere ubique est littera e: id quod supra jam monuimus.—11 Postumius Ms. Ryck. Duisb. Fran. Ed. pr. Blanc. Duk. 1. 2.—12 Relinqueret Mss. Pall. Ryck. Toll. Duisb. Berol. Fran. Ed. pr. NOTÆ

j Salyi] Qni et Salyes in tabulis nominantur, Galliae Narbonensis po puli circa Aquas Sextias ad Occiden tem Ligurum. * Deceates] In Gallia Narbonensi populi ad Vari ostia, ubi Ligures, qui Deceates Ligures etiam dicebantur, ut et Oxybii qui Deceatibus Orien tales erant ad oram Gallici maris.

' Orybii] Vide Deceates, nota supe rmoti.

* Euburiates] In Liguria, ut et Inganni, qui et Albinganmi dicti sunt. * Tandem Fulcius] Quint. Fulvius Flaccus, vel Marcus Fulvius Nobilior, nam utrique de Liguribus triumpha runt.

Sed de M. Fulvio Nobiliori

malim intelligi, qui finem bello impo

suit, quod duravit annis lxxx. Alii de Quinto Fulvio malunt intelligi, qui anno di.xxiv. de Liguribus triumpha vit ; et favere videtur Livius xliv.

• Baebius] Fuere duo Bæbii Tam phili sive Pamphili, fratres, Cn. scili cet, et M. l)e Marco hic Noster loquitur; nam de Liguribus triumpba vit, collega Cornelio Cethego anno ab Ur. Cond. 573. Eosque in agrum Taurasinorum, quem de Samnitibus Romani ceperant, traduxit; unde illi postea Ligures Bæbiani et Cornelia ni dicti sunt, et in hoc Samnitium tractu a Plinio recensentur.

P Posthumius] A. Posthumius Albi nus, qui Consul fuit cum C. Calpurnio Pisone, Liv. xi. 41. 3.

124

L. ANNAEI FLORI

CAP. IV. BEI, LUM GALLICUM.

GALLIs Insubribus,* et' his accolis Alpium, animi [§. 1. ferarum, corpora plus quam humana erant: sed experi

mento deprehensum* est, quippe** sicut* primus impetus eis major quam virorum est, ita sequens minor quam foemi

narum: Alpina corpora* humentis coelo* educata, [§. 2. habent? quiddam simile7 nivibus* suis: quæ mox ut caluere pugna,9 ° statim'° in sudorem'' eunt;'* et levi motu, quasi sole, laxantur.* Hi sæpe'* et alias, sed Britomaro** [§. 3. duce,* * non prius soluturos se baltea, quam Capitolium * Sed istud experimento deprehensum est, nempe quod ut, &c. * Humido caelo.

* Quæ corpora mox ut caluere pugna, statim eunt in sudorem, et leri motu, quasi sole, dissolruntur.

1 Er his Ed. Ven.—2 Depraensum Ed. Vem.—3 Quod Auctor hist. misc. 3. 3. Urspergensis in Chron. Bergomensi ad A. M. 4967. et Nauclerus Generat. LVIIII. Ed. Stad. Pont. Zeu. Abest ab Ed. Blanc. verbis earper. depr. est inclusis uncis. Ed. Beg. sed, quod experimento deprehensum, sicut pr. imp. &c.— 4 Alpina enim corpora Auctor hist. misc. causa autem hæc est, quod Alpina cor pora Ursperg. Alpina quippe corpora Ed. Beg.—5 Hunnecto Auct. hist. misc.— 6 hnt Ed. Lips. 1.—7 Simile aberat a Ms. Voss. 1.—8 Ita Ms. Jord. Naz. Pal. 1. Gud. Regg. Voss. 3. Auct. hist. misc. Ursperg. Bergom. Sed cum miri bus Mss. Vin. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Voss. 2. Ed. pr. Vem. Stad. Grut. Lugd. Pont. Vetst.—9 Cum mor caluere pugna Jord. cum calore prima pugnae Ursp. cum mox calore pugnae Bergom. cum mox calore exarserint pugnae Hist. misc. mor ut cal. p., omisso τά quae, Ed. Beg.—10 Statim abest ab Ed. Lips. 2. —11 Insudorem Ed. Lips. 1. in sudore Ms. Berol.—12 Exeunt Mss. Vin. quidam. —13 Hoc sæpe Ed. Lips. 1. 2. 3. Hic sæpe Ed. Par.—14 Et Britomaro Jord. sed Britomatro Ms. Ryck. sed Birtomarco Ms. Duisb. et in marg. Britamaro: NOTÆ

CAp. iv. Bellum Gallicum] Ann. Mundi 3725. ante Ch. Nat. 223. ab Ur. Cond. 528. Coss. L. AEmilio Pa

po, C. Attilio Regulo. • Gallis Insubribus] Vide cap. sup. * Quippe] Mirum quantopere vox ista viros doctos turbaverit, ut etiam novas lectiones introducerent: sed

ne longum faciam, sic lege et intel lige: Sed experimento deprehensum est,

quippe, id est, scilicet, ut apud Virgil. * Quippe ferant rapidi secum.' * Quæ mox ut caluere pugna] An nives, an corpora ? lego, nam mox, &c. probat enim tò simile a se posi tum. Docti, quid velim, facile sen serint. Pater.

a Britomaro duce] De Boiis intelli gendum est.

EP1ToM. LIB. II. CAP. 5.

125

ascendissent,'juraverant. Factum est. Victos enim Æmi lius in Capitolio discinxit. Mox, Ariovisto's duce, [§. 4. vovere * de nostrorum militum præda Marti suo* torquem.'

Intercepit Jupiter'° votum.'7 Nam de torquibus eorum aureum tropæum'* Jovi Flaminius'9* erexit. Viri- [§. 5. domaro*° rege * Romana arma Vulcano' promiserant: alior sum** vota ceciderunt.* Occiso enim rege, Marcellus***

tertia** post Romulum' patrem Feretrio Jovi arma** sus pendit. CAP. V. BELLUM

ILLYRICUM.

ILLYRii,' seu* Liburni,* sub extremis Alpium radi- [§. 1. -

quod erat in Mss. Vin. nonnullis. sed Brutomaro Ms. Reg. Q.—l5 Ariouito Ms. Naz. Voss. 1. 2. Reg. F. Arioiusto Ms. Pal. 2. Duisb. Ed. pr. Arnouito Ms. Pal. 1. Areouisto Ms. Reg. Q. Ariomico Ms. Fran. Ariouico Mss. Vin. Ariobisto Jord. Aristonico Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Astrionico Ed. Gryph. Stad. Grut. Pont. Zeu. Vetst.—16 Juppiter Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Lugd.—17 Votum aureum Ed. Lugd.—18 Tropheum Ed. Lips. 1. 2. 3. trophæum Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Grut. Pont. Freinsh. Zeu. Blanc. Vetst.—19 Fláminius Ed. Med. Par. Flamineus Ed. Lips. 3. Flamminius Ed. Ven.—20 Britomatro Ms. Ryck. Virodomaro Ms. Reg. Q, Voss. 1. Fran. Vir dumaro Ed. Stad. Pont. Virdomaro Mss. Vin.—21 Sic et Ed. Ven. Sed alioqn Ed. Lips. 1. alioquin Ed. Lips. 3. Med. Par.—22 Marcello Ed. Beg.—23 Ter tius Ms. Reg. Q. tercia Ed. Lips. 1. ubique.—24 Arma Jovi Ed. Wetst. Am stel. Jovi opima Ed. Stad. Pont. e Jord. 1 Illyrici Ms. Ryck. Regg. Toll. Fran. Duisb. Jord. Ed. pr. Stad. 2.—2 Se NOTÆ

• Marti suo] Marti quem colunt Galli, ut docet Cæsar de bello Galli co vi. 17.

f Flaminius] C. Flaminius Nepos, qui cum P. Furio Calvo Consul fuit. s Aliorsum vota ceciderunt] Alior sum, alioversum. In alienas manus vota illa devenere ; nam pro Roma nis armis, quæ Vulcano Galli promi serant, Romani Gallica Jovi suspen dere.

* Marcellus] M. Claudius Marcel lus, qui finem bello imposuit, quod

duravit annis quatuor. * Tertia post Romulum] Virgil. de Marcello, * Tertiaque arma Patri sus pendet capta Quirino.' CAP. v. Bellum Illyricum] Hoc bel lum quatuor annis ante Gallicum, de quo cap. superiori actum est. Ann. Mundi 3721. ante Ch. Nat. 227. ab Ur. Cond. 524. Coss. L. Posthumio Albino ii. et Q. Fulvio Centumalo.

* Illyrii seu Liburni] Nam Liburnia Illyridis regio est.

126

L. ANNAEI

FLORI

cibus* agunt inter Arsiam,* Titiumque5 ° flumen, longissime per totum Adriani** maris littus effusi. Hi, regnante [§. 2. Teutana7 muliere, populationibus non contenti, licentiæ scelus addiderunt. Legatos quippe nostros," ob ea [§. 3. quæ deliquerant,** jure agentes, nec gladio9 quidem, sed ut

victimas, securi percutiunt:**°* præfectos navium, igni'' comburunt: idque quod'* indignius foret, mulier imperabat.

Itaque, Cnæo'* Fulvio'* Centimalo*s * duce, late do- [§. 4. mantur. Strictæ in principum'° colla secures, legato- [§. 5. rum manibus litavere.** * Nam legatos nostros jure agentes, ob ea quæ illi deliquerunt, percutiunt, non quidem gladio, sed securi, quasi rictimas. ° Justa persolrere manibus legatorum. -

Ed. Par.—3 Jugis Ms. Flor.—4 Arsium Ed. Lips. 2.—5 Ticinumque Mss. Vin. Pal. 2. Fran. Voss. 3. Ticiniumque Ms. Flor. iitinumque Ed. Lips. 1. 3. ty tiùque Ed. Par. 1. tyriumque Ed. Par. 2. titunìque Ed. Lips. 2. Tytiumque Ed. Gryph.—6 Sic Mss. Vim. et Duk. plerique : Ed. pr. Ber. Sab. Par. Stad. marg. etiam Beg. Sed Adriatici Ms. Reg. Q, Flor. Ed. Ven. Gryph. Stad. Pont. Sed in Ms. Flor. emendatum erat Adriani. Ed. Lips. 1. 2. 3. Adriaci.— 7 Sic Mss. Pall. Bongars. et Duk. plerique, in his Berol. Jord. Ed. pr. Sed Tantana Ms. Reg. Q. Teucana Mss. Vin. Fran. Theutona Ms. Voss. 3. teusa Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Teuta Ed. Ven. Stad. Grut. Lugd. Pons. Zeu. Fab. Vetst. Teuca Ed. Gryph.—8 Delinquerant Ed. Lips. 3.—9 Ita Ms. Pal. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Grut. Lugd. Stad. Pont. Freinsh. Zeu. Vetst. Amstel. Sed ne gladio quidem Ms. Ryck. Reg. F, Flor. Fran. Malliab.

Naz. Pal. 1. Jord. Ed. Fab. Blanc. Beg. Duk. 1. 2.— 10 percuciunt Ed. Lips. 1. 3.—11 Igne Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Beg.—12 Sic Ms. Ryck. Fran. Voss. Sed quo ind. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu.fab. Blanc.

Amstel. Beg. Duk. 1. 2.—13 Cnaeo aberat a Mss. Regg. Sed C. Ms. Fran. Cneo Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven.—14 Fulcio aberat a Ms. Berol. Malliab. Duisb. Ed. pr. Beg.—15 Centimano Ms. Fran. Centumalo Ed. Stad. Pont.— 16 Principium Ms. Ryck. Ed. Gryph. principem Ed. Ven. NOTAE

b Arsiam, Titiumque] Arsia fluvius ad Occidentem, Italiæ terminus; Ti tius, ad Orientem. Alii Illyricos fines latius extendunt.

c Adriani] Ita Horatius: ita et Ci cero. Aliud est, proprie loquentibus, Adriaticum, et, Adrianum. Pater.

d Legatos quippe nostros] Hi fuere C. et L. Cornmcani.

* Ob ea quæ deliquerant] Italicos mercatores spoliaverant.

f Securi percutiunt] Alter tantnm occisus est.

* Cnæo Fulrio Centimalo] Vide in Tit. alii Quintum vocant, Eutrop. Cnæum cum Floro.

h Legatorum manibus litarcre] Li tare, hoc est, sacrificare. Sic lib. iii. 18. * Strabo Pompeius mon prius finem caedium fecit, quam Asculi eversione manibus tot exercituum Consularium

direptarumque urbium Diis litaretur.'

EPITOM. LiB. II. CAP. 6.

127

CAP. VI. BELLUM

PUNICUM SECUNDUM.

Post primum Punicum bellum, vix quadriennii' [§. 1. requies,* ecce alterum bellum :* minus quidem spatio* (nec enim amplius quam decem et octo* annos" habet*) sed adeo cladium* atrocitate terribilius, ut, si quis7 conferat damna utriusque populi, similior victo sit populus,* qui vicit.*

Urebat*9* nobilem populum* ablatum mare,' captæ [§. 2. insulæ,'° s dare tributa, quæ jubere'' consueverat.'*" IIinc • Stimulabat. -

1 Quadrieni Ed. Med. Par. quadriennis Ed. Gryph. Stad. Pont.—2 Bellum abest ab Ed. Beg —3 Spacio Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Mox ab eis dem libris absunt unci.—4 X. et VIII. Ms. Ryck. XVIII. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Par. Junt. Ven. Gryph. octo et decem Ed. Stad. Pont.—5 Habet aberat a Ms. Ryck.—6 Gladii Mss. Regg. Fran. Voss. 1.—7 Siquis Ed. Lips. 1.—8 Sit rictor populus Ms. Pal. 2. Berol. Duisb. Ed. pr.—9 Sic Ms. Naz. a manu emendatrice, Vim. Regg. Pigh. Jord. Freculph. Sed urgebat Frisingems. 11. 36. pudebat Ms. Ryck. TolI. Duisb. Pall. Fran. Voss. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Ald. Stad. Grut. Pont. Zeu. Vetst. Beg. aut pudebat Ed. Med. Par. at pudebat Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Gryph. at urebat Ed. Vim. Lugd.—10 Ablato mari, raptis insulis Ed. Stad. Pont. Beg..... captae insulae. Sic Mss. Pall. Voss. Ed. Grut. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Amstel. Sed raptae insulæ Ms. Ryck. Scias. Gud. 2. Toll. Regg. Duisb. Fran. Berol. Ed. pr. Lips. 1. quo tamen scriptum est rapte) 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Lugd. Duk. 1. 2. Jord. Freculph. raptas insulas Ms. Pigh.— 11 Habere

&;

NOTAE

Ann. Mundi 3731. ante Cli. Nat.

demunt, addunt alii, sed ex tabulis decem et octo, nec plus vel minus

217. ab Ur. Cond. 534. Coss. M. Li

durasse satis constat.

vio Salinatore et L. Æmilio Paulo.

* Vix quadriennii requies] Cave ex istimes primum bellum Punicum in ter et secundum, quatuor tantum

• Similior ricto sit populus, qui vicit] Silius lib. i. * propiusque fuere peri clo Queis superare datum.' * Urebat] Male in al. pudebat. Sic

annos intercessisse: nam hoc falsissi

Terent. * uro hominem.'

CAP. vi. Bellum Punicum secundum]

mum, cum unius et viginti spatinm intersit. Sed hoc sic accipiendum, quasi dicat Florus, post primum bel lum Punicum usque bellis impediti fuere Romani fere usque ad secun dum bellum ; ita ut vix quadriennii requiem ceperint. Quod verum est.

° Decem et octo annos] Alii unum

• Nobilem populum] Poenos. ' Ablatum mare] Quod primo bello Punico Romani in ditionem suam re

degerant. s Captae insula] Sardinia, Corsica. “ Quae jubere consueverut] Jnbere tribnta, est tributa indicere, impe rare : Gallice, eriger des tributs.

128

L. ANNAEI FLORI

ultionem'3 ' puer Annibal'* ad aram patri** J juraverat: nec morabatur.'^ * Igitur in causam'7 belli Saguntus**' [§. 3. delecta'9 " est, vetus*° Hispaniæ civitas, et opulenta,*'

fideique erga** Romanos magnum quidem, sed triste monu mentum ;** quam in libertatem** communi foedere" [§. 4.

exceptam Annibal, causas** novorum motuum quærens, et suis et ipsorum*°° manibus*7 evertit, ut Italiam sibi rupto foedere aperiret. Summa foederum Romanis religio [§. 5. est:** itaque ad auditum sociæ civitatis obsidium, memo res icti cum Poenis quoque foederis, non statim ad arma -

Ed. Lips. 2. Ven.—12 Consuerat Ms. Pal. 1. Consuererant Ms. Flor.—13 Sic Ms. Pal. 1. Flor. Malliab. Regg. Fran. Voss. 1. 2. Ed. Vin. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2. Jord. Freculph. Sed hinc in ulti onem Ms. Naz. Pal. 2. Ryck. Berol. Duisb. Voss. 3. Pigh. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Hic in ultionem Ed. Lips. 1. in ultionem Ed. Blanc. Amstel. quin ultionem Ed. Beg. quæ est conjectura Nic. Heinsii.—14 Hanibal Ed. Lips. 1. Hunnibal Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique.—15 Patris Mss. Jord.—16 Sic Ms. Naz. Regg. Flor. Malliab. Fran. Voss. 1. 2. Pigh. Jord. Sed remorabatur Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu.—17 Sic Ms. Flor. Reg. Q, Pigh. Jord. Frecnlph. Sed in caussa Ms. Naz. Ryck. (in quo scriptnm erat cù) Voss. 3. Pall. Ed. Ven.

Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. Vetst. in cà Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—18 Sa guntós Ms. Naz. Saguntum Ms. Pal. 2.—19 Ita Ms. Naz. Ryck. Malliab. Voss. 1. 2. Sed electa Freculph. deleta Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Stad. Grut. Lugd. Vetst. Beg. delata Ed. Par. Ven.—20 Velut Jord. vs Ms. Naz. A Ms. Pighii aberat. Abest etiam ab Ed. Lips. 1. 8. Med. Par. Gryph._ Sed in Lips. 2. Ven. est Hispaniæ retus.—21 Opulenta, omissa copula, Ms. Pigh. Ed. Gryph.—22 Ergo Ed. Lips. 2.—23 Monimentum Ms. Duisb. Ed. pr.—24 In libertate Ms. Naz. Ryck. Voss. Reg. F, Flor. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. in libertate positam Ms. Pigh.—25 Cäs Ed. Lips. 1.—26 Suorum Jord.—27 Machinis Ms. Pigh.—28 Est abest ab NOTÆ

1 Hinc ultionem] Qui vocem hinc mutant, ii sane eam non intelligunt : * urebat populum nobilem ablatum mare,' &c. * Hinc,' Gall. d'un autre c6té, * ultionem puer Annibal,' &c. j Ad aram patri] Amilcar ad His paniam exercitum traducturus sacri ficat, et sacrificio filium Annibalem ovet novem annos natum, et ju rare jubet se quamprimum possit populo Romano hostem futurum. * Nec morabatur] In mora non erat ille ; Gall. il n'attendoit que l'occasion.

' In causam belli Saguntus] Quia scilicet non dubitabat ille, quin Sa guntinis oppugnandis arma moverent Romani, utpote sociis. Saguntus est urbs Hispaniae ad littus eoum. m Delecta] Male in al. deleta. n Communi fædere] Ultimo fœdere inter Carthaginenses et Romanos san cito cautum fuerat, ut Sagumtus, quia Romanorum socia, exciperetur, et inter utriusque populi imperia libera maneret.

o Ipsorum] Saguntinorum.

EpitoM. LiB. II. cAP. 6.

129

procurrunt,*9 dum prius more legitimo*°P queri*' malunt. Interim** jam novem mensibus fessi fame, machinis, [§. 6. ferro,33 versa denique in rabiem fide, immanem34 in foro

excitant rogum:* tum desuper se suosque, cum omnibus opibus suis, ferro et igni35 corrumpunt. Hujus tantæ [§. 7. cladis auctor Annibal3° poscitur.' Tergiversantibus Poenis, dux legationis, * Quæ,'37 inquit, * mora est?” Fabius.** * In hoc ego sinu* bellum pacemque porto;39 utrum eligitis?'*° Succlamantibus, * Bellum:'*' * Bellum igitur,** inquit, * accipite:' et excusso in media curia** togæ gremio, non sine horrore, quasi plane sinu ferret,** bellum effudit.** Similis exitus belli initio fuit: nam, quasi has infe- [§. 8. -

Ed. Zeu.—29 Concurrunt Ms. Flor. Fran. Malliab. Reg. Q. Aberat a Ms. Gud.—30 Legittimo Ed. Lips. 3.—31 Quæri Ed. Gryph.—32 Saguntini inte rim Ed. Beg. ut legendum videbatur Nic. Heinsio.—33 Sic Mss. Pall. Ryck. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ber. Voss. 1. 2. Jord. Ed. pr. Sed ferro et igne Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. machi nis, ferro Saguntini Ms. Pigh.—34 immane Ed. Lips. 1.—35 Igne Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu.—36 Auctor per legatos Hannibal Ms. Pigh.—37 Legationis Fabius, quæ Ms. Pigh. Reg. Q, Hist. misc. 3. 5. Ed. Blanc. Beg. Rom. Fabius Naucler. In Ms. Malliab. rò Fabius in margine scriptum erat post rò est. Ed. Gryph. Stad. Pont. legationis Roma norum, quae.—38 Fabius abest ab Ed. Blanc. Beg.—39 Ita Ms.Vin. Pall. Berol. Jord. Ed. pr. Sed bellum affero et pacem Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—40 Elegitis Ms. Naz.—41 Utrum eligitis? cumque succlamatum esset, bellum Ms. Lipsii, Flor. pacemque porto ut placet sumite, cum que succlamatum esset utrum rellet dare bellum, bellum igitur Ms. Fran. utrum

eligitis? utrum placet? sumite. Cumque succlamatum esset, utrum vellet daret: bellum igitur Ms. Pigh. Ed. Lips. 1. (in quo scriptum est süite, et eet) 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. succlamantibus bellum Ms. Voss. 3. Ursperg. Auct. hist. misc.—42 Igitur aberat a Ms. Ryck. Malliab.—43 Ita Ms. Flor. Pigh. Voss. 3. Jord. hist. misc. Ursperg. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Vem. Gryph. Stad. Pont. Sed media curia Ms. Pal. 1. in mediam curiam Ms. Pal. 2. et Duk. ceteri. Ed. pr. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—44 Pleno Ms. Pigh. et Naucler. plano Ed. pr. plane quasi bellum sinu ferret Mss. Regg.—45 Sic Ms. Pigh. Sed bellum ferret, effudit Ms. Ryck. Toll. Duisb. Voss. Fran. Hist. misc. Ursperg. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Par. Jnnt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Duk. 1. 2. et....effudit absunt ab Ed. Beg. de sententia Frein NOTÆ

P More legitimo] Per legatos, scilicet.

* Annibal poscitur] Accusatur: Gal lice, on demande justice d'Annibal. • In hoc ego sinu] Quem ex toga fecerat.

« Rogum] Hic manifesto sumitur pro strue lignorum nondum accensa, contra quam quibusdam visum est. Delph. et Var. Clus. Flor.

I

130

L. ANNAEI

FLORI

rias' sibi Saguntinorum ultimæ diræ" in illo publico parri cidio incendioque mandassent, ita Manibus eorum, vasta tione Italiæ, captivitate Africae, ducum et regum,*° qui id*7

gessere bellum, exitio parentatum est." Igitur ubi [§. 9. semel se** in Hispania movit illa gravis et luctuosa Punici

belli*9 vis atque tempestas; destinatumque Romanis3° jam diu fulmen Saguntino igne conflavit:'" statim quodam im

petu rapta medias perfregit Alpes; et ins* Italiam ab illis fabulosæ altitudinis* nivibus, velut coelo** missa, descendit.

Ac primi quidem impetus turbo inter Padum et [§. 10. Ticinum' valido statim fragore detonuit.* Tunc Scipione duce fusus exercitus: saucius etiam33 ipse venisset in ma * Saguntino igne conflatum est. * Ac procella quidem primi impetus statim erupit circa Padum et Ticinum cum talido fragore. -

shemii.—46 Ducum, regum Ms. Malliab.—47 Id abest ab Ed. Zeu.—48 Semel in Ms. Ryck. Voss.—49 Belli aberat a Ms. Ryck.—50 Romanis aberat a Mss. Vin. Pal. 1. Ryck. Regg. Malliab.—51 Et Italiam Ms. Fran.—52 Vel de cælo Ed. Lips. 1. 3. relut de caelo Ed. Lips. 2. velut caeso Ed. Par.—53 Et ipse Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. NOTAE

* Inferias] Sic proprie dicebantur sacrificia, libationes, quæ mortuis inferebant.

w Dirae] Imprecationes, quibus Ro manos egerant, quod ab illis misere destituti, et in Carthaginenses, quod injuste ab illis bello petiti fuissent. " Parentatum est] Parentare pro prie est parentibus justa facere; sed per Synecdochen de quibusve mor tuis dicitur.

" Conflarit] ive, pro conflatum est.

daspes, (nam e veteri Geographia constat, ejus regionis fluvium esse Hydaspem,) sed quod de illo multa fabulati essent, vel Poëtæ, vel illi nugatores Graeculi, qui aut Alexan dri, aut Bacclii, aut Persei, (sic illuc quoque Perseus,) expeditiones scrip tis suis prodiderant. Neque vero aliter Horatius, cum alicnbi scripsit, * Me fabulosæ columbæ texerunt;'

neque, iterum dico, aliter, cum ceci nit: * Jam te premet nox fabulæque Manes:' id est, Manes, de quibus

* Fabulosæ altitudinis] Fabulosnm, boni viri tam multa sibi in animo hic certe, non idem est quod falsum, finxere, ut et aliis terriculamenta ob quod commentitium ; sed id quod, jicerent. Ridiculus enim esset Ho etsi verum est, fabulas tamen in se ratius, si quem ab eo premi dice se istas habet, aut de quo multæ ret, quod esset nihil, id est, si esset fabulæ narrantur. Sic et apud Hora fabula. * Ticinum] Ticinus Galliæ Cisal tium ; Hydaspes fabulosus, vel * quæ loca fabulosus Lambit Hydaspes.' pinæ fluvius, Tesino nunc. Non quod Indiæ fluvius non sit Hy -

EpitoM. LI B. 11. CAP. 6.

131

mus hostium** Imperator, nisi protectum patrem prætexta

tus odum35* filius ab ipsa morte3° rapuisset. Hic [§. 11. erat57 Scipio, qui in exitium Africæ crescit,** nomen39 ex malis ejus habiturus.* Ticino Trebia° succedit. Hic [§. 12. secunda° belli Punici procella desævit,*'* Sempronio Con sule. Tunc callidissimi hostes, frigidum et nivalem nacti**

diem, cum se ignibus prius oleoque" fovissent (horribile dictu)** homines a meridie et sole venientes nostra nos hyeme*** vicerunt.' Trasimenus35 lacus' tertium [§. 13.

fulmen Annibalis, Imperatore Flaminio.° Ibi quoque ars nova°7 Punicæ fraudis: quippe nebula lacus palustribusque virgultis tectus** eques,°9 $ terga subito pugnantium invasit. Nec de Diis7° possumus queri: imminentem quippe7' [§. 14. temerario duci cladem prædixerant insidentia signis exa -

Beg.—54 Fn manus hostium venisset Ms. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. Duk. 1. 2. venit in hostium manus Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. venisset in hostium manus Ed. Ven. Gryph. Stad. Pont.—55 odum abest ab Ed. Beg. cum tamen sit in Mss. et Edd. omnibus, etiam in Jord. Freculph. Hist. misc. Ursperg.—56 Monte Ed. Lips. 3.—57 Sic Ms. Ryck. Voss. 2. 3. Sed erit Mss. Regg. Berol. Malliab. Duisb. Voss. 1. Fran. Jord. Ed. pr. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Vin. Grut. Lugd. Freinsh. Beg. Duk. 1. 2. Etiam in Ms. Flor. correctum erat erit. Ed.TLips. 1. 2. 3. Med. Ven. Grypb. Stad. Pont. et hic erit.—58 Crescet Fd. Med. Par.—59 Cognomen Ed. Stad.—60 Scda Ed. 1.—61 Desaeriit Ed. Beg.—62 Nancti Ms. Naz.—63 Unci absunt ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. et hic et ubique.—64 Hyeme Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. ubique.—65 Trasimenius Ms. Berol. Duisb.TFran. Ed. pr. Transi menius Ed. Beg. haud dnbie operarum peccato pro Trasimenius, nám in motis quidem se retinuisse Begeriis ait scripturam^ Ms. Berol. Thrasymenus Ed. Fab.—66 Flamminio Ed. Lips. 1. Fiaminio Ed. Lips. 8.—67 Nore Ed. Lips.

£p.

1. 3. Par. 2. novæ Ed. Med. Par. 1. Ven.—68 Rectus Ed. Ven.— 69 Eqtii Ed. Lips. 1. equitum Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Grypb. eqs Ed. Ven.—70 Dis Ms. Naz.—7 1 Quippe abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. NOTAE

biles redderentur.

* Praetertatus odum] Prætexta indutus. Erat autem prætexta toga, quæ purpuram oræ prætextam habe bat, et a pueris ferebatur usque ad annum decimum septimum. • Nomen ex malis «jus habiturus]

• Nostra nos hyeme] Hæc dicit com parate ad Pœnos, qui a meridie et sole veniebant, quibus ideo hyems durior esse debebat quam Romanis, qui ad Septentrionem, præ Pœnis,

Africani scilicet.

versi sunt.

* Trebia] Galliæ Cisalpinæ fluvius. • Desaevit] Valde sævit. * Oleoque] Quo frigori impenetra

' Trasimemus lacus] In Tuscia. s Tectus eques] Tecti equites, moro Poëtarum. Jam supra monuimus,

1:32

L. ANNAEI FILORI

mina,7* et aquilæ prodire nolentes,* et commissam aciem secutus ingens terræ tremor: nisi illum horrorem73 soli,

equitum virorumque discursus,' et mota7* vehementius arma fecerunt.*7$ Quartum, id est,76 paene77 ultimum vul- [§. 15. nus imperii Cannæ,] ignobilis Apuliæ vicus: sed magnitu dine cladis emersit,* et quadraginta7* millium cæde parta79 nobilitas. Ibi in exitium infelicis*° exercitus, dux, terra, coelum, dies, tota denique*' rerum natura consensit.

Siquidem non contentus simulatis transfugis' Anni- [§. 16. bal, qui mox terga pugnantium ceciderunt,*** insuper cal lidissimus Imperator, patentibus in** campis, observato * Nisi discursus equitum virorumque et arma mota vehementius fecerunt illum tremorem terrae. -

Stad. Pont.—72 Agmina Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—73 Terrorem Ms. Ryck. errorem Ms. Voss. 2. horrore Ed. Med. Par. Ven. vitiose pro hor rore.—74 Motu Ed. Ven.—75 Fecerint Ed. Gryph.—76 Quartum et Ms. Gud. quartù i. Ed. Lips. 1. 2. 3.—77 Pene Ed. Lips. 1. 3. Ven. ubique. paene Ed. Med. Par. ubique.—78 Seraginta Jord. XL. milium Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—79 Facta Ms. Naz.—80 Infœlicis Ed. Par. infelix Ed. Freinsh. —81 Denique aberat a Ms. Naz. Pall. Ryck. Regg. Dnisb. Voss. 2. 3. Jord. Ed. pr. A Ms. Voss. 1. aberant verba tota denique rerum natura.—82 Ceciderunt Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont. caeciderant Ed. Gryph.—83 In NOTAE

* Insidentia signis examina, et aquilæ prodire nolentes] Ex acuminibus hasti linm veteres militaria auspicia sole

apud Homerum invenies. Quasi vero virorum et equorum discursus, et

bant sumere, hoc est, superis atque

rem faciant.

inferis spiculis: ex superis, si volu cres, flammulæ, et aliæ id genus in siderent, ut hic examina apum : ex inferis vero, si hastilia humi defixa quæ signa militaria, uti aquilas, su stinerent, vel facillime vel difficil lime convellerentur; si facillime, au spicata; si contra, inauspicata puta bantur, ut hic. Vides nunc quid in telligat Florus, per * aquilæ prodire molentes.' Id est, cum hastilia illa, quibus aquilæ signa militaria inside bant, mullo modo possent convelli. * Equitum virorumque discursus] Phantasia poëtica, cujusmodi plures

virum emotæ mentis Florum insimu

mota vehementius arma soli horro

Miror vero magnum

lasse qui hæc scripserit. J Cannæ] In Apulia juxta Aufidum amnem.

* Emersit] Ex ignobilitate sua, sci licet.

1 Non contentus simulatis transfugis] Non contentus misisse quosdam ex suis, qui cum se transfugas esse si mularent, pugna commissa, Romano rum terga cæderent. m Ceciderunt] Pater meus legebat caederent, quod consilium notat, et finem consilii ; nam transfugas mise rat ut cæderent.

EpitoM. I.1B. 11. CAP. 6.

13:3

loci ingenio," quod et sol ibi acerrimus,** et plurimus pul vis, et Eurus ab Oriente semper quasi ad constitutum,**° ita instruxit aciem,P ut, Romanis adversus*° hæc omnia adversis,*7 quasi** secundum*9 coelum tenens,* vento, pul

vere, sole pugnaret.' Itaque duo maximi exercitus* [§. 17. cæsi ad hostium satietatem,9° donec Annibal diceret militi

suo, * Parce ferro.'* Ducum effugit9* alter," alter occisus est:" dubium uter majore animo. Paulum puduit," Varro non desperavit.* Documenta cladis cruentus ali- [§. 18. patentibus Mss. Regg. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Jord. Ed. pr.—84 Acernimus Ed. Lips. 1.—85 Ad constitutum flaret Ed. Stad. Pont. Zeu.—86 Adrersus aberat a Ms. Voss. 3.—87 Sic Ms. Ryck. Scias. Gud. 2. Naz. Toll. Duisb. Berol. (nam in Begeri quidem notis perperam operæ dederunt adversus) Frau. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Junt. Ald. Vem. Gryph. Sed obrersis Jord. Mss. Regg. Ed. Stad. Grut. Lngd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Ab Ed. Med. Par. absunt verba quasi ad const..... omnia adrersis.— 88 Quasi abest ab Jord. Ed. Stad. Pont.—89 Sic Mss. Vin. et Duk. omnes,

etiam Jord. Sed secum Ed. Gryph. Vin. Lugd. s3m. Ed. Lips. 2. 3.—90 Sa NOTAE

* Loci ingenio] Gallice, La nature du lieu.

° Et Eurus ab Oriente semper quasi ad constitutum] En tibi, quæ nuper ad hunc locum Pater meus scripserat: * Multa hic a viro doctissimo scripta fuere.' Illa omnia, ingenue dico, nil ad Florum. Neque ille, neque alii, puto, id viderunt, quod perquam ri diculum est.

Nam haud scio an tale

quid scribat puer, ut ventns, qni HEquinoctialis Oriens est semper, es set Orientalis. Rem bellanm, inge niosam, doctam, et argntam ! Quid igitnr ? Delendum semper, quod in eptus quidam inscripserat, supra illa verba, ad constitutum, quasi Florum reprehendi vellet, qui ab Oriente illum flare dixisset, quasi ad constitu tum, cum semper illinc, non aliunde, flare Eurum norimus.

p Instruxit aciem] Ergo ipse ad Occidentem, Romani vero ad Orien tem conversi pugnavere.

“ Quasi secundum cælum tenens] Me taphora a navibus sumta, quæ secun

do amne vel cœlo navigant, cum cur sum amnis sequuntur: sic Annibal secundum coelum tenebat, cum se cundo sole, vento, et pulvere pugna ret.

* Vento, pulcere, sole pugnaret] Id est, vento, pulvere, sole, quasi armis ad pugnandum uteretur. • Duo maximi exercitus] Quippe ambo Consules aderant, C. Terentius Varro et L. Æmilius Paulus, et quis que suum habebat exercitum. In hac pugna occubuit Æmilius cum quadra ginta Romanorum millibus, octoginta Senatoribus, viris Consularibus, Præ toribus, et Ædilitiis, et duobus milli bus et septingentis equitum. * Parce ferro] Nil tale usquam de Annibale legitur. u Effugit alter] Terentius Varro. " Alter occisus est] Æmilius Paulus. " Paulum puduit] Militibus suis superesse noluit. * Varro non desperarit] Gratiæ etiam illi hoc nomine a civitate actæ fuere, quod de Republica non desperasset.

1:34

L. ANNAEI

FLORI

quandiu Aufidus,9* pons de cadaveribus,9° jussu ducis, factus in torrente Vergelli;?** modii duo annulorum* Car thaginem missi, dignitasque equestris taxata mensura.** Dubium deinde non erit,95 quin ultimum illum diem [§. 19.

habitura fuerit Roma, quintumque intra diem epulari An nibal in Capitolio potuerit, si (quod9° Poenum97 illum9* dixisse Adarbalem99 Bomilcaris/' ferunt*) * Annibal* quem odum sciret vincere, sic uti victoria scisset.'* Tum quidem illum, ut dici vulgo solet,° aut Fatum urbis [§. 20.

imperaturæ, aut ipsius mens mala,* et aversi* a Carthagine Dii in diversum° ° abstulerunt. Cum victoria posset [§. 21. * Equitesque per mensuram annulorum numerati. / Adherbalem Bomilcaris filium. -

cietatem Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. societatem Ed. Par.—91 Fugit Ed. Med. Par. —92 aufidius Ed. Lips. 1. 3.—93 Decadareribus Ed. Lips. 1. ut mox detorrente. —94 Vergello Jord. et Sarisb. iii. 10. Uergelii Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Vergilii Ed. Par. Vergiui Mss. Vin. Gello Ed. Stad. Pont. in terrorem Ver gelii Ed. Gryph.—95 Sic Ms. Naz. Flor. Malliab. Voss. 1. 2. Fran. Duisb. Jord. Sed erat Mss. Duk. reliqui. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven. Gryph. Lugd. Pont. Fréinsh. Zen. Amstel. Duk. 1. 2.—96 Si quidem Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—97 Penum Ms. Berol.—98 Illi Ed. Beg.— 99 Ita Mss. Vin. Naz. Malliab. Voss. 2. Fram. (in quo adscriptum alia manu erat Macharbalem). Sed ad Harbnlem Ms. Berol. Adherbalem Mss. Regg. Voss. 1. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Stad. marg. Zeu. Freinshem. Duk. 1. 2. Atherbalem Ed. Lips. 1. 2. 3. Maharbalem Ms. Flor. Jord. Ed. Ald. Stad. Lugd. Pont. Malarballem Ms. Voss. 3. Adharbalem Ms. l)uisb. Maara balem Ms. Ryck. Maarbalem Ed. Beg.—1 Bomilcari Jord. Bolmicaris Ms. Ryck. Bomicaris Ed. Par. Hamilcaris Ms. Voss. 3. Bomilcaris filium Ms. Fran. —2 Fuerunt Ed. Lips. 3.—3 Annibal abest ab Ed. Beg. de sententia Salmasii. —4 Si, quemodum Ms. Naz. Ryck. Berol. Duisb. Ed. pr. Sarisberiensis iii. 10. legit locum sic: si Annibal, quemodum rincere, sic et rictoria uti, sciret.—5 Adversi Ed. Lips. 3.—6 Indiversum Ed. Lips. 1.—7 Ipse exercitus NOTÆ

* In torrente Vergelli] In Apulia videtur esse Vergellus: aliis Gelus dicitur.

* Modii duo annulorum] Alii tres, unum alii tantum ponunt. * Dignitas equestris tarata mensura] Nemo, quod sciam, hunc locum in tellexit. Hic * dignitas equestris' di citur, pro Equites, ut apud Poëtas, * vis Herculea,' pro Hercules. Equi tes autem taxati fuere mensura, hoc est, per mensuram annulorum notum

fuit quot Equites occubuerint, cum ii tantum annulos ferrent.

b Ut dici vulgo solet] Additamen tum est ab homine misere religioso, qui metueret ne qua vis major fato tribueretur. Nugator: quasi aliter veteres loquantur. c Mens mala] * Mens læva' apud Virgilium. a In diversum] In diversam par tem.

EPITOM. Li B. I I. CA P. 6.

1:35

uti, frui maluit;* relictaque Roma, Campaniam Tarentum que peragrare: ubi mox et ipse, et7 exercitus ardor, elan

guit:* adeo ut verum9 dictum sit, * Capuam Annibali Can nas*° fuisse.“ Siquidem invictum Alpibus, indomi- [§. 22. tum armis, Campaniæ (quis crederet?'') soles,** et tepen tes'* fontibus Baiæ subegerunt. Interim respirares [§. 28. Romanus, et quasi ab inferis emergere. Arma non erant; detracta sunt templis:" deerat juventus; in sacramentum militiæ liberata servitia:' egebat ærarium ;'* opes'* [§. 24. suas libens senatus in medium protulit: nec præter quod in bullis singulisque annulis'° erat, quicquam sibi auri reli quere.*7 Eques secutus exemplum,'* imitatæque [§. 25. equitem tribus.J Denique vix suffecere'9 tabulæ, vix scri barum* manus, Lævino*° Marcelloque' Consulibus, cum privatæ opes in publicum deferrentur.*'

Quid** [§. 26.

Ms. Ryck. Regg. Fran. Malliab. Ed. Zeu. ipse et ipsius erercitus Jord.—8 Ar dor languit Mss. Regg. ardore languit Ms. Berol. Ryck. Malliab. Duisb. Fran. Voss. 3. Ed. pr. Beg. ardore elanguit Ed. Par.—9 Vere Mss. Jord. Reg. Q, Ed. Fab. Beg.—10 Cannam Ms. Naz.—11 Credet Ms. Berol. Ed. pr.—12 So læ Ed. Gryph. Stad. Pont.—13 Repentes Ed. Ven. in quo libro non minus vitiose est É,`'£ Egebant aerario Ed. Gryph. Stad. Pont.—15 Spes Ms. Berol.—16 Ita Mss. Pall. et Duk. omnes, in ÉÉ Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Beg. Sed cingulis atque annulis Ed. Stad. Pout. Fab. cingulisque et anulis Ed. Lngd.—17 Sic Ms. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed reliquerunt Mss. Duk. plerique. Ed. Duk. 1. 2. reliquerit Ms. Voss. 3. —18 Senatus Ed. Lips. 1. 3. senatus exemplum secutus Ed. Lips. 2.—19 Suf ficere Ed. Beg.—20 Lerino Ed. Med. Par. Ven. Gryph.—21 Transferren tur Ms. Ryck. Reg. F, Flor. Malliab. deferentur Ed. Ven.—22 Quod Ed. NOTAE

• Cum rictoria posset uti, frui maluit] Frui de iis dicitur, qui res ad tempus possident; uti vero de iis, qui om nino eas sibi habent.

Sic Annibal

frui victoria malnit, cum dimidiam tantum partem haberet, quam ea uti integra, si recta ad Capitolium per rexisset.

' Capuam Annibali Cannas fuisse] Capuam idem fuisse Annibali, quod Cannæ fuere Romanis.

* Interim respirure] Sub. coepit. Sæpissime infinitivi modos sic abso

lute positos eleganter invenies. * Detracta sunt templis] Quæ, scili cet, post reportatas a Romanis vic

torias Deorum templis suspensa fue rant.

1 Servitia] Servi: ut scelus pro sce lesto homine.

1 Tribus] Pro plebe, quæ in tribus dividebatur.

* Scribarum] Greffiers. 1 Lævino Marcelloque] Auno decimo post incœptum bellum.

136

'

L. ANNAEI FLORI

autem in deligendis** magistratibus,** quæ centuriarum”

sapientia, cum juniores** a senioribus consilium de creandis Consulibus petivere!*° Quippe adversus hostem totiens*7 victorem, tam callidum, non virtute tantum,** sed suis

etiam pugnare consiliis*9 oportebat. Prima redeun- [§. 27. tis, et, ut sic*° dixerim, reviviscentissi imperii spes Fabius* fuit: qui novam de Annibale victoriam commentus est,* non pugnare.**

Hinc illi cognomen novum,** et Reipub

licæ salutare, Cunctator. Hinc illud ex populo, ut Imperii scutum vocaretur. Itaque per Samnium° totum, per [§. 28. Falernos,P Gauranosque** saltus* sic maceravit Annibalem, ut, qui frangi virtute non poterat, mora comminueretur.** Inde33 Claudio Marcello duce etiam congredi ausus [§. 29. est. Cominus venit, et pepulit37 Campania sua,** et ab39 * Invenit. -*-

Par. 1.—23 Sic et Ed. Freinshem. Fab. Sed eligendis Mss. Duk. omnes, in his Berol. etiam Edd., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Lugd. Stad. Pont. Zem. Duk. 1. 2. elegendis Ed. Ven. in deligendis autem magistratibus quæ cen turiarum sapientia Ed. Blanc. sine causa et contra ingenium linguæ. Ed. Beg. Quid autem in elig. magistratibus? quæ, &c.—24 Mgratib? Ed. Lips. 1.— 25 Junioribus Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—26 Sic Ms. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. et ceteri. Sed petiverunt Mss. Duk. reliqui, in his Berol. Ed. pr. Beg. Duk. 1. 2.—27 Toties Ed. Ven. Gryph.

Stad. Pont. Zeu. Duk. 1. 2.—28 TN Ed. Lips. 1.—29 Consiliis pugnare Mss. Duk. omnes. Ed. pr. Beg. Duk. 1. 2.—30 Sed ut sic Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Ven. sed ut, omisso r6 sic, Ed. Par. 1.—31 Reviriscentibus Ed. Ven.— 32 Sic Mss. Duk. omnes. Jord. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Ven. Vim. Stad. marg. Grut. Lugd. Beg. Duk. 1. 2. Sed nò pugnare Ed. Lips. 1. 3. non repugnare Ms. Ryck. non velle pugnare Ed. Ald. Gryph. Stad. Pont. nolle pugnare Ed. Lips. 2. Med. Par. Freinsh. Amstel.—33 Verum Ms. Ryck.—34 Gurganosque Ms. Ryck. Flor.—35 Comnmineretur Ed. Par.—36 In Ed. Lips. 1.—37 Per pulit Mss. Jord.—38 In Campania Mss. Jord. Naz. Ed. Freinshem. Fab. a Campania Ms. Pal. 1. 2. Ryck. Regg. Toll. Duisb. Fran. Voss. 1. 3. Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Junt. Ven. Beg. Duk. 1. 2. e Campania Ms. Voss. 2. Ed. Jord. Vin. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amstel. ex Campania Ed. Ald. et Campania Ed. Ber. Sab. Med. Par. Gryph. in Campaniam suam Ed.

Blanc. sua aberat a Ms. Berol.—39 Ab abest àb Ed. Beg.—40 Gracho Ms. NOTAE

* Centuriarum] Centuria est cer-

• Samnium] Italiæ regio media in

tus quidam civium Romanorum nu-

ter Picenum, Campaniam, et Apu

merus, qui in sex classes divideban-

liam. P Falernos] Montem in Samnio. q Gauranosque saltus] In Campania.

tur, classes vero in centum nonaginta tres centurias.

* Fabius] Q. Fabius Maximus.

EpiToM. Lib. II. cAP. 6.

137

obsidione Nolæ urbis' excussit. Ausus et Sempro- [§. 80. nio Graccho*°* duce per Lucaniam sequi, et premere** terga cedentis: quamvis tunc (o pudor!) manu servili* pugnaret.* Nam hucusque tot mala compulerant, sed libertate4* donati,43 fecerant44 de servitute Romanos.45 * O horribilem in tot adversis fiduciam!* o singularem [§. 31. animum ac spiritum" populi Romani! tam arctis47 afflic tisque rebus, cum de Italia sua dubitaret, ausus est tamen* in diversa" respicere:' cumque49 hostes*° in jugulo [§. 32.

per*' Campaniam Apuliamque volitarent, mediamque de** Italia Africam facerent," eodem tempore et hunc sustine bat, et in Siciliam, Sardiniam, Hispaniam divisa53 per ter ^ Exercitu servili pugnaret.

* In diversas partes respicere.

Ryck. Ed. Lips. 1. 3. Gracco Ms. Duisb. Fran. Ed. pr. Sab. Ald.—41 Præ mere Ed. Med. Par. Ven.—42 Libertati Ed. Gryph.—43 Data Mss. Regg. donatos Jord. donata Ed. Beg. donati. Fecerant Ed. Wetst. donati. Fecerat Ed. Blanc.—44 Fuerant Ms. Ryck. de servitute Romanos fecerunt Jord. fecit de servis Romanos Ed. Beg. e conjectura propria.—45 Nam huc usque.... Romanos aberant a Ms. Pal. 2.—46 Fidutiam Ed. Lips. 1. 3.—47 Artis Ms. Duisb. Fram. Ed. pr. Duk. 1. 2.—48 Tame est Ed. Ven.—49 Dumque Ed. Gryph.—50 Hos tis Mss. Jord. Ed. Beg.—51 Jugulo reip. per Ed. Beg. e conjectura Nicol. Heinsii.—52 Sic Ms. Naz. Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven. Sed mediamque jam de Mss. Pall. Voss. 3. Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Beg.—53 Sic Mss. Pall. Berol. Duk. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grut. Fab. Vetst. Sed diversa Ed. Gryph. Lugd. NOTAE

* Nolae urbis] In Campania. • Sempronio Graccho] Hoc de Sem pronio nusquam legitur, sed de Mar cello; quanquam alicubi scriptum sit Sempronium istum Lucanorum fraude in insidias præcipitatum occu buisse.

* Manu serrili] Nam in sacramem tum militiæ servitia liberata fuerant.

* Sed libertate donati, fecerant de ser vitute Romanos] Hæc corrupta et de perdita conjicit Salmasius. Sed liber tate donati fecerunt se de servis virtute

Romanos : sententia plana: servis enim, qui libertate donati fuerant, pronuntiatum fuit, eos omnino libe ros esse futuros, qui caput hostis

referrent: qui cum strenue pugnas sent, virtute libertatem integram consecuti sunt. Hæc Salmasius, sed malim legi, ut Freinsh., Sed libertate donata fecerant de servitute Romanos. Nil certius nec facilius.

w Spiritum] Spiritus audaciam fere $0mat.

* In diversa] In diversas partes, Siciliam, Sardiniam, et Hispaniam, in quas arma misit. " Mediamque de Italia Africam face rent] Eadem fiducia in media Italia versabantur, qua in media Africa : hoc dicit Florus, ut ostendat Pœnos totam fere Italiam domuisse.

1:38

L. ANNAEI

FLORI

rarum orbem arma mittebat. Sicilia mandata Mar- [§. 83. cello, nec diu restitit.54 Tota35 enim36 insula in una urbe* superata est. Grande illud, et ante id tempus invictum caput Syracusæ, quamvis Archimedis' ingenio defenderen tur,57 aliquando** cesserunt.59 Longe*° illi* triplex [§. 84. murus,* totidemque arces, portus ille marmoreus,- et fons

celebratus Arethusæ:*** nisi quod hactenus profuere,** ut* pulchritudini victæ urbis parceretur. Sardiniam [§. 85. Gracchus arripuit:* nihil illi gentium** feritas, Insanorum que* (nam sic vocantur) immanitas montium profuere.

Sævitum** in urbes, urbemque urbium Caralim,*** ut gens contumax, vilisque morti,% * saltem desiderio patrii soli domaretur. In Hispaniam missi Cnæus°7 et Publius [§. 86. * Nisi quod ad hoc profuere ut, &c. Pont.—54 Restit Ed. Ven.—55 Tò Ed. Lips. 1.—56 Tm Ed. Lips. 2.— 57 Defenderetur Ed. Med. Par.—58 Tamen aliquando Ms. Ryck. Flor. Ed. Ven. tn aliquando Ms. Fran. ab alia manu. aliqn Ed. Lips. 1. 3. aliquantù Ed. Lips. 2.—59 Gesserunt Ed. Lips. 1. 3.—60 Longae Ed. Par.—61 Aretuse Ed. Lips. 1. Aretusæ Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven.—62 Sic Mss. Pall. Ed. pr.

et Edd. nostri omnes. Sed nisi quid Mss. Regg. quid nisi Ed. Lugd. quid hactenus prof. nisi ut Ed. Stad. Pont.—63 Illic `Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. illa gentis feritus Ed. Beg.—64 Saevitium Ed. Par.—65 Calarim Ms. Pal. 1. Fran. Tularim Ms. Ryck.—66 Ita Mss. Pall. et Duk. omnes, in his Berol. Ed. pr. Sed mortis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad.

Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst.—67 Cneus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. NOTAE

* In una urbe] Falsum ; nam post captas Syracusas fuit adhuc, quod Lævinus in Sicilia ageret: nam Agri gentum valido Carthaginensium præ sidio tenebatur, quod ille expulit, et ita Siciliam debellavit.

* Archimedis] Insignis Mathema tici ; qui, captis Syracusis, a milite cæsus periit.

* Longe illi] Id est, parum profuit. De ista voce * longe,' jam alibi dixi, adduxique Virg. locum, quem vide. * Triplex murus] Tres erant arces Syracnsis, singulæ muro cinctæ, et sic triplex superandus murus fuit Marcello, ut Carthaginis potiretur. ° Et fons celebratus Arethusa] Quem

Poëtæ fabulantur ex Peloponneso occultis meatibus subter mare lap

sum rursus prope Syracusas ema nare. Lege Ovidium Metam. lib. v. c Sardiniam Gracchus arripuit] Fal sum est in Sardinia quicquam egisse Gracchum, sed T. Manlium missum

tabulæ fidem faciunt, quatuor annis ante domitas Syracusas. d Insanorum] Insani, montes in Sar dinia ; Græce μαινόμενοι* hodie Ca nelle dicuntur.

• Caralim] Caralis urbs littoralis. * Vilisque morti [mortis] Gens vilis mortis a Floro dicitur, quæ mortem vilem pntat, et facilis est ad eam ex cipiendam.

EPITOM. Li B. i i. CA P. (j.

139

Scipiones, pæne totam* Poenis eripuerant;39 sed insidiis Punicæ fraudis oppressi rursus amiserunt,7° magnis quidem illi7* præliis cum Punicas opes cecidissent; sed Punicæ

insidiæ alterum ferro* castra metantem,7* alterum, cum evasisset in turrim,75 cinctum facibus oppresserunt.'

Igi

tur in ultionem patris, ac patrui, missus cum exercitu [§. 37. Scipio, cui tam grande de Africa7* nomen7s fata decreve rant, bellatricem illam, viris armisque7° nobilem [§. 38. Hispaniam, illam seminarium77 hostilis exercitus, illam

Annibalis eruditricem" (incredibile dictu!) totam a Pyre næis montibus' in Herculis columnas et Oceanum7* recu- .

peravit, nescias citius, an felicius.79 Quam veloci- [§. 39. ter, quatuor anni fatentur: quam facile,*° vel una civitas probat: eodem quippe, quo obsessa est die,*' capta est; omenque Africanæ* victoriæ fuit,' quod tam facile victa** ' Sed Punicæ insidiæ oppresserunt alterum ferro, dum castra metaretur ; et alte rum cinctum facibus cum evasisset in turrim.

Ven. nbiqne. Gn. Ed. Gryph.—68 Pene totam Ed. Vem. spem totam Ms. Berol. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. spe totam Ed. Lips. 1. 3. spe totâ Ed. Lips. 2.—69 Eripuerunt Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Jordanes locnm ita legit: paene totam Romanis eripuerant provinciam. Sed insidentes Punicae fraudis insidiæ alterum ferro, &c.—70 Sic Mss. Pall. Voss. Ed. Vin. Lngd. Sed amiserant Ms. Naz. et Duk. plerique, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—71 Illi abest ab Ed. Zeu.—72 Castrametante Ed. Lips. 1. 3. Med. Pär. 2. Ven.—73 In turrem Ms. Naz. Ryck. Duisb. Fran. Voss. 2. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Vem. inturrem Ed. Lips. 1.—74 Aphrica Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven.—75 Cognomen Ed. Stad.76 Illam, illam viris armisque Ed. Beg.—77 Seminariâ Ed. Par. Gryph. Stad. Pont.—78 Occeanum Ed. Lips. 1.—79 Sic Mss. Pall. Naz. Berol. Duisb. Malliab. Voss. Jord. Ed. pr. Junt. Sed facilius Mss. Duk. reliqui, Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu.

Amstel. ficilius Ed. Ven.—80 Sic Mss. Duk. plerique et Naz. Sed feliciter Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Beg. Duk. 2.—81 Obsessa die Ed. Beg. et mox

victoriæ fuit, tam facile victa Hisp. Carth.—5 Aphricane Ed. Lips. 1. 2. 3.— NOTAE

* Alterum ferro] Refer verbum, * ferro* ad verbum * oppresserunt.' * Annibalis eruditricem] Quia ab Hispania bellum gerendi initium dux erat, a Sagunto scilicet, ut initio cap. vidimus.

' A Pyrenæis montibus] Nam inter

hos terminos continetur Hispania.

Justin. * Hispania, inter Africam et Galliam posita, Oceani freto, et Py renæis montibus clanditur.'

J Omenque Africanæ victoriae fuit] Vere omen; nam Carthago diceba tur.

140

L. ANNAEI

FLORI

est Hispana** Carthago. Certum est tamen ad [§. 40. profligandam** provinciam** maxime profecisse singularem ducis sanctitatem: quippe qui captivos pueros puellasque*° præcipuæ*7 pulchritudinis barbaris restituerit, ne in con spectum* quidem suum us adduci; ne quid de virgi nitatis integritate delibasse saltem oculis*9 videretur.*

Hæc inter diversa terrarum populus Romanus:* nec [§. 41. ideo tamen Italiæ visceribus inhærentem summovere poterat Annibalem.9°

Pleraque9' ad hostem defecerant; et dux

acerrimus contra Romanos Italicis quoque viribus uteba tur. Jam tamen eum plerisque oppidis9* et regioni- [§. 42. bus excusseramus. Tarentus9s ad nos redierat:* jam* et Capua,9: sedes et domus, et patria altera' Annibalis, tene batur: cujus amissio tantum Poeno duci dolorem dedit, ut inde9° totis viribus Romam97 converteretur. O popu- [§. 43. lum dignum orbis9* imperio! dignum omnium favore,99 et

iratione' hominum ac Deorum !" Compulsus ad ultimos * Ne quid rideretur attigisse de virginitatis integritate, saltem oculis. * Hæc agebat populus Romanus per diversas terras. ••••••••••••

82 Capta Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont. Zeu.—83 Hispania Ms. Ryck. Fran. Ed. Sab. Pont. Hispanica Ed. Ald. Gryph. Stad.—84 Pro fugandam Ed. Ven.—85 Prorintiam Ed. Lips. 2.—86 Puelleasque Ed. Ven.— 87 Præcipue Ed. Beg.—88 Sic Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Jord. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed nec in consp. Mss. Regg. Toll. Duisb. Fran. Voss. 3. Ed. pr.—89 Sic Mss. Regg. Ed. Vin. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2.

Sed saltem vel oculis Mss. Pall.

Toll. Ryck. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. vel oculis Ed. Blanc. Beg.—90 Hänni bale carthaginensem Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—91 Plerique Ed. Stad. {Pont. male. pluraque Ms. Berol.—92 Opidis Ed. Lips. 1. 3. Med.— 93 Idem Tarentinus Ms. Naz. Ryck. Voss. id est Tarentus Mss. Regg. Taren tinus Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Gryph. jam Tarentus Ed. Lngd. —94 Ita Ed. Lips. 2.—95 Jam Cap. Ed. Stad. Pont.—96 Sic Ms. Flor. Voss. 3. Jord. Ed. í?. Sed ut ille Ms. Berol. Ryck. et Mss. Duk. plerique. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Beg.—97 In Roman Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—98 Urbis Ed. Lips. 1. 3. Ab Ed. pr. absunt verba dignum orbis imperio.—99 Sic Mss. Pall. Lipsii et Duk. omnes, Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Vem.

Sed omni favore Ed. pr. farore,

omisso τφ omnium, Ed. Beg. de sententia Salmasii.—1 Sic et Ms. Lipsii. NOTÆ

* Tarentus ad nos redierat] Illam proditione ceperat Fabius.

deditus Annibal morabatur. m Dignum omnium furore, et ira

1 Et patria altera] Nam ibi deliciis tione hominum ac Deorum] Pro, om

EPITOM. LiB. II. CAP. 6.

141

metus* ab incepto non destitit: et de sua Urbe solicitus Capuam tamen* non omisit; sed parte exercitus sub Appio Consule relicta, parte Flaccum in urbem* secuta, absens

simul: " præsensque pugnabat. Quid ergo miramur? [§. 44. moventi castra a tertio lapideP Annibali iterum' ipsos Deos, Deos inquam, (nec fateri pudebit') restitisse? Tanta [§. 45. enim ad singulos illius motus* vis imbrium effusa,6 tanta ventorum violentia coorta est,7 ut divinitus hostem summo

veri, neque coelo,* sed ab Urbis9 ipsius moenibus, et Capi tolio'° ferri''' videretur. Itaque fugit, et cessit, et [§. 46. in ultimum se Italiæ recepit sinum," cum Urbem tantum -

Ed. pr. Lips. 2. Ven. Sed istratione Ed. Lips. 1. istratöe Ed. Lips. 8. aduministratione Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—2 Ultimas metas Ms. Naz. a manu correctrice. ultimas metus Ed. Blanc. vitiose pro metas, ut Sal masius censebat legendum.—3 Tamen aberat a Ms. Flor. Malliab. Reg. F.— 4 In urbe Ed. Lips. 1.—5 Sil' Ed. Lips. 1.—6 Effusa est Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—7 Coorta, omisso est, Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. cohorta est Ed. Ven.—8 Sic Mss. Pall. Sed nec caelo Mss. Duk. plerique, in his Berol. Ed. J.ips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amstel. Beg. Duk. 1. 2. nec a caelo Mss. Voss.—9 Ab urbe Ms. Ryck.—10 Et Capitolii Ms. Ryck. in Capitolio Ed. pr.—11 Ferri aberat a Mss. Voss. 2. 3. Ed. Ald. Gryph. NOTAE

nium, legendum est, numinum, et amovendum istud, Deorum ; quod ad ditum fuerat ad explicationem illius vocis, numinum; quæ solennis libro rum corruptela est. Favor numina respicit, iratio homines. Sic mox leges: Tanto farore Deorum ; neque aliter loquatur, qui sapiat. Pater. * Absens simul] Per Appium Con sulem scilicet, qui ante Capuam re stiterat.

• Quid ergo miramur] Hæc ista fa cile intelligas. Cum populus Roma nus tantus sit, ut numinum favorem mereatur, quid miramur Deos iterum restitisse Annibali, cum a tertio la pide versns Romam castra moveret? P A tertio lapide] A tertio millia rio ; nam per primum, secundum, tertium, lapidem, et prima, secunda,

tertia, milliaria distinguebant. q Iterum] Nam jam semel Anni bali restiterant, illum impedientes ne Romam peteret. * Illum enim,' ut supra dixit Noster, * aut fatum urbis imperaturæ, aut ipsius mens mala, et aversi a Carthagine Dii in diversum abstmlerunt.'

* Nec fateri pudebit] Hæc ideo dicit quod probrosnm videri possit viros fortes Deorum potius favore quam sua virtute victoriam consequi. • Ad singulos illius motus] Gallice, A chaque marche de son armée. t Ferri] Vis imbrium.

• Sinum] Ad extremam oram. Gall. au bout. Sic Virgil. Georg. 11. * Aut

quos Oceano propior gerit India lu cos, Extremi sinus orbis?'

142

L. ANNAEI

FLORI

non'* adoratam'* " reliquisset.* Parva res dictu, [§. 47. sed ad magnanimitatem populi Romani probandam satis

efficax: quod illis ipsis, quibus obsidebatur,'* diebus ager, quem Annibal castris insederat,'5 venalis Romæ fuit,* has

tæque subjectus" invenit emtorem. Voluit Annibal [§. 48. contra* fiduciam imitari; subjecitque argentarias Urbis tabernas:' nec sector'°* inventus est; ut scias, etiam præ sagia'7 satis'* fuisse.* Nihil actum erat tanta virtute, [§. 49.

tanto'9 favore etiam Deorum:*° siquidem Asdrubal*' frater ° Cum reliquisset urbem tantum non salutatam. P Ager, quem Annibal occuparerat castris, Romae renalis fuit.

Stad. Grnt. Lugd. Pont. Zen. Vetst.—12 Non aberat a Ms. Ryck. Et in Ms. Fran. erat tamen non.—13 Sic Mss. Vin. Pal. l. Naz. Jord. et Mss. Duk.

pæne omnes, in his Berol. Ed. pr. Lips. 1. 3. Sed adortam Ms. Pal. 2. Ryck. Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. adortâ Ed. Lips. 2. Med. Par. 2. Ven. adhorta Ed. Par. 1.— 14 Obsidebantur Ms. Naz. Reg. Q, Voss. 1. 2. Ed. Ber. Sab. Med. Par.—15 Insideat Ms. Naz. insiderat Mss. Vin. Ryck. Regg. Ed.

Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven.—16 Nec emptor Ed. Lips. 2. Gryph. qnod quin glossema sit, quis dubitet ?—17 Et præsagia Mss. Pall. eciam pr. Ed. Lips. 1.—18 Sic Mss. Pall. et Mss. Duk. plerique, in his Berol. Ed. pr. Gryph. Freinshem. Beg. Sed sat' Ms. Ryck. fatis Ms. Naz. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Junt. Ald. Ven. Stad. Lugd. Pont. Blanc. Duk. 1. 2.—19 Sine tanto Ed. Lips. 1. 2. 3.—20 Deorum, omisso τφ etiam, Ms. Reg. Q, Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Beg.—21 Siquidem ab Hispania Asdrubal Ms. Ryck. Flor. Malliab. Fran. Voss. 1. Ed. Ber. Sab.

Junt. Ald. Stad. Lugd. Pónt. siquidem ab hispania Hasdrubal Ed. Lips. 1. 2. 3. NOTÆ

bem ingredi. Hic igitur sensus est:

bernas] Subjecit, hoc est, hastae sub jecit; mit à l'ancan : argentarias ta bernas, les boutiques des banquiers. • Sector] Sectores dicuntur, qui emta sua persequuntur; vel potius sectores simpliciter emtores dicti

Annibal urbem reliquit cum tantum

sunt.

" Tantum non adoratam] Adorare urbem est, urbem salutare: cum au

tem id fieri nequeat, nisi propius ad urbem accesserit, inde factum est,

ut adorare urbem sumatur, pro ur

• Præsagia satis [fatis] fuisse] Ele ganterfutis, pro fatorum; hæc sic intel lige: quod populus Romanus hominem invenit, qui agrum, quem Annibal lice vemibant, hastæ subjiciebantur, castris occupabat, emeret; hoc præ hastaque posita praecone prædicante, sagium fuit illos recuperaturos: quod ei qui licitatione vicisset, addiceban vero Amnibal sectorem non invenit, tur. cum argentarias Urbis tabernas sub * Contra] Gallice, A son tour. jecisset, præsagium fuit illum Roma 5 Subjecitque argentarias Urbis ta nunquam potiturum.

non eam ingressus esset; hoc est, cum fere ita prope accesserit, ut eam ingredi potuisset. " Hastaeque subjectus] Ea quæ pub

EP1ToM. Li B. 11. CAP. 6.

14:3

Annibalis cum exercitu novo,** novis viribus, nova belli

mole veniebat. Actum erat procul dubio,** si vir [§. 50. ille se cum fratre junxisset: sed hunc quoque castra me tantem Claudius Nero cum Livio Salinatore debellat. Nero

in ultimo Italiæ angulo*** summovebat** Annibalem. [§. 51. Livius in diversissimam partem, id est,*° in ipsas nascen tis*7 Italiæ fauces* signa converterat. Tanto, id est, [§. 52. omni, qua** longissima Italia, solo interjacente,*9 quo con

silio, qua celeritate,* Consules castra conjunxerint,*° inopi nanterque*' hostem collatis signis compresserint,* neque id

fieri Annibal senserit, difficile dictu est.** Certe [§. 53. Annibal, re cognita, cum projectum fratris caput ad sua castra vidisset, * Agnosco,' inquit, * infelicitatem Carthagi

nis.' Haec fuit illius viri, non sine præsagio quodam fati imminentis, prima confessio. Jam certum erat [§. 54. * Difficile dictu est quo consilio, qua celeritate, Consules conjunxerint castra ; tanto, id est, omni solo interjacente, qua longissima Italia est ; et inopinanter colla tis signis hostem compresserint. -

-

Med. Par. Ven. Gryph.—22 Cum noro exercitu Ed. Lips. 2.—23 Proculdubio Ed. Lips. 1. Par. Ven.—24 Ita Mss. Pall. Naz. Ryck. et Duk. plerique, etiam Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed in ultimos Italiae angulos Ms. Voss. 2. 3. Ed. Vim. Grnt. Lugd. Zeu. Fab. Vetst. Blanc.—25 Sic Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Sed summoverat Ed. Grut. Lugd. Zeu.Vetst. Amstel.—26 Sic Mss. Vin. Pall. et Duk. omnes, etiam Berol. præter Voss. 8. Ed. pr. Sed et Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.

Ven. Gryph. Grut. Lugd. Zeu.—27 Nasceretis Ed. Lips. 8.—28 Tato omi q Ed. Lips. 1. 2. 3. tanto omniq; long. Ed. Par. tanto omni q Ed. Med. Vem. tanto qua omnis Ed. Gryph.—29 Interjacet Ed. Gryph.—30 Conjunxerant Mss.

Pall.—31 Sic Mss. Viii.Toll. Ryck. Fran. Duisb. Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald.Ven. Beg. Sed inopinantemque Mss. Regg. Voss. Ed. Grut. Lugd. Zeu.Vetst.—32 Dictu, omisso est, MS. Ryck. dcü est NOTAE

° In ultimo Italiae angulo] In Bru tium agrum se recepit Annibal. ° In ipsas nasceatis Italiae fauces] Alpes intelligit, quas jam supera verat Annibal: in illas signa conver terat Livius, ut Asdrubalem debel laret.

* Celeritate] Cum Claudius Anni

balem summovisset, illo nec opinante,

cum flore exercitns castris digressus ad Livium Salinatorem, qui ad Alpes castra converterat, proficiscitur; ibi que Asdrubalem, qui Alpes cum ex ercitu transierat, et auxilia Annibali

adducebat, collega Livio, cum toto exercitu trucidat, quinquaginta sex millibus hostium occisis; reditque die sexto in sua castra.

144

L. ANNAEI

FLOR1

Annibalem etiam33 ipsius confessione posse vinci: sed tot rerum prosperarum fiducia plenus populus Romanus magni æstimabat** asperrimum hostem in sua Africa debellare.

Duce igitur Scipione in ipsam Africam35 tota mole* [§. 55. conversus imitari coepit Annibalem, et Italiæ suæ clades

in Africa* vindicare.” Quas ille (Dii boni!) [§. 56. Asdrubalis37 copias, quos Syphacis exercitus fudit? quæ quantaque utriusque castra facibus illatis una nocte déle vit? denique jam non a tertio* lapide,' sed ipsas Cartha ginis39 portas obsidione*° quatiebat. Sic factum est, [§. 57. ut inhærentem atque incubantem*' Italiæ extorqueret** An

nibalem.' Non fuit major sub imperio Romano [§. 58. dies, quam ille, cum duo omnium et antea** et postea* du cum maximi,** ille Italiæ, hic Hispaniae** victor, collatis cominus signis direxere aciem. Sed et*^ colloquium fuit inter ipsos de legibus pacis. Steterunt diu mutua [§. 59. iratione defixi: ubi de pace non convenit, signa ceci nere.*7 Constat utriusque confessione, * nec melius [§. 60. instrui aciem, nec acrius potuisse pugnari.' Hoc Scipio * Et vindicare clades Italiae suae contra Africam. * Ut ertraheret Annibalem inhærentem atque incubantem Italiae. -

Ed. Lips. 1.—33 Eciam Ed. Lips. 1. ubiqne.—34 Ertimabat Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. estimabat Ed. Par. Ven. eristimabat Ed. Gryph.—35 Africam aberat a Ms. Voss. 3. Sed affricam Ed. Lips. 1. ut s. 61. et alibi.—36 In Africam Mss. Duk. omnes, Ed. pr. Junt. Lugd. Freinsh. Blaoc. Beg. Duk. 1. 2.— s7 Hasdrubalis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique.—38 Tercio Ed. Lips. 1. 3. ubique.—39 Cartaginis Carthagis Ed. Lips. 1. TCartaginis Ed. Med. —40 Obsidio Ed. Beg.—41 Incombentem Ms. Ryck. incumbentem Ms. Berol.

Ed. pr.—42 Ertofjfit Ed. Lips. 1. extorquerit Ed. Lips. 3. extorserüt Ed. Lips. 2.---43 Ante Ms. Naz. Toll. Duisb. Voss. 1. 2. Ed. pr.—44 Ducum mari mi duces Ms. Naz. Ryck. Reg. Q, Voss. Jord. ducum clarissimi duces Mss. Pall. Reg. F, Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. ducum clarissimi Ms. Flor. Mal liab.—45 Ille Italiae, ille Hispaniae Ms. Berol.—46 Sed colloquium Ed. Lips. NOTÆ

• Tota mole] Totis viribus. * Jam non a tertio lapide] Quasi dieeret, Annibal Romam propius quam a tertio lapide non accessit: Scipio vero Carthaginem non a tertio la-

pide, sed ipsas portas obsidione qua

tiebat.

5 Cum duo omnium et antea et postea] Græca locutio, omninm antea et postea, ròv rp6or« xaì òrta & id est, qui ante fuerunt, et post futuri sunt.

\

145

EPitoM. Lib. ii. cAp. 7.

de Annibalis, Annibal de Scipionis, exercitu prædicave runt. Sed tamen Annibal cessit, * præmiumque** [§. 61. victoriæ' Africa fuit, et secutus Africam statim*9 terrarum orbis.

CAP. VII. BELLUM MACEDONICUM PRIMUM.*

Post Carthaginem vinci neminem puduit. Secutæ [§. 1. sunt statim Africam gentes, Macedonia,* Græcia,° Syria,** ceteraque omnia, quodam* quasi æstu et torrente fortunæ:

sed* primis omnium* Macedones, affectator quondam° [§. 2. imperii populus.* Itaque quamvis tunc Philippus' regno præsideret, Romani tamen dimicare sibi cum rege Alexan

dro* videbantur. Macedonicum bellum nomine amplius, [§.8. quam spectatione7 gentis* fuit.* Causa* coepit a foedere [§. 4. * Macedonicum bellum amplius fuit ob nomen, quam ob respectum istius gentis.

1. 3.—47 Ceciner Ed. Lips. 1.—48 Præmium Ed. pr.—49 Statim abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. 1 Sire Philippicum add. Ed. Stad. Pont.—2 Asia Ed. Lugd.—8 Quondam Ed. Med.—4 Sic Ms. Naz. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Blanc.—5 Primi abest ab Ed. Lugd.—6 Quondam

aberat a Ms. Reg. F, Berol. Duisb. Ed. pr. Grut. Zeu.—7 Sic Mss. Pall. NOTAE

CAp. vii. Bellum Macedonicum pri mum] Anno Mundi 3736. ante Ch. Nat. 212. ab Ur. Cond. 539. Coss. Q. Fabio

Maximo

Cunctatore

iv. et

Claudio Marcello iii. quinto anno post inceptum secundum bellum Pu nicum.

• Macedonia] Supra Thessaliam, antiquitus Paeonia dicebatur, et apud Homerum Paeones sunt Macedones.

* Graecia] Achaiam intelligit cni veterem statum reddidit Flaminius,

ut legibus viveret suis, et avita liber tate frueretur. Vid. infra in fine hu

jusce capitis. • Syria] Bellum Syriacum, vide cap. seq.

Delph. et Var. Clus.

a Sed [Sic] primi omnium] Multo melius in aliis Editionibus legitur sed pro sic. • Affectator quondam imperii populus] Ad Philippi Alexandri Magni paren tis tempora respicit. f Philippus] Demetrii Macedoniæ regis filius. s Cum Rege Alexandro] Cave Alex andrum Magnum intelligas, cmm Ro manis enim nunqnam pugnavit: sed Alexandrum Epiri Regem, qui Alex andri Magni fuit avunculus. * Quam spectatione gentis] Illud bellum fuit amplius ob nomen Mace donum, qui olim fortes et generosi

audiebant, quam consideratione et Flor.

K

146

L. ANNAEI

FLORI

Philippi, quo rex jam pridem' dominantem in Italia Anni balem sibi sociaverat: postea crevit, implorantibus Athenis auxilium contra regis) injurias, cum ille ultra jus victoriæ in templa, aras, et sepulcra ipsa, sæviret. Placuit Senatui opem tantis ferre supplicibus. Quippe jam gentium [§. 5. reges, duces, populi, nationes, præsidia sibi ab hac urbe petebant. Primo igitur, Lævino9 Consule, populus [§. 6.

Romanus Ionium* mare ingressus, tota'° Græciæ littora veluti triumphanti classe peragravit.'' Spolia quippe [§. 7. Siciliæ, Sardiniæ, Hispaniæ,'* Africae' præferebat: et ma nifestam victoriam nata in prætoria'* puppe'** laurus pol licebatur. Aderat sponte in auxilium Attalus rex [§. 8. Pergamenorum:'** aderant Rhodii,'°° nauticus populus;*7 qui navibus a mari, Consul** a terris omnia equis virisque quatiebat.? Bis victus rex, bis fugatus, bis exutus'9 [§. 9. -

Ryck. Scias. Toll. Duisb. Berol. Regg. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. s. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Lugd. Freinsh. et ceteri. Sed erspecta tione Ed. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—8 Causa belli cepit Ms. Berol. ceâ Ed. Lips. 1. et mox sepulchra.—9 Livino Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—10 Tò Ed. Lips. 1.—11 Paragrarit Ed. Ven.—12 hispanie: sardinie Ed. Lips. 1. 2. 3. hispaniae: Sardiniae Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—13 Prae toriæ Ed. Beg. de sententia Freinshemii.—14 Quippe Ed. Par.—15 Pergamo rum Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—16 Rodii Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven.— 17 In Ms. Pighii addita erant hæc, quæ etiam apud Jordanem haben

tur: nam Rhodos opinatissima insula, et totius Asiæ (Jord. Achaiæ) insularum metropolis, cum paene omnibus Cycladibus arma pertimescens Romano (Jord. Ro mana)jam dudum se faederatam populo illi conjunrerat, et narali bello solatia con donabat. Quæ verba in contextum recepit Begerus, ita tamen ut pro Rhodos NOTAE

respectu ipsins gentis, quæ illo tem pore multum a pristina virtute ex cidisse putabatur. ' Jam pridem] Tamen anno supe riori.

J Regis] Philippi. * Ionium] Quod est Epirum inter et Brutium, ad extremum Italiæ si mum.

' Africae] Sed nondum spoliata A frica, et Annibal adhuc in Italia ver sabatur.

• Prætoria puppe] Prætoria navis dicitur qua dux vehitur, sive Consul

sive Prætor ille sit.

• Rex Pergamenorum] Pergami im Asia.

• Rhodii] A Rhodo, insula in Car pathio mari. P Qui naribus a mari, Consul a terris

omnia equis virisque quatiebat] Claud. Salmasius existimabat

hunc locum

esse corruptum, qui non est tamen; modo verbum, quatiebat, utrisque serviat, Rhodiis, inquam, et Consuli; sic : qui navibus a mari omnia quatie bant, ut Consul a terris omnia equis et viris quatiebat. Ita se res bene ha

EPIToM. LiB. II. CAP. 7.

147

castris: cum tamen nihil terribilius Macedonibus“ fuit ipso

vulnerum aspectu : quae non spiculis, non*° sagittis, nec ullo Græculo*'' ferro, sed ingentibus pilis, nec minoribus adacta gladiis,** ultra mortem** patebant.*** Enimvero [§. 10. Flaminio*5 duce* invios antea*0 Chaonum*7 montes," Aoum que** amnem*9* per abrupta vadentem,*° id est,*' ipsa

Macedoniæ claustra, penetravimus.** Introissess [§. 11. victoria** fuit.

Nam nunquam postea*: ausus3° congredi -

-

scripserit Rhodus, et se illi conjunrerat pro illi conjunxerat.—18 Sic Freinsh. ex ingenio et Fab. Sed quibus a muri Mss. et Edd. omnes, in liis Lips. 1. 2. 3. Med.TPar. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Blanc. Beg. Duk. 1. 2. qui a mari naribus Consul, a ter. Ed. Amstel.—19 Ita Mss. Voss. Ed. Ven. Sed bis erutus, bis fugatus castris Mss. et Edd. vett. reliqui, in his Ms. Berol. et Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—20 Nec sagittis Mss. Regg. Ryck. Malliab. Fram. Voss. 1. 2. neque sagittis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—21 Gracili Ms. Jord.—22 Gladii Ed. Par.—23 Sic Mss. Pall. et Duk. omnes, Ed. pr. Lips. 1. 3. (in quo tamen est petebant) Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Ven. Sed ultra morem Ed. Ven. Lugd. e Jord. ultro mortem Ed.

Lips. 2.—24 Petebant Ms. Ryck. Fran. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. Sab.—25 Ita Mss. et Edd. vett. multi, etiam Lugd. Freinsh. Amstel. Beg. Sed Flaminio Ed. Lips. 1. Vem. Flamminio Ed. Lips. 2. Flamineo Ed. Lips. 3. Flaminino Ed. Stad. Pont. Fab. Duk. 1. 2.—26 Ante Ms. Flor.—27 Achaonum, vel Acchao

num, vel Athaonum Mss. Duk. Acarnanum Ms. Ryck. Achaonum Ed. pr.— 28 Sic Ed. Vin. Lugd. Sed Aumque Ms. Naz. dumque Ms. Pal. 2. Voss. 2. Aum Ms. Voss. 1. Indum Ms. Voss. 3. In reliquis Mss. Dukeri scriptum erat Indium, Pindum, Nidum, (quæ erat scriptura Ms. Berol.) Inoum. Ed. Vem. Imoumque. Ed. Lips. 1. 3. Gryph. Stad. Pont. Zeu. Pindúque. Ed. Lips. 2. Med. Par. Indumque.—29 Omnem Ms. Voss. 1. 2. amnem Ed. Med. Vem.— 30 Vagantem Ms. Ryck. Scias. Flor. Ed. Lips. 2. Ven.—31 Sic Freinsh. e conjectura: quam, præter Grævium, receperunt Fab. Beg. Vetst. Sed et Mss. et Edd. vett. omnes, etiam Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Duk. 1. 2.—32 Penitrarimus Ed. Lips. 1. 3.—33 Introiisse Ed. Beg.—34 Sic et Ed. Ven. Sed victoriae Ms. Ryck. Ed. Ber. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. victorie Ed. Lips. 1. 2. 3.—35 Postea nunqua Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—36 Ausus abest ab Ed. pr.— NOTAE

bet. In Edit. J. Stadii legitur, quibus a mari, &c. tunc snbaudiendum esset quatientibus, quod durissimum, et, pu to, sine omni exemplo. * Macedonibus] Tertii casus. * Graecule] Graeci enim levioribus et brevioribus telis utebantur, Ma cedones vero pilis et gladiis ingenti bus.

• Ultra mortem patcbant] Quasi di

cat, Ita erant patentia, ut vel dimi diata mortem etiam dare nimis po tuissent.

t Flaminio duce] Tit. Quintio Fla minio.

" Chaonum montes] In Epiro jnxta mare Ionium.

v Aoumque amnem] In Macedonia per Taulantiorum regionem in mare Ionium exeuntem.

14S

L. ANNAEI

FL0RI

rex. Ad tumulos, quos Cynoscephalas*7* vocant, uno, ac ne hoc quidem justo, prælio* opprimitur. Et illi [§. 12. quidem Consul pacem dedit, regnumque concessit: mox, ne quid** esset hostile, Thebas,* et Euboeam,' et gras santem sub Nabide* suo39 Lacedæmona*°* compescuit. Græciæ vero veterem statum reddidit, ut** legibus [§. 18. viveret suis, et avita libertate frueretur. Quae gaudia, [§. 14.

quæ vociferationes fuerunt, cum hoc forte Nemeæ* in theatro quinquennalibus ludis* a præcone** caneretur? quo

certavere plausu?** quid florum in Consulem profuderunt?** Et iterum iterumque præconem repetere illam vocem [§. 15. jubebant,45 qua libertas Achaiæ pronunciabatur: nec aliter * Integro prælio. -

37 Cynocephalas Mss. Dnk. et Edd. omnes vett., nt Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Cenocephalas Ms. Voss. 8.— 38 Nequid Ed. Lips. 1. Med. nequit Ed. Par.—39 Sub Onabile suo Ms. Ryck. summa ri de suo Ms. Naz. Berol. (in cujus tamen margine ascripta erant hæc: Nabis Lacedæmoniorum tyrannus) Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. summa vi aerro Ms. Reg. Q.—40 ita Ms. Pal. 1. Naz. Ryck. Regg. Flor. Malliab. Voss. 1. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Vem. Junt. Ald. Sed Lacedaemonia Ms. Pal. 2. Voss. 2. Lacedæmoniam Mss. Duk. reliqui, Ed. pr. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. Beg.—41 Ne legibus Ed. Amstel. operarum peccato.—42 Ad pre conem Ed. Lips. 1. 3.—43 Quo certarere plausu? aberant a Ms. Ryck.—44 Pro

funderüt Ed. Lips. 1. 3.—45 Jubebat Ed. Lips. 1. 2. 3.—46 STia Ed. Lips. 1.— NOTAE

* Cynoscephalus] In Thessalia sunt Cynoscephalæ. * Thebas] Macedoniæ urbem in regione Phthiotidis ad Pelasgicum

ennales fuere ; nam revera tertio quoque anno Nemea celebrabantur, unde à^y&v tpuerhs seu rpuernpukös dic

sinum sitam.

* Euboeam] Aegei maris insulam, tenuissimo Euripi freto a Boeotia di

Plin. ubi de Isthmiis, * Isthmus pars altera cum delubro Neptuni quin quennalibus inclyto ludis.' Nam

v usu m.

constat

* Nabide]

Lacedæmoniorum Ty

ram n o.

* Lacedaemona] In Peloponneso, ad Eurotam fluvium.

b Nemeæ] Nemea urbs in Pelo ponneso prope Argos sita, ubi tertio quoque anno certanuina fiebant, quæ e loco Nemea dicebantur.

c Quinquennalibusludis] Male Noster quinquennales facit, qui tantum tri

tus est.

Eumdem

Isthmia

errorem erravit

triennalia

fuisse.

Pind. Nem. Od. vi. nóvrov re ^yέφvp' άκάμαν-Tos €v 'A/upurrvdvwv Tavpopóvw τpuetmplô, Tluaore miooreιδd-Nuov άν τέ μevos* hoc est, Maris pons indefessi (Periphrasis Isthmi Corinthiaci) in Amphictyonum trieteride mactatrice taurorum honorarit eum circa Neptuni um delubrum. Ubi per trieterida, Isthuia intelligit.

epitoM. LiB. II. CAP. 8.

149

illa consulari sententia,*° quam*7 modulatissimo aliquo ti biarum,* aut fidium* cantu fruebantur.** CAP. VIII. BELLUM SYRIACUM * REGIS ANTIOCH I.

MAcedoNiAM statim* et regem Philippum Antio- [§. 1. chus excepit,** quodam casu,* quasi industria, sic adgu

bernante* fortuna, ut quemodum ab Africa in Europam, sic* ab Europa in Asiam, ultro se suggerentibus causis, im

perium procederet; et cum terrarum* orbis situ* ipse ordo victoriarum navigaret.* Non aliud formidolosius* [§. 2. fama bellum fuit; quippe cum Persas* et7 orientem, Xerxem* atque* Darium* cogitarent; quando perfossi in * Antiochus statim secutus est Macedoniam et regem Philippum. * Ipse ordo victoriarum pergeret. * Terribilius. -

47 Qui Ed. Par. 1. q Ed. Par. 2.—48 Fruebatur Ed. Fab. 1 Syriatum Ed. Lips. 3. An Syriaticum?—2 Statim Syria, et Ed. Beg. quæ est conjectura Freinshemii.—3 Quadam quasi industria Ed. Blanc.—4 Sic

Ed. Lips. 1. 3. Gryph. a gubernante Ed. Lips. 2. Med. Par.—5 Terrearum Ed. Lips. 3.—6 Sit Ed. Med.—7 Persas orientem Mss. Pall.— 8 Xerxemque Da NOTAE

* Tibiarum] Tibiæ primo sic dictæ

ropam, sic, &;c.] Sunt hæc perturbata,

quod ex tibia animalium fierent, et

atque-adeo falsa, ut jam olim anim

postea ex arundinibus factæ nomen

adverteram. Scribo fidenter ex se rie rerum, et historiæ fide: ut quem odum ab Europa in Africam, sic ab Africa in Asiam imperium procede ret. Lege modo. Pater. e Persas] Gravem populum. Horat. * Quo graves Persæ melius perirent.' d Xerrem] Persarum Regem, qui Athon perfodit, et Hellespontum na vibus operuit. e Darium] Persarum Regem, qui

retinuere.

* Fidium] Fides, plurali numero, proprie sunt chordæ citharæ. Et sic pro cithara sumuntur. CAp. viii. Bellum Syriacum Regis Antiochi] Anno Mundi 3758. ante Ch. Nat. 190. Ab Urbe Cond. 561. Coss. M. Acilio Glabrione et P.

Cornelio Scipione Nasica. * Ercepit] Verbum e re Gladiato ria tralatum, ubi victum novus exci

cum Alexandro bellum gessit.

pit.

Gallice, Un Gladiateur tout

non video quomodo Darius Romanos

frais prend la place de celui qui est cain

terrere poterat, quem parva manu toties fudit Alexander.

•tt.

* Ut quemodum ab Africa in Ev.

Sed

150

L. ANN AEI FLORI

vii montes,' quando? velis opertum mares nuntiaretur.**

Ad hoc'' coelestes minæ territabant, cum humore [§. 3. continuo Cumanus Apollo" sudaret.' Sed hic faventis Asiæ

suae' numinis timor'* erat. Nec sane's viris, opibus, [§. 4. armis** quicquam copiosius Syria:* sed in manus'5 tam ignavi regis inciderat,'° ut nihil fuerit in Antiocho specio sius, quam quod a Romanis victus est.'7 Impulere [§. 5. regem in id bellum, illinc'* Thoas Ætoliæ'9' princeps, inho noratam apud Romanos querens*° adversus Macedonas**

militiae** suæ societatem;* hinc Annibal, qui in Africa vic tus, profugus, et pacis impatiens,** hostem populo Romano

toto orbe quaerebat.

Et quod** illud fuisset pericu- [§. 6.

lum, si se consiliis ejus rex" tradidisset, id est,** si*° Asiæ viribus usus fuisset miser*7 Annibal ? Sed rex suis opibus, “ Conquerens societatem militiæ suæ adrersus Macedones inhonoratam fuisse apud Romanos. ----------

rium Ms. Ryck. Xersem atque D. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—9 qn Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven.—10 Nucciaret Fd. Lips. 1. nuncciaret Ed. Lips. 3.— 11 Sic quoque Ed. Ven. Sed ut hoc Ms. Naz. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. ad haec Ms. Berol. Duisb. Pal. 1. Ed. pr. ad hec Ed. Lips. 2. ut hos Ed. Gryph. ad hos Fd. Stad. Pont.—12 Terror Ms. Flor.— 13 Sed nec sane Ed. I.ips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. sed nec Ed. Ven.—14 Armisque Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Stad. Pont.—15 In manibus Ms. Naz. Voss. 3. H. d.

I.ips. 1. 2. 3. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. in manu Ms. Ryck.—16 Inciderant Ed. Pont.—17 Sit Mss. Pall.—18 Bellum Thoas Mss. Pall. Regg. Duisb. Malliab. Ed. pr. bellum hinc Thoas Ms. Flor.— 19 Etholie Ed. Lips. 1. etholie Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven.—20 Quarens Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. 1'ont.—21 Sic cum Dukero scripsimus e Ms. Ryck. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. In Graev. enim est Macedo mcs: ut in Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Blanc. Beg.—22 Milucie Ed. Lips. 1. 3.—23 Inpatiens Ed. Lips. 1. impaciens Ed. M ed.—24 Et quietus i. f. Ed. Lips. 2.—25 Id est absunt ab Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—26 Si se et Asiæ Ms. Vim.—27 Missus NOTÆ

' Inrii montes] Athos qui est Isth mo maris Macedonici, inter Stryrio nium et Singiticum simum. s Mare] Hellespontns. h Cumanus Apollo] Qui Cumis in Campania colebatur. * Sudaret] Sudavit etiam ante vic tam Capuam. Cicero, de Divin. lib. i. * Quid cum Cumis Apollo sudavit ?

Capuae victoria.' * Asiae suae] Quippe in Asia natus Apollo. * Syria] Ad littus meridionale Ma ris M editerranei.

l Ætolia] Ætolia Achaiæ regio su pra Corintliiacum sinum versus Oc cidentem.

m Rer] Antiochus.

EpitoM. LI B. II. CA P. S.

151

et nomine regio** fretus, satis habuit bellum movere. Europa*9 jam, dubio procul, jure*° ad Romanos per- [§. 7. tinebat: hic Lysimachiam" urbem,*' in littore Thracio** positam a majoribus suis, Antiochus ut hæreditario jure reposcebat:33 hoc velut34 sidere Asiatici35 belli mota [§. 8. tempestas. Ets6 maximus regum contentus37 fortiter indix isse bellum, cum ingenti strepitu ac tumultu movisset, ex Asia, occupatis statim insulis, Græciæque* littoribus, otia et luxus tanquam victor agitabat. Euboeam insulam [§. 9. continenti adhærentem tenui freto reciprocantibus aquis* Euripus abscidit. Hic ille positis aureis sericisque tento riis, sub ipso freti murmure,* cum inter fluenta tibiis fidi busque concineret,39 collatis undique, quamvis per hyemem, rosis, ne non*° aliquo ducem genere agere*' videretur," vir * Non longe ab aquarum murmure.

Ed. Lips. 2. Ven.—28 Regio abest ab Ed. Zeu.—20 Et Europa Ed. Ven. —30 Jure aberat a Ms. Malliab. In Voss. 1. erat : Europae jam dubio procul jura ad Romanos pertineant.—31 Urbem aberat a Ms. Flor.—32 tracio Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—33 Repetebat Ms. Naz. Voss. Reg. Q, Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont.—34 Velud Ed. Lips. 8.—35 Sydere asyatici Ed. Par.—36 Sed mar. Ed. Beg. quod placebat Freinshemio.—37 Sic etiam Ed. Ven. Sed conrentus Ms. Naz. Pall. Ryek. Fran. Regg. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. conrentus. Fortiter indicto bello quum Ed. Junt. Ald. Vin. Stad. b: Lugd. Pont. contentus fortiter indicto b. Ed. Gryph.—38 grecisque Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.

—39 Concinert Ed. Lips. 1. contineret Ed. Lips. 2. concinerit Ed. Lips. 3.— 40 Cum al. Ed. Lips. i. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph.—41 Ducum genere ag. Ms. Naz. Ryck. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 3. Med. Ven. Gryph. duae NOTJE

* Lysimachiam] In littore Thracio ad fauces Isthmi, quem Hellespon tus ab Asia dividit.

° Reciprocantibus aquis] Euripum septies intra diem naturalem reci

proco æstu agitari. Quod falsum esse vel unicus Livii locus satis pro baverit. Ex lib. xxviii. 6. * Fretum

ipsum Euripi non septies die, ut fa ma fert, temporibus statis recipro cat, sed temere in modum venti, nunc huc nunc illuc verso mari, velut monte præcipiti devolutus torrens,

rapitur ; ita nec nocte nec die quies navibns datur.'

p Ne non aliquo ducem genere agere videretur] Hæc mihi inconcinna et inelegantia videntur, eaque, si revi visceret Florus, pro suis non ag nosceret. Lego, ne non aliqua ducem agere videretur: pro * aliqua,' quod adverbium est elegantissimum, apud Virgilium, Terentium, Plautum, id est, aliqua ratione, intrunt ex plicationem magistellarem, aliquo ge nere, quod putidum est.

152

L. ANNAEI

FLORI

ginum puerorumque delectus*** habebat. Talem [§. 10. ergo regem jam sua luxuria** debellatum populus Roma

nus, Acilio** Glabrione Consule, in** insula' aggressus, ipso statim adventus sui nuncio* coëgit ab insula*7 fugere.** Tum præcipitem*9 apud Thermopylas* assecutus, [§. 11. locum trecentorum Laconum*°* speciosa cæde memoran dum, ne ibi quidem fiducia loci" resistentem, mari ac terra

cedere*' coëgit. Statim et es* vestigio itur in Syriam.** [§. 12. Classis regia Polyxenidae*** Annibalique commissa: nam rex prælium nec spectare: poterat. Igitur, duce Æmilio Regillo, adremigantibus36 Rhodiis, tota57 laceratur. Ne sibi placeant Athenæ !" in Antiochos* vicimus [§. 18. -

genere, omisso r6 agere, Ed. Beg. e conjectura Lipsii.—42 Dilectus Ms. Naz. Voss. 2.—43 Luriria Ed. Lips. 1.—44 Attilio Ms. Ryck. Ed. Gryph. M. Aci lio Ed. Stad. Pont.—45 Insula, omissa in, Ed. Ven.—46 iitio Ed. Lips. 1. 3. initio Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven. Gryph.—47 Ab insula aberant a Ms. Mal liab.—48 Recedere Ms. Flor.—49 Sic Mss. Pall. et Duk. Ed. pr. Sed Tam prec. Ed. Lips. 1. Tam praec. Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Pont. Vetst. Tá yEipite Ed. Ven.—50 Laconü CCC. Ed. Lips. 1. 3. Lacunum CCC. Ed. Lips. 2.—51 Cedere' Ed. Lips. 1. caedere Ed. Med. Et paulo ante Lips. 2. fidutia.—52 Statim e v. Ms. Berol. Malliab. Naz. Reg. F, Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Statim et ex v. Mss. Viu. quidam. Ed. pr.—53 Asiaun Ed. Stad. Pont. Beg. e conjectura Lipsii.—54 Polyxenidi Ms. Ryck. Naz. Berol. Duisb. Ed. pr. Ber. Sab. Jnnt. Ald. polireidi Ed. Lips. l. 3. Polirenidi Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Polyxeni Mss. Regg. Ed. Stad. Pont. Ab Ms. Fran. aberant verba : classis...commissa.—55 Nò aspectare Ed. Lips. 2.—56 Sic Ms. Naz. Toll. Duisb. Fram. Voss. 1. 2. Reg. Q, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Sed ad remigantibus Ms. Pal. 2. arremigantibus Ms. Reg. F. a remigantibus Ed. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zen. Vetst.—57 Rodiis tò Ed. Lips. 1. 2. 3.—58 Anthiocho Ed. Lips. 1.—59 Regillo... Æmilio aberant a Ms. Ryck. In

NOTAE

« Delectus] Proprie de militibus dicitur, delectus habere: eo tantum

ducem imitabatur Philippus, qnod delectus habebat, sed virginum et puerorum, non vero militum. * In insula] Eubœa. • Thermopylas] Locum in Thessalia ad flumen Asopum, e regione sinus Maliaci.

t Trecentorum Laconum] Qui duce Leonida contra Persarum ingentem exercitum triduo dimicaverunt; nec

victi fuissent, nisi proditor quidam, Epialtes nomine, Persis tramitem os tendisset, qua Lacones circumventi victique sunt. * Fiducia loci] Thermopylæ enim ingenio loci tutæ. " Polyxenidae] Qui exul erat Rho dius.

* Ne sibi placeant Athenæ] Qnasi scilicet solæ sint, quæ victorias re portare noverint.

RPIToM. LIB. II. cAp. 8.

153

Xerxem;* in Æmilio39 Themistoclem°° æquavimus;" E phesiis** Salamina pensavimus.* Tum** Consule [§. 14. Scipione,* cui frater, ille modo** victor Carthaginis, Afri canus, voluntaria legatione* aderat, debellari regem pla cet:* et jam toto cesserat mari: sed nos imus ulterius. Mæandrum*** ad amnem montemque Sipylum*** [§. 15. castra ponuntur. Hic rex, incredibile* dictu,°7 quibus auxiliis, quibus copiis consederat.* Trecenta39 [§. 16. millia7° peditum: equitum, falcatorumque7' curruum non minor numerus.

Elephantis ad hoc immensæ magnitudi

nis, auro, purpura, argento,7* et suo ebore73* fulgentibus aciem utrimque vallaverat.7* 8 Sed hæc7$ omnia [§. 17. -

Ed. Par. Ven. est Emilio.—60 Sic Ms. Voss. 1. 2. Sed Alcibiadem Mss. Pall.

et Duk. reliqui, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Grypb.—61 In Epheso Ms. Voss. 2. Epheso Ed. Blanc. Beg. e conjectura Grævii.—62 Tum abest ab Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. Sed Tiuc Ed. Lips. 2. Ven.—63 Mó Ed. Lips. 1.—64 Meandrum Ed. Par. Ven. Gryph.— 65 Sipylum et Spilum Ms. Naz. Sypilum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Gryph. —66 i credibile Ed. Lips. 1.—67 Dcü Ed. Lips. 1.—68 Considerat Ms. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 3.—69 Tercenta Ed. Lips. 2.—70 Milia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique, etiam Gryph.—7 1 Falcatorum Ed. Wetst.—72 Ar gento aberat a Mss. Regg.—73 Ebure Ms. Naz.—74 Utrinque vallaverant Ed. Lips. 2. Ven. utriusque vallaverät Ed. Lips. 1. utriusque rallacerat Ed. Lips. 3. NOTAE

* In Antiocho vicimus Xerxem] A thenienses, Themistocle duce, Xerx em apud Salamina vicere ; nos ve ro, inquit Florus, Antiochum vici mus, qui nobis Xerxes erat. * In Æmilio Themistoclem æquarimus] Themistocles Atheniensium dux, qui Lacedæmonios * ingenti clade apud Plataeas domuit.

* Ephesiis Salamina pensavimus] A thenienses Salamina cepere, * nos E phesios vicimus. Et sic Atheniensium victoriam, nostra de Ephesiis victoria pensavimus, Gall. Nous aroms con trebalancé la victoire des Atheniens sur *

Salamine, par celle que nous avons rem portée sur les Ephesiens. • Consule Scipione] Is est L. Cor melius Scipio Asiaticus,

* Volunlaria legatione] Cum enim ipse exercitus ductor fuisset, legatus esse cogi non poterat, sed fratris amore voluntariam legationem susce pit: il coulut etre son Lieutenant. Ex animo forsan ut et re et consilio fra

trem minus militiæ exercitatum adju varet, ut inde familiæ suæ major gloria. • Placet] Pro, placnit. • Maeandrum] In Caria, ad littus maris Aegei, e regione Sami insulæ. • Sipylum] Juxta Maeandrum, in Caria Asiæ minoris regione. f Suo ebore] Nam ex elephantorum dentibus fit ebur.

s Vallarerat] Quasi vallo cinxerat. De wallo alibi diximus.

154

'

L. AN N A. i FLO R I

praepedita magnitudine sua; ad7° hoc imbre,77 qui subito superfusus,7° mira felicitate79 Persicos*° arcus corruperat; primum trepidatio, mox fuga, dehinc*' triumphus fuerunt.

Victo et supplici pacem atque partem regni dari [§. 18. placuit, eo libentius, quod tam facile cessisset.“ CAP. IX. BELLUM AETOLICUM.*

SYRI Atico* bello successit,* ut debebat,* Ætoli- [§. 1.

cum.* Victo quippe Antiocho, Romanus: faces° ° Asia tici belli persequebatur. Ergo Fulvio Nobiliori7 [§. 2. mandata ultio est. Hic protinus caput gentis* Ambraciam,°* regiam Pyrrhi'° machinis quatit. Secuta deditio est." [§. 3. Aderant Ætolorum precibus Attici, Rhodii:'* et memine ramus auxilii:* sic placuit ignoscere. Serpsit tamen'* [§. 4. -

Med. Par. Gryph.—75 Hoc Ed. ven.—76 Ab Ed. Med. Par.—77 Imber Ed. Blanc. Beg. e conjectura Graevii.—78 Perfusus Ed. Vin. Lngd. superfusis Ed. Gryph.—79 Sic Ms. Naz. Pall. Berol. et Mss. Duk. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Vin. Sed facilitate Ed. pr. Ber. Grut. Zen. Vetst. faelicitate Ed. Med. Par.—80 Parthicos Ms. Reg. Q.—81 De hic Ed. Lips. 1. Med. 1 Etholicum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique.—2 Sic Ms. Ryck. et Duk. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Sed Syriaco Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zen. Fab. Vetst.—3 Succedit Ms. Reg. F.—4 Et debebat Ms. Ryck. Naz. Pal. 1. Fran. Voss. Reg. F, Flor. Malliab. ut debat Ed. Lips. 1.—5 Romanus Antiocho Ms. Naz. Pall. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Sab. Med. Par. Junt. Ven.—6 Fasces Ed. Pont.—7 Nobiliori abest ab Ed.

Pont.—8 Belli Ms. Ryck.—9 Ambratia Ed. Lips. 2.—10 Pyrri Ed. Lips. 1.— 11 Est d. Ed. Ven. deditio, omisso est, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.

Stad. Pont.—12 Rodii Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. ubique.—13 Serpit T Ed. NOT;E

* Eo libentius, quod tam facile cessis. set] Sic et apud Justin. * Quanto bellum minoris periculi, tanto et mi tior victoria fuit.'

CAP. ix. Bellum Ætolicum] Anno Mundi 3761. ante Ch. Nat. 187. ab Ur. Cond. 564. Coss. M. Fulvio No biliori et Cn. Manlio Vulsone.

• Ætolicum] Ætolia, Achaiae regio, inter Epirum et Corinthiacum sinum.

b Faces] Id est, auctores. Thoas enim Ætoliæ Princeps Antiochum ad bellum Romanis inferendum impule rat. Vide cap. sup. c Ambraciam] Urbem inter Epirum et Acarnaniam, snpra Ambracium si mnm.

d Memineramus aurilii] Quod com

tra Philippum et Antiochum præsti teramt.

EpitoM. Li b. 1 i. c A P. 10.

155

latius in proximos bellum, omnemque late Cephaleniam,'** Zacynthon,'°' et quicquid'7 insularum in eo mari inter Ce raunios montes* jugumque Maleum,* Ætolici belli accessio fuerunt.

CAP. X. BEL LU M

H 1ST RICU M.

HistRi'* sequuntur Ætolos: quippe bellantes eos [§. 1. nuper adjuverant. Et* initia pugnæ prospera hosti [§. 2. fuerunt, eademque exitii causa. Nam cum Cnaei* Manlii* castra cepissent, opimæque* prædæ incubarent,* epulantes, ac ludibundos plerosque, ac: ubi essent præ poculis ne scientes, Appius^ Pulcher invadit.* Sic cum sanguine [§. 3. * Incubarent diriti prædæ. --- ---

Lips. 1. 2. 3. serpit tamen Ed. Par. Ven. Gryph. In Med. est saerpit.—15 Ce phaloniam Ms. Fran. Ryck. Ed. Med. Par. Ven. Cephalleniam Ed. Stad.— 16 Zacyntò Ed. Lips. 1. 3. Med. Vem. Zacyton Ed. Par. Pont. Jacynton Ed. Lips. 2. omnisque late Cephalenia, Zacynthos Ed. Blanc. Beg. e conjectura Freinshemii.—17 Quiddq Ed. Lips. 1. quotquot Ed. Lips. 2. 1 H Vstri Ms. Ryck. Histri, vel Istri, vel Hystri, Mss. Duk. Istri Ed. Stad. Pont. Zeu. Fab. tibique.—2 Sic Ms. Naz. Ryck. Reg. Q, Voss. 1. 2. Sed igitur initia Ms. Fran. initia Ms. Berol. Ed. Grut. Zeu. Vetst. Beg. Duk. 1. 2.—3 Cnaei aberat a Ms. Ryck. Voss. 2. Sed Cnei Ed. Med. Par. Ven. Gryph. et mox cæpissent Ed. Stad. Pont. A.—4 Optimaeque Ms. Naz. Reg. F, Berol. Duisb. Voss. Ed. pr. Eadem permutatio Adverbiornm opime et optime est apud Anctor. ad Herem. 4. 4. ubi pro optime restitus Christius δ μακαρίτη* rescribendum censebat opime restitus.—5 Aut ubi Ms. Flor. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. aut ac ubi Ms. Ryck. Librarii enim dili gentes solebant varias saepe lectiones simul exhibere.—6 C. Claudius Pulcher NOTAE

* Cephaleniam] Insnlam in mari Ionio, e regione Peloponnesi, ad Orientem.

* Zacynthon] Insulam infra Cephalemiam.

* Ceraunios montes] In Epiro. * Jugumque Maleum] Peloponnesi promontorium, ad siuum Laconicum. Malea in tabulis vocatur. b lib. iii. 8.

Ur. Cond. 575. Coss. M. Junio Bru to, A. Manlio Volsome. • Histri] Italiæ populi, ad summum Adriaticum sinum snpra Venetiam. b Cnaei Manlii} Volsonis: alii tamen illum Aulum vocant, ut in titulo le gitur. c Appius Pulcher inradit] Tamen ex

Vide Not.

tabulis certum est ante Appii Pul

CAp. x. Bellum Histricum] Anno

chri adventum, Romanos eodem duce, quo castra amiserant, ea recuperasse, nempe Manlio Volsome. Ergo quod

Mundi 3772. ante Ch. Nat. 176. ab

156

L. ANNAEI

FLORI

et spiritu male partam revomuere7 victoriam. Ipse rex Apulo** equo impositus, cum subinde crapula, et capitis errore* lapsaret,'9 captum sese vix et ægre, postquam ex perrectus est, didicit. CAP. XI. BELLUM GA LLOGRÆCUM.'

GAlloGraeciAM** quoque Syriatici* belli ruina [§. 1. convolvit.** Fuerint: inter auxilia regis Antiochi,° [§. 2. an fuisse, ac' cupidus triumphi Manlius eos visos* simula verit,9 dubium est.t

Certe negatus est° victori triumphus:

* Cum interdum casaret crapula, et errore capitis. * Clades Syriaci belli complera est etiam Gallogræciam. Fd. Stad. Pont.—7 Reromere Ed. Par. Ven.—8 Ita etiam Ms. Pal. 1. Naz.

Sed Appulo Ms. Pal. 2. Reg. Q, Berol. Duisb. Ed. pr. Æpulo Ed. Stad. Pont. Epulo Ed. Zem.—9 Et capitis jactaret errore lapsaret Ms. Naz. et capitis et jactaret, errore lapsaret Ms. Pal. 1. in quo supra scriptum erat, et capitis jacta tus errore lapsaret. Ms. Voss. 3. et cap. err. laxuret. Ed. Blanc. Beg. e conjec tura Nic. Heinsii : et capitis jactati ferrore lapsaret. 1 gallogrecum Ed. Lips. 1.—2 Gallogretiam Ed. Lips. 2.—3 Syriaci Ed. Grypli. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinshem. Zeu. Fab. Vetst.—4 Inrolrit Ms. Reg. Q, Ed. Blanc.—5 Fuerant Ed. Lips. 1. 2. 3.—6 Anthiochi Ed. Lips. 1. —7 Fuisse ac. Ed. Lips. 1. 2. 3. fuisset.—8 An eos ivisos Ed. Lips. 1. 2. 3.— 9 Fuerint....simularerit. Sic et Ed. Beg. Amstel. e conjectura N. Heinsii. Sed fuerant inter auxilia regis Ant. an fuisset cupidus triumphi Manlius, an eos risos simulaverit Ms. Pal. 1. fuerant inter a. r. Ant. an fuisset cupidior triumphi Manlius, an eos risos simularerit Ms. Pal. 2. fuerant i. a. r. Ant. am fuisset cupi dus triumphi Manlius, an eos visos simularit Ms. Naz. Ryck. Flor. (sed in hoe erat cupidus fuisset) Voss. 2. Ed. Ber. Sab. Med. Par. Ven. (in quibus est, ut in Stad. Pont., simularerit) Junt. Ald. Stad. Pont. Eandem lectionem serva

rant Ms. Malliab. Voss. 1. 3. Fran. nisi quod in illo erat an fuisse cupidus : in his an fuissent cupidus. Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Lugd. Freinsh. Zeu. Duk. 1. 2. fuerant inter a. r. Ant. An fuissent, an cupidus triumphi Manlius eos risos simulaverit. Ed. Gryph. fuerant inter a. r. A. an fuisset cupidus tr. M. an eos incisos simulaverit.—* Dubium, omisso τά est, Ed. Lips. 1. 2. 3. NOTAE

illi debetur, perperam Noster Appio Pulchro tribuit, qui sequenti tantum anno in Istrian profectus, eam, tru cidato rege, in provinciam redegit. * Apulo] Proprium Istrorum regis. * Capitis errore] Non video, quid hic doctissimum Salmasium offende

rit, qui tanto opere lectionem novam conetur intrudere.

Nil mntandum :

errore capitis eleganter dicitur pro, capite huc et illuc præ poculis erra bundo, ut mos est. CAp. xi. Bellum Gallogræcum] Eo dem anno, quo Bellum Ætolicum ; quod vide cap. 9. a Gallogræciam] Asiæ minoris re gionem, quae et Galatia dicitur: sed legendum videtur Gallograrcos. Pro

EPITOM. LI B. 1 I. CA P. 11.

1.57

quia causam belli non approbavit* senatus.'° Ceterum [§. 3. gens Gallogræcorum, sicut ipsum nomen indicio'* est, mixtæ et adulteratæ** reliquiæ Gallorum, qui, Brenno*** duce, vastaverant*4 Græciam; mox Orientem'5 secuti, in

media Asiæ parte sederunt.'° Itaque, ut frugum [§. 4. semina mutato solo degenerant, sic illa'7 genuina'* feritas

eorum, Asiatica'9 amoenitate mollita est. Duobus [§. 5. itaque præliis fusi fugatique sunt: quamvis sub adventu hostis*° relictis sedibus, in altissimos se montes* recepis sent, quos*' Tolostobogi* Tectosagique* jam* insederant. -

Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu.—10 Sic Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Beg. Sed approbavit, omisso rô senatus, Mss. Pall. Naz. et Duk. omnes, in his Berol. Ed. pr. Grut. Freinsh. Zen. Fab. Vetst. Duk. 1. 2.— 11 Inditio Ed. Lips. 1. 2. 3. judicio Ed. Par.—12 Sic Ms. Malliab. Sed mixta et adulterata est, reliquiæ Ms. Naz. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Grypli. Vin. Stad. Lugd. Pont. mista et adulterata : reliquiæ Ms. Ryck. mixta et adulteratae reliquiæ Ms. Pal. 1. 2. Reg. F, Berol. Flor. Voss. 1. 2. Fram. Duisb. Ed. pr. Grut. Freinshem. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2. mixta est et adulteratæ reliquide Ms. Reg. Q.—13 Sic Ms. Pal. 2. Ed. pr. Sed qui bus Brenno Ms. Pal. 1. Fran. qui sub Brenno Mss. Regg. Ms. Naz. hic deficit, annectitque alia ex cap. 18. reliquiæ Gallorum. Non temere, si fateri, &c. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. quibus etiam Breno. Ed. Lips. 2. qui etiam Breno. Ed. Stad. Lngd. Pónt. quibus Brenno. Sed Breno, simpliciter, omisso. qui, Ed. Ven.—14 Vastarerüt Ed. Par.—15 In orientem Ms. Pal. 2. Ryck. Berol. Duisb. Fran. morientem Ms. Voss. 1. 2.—16 Sederant Ms. Voss. 3. com

sederant Ms. Reg. Q. sedere Ed. Lips. 2. Par. Ven. etiâ sed'e Ed. Lips. 1. etiam sedere Ed. Lips. 3. Gryph. Stad. Pont.—17 sicilia Ed. Ven.—18 Genumina Ed. Lips. 3. gemina Ms. Pal. 2. Reg. F. genita Ms. Pal. 1. ingemita Ms. Ryck. quod mihi glossema videbatur redolere. IMox iu Lips. 3. est veritus, et molita. —19 In Asiatica Ms. Ryck.—20 Hostes Ed. Par.—21 Quos aberat a Ms. Be rol. Pall. Ryck. Duisb. Fran. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed quo Ed. Lugd.—2 Tolostobogiorum Tectosagi Ms. Naz. Pall. Colosobegit Olympum tectosagi magabæ Mss. Jord. Solostobogiorum Tectosagatiani insederant NOTAE

bant sequentia, * fuerant inter auxilia regis,' &c. * Negatus est] Immo tandem con cessus, sed non sine controversia.

* Non approbavit] Non fecit ut eam probarent Romani, et in ea acquies cerent.

* Ceterum gens Gallogræcorum, sic. ut ipsum monem indicio est, mixtae et [mixta, et] adulteratae reliquiæ Gallo rum, qui, Brenno, &c.] Sic legi voluit Salmasius; in aliis hanc scripturam

reperio: Ceterum Gens Gallogræco rum, sicutipsum nomen indicio est,mixta et adulterata est; reliquiæ Gallorum, quibus, &c. Sed hæc nihil sunt ; le gendum enim, adulterata est reliquiis Gallorum,&c. Pater. • Altissimos montes] Olympum et Magabam, ut patet ex Livio. f Tolostobogi] Galatiæ populi in Asia minori ; aliis Tolistobii, aliis Tolistobogii dicuntur.

s Tectosagi] Iidem qui Tolostobogi

158

L. ANN AEI

FLORI

Utrique fundis sagittisque acti,** in perpetuam** se pacem dediderunt. Sed alligati miraculo quodam fuere, [§. 6. cum catenas morsibus et ore tentassent:** cum offocandas**

invicem fauces præbuissent.* Nam*^ Orgiagontis*7 [§. 7. regis" uxor' a Centurione stuprum a, memorabili ex emplo custodiam evasit,) revulsumque militis caput ad maritum** * suum retulit.*9

CAP. XII. BELLUM MACEDONICUM' SECU N DU M.

DUM* aliæ aliaeque gentes Syriatici* belli sequun- [§. 1. tur ruinam, Macedonia se rursus erexit.

Fortissi- [§. 2.

* Sed astricti fuere quodam miraculo, cum adorti essent catenas dentibus et ore, et invicem dedissent collum strangulandum. -

Ms. Berol. solo stologiorum tectosagatiani Ed. pr. Neqne multo aliter Mss. et Edd. Duk. reliqui. Solostologiorum tectosagiam Ed. Lips. 1. Solostologiorum £ectosagian Ed. Med. Par. 2. Solostologiorum tecto sagiam Ed. Par. 1. Solostogi

orum plano Tectosagia Ed. Lips. 2. solostologioru tectusagian Ed. Lips. 3. Tolis tobogii Tectosagaeque Ed. Stad. Pont. solostrologiorum tectosagium insederant Ed. Ven. Vulgata Dukero videbatur esse ab Aldo: recepissent. Tolostobogi Olym pum, Tectosagi Magabam insederant Ed. Beg.—22 Utique....adacti Ed. Beg. e conjectura Heinsii. In Edd. Jord. est detracti, pro acti. At acti erat in Mss. et Edd. Duk. omnibus. In Ed. Lips. 1. 3. est utrimque. In Par. 1. Ven. Cryph. Stad. Pont. utrinque. Par. 2. utrinsque. Lips. 2. Med. utrique.— 23 Imperpet. Ed. Lips. 1. 3. Med. in perpetua Ed. Ven.—21 Temptussent Ed. Lips. 1. 3.—25 Obfocandas Ms. Ryck. effocandas Ms. Pal. l. Voss. 3. Ed. Par. 2. Fab. effocandasque Ed. Par. 1. suffocandas Ed. Lips. 2. Pont. 26 Jam Ed. Stad.—27 Ortiagontis Ed. Ald. Beg.—28 aritù Ed. Lips. 1. —29 Rettulit Ed. Par.

1 Sire Persicum add. Ed. Stad.—2 Quum Ed. Gryph. Stad. Pont. cum Ed. Lips. 1. 3.—3 Ita Mss. Duk. pleriqne, Ed. pr. Sed Syriaci Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Giut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. NOTAE sed hic diversos Florus videtur fa cere.

ab iis aurum acciperet ; sed ii, dum aurum pensaret, occidere. Vid. His tor. apud Liv. lib. xxxviii. 24.

* Orgiagontis regis] Livius hunc regem Ortiagontem vocat, et hic eti am Ortiagontis legendum. ' Uror] Chiomara nomine, ex Ga

cundum] Ann. Mundi 3781. ante Ch.

latiæ finibus oriunda. Plutarch.

Nat. 167. ab Ur. Cond. 584. Coss. Q.

] Custodiam evasit] Cum Centurione, qui eani ad duos ejus necessarios, qui

Martio Philippo ii. et Cn. Servilio Cæpione.

ad flumen expectabant, ducebat, ut

k Maritum] Ortiagontem. CAP. xii.

Bellum Macedonicum se

EpiToM. LIB. II. cAP. 12.

159

mum populum memoria et recordatio suæ nobilitatis* agita bat: ac* successerat Philippo filius5 Perses;* qui semel7 in perpetuum° victam esse Macedoniam, non putabat ex gentis dignitate.

Multo vehementius sub hoc Mace- [§. 3.

dones, quam sub patre, consurgunt: quippe Thracas* in vires suas traxerant;? atque ita industriam Macedonum* viribus Thracum,* ferociam Thracum disciplina Macedo num, temperaverunt.'° Accessit his consilium ducis, [§. 4. qui situm regionum suarum summo'' speculatus'* Hæ

mo,'* * positis'* per abrupta castris, ita Macedoniam suam'* ••

Vetst.—4 Et successerat Mss. Pall. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Voss. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Blanc. Beg. successerat, omissa copula, Ed. Ald. Amstel.—5 Filius Philippo Ed. Lips. 2. —6 Perseus Ms. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3.—7 Sel' Ed. Lips. 1.—8 Thraces Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Beg.—9 Traaeerat Ed. Lips. 2.—10 Ita Ms. Pal. 1. et Mss. Duk. plerique, etiam Ms. Lipsii (in quo tamen erat tem perarere). Ed. pr. Vin. Lugd. Beg. Sed industria Macedonum, viribus Thracum, ferociam Thracum, disciplinam Macedonicam temperarerunt Ms. Naz. industria Macedonum tentaverunt Ms. Ryck. industria Macedonum, viribus Thracum, disci plinam Macedonum temperarere Ms. Fran. Pal. 2. Ed. Sab. Junt. Ald. idustria Maced. rir. Thr. disciplina Macedonica teptavere Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Ven. industria Mac. rir. Thr. disciplinam Macedonicum tentarere Ed. Par. 1. Gryph. In Ms. Voss. 2. 3. erat etiam industria: et in Voss. 2. discipli nam. In Voss. 3. tentarerunt, ut in Ryckiano, et Macedoniam. Ed. Ber. temptarerunt. Ed. Stad. Pont. industria Macedonum, viribus Thracum, discipli nam Macedonicam temperavere.—11 De summo Ed. Stad.—12 Speculatur Ed. Ven.—13 Hemo Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Æmo Ed. Stad. Pont.—14 Poitis Ed. Lips. 1.—15 Suis Ed. Med. Par.—16 Fallarerat Ed. NOTÆ

• Recordatio suae nobilitatis] De ve

tin. loco supra laudato, * Virtute re

tustate et nobilitate Macedoniæ Jus

gum, et gentis industria.' Ceterum hic industria, non est quod vulgo dici mus, industrie; sed laboriositas, si fas ita loqui. d Viribus Thracum] De Thracibus

tim. lib. vii. statim initio: * Hujus sicuti incrementa modica, ita termini perangusti fuere. Populus, Pelasgi; regio, Poeonia dicebatur. Sed postea virtute regum, et gentis industria, subactis primo finitimis, mox populis nationibusque, imperium usque ex tremos Orientis terminos prolatum.' * Semel in perpetuum] Non existi mabat Macedoniam in perpetuum victam, cum semel tantum victa fue rit; neque enim id gentis dignitas patiebatur. * Industrium Macedonum] Sic Jus

hæc Justinian. in Pr. Novellæ 26.

« Illud in confesso est, quod si quis Thracum regionem nominet, statim una cum dicto virilitas quædam ani

mum, et militarium copiarum, bello rum, ac pngnæ cogitatio subeat. Sunt enim ista ingenita, et quasi patrio quodam jure huic regioni attributa.' • Haemo] Hæmns mons, qui Thra ciam a Mysia dividit.

160

I.. ANNAEI

FL0RI

armis ferroque vallaverat,*'° ut non reliquisse aditum, nisi a coelo'7 venturis hostibus, videretur. Nam Marcio** [§. 5. Philippo'° Consule eam provinciam ingressus*° populus Romanus, exploratis diligenter accessibus, per Astrudem** paludem,' per acerbos dubiosque tumulos,** illa, quæ volu cribus quoque videbantur** invia,** accessit: regemque se curum,* et nihil tale metuentem, subita belli irruptione** terruit.* Cujus tanta trepidatio fuit, ut pecuniam [§. 6. omnem in mare jusserit mergi, ne periret:* classem cre mari, ne incenderetur. Paulo*7* Consule cum majora [§. 7. et crebra essent imposita præsidia, per alias vias Macedo * His addita fuit industria ducis, qui contemplatus positionem regionum suarum ab alto Haemo, locatis castris per loca inaccessa [rel intercisa] sic fecerat vallum Macedoniae suae ex armis et ferro. -

Lips. 1. 3.—17 Cælo, omissa a, Ed. Beg. de sententia Ruperti.—18 Martio Ed. Lips. 2. ut mox prorintiam. Etiam Ven. Gryph. Martio. Ed. Stad. Pont. Q. Marcio.—19 Philippo aberat a Ms. Fram.—20 Aggressus Ms. Flor.—21 Sic Ms. Malliab. Sed Astundam Ms. Naz. Berol. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Astumdem Mss. Vin. Astimidiam Ms. Pal. 1. Astimidam Ms. Pal. 2. Ab

stundeam Ms. Ryck. Astudeam Ms. Voss. 3. Astmudam Ms. Flor. Astriedem Ms. Reg. Q. Astimidem Ms. Reg. F. Ascuridem Fd. Stad. marg. Bistonidem Ed. Blanc. Ascurida Ed. Beg.—22 Tumulos et illa Ms. Fran. Ed. Stad. Pont. —23 Videbatur Ms. Pal. 2. Ryck. Regg. Ed. Lips. 1. s. Ber. Junt. Ven. Grut.—24 Invia via Mss. Regg. Pal. 2. Flor. Malliab. In Ed. Beg. locus totus ita legitur, uti eum Grævius in notis constituit: Tamen Marc. Phil. Cons. e. pr. ingr. p. R. e. d. a. propter Ascurida pal. per arersos deviosque tumulos, illa quæ v. q. videbantur inaccessa, regem sec. et m. t. m. s. b. ir. terruit.—25 E ruptione Ms. Naz. Pal. 1. Duisb. Reg. Q, Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph.—26 Temuit vl tüit Ms. Ryck.— 27 Paulo Ed. Lips. 1. 3. Ven. ubique.—28 Ita Ms. Flor. Berol. Voss. Duisb. NOTAE

* Astrudem paludem] Hanc Livius Ascuridem vocat, lib. xliv. Hanc Ortelius putat esse Lychnitum La cum. Hodie, Lago di Lochrida. Jux ta Urbem Lychnidum. s Securum] Securus dicitur is, qui aliquid non curat; quasi id ad se nullo modo pertineat. Horat. * Quid Mithridatem terreat unice Securus.'

* Ne periret] Sententia ita acute exposita ut omnino fatua videatur, Græci vocant δζόμωpov, quasi dicas acute stultum:

sic illud Themistoclis

* perieramus nisi periissemus.” Et apud Plaut. in Trucul. * Si non pe ream, plane inteream.' Simile est illud Virgil. de Trojanis. * Num cap ti potuere capi ? num incensa crema vit Troja viros ?' Quod ex Ennio vi detur effictum lib. xiv. Annal. ubi

de Pergamis: * Quæ neque Darda niis campis potuere perire, Nec, quom capta, capi, ne quom combusta, cremari.'

1 Paulo]

L. Æmilio Paulo, qui

tumc secundum Consul.

EpitoM. I.IB. 11. c A p. 12.

161

nia deprensa** est, summa quidem arte, et industria ducis, cum alia minatus,** J alia irrepsisset.3° Cujus adven- [§. 8. tus ipse adeo*' terribilis regis* fuit, ut interesse non auderet,

sed gerenda ducibus bella mandaverit.33 Absens ergo [§. 9. victus fugit in maria, insulamque Samothracen,** fretus

celebri35 religione,*°' quasi templa et arae possent defen dere, quem nec montes sui, nec arma potuissent.

Nemo

regum diutius amissæ37 fortunæ conscientiam** reti- [§. 10. nuit.* Supplex cum scriberet ad Imperatorem ab39 illo, quo confugerat, templo, nomenque epistolæ*° notaret** * Nullus umquam rex diutius servavit memoriam amissi regni. -

Ed. pr. Sed depressa Ms. Pal. 2. et Mss. Duk. reliqui, Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont. depssa Ed. Lips. 1. Ven.—29 Sic Ed. Vim. Stad. Grut. Lngd. Pont. Freinsh. Sed alius eminatus alia Ms. Naz. Pall. Flor.

Berol. alia ei minatus Ms. Ryck. alias minatus alias Mss. Regg. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. alias eminatus alias Ms. Mal liab. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. alia se minatus alias Ms. Voss. 2. alias hemi saltus Ms. Voss. 3.—30 Irrepisset Ms. Lipsii, Voss. 1. Duisb. Ed. Ber. Blanc. irripisset Ms. Ryck. inrepisset Ms. Naz. irrupisset Ms. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. increpuisset Ms. Voss. 2.—31 Eo Ms. Naz. Ryck. Regg. Fran. Voss. et Edd. vett. Duk. plerique, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—32 Rei Ed. Lips. 3.—33 Mundaret Mss. Regg.—34 Samothrace Ed. Lips. 2. Med. Par. 1. Ven. Samothracem Ed. Par. 2. Gryph. Blanc.—35 Ce lebri aberat a Ms. Pal. 1.—36 Regione Ed. Lips. 1. Med. Par. regióe Ed. Lips.2.3. Quae scriptura demonstrat fontem et originem lectionis alterius pra væ.—37 Ammissae Ed. Lips. 3. Par.—38 Consciam Ed. Lips. 2.—39 Ae illo Ms. Naz.—40 Epistolae abest ab Ed. Beg. de sententia Annæ Fabri. Ed. Lips. 2. epl'e.—41 Notaret aberat a Ms. Ryck. Sed notarat Ed. Gryph.—42 Alio NOTÆ

J Alia minatus] Alia via. Cave fi-

μara. Téororapes ôé eloru tòv àpu0uòv,

dem adhibeas eruditissimo Salmasio,

'A£iepos, 'A5i6xepora, 'A{uôxepaos. 'A&fepos μέν ούν έστιν η Amufftmp, 'A£t6xepora ôë í IIepore®6vm, 'A£ιδreporos ôè "Aöns* ό δέ *rpoori8éμevos τέταρτοs KdapuAos 'Epμὴs èotu, &s iorope? Auovva6Öwpos* hoc est:

qui legendum contendit, alias emina tus, a!ias irrepsisset: alia vera lectio est.

k Samothracem] Insulam in summo Initiantur in Insula Samothrace Kabei mari Ægeo, Thraciæ oppositam. 1 Celebri religione] Nam in Insula ris, quorum Mnaseras etiam nomina re Samothrace Dii xd£epot, hoc est, Divi tulit. Quatuor autem numero sunt ; potentes, övvarol, pueyaAol, colebantur. 'A£tepos, 'A{t6xepoa, 'A£ιόxepaos. 'A£{eErant autem ii, Ceres, Proserpina, pos quidem est Ceres, 'A5l6xepora, Pro et Pluto: addunt aliqui Mercurium. serpina, 'A£ιδreporos, Pluto. Additus Audi Macrob. Apollonii Interpre autem quartus Casmilus Mercurius est, tem. Mvoûvrai 8& èv rj>apo6pdxp τοῖs ut scribit Dionysodorus. Sed Mercu ΚαBe(pous, öv Mvdorepds qºmoi kal rà àv6 rium plerique im inferiori ponunt or FKvr. L. Delph. et Var. Clas.

162

I,. A NNAEI

FLORI

suum," * Regem ' addidit.* Sed nec reverentior [§. 11. captæ majestatis alius Paulo** fuit. Cum in conspectum** venisset hostis,** in templum** recepit,*° et conviviis*7 ad hibuit, liberosque onuit suos,P ut fortunam, cui tantum

liceret," revererentur.** Inter pulcherrimos hunc [§. 12. quoque populus Romanus de Macedonia duxit atque vidit triumphum : quippe cujus spectaculo*9' triduum impleve

rit. Primus*° dies*' signa tabulasque : sequens arma [§. 13. pecuniasque** transvexit: tertius captivos, ipsumque re

gem attonitum adhuc, tanquam** subito malo* stupentem. Sed multo prius gaudium victoriæ populus Roma- [§. 14. nus, quam epistolis victoris perceperat:** quippe eodem paulo Ed. Ven.—43 Conspectu Ms. Ryck. Reg. F, Voss. 3. Edd. vett. Duk. plerique, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. conspectü Ed. Vem.—44 Hos tes Ed. Par.—45 Tentorium Ed. Beg. de sententia Nic. Heinsii. Quasi vero abhorreat tentorium vocari templum.—46 Receperat Ms. Lipsii.—47 Et i con viviis Ed. Lips. 1. 2. 3. et in conviviis Ed. Med. Par. 2. Ven. Gryph. Stad. Pont. et in conviris Ed. Par. 1.—48 Reverrentur Ed. Lips. 3.—49 Spectaculum Ms. Flor. Voss. 3.—50 Prima Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—51 Die Ed. Med. Par. Ven.—52 Pecunias Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. fortassis

vere. pecuniaque Ed. Lugd.—53 Ac tanquam Ed. Beg.—54 Sic Mss. Pall. NOTAE

dine, et pro ministro duntaxat habent.

torum, ut mos erat. Pater. P Liberosque onuit suos] * Suos * pro, ejus, hic et alibi saepe invenias.

* Nomenque epistolæ notaret suum] Dele istud, epistolæ, nisi malis esse ponderosum soloecismum in oratione

lus docet Livius lib. xlv.

Flori.

plum insigne cernitis, inquit, mn

• * Regem' addidit] His verbis, ut videre est apud Liv. lib. xlv. * Rex Perseus Consuli Paulo salutem.'

° In templum recepit] Quid alii con jecerint nescio (unde enim mihi libri præter unum et alterum ?). Vir Doc tiss. mihi hoc loco non satisfacit, cum legit tentum pro tentorio, seu, ut re centiores Latini et Græco-Barbari

solent dicere, pro tenta, seu tenda. Uno verbo legendum est insellam; quod ex prisca historia verissimum esse scio. Rogabis, Sed unde istud, templum ? Dicam : Ex linea secunda superiori, per socordiam transcvip

Quid autem Persei filiis dixerit Pau

tationis rerum humanarum.

* Exem Vobis

hæc præcipue dico, juvenes. Ideo in secundis rebus nihil in quenquam su perbe ac violenter consulere decet, nec præsenti credere fortunæ; cum, quid vesper ferat, incertum sit. Is demum vir erit, cnjus animum nec prospera flatu suo efferet, nec adver sa infringet.' a Liceret] Hoc verbo eodem sensu usus est Virgil. * Cui tantum de te licuit.'

r Cujus spectaculo] Omnino scripsit Florns, spectaculum ; in casu recto. • Tanquam subito malo] Scribendum,

epitoM. Lib. ii. cAP. 13.

163

die, quo victus** Perses36 in Macedonia, Romæ cognitum est. Duo juvenes candidis equis apud Juturnæ la- [§. 15. cum* pulverem et cruorem abluebant: his7 nunciavere.** Castorem et Pollucem fuisse creditum vulgo, quod [§. 16. gemini fuissent; interfuisse bello, quod sanguine nade rent; a Macedonia venire, quod adhuc anhelarent. CAP. XIII.

ι

BELLUM 1£, LYRICUM.

MAcedonici* belli contagio traxit Illyrios.* Ipsi [§. 1. quidem, ut Romanum a tergo distringerent,* a Perse rege conducti pecunia militavere.* Sine mora ab Anicio* Præ tores subiguntur.° Scordam7 • caput gentis delesse* [§. 2. suffecit: statim secuta deditio est.

Denique hoc bellum

ante? finitum est,° quam geri Romæ nunciaretur. • Ut Romanos a tergo lerent. -

Sed præceperat Ms. Naz. Fran. Berol. Ed. Vin. Lugd.—55 Ita Ed. Vin. Grut. Lugd. Fab. Vetst. Sed victus est Ms. Naz. Ryck. Toll. Berol. Dnisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Grypb. Stad. Pont. Beg. Duk. 1. 2.—56 Perseus Ed. Lips. 1. 8.—57 Hii Ed. Med.—58 Nunciarer Ed. Lips. 1. 1 Macedoni Ms. Naz.—2 Illyros Ms. Voss. 1. 2. Naz. Illyricos Ms. Ryck. Malliab. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 2. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Vem. Beg. illiricos Ed. Lips. 1. 3. et in Indice Capitis illiricum.—3 Militaverant Ms. Reg. Q. militaverunt Ms. Ryck. Reg. F, FIor. Malliab. Duisb. Fran. Ed. pr. —4 Antio Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—5 Propraetore Ed. Stad. Pont. male. Vid. interpretes Nep. ad Hannib. iv. 8.—6 Suljuguntur Ed. Ven.—7 Sic Mss. Vin. Flor. Voss. 1. 2. Malliab.

Sed Lescordam Ms. Pal.

- 1. Berol. Duisb. Ed. pr. Loscordiam Ms. Ryck. Voss. 8. Scordiam Ms. Fran. Loscordam Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Scodram Ed. Stad. Pont.

Zeu. Blanc. Beg.—8 Dedisse Ms. Ryck.—9 An Ed. Lips. 1. NOTAE

* Juturnæ lacum] Juturnæ fons, non longe ab Urbe. CAp. xiii. Bellum Illyricum] Anno Mundi 3782. ante Ch. Nat. 166. ab

• Scordam] Legendum Scodram : est autem Scodra Illyrici oppidum littorale, prope Epidaurum. * Ante finitum est] * Bellum hoc in tra triginta dies perpetratum, prius

Urbe Cond. 685. Coss. L. Aemilio

quam coeptum Romæ auditum fuis

Paulo ir. et C. Licinio Crasso.

set.' Liv.

et tam subito. Sic est.

164

L. ANNAEI

FLO RI

CAP. XIV. BELLUM MACEDONICUM TERTIUM.'

QUodAM* fato, quasi ita convenisset inter Poenos [§. 1. et Macedonas, ut tertio quoque vincerentur, eodem tempore utrique arma moverunt:* sed prior* jugum excutit [§. 2. Macedo, aliquanto, quam ante, gravior, dum contemnitur. Causa belli prope erubescenda: quippe regnum pari- [§. 3. ter et bellum vir ultimæ sortis Andriscus invaserat; dubium liber* an servus, mercenarius certe: sed quia vulgo ex si

militudine Philippi Pseudophilippus: * vocabatur, regiam formam, regium nomen, animo quoque regio implevit.

Igi

tur dum hæc ipsa contemnit populus Romanus, Ju- [§. 4. ventio° Prætore* contentus, virum non Macedonicis modo, sed Thraciæ quoque auxiliis ingentibus validum temere

tentavit:7 invictusque* a veris regibus9 * ab illo imaginario -

1 Cum Andrisco add. Ed. Stad. Pont.—2 Quoniam Ed. Lugd.—3 Morere Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Pont.—4 Liber abest ab Ed. Beg.—5 Sic Ms. Reg. F, Flor. Malliab, Fram. Voss. 1. 2. Ed. Vin. Grut. Lugd. Sed quia vulgo Philippus er similitudine Philippi Pseudophilippus rocaba tur Ms. Naz. Ryck. Voss. 3. sed quia ex vulgo Philippus similitudine Phil. Pseud. vocab. Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. sed quia culgo ex similitudine oris Philippus Pseudophilippus vocabatur Ms. Reg. Q. sed quia vulgo Philippus eae similitudine oris Pseudophilippus vocabatur Ed. Stad. Pont. sed quia rulgo Philippus ex (Ed. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. et) similitudine Pseudophilippus (Ed. Lips. 1. pseudo philippus) rocabatur Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. sed quia r. sim. Phil. Pseud. toc. Ed. Ven.—6 Incentio Ed. Lips. 3.—7 Temta vit Ed. Lips. 3.—8 Inrictus quoque Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. Jurecius quoque Ed. Lips. 2.—9 Sic Mss. Duk. omnes, excepto Malliab. in quo erat non a reris regibus, sed ab illo : ut conjecerat Freinshemius. At jam in Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. est nó a veris reg. sed ab illo. ' Sic et Ed. NOTÆ

CAp. xiv. Bellum Macedonicum tertium] Anno Mundi 3798. ante Ch.

pus. • Jurentio prætore] Quem Andris

Nat. 150. ab Ur. Cond. 601. Coss.

cus occidit, et exercitum delevit.

M. Claudio Marcello iii. et Lucio

d Invictusque a reris regibus] Hunc locum sic legunt alii, invictusque, non a veris regibus, sed ab illo imaginario et scenico Rege superatur. Sed male; nam τὸ sed a linea sequenti ortum est, et postea non a sciolo quodam intrusum.

Valerio Flacco. Alii illud quatuor annis posterius faciunt. • Prior] Tribus annis ante initum tertium bellum Punicum.

* Pseudophilippus]

Falsus Philip

.

epitoM. LI B. 11. cAp. 15.

165

et scenico rege superatur.** Sed Consule** Metello* [§. 5. amissum cum legione Prætorem' plenissime ultus est. Nam et Macedoniam** servitute mulctavit, et ducem belli dedi tum ab eo, ad quem confugerat, Thraciæ regulo'* in Ur bem in catenis reduxit; hoc quoque illi'* in malis indul

gente's fortuna, ut de eo populus Romanus, quasi de vero rege,*° triumpharet.'7 CAP. XV. BELLUM PUNICUM TERTIU M.

TertiUM cum Africa bellum, et tempore exiguum" [§. 1. (nam quadriennio patratum* est), et in comparatione prio rum, minimum labore: non enim tam cum viris, quam cum

ipsa urbe, pugnatum est: sed plane maximum* eventu: quippe eo* tandem Carthago finita est.

Atque sis quis [§. 2.

trium temporum momenta consideret,° primo7 commissum** -

Stad. Grut. Lugd. Pont. Zen. Vetst.—10 Superatus Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph.—11 Prætore Ed. Stad. Pont.—12 Macedùiam Ed. Lips. 1.—13 Thra ciae rege regulo Ed. Lips. 2.—14 Et illi Ms. Ryck. Aberat rò illi a Ms. Reg.

Q.—15 Sic Ed. pr. Séd malis suis ind. Ms. Ryck. Pal. 2. Flor. Malliab. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sah. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. malis ejus ind. Ms. Reg. Q.—16 Rege vero Ed. Lips. i.2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—17 Triumpharit Ed. Lips. 1. 2. 3.

1 Eriguum fuit Ms. Ryck. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—2 Sic Mss. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Vin. Grnt. Lugd. Sed peractum Ms. Pal. 1. Malliab. Berol. Duisb. Ed. pr. Beg. puto, e glóssemate, ut 1. 11. 15. etc. Paratum Ms. Pal.

2. protractum Ms. Flor. paractum Ms. Ryck. patum Ms. Fran.--8 Sic Mss. Pall. et Dnk. plerique, Ed. pr. Sed marimo Ms. Naz. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—4. Eo aberat a Ms. Naz. Pall. et Mss. Duk. omnibus, in his Berol. Abest etiam ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem.—5 At si quis Ms. Ryck. Pal. 1. Ed.

Ald.—6 Considerat Ed. Lips. 1. 2. 3.—7 pto Ed. Lips. 1.—8 Commissum est NOTAE

• Consule Metello] Is est Q. Cæci lius Metellus, quem tunc Prætorem potius quam Consulem fuisse credi derim. Nam quo tempore debellatus Andriscus, Roma Sp. Posthumium

Albinum et L. Calpnrnium Pisonem Consules habebat.

cap. 15. et 16.

Vide Notata ad

f Praetorem] Juventium. Eutrop. vero non Juventium, sed P. Panæti um prætorem nominat. CAp. 15. Bellum Punicum tertium] Anno Mundi 3801. ante Ch. Nat. 147. ab Ur. Cond. 604. Coss. L. Martio Censorino et M. Manilio.

• Primo commissum] Tamen victo

166

L. ANNAEI

FLORI

bellum, profligatum° secundo, tertio vero confectum est.* Sed hujus causa belli,* quod contra foederis legem [§. 3. adversus Numidas9 ° quidem semel parasset'° classem'* et exercitum, frequens autem Masinissæ*** fines territa

bat.** Sed huic' bonos socioque regi favebatur.'* [§. 4. Cum bellum': sederet,n6* de belli fine tractatum est. Cato inexpiabili* odio delendam esse Carthaginem,' et cum de alio consuleretur, pronuntiabat. Scipio Nasica'7 [§. 5. servandam, ne, metu ablato æmulæ urbis,'°J luxuriari* feli * Primo inceptum bellum, secundo qfflictum, tertio omnino debellatum. * Implacabili.

bellum Ms. Ryck. Malliab. Fran. Voss. 2. 3. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. comissü è bellum Ed. Lips. 1.—

9 Adrersus Numidas aberant a Ms. Ryck.—10 Se parasset Ms. Naz. An scrip tum fuit sel'? separasset Ms. Voss. 2.—11 Clacem Ed. Grypb.—12 Massinisae

Ed. Pont.—13 Territaret Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Beg.—14 Favebät Ed. Lips. i. 2. 3.—15 Bello Ms. Naz. Voss. 2. 3.— 16 Sedaret Ed. Par. 1.—17 Nassica Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—18 Æmulae, NOTAE

ria tunc reportata tanta fuit, ut de exscindendis hostium moenibus nom

quæreretur. Supervacuum visum est in arcem mnrosque sævire, cum jam in mari esset deleta Carthago. Vide Nostrum, cap. 2. hujus lib. ° Profligatum] Cum Annibale ma num conseruit Scipio ; cessit Anni bal, præmiumque victoriæ Africa fuit.

* Sed hujus causa belli] Tolle, Sed : huc translatum est ex membro se

quenti. * Numidas] Littorales Africæ po pulos a Tusca amne usque ad Amp

sagam fluvium pertinentes, qui No mades a Græcis appellati a permu tandis pabulis, Mapalia sua plaustris circumferentes, ut munc solent Bar bari.

e Masinissae] Numidarum regis. f Sed huic] Tò sed hic significat, au tem, et est transitio. - s Bono] Bonum vocat ob aetatem :

Masinissa enim tnnc temporis nona ginta fere annis natus erat. Sic Vir gil. Acestem * bonum” vocat alicubi. h Sederet] Eleganter pro placeret, decretum esset. Virgil. lib. v. * Id que pio sedet Æneæ, probat auctor Acestes.'

Et lib. vii.

* Ubi certa

sedet patribus sententia pugnae.' * Delendam esse Carthaginem] Hæc sunt ejus verba, * Censeo delendam Carthaginem:' quam sententiam sem per repetebat, etsi de alio omnino capite consuleretur, quod ad Cartha ginem minime pertineret. J Æmulae urbis] Nam sæpissime, si desint quibus æmulemur, virtns tor pet : sic Epaminondæ morte, * Athe niensium virtus intercidit, siquidem amisso, cui æmulari consueverant, in segnitiam torporemque resoluti.' Jus tin.

* Luxuriari] Eleganter pro, contra pudorem, et supra modum, sese dif fumdere.

EPITOM. LI B. 11. CAP. 15.

citas*9 inciperet.

167

Medium senatus elegit, ut urbs tantum

loco moveretur.' Nihil enim speciosius videbatur, [§. 6. quam esse Carthaginem, quae non timeretur. Igitur [§. 7. Manilio Censorinoque* Consulibus, populus Romanus ag gressus Carthaginem, spe pacis injecta,*° traditam a volen tibus° classem sub ipso ore urbis incendit. Tum evo- [§. 8. catis principibus, si salvi esse vellent,** ut migrarent° fini bus, imperatum. Quod pro rei* atrocitate adeo movit** iras, ut extrema mallent.*** Comploratum** ? igitur publice

statim, et pari voce clamatum est,° ad arma; sedit- [§. 9. que sententia,*** quoquo modo rebellandum :** non quia spes ulla jam*7 superesset, sed quia patriam suam mallent hostium, quam suis, manibus everti. Qui** rebel- [§. 10. lantium*9 fuerit furor, vel hinc intelligi potest, quod in usum

novæ classis3° tecta domusque resciderunt: in*' armorum officinis** aurum et argentum pro ære ferroque conflatum est:* in tormentorum* vincula matronæ crines suos contule * Quod secundum sævitiam rei sic excitavit iras, ut mallent pati ultima. -

luz. Ed. Beg.—19 Ita Ms. Ryck. Sed felicitas urbis incip. Mss. Duk. omnes,

etiam Edd., in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. (in quo tamen et hic et ubique est fælicitus) Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Vetat. Beg. Duk. 1. 2.—20 Ingesta Ms. Ryck. Ed. Beg.—21 Volent Ed. Lips. 1. 2. 3. —22 Monit Ed. Lips. 1.—23 Malent Ed. Par. ut §. 9.—24 Complorati, Ed. Lips. 1.—25 Sententiæ Ed. Ven.—26 mò rbellandü Ed. Lips. 1.—27 Jam spes wlla Ms. Toll. Duisb. Fram. Ed. pr. spes ulla, omisso r6 jam, Mss. Voss.— 28 Quis Ed. Lips. 2.—29 Rebellantùm Ed. Stad.—30 Naralem classis Ms. Voss. 2.—31 Et i armorum Ed. Lips. 1. Med. Par. et in armorum Ed. Lips. 3. Ven.

Grypb. Stad. Pont.—32 Officinas Ms. Ryck. Pall. Naz. Regg. Flor. Berol. NOTÆ

' Ut urbs tantum loco moveretur] Nam Carthaginensibus petebant Ro

• Ut migrarent] Vide notam supe riorem, ut urbs tantum loco move

mani, ut si salvi esse vellent, procul

retur.

a mari, Carthagine exusta, aliam ur

P Comploratum] Communi omnium lamentatione ploratnm est, ut in fu neribus, cum rogus arderet. q Pari voce clamatum est] Pari om

bem conderent.

* Manilio Censorinoque] Vide ad tit. cap.

* Traditam a volentibus] Carthagi nenses cum se Romanis tradere vel

lent, trecentos obsides et naves dede

re, obsides Romam missi, naves vero crematae.

ninm voce ad arma conclamatum.

* Seditque sententia] Vide notam ab hac undecimam.

• Conflatum est] Ad arma fabri canda.

168

L. ANNAEI

FLORI

runt. Mancino** deinde Consule,*** terra marique [§. 11. fervebat* obsidio. Operis" portus nudatus;** et primus, et sequens, jam et tertius36 murus;37 cum tamen** Byrsa,* quod nomen arci fuit, quasi altera civitas resistebat. Quamvis39 profligato urbis excidio,* tamen fatale* [§. 12. Africæ nomen*° Scipionum* videbatur. Igitur in alium Sci pionem conversa Respublica, finem belli reposcebat. Hunc Paulo Macedonico* procreatum Africani illius magni filius in decus gentis assumserat, hoc scilicet fato, ut, quam urbem concusserat avus,*'* nepos* ejus** everteret. * Quamris urbis erersio paenejam qfflicta esset. -

Duisb. Fran. Voss. Ed. pr.—33 Lucio Manlio Ed. pr. Manilio Ed. Beg.— 34 Legato Ed. Stad. marg.—35 Op. portus nudatur: et'primus Ed. Beg. portus nudatus, nudatus et primus Ms. Vo$s. 1.—36 Et tertius ábsunt ab Ed.TLips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. In Ven. est et tertius jam.—37 Marus

Ms. Voss. 1. maurus Ms. Voss. 2.—38 Tätü Ed. Lips. 1. s. i7i Ed. Lips. 2. tantum Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—39 Quanvis Ed. Lugd. ubi que.—40 aphrice nói Ed. Lips. 1. aphrice nomen Ed. Par. 2. Affrice nomen

Ed. Par. 1.—41 Aros Ed. Lips. 3.—42 Ejus abest ab Ed. Lips. i. 2. 3. Med. NOTAE

* Tormentorum] Id est, machina rum, quæ jaciendis quarumcumque

ædificata fuit, tauri tergo circumda tum, emere. Virgil. Æneid. lib. i. rerum molibus fabricabantur. * Mercatique solum, facti de nomine * Mancino deinde Consule] L. Hosti Byrsam, Taurino quantum possent linm Mancinum tunc temporis Con circumdare tergo.' sulem fuisse contra Annalium fidem * Tamen fatale] Quamvis, inquit, est, sed proximo anno post devictam pæne Carthago devicta esset, tamen Carthaginem. Legatus vero pro col ita fatis comparatum erat, ut omnino lega Sp. Posthumio Albino datus fuit debellari non posset, nisi ab uno ex Calpurnio Pisoni Cos. et classis præ Scipionibus, quorum nomen fatale

fectus fuit quousque enm Romam re misit. Hic igitur Florus per Consu

Africæ.

* Nomen Scipionum] Nam jam Sci

lem, legatum intelligit, qui erat loco pio, avus ejus de quo nunc sermo, Consulis: vel scribendum legato loco Africam devicerat, ideoque Africa “roû Consule.

nus vocitatus.

• Paulo Macedonico] Hic est L. * Fervebat] Sic Virgil. * Fervet Æmilius Paulus, qui Perseum Mace opus.' " Operis] Per operas, milites intel domiæ regem vicit, inde Macedonici nomen traxit. ligit, qui pro portu stabant. • Arus] Scipio Africanus. * Byrsa] Bópa a Graece corium sig • Nepos] Per adoptionem. nificat: arx autem Carthaginis sic vocata fuit, quod eum locum, ubi

EpitoM. LI B. II. CAP. 15.

169

Sed ut quam maxime** mortiferi esse morsus solent44 [§. 13. morientium bestiarum; sic plus negotii** fuit cum semi

ruta** Carthagine,*7 quam integra. Compulsis in [§. 14. unam arcem hostibus, portum quoque maris* Romanus ob sederat.49 Illi alterum ibi5°* portum ab alia urbis parte

foderunt: nec ut fugerent, sed quia nemo' illos hac** eva * dere posse credebat.

Inde quasi enata subito classis eru

pit: cum** interim jam diebus, jam noctibus, nova [§. 15. aliqua moles,* nova machina, nova perditorum hominum manus, quasi ex obruto incendio subita des3 cineribus flam

ma, prodibat.** Deploratis* novissime rebus, qua- [§. 16. draginta se millia35 virorum dediderunt, quod** minus cre

das, duce Asdrubale.57* Quanto fortius** foemina,59 [§. 17. et uxor ducis ?6° j quae, comprehensis duobus liberis, a cul mine se domus in medium misit incendium, imitata*' regi -

Par. Ven. Grypb. Stad. Pont. Nec dubitandum videtur quin vere.—43 Sic Ed. Freinshem. Duk. 1. 2. Sed sed quomodo maxime Ed. Beg. de sententia magni illius Lipsii. sed quia maxime Ms. Malliab. sed quam m. Mss. et Edd. omnes ante Freinshem. ut Lips. 1. (in quo scriptum est marie) 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Blanc.—44 Soleant Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—45 Negocii Ed. Lips. 1. Par.—46 Semirupta Ed. Lips. 1. 3. Par. 2. Sed in Par. 1. est semiruta.—47 Carthagine abest ab Ed. Lips. 1. 3.

Sed civitate Carthagine Ed. Lips. 2. Med. Par. Gryph. civitate Carthaginæ Ed. Ven.—48 Mars Ms. Naz. Pall. Voss. mari Ed. Beg.—49 Obsiderat Ms. Ryck. —50 Sibi Ed. Blanc. Beg.—51 Sic Ms. Malliab. Ed. Vin. Grut. Lugd. Fab. Vetst. Sed qua...nec er. Ms. Ryck. Naz. Voss. Ed. Stad. Pont. Amstel. quia ... nec ev. Mss. Duk. reliqui, in his Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Beg. Duk. 1. 2. quia...nemo

illos evad. Ms. Pal. 2. Flor. quia...hec er. MS. Fran.—52 Ita Ms. Malliab. Duisb. Fran. Voss. 2. Sed tum interim Ms. Ryck. Naz. Pall. et Duk. pleri que, Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—53 In Ms. Ryck.— 54 Prodibät Ed. Lips. 2.—55 XL. se milia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. —56 Quodque Ed. Beg.—57 Hasdrubale Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Vem. ubique. —58 Fortior Ms. Pal. 2. Berol. Duisb. Ed. pr.—59 Foemina Ed. Par. ubique. NOTAE

* Semiruta] Nescio quid sibi velint illi, queis de hac voce dnbitare visum. * Illi alterum ibi] Delendum ibi. Certum est.

* Nec ut fugerent, sed quia nemo] Cave quicquam mutes, ut vult Sal masius ; nam sententia plana est. s Nova aliqua moles] Navium sci licet.

* Deploratis] Deplorata dicuntur

ea, quorum omnem spem amisimns. 1 Duce Asdrubale] Annibal duos fra tres habebat, qui ambo Asdrubal vo cabantur. Horum alter in Hispania occisus a Livio Salinatore.

J Et uxor ducis] Hæc verba quibns dam irreptitia visa sunt; sed contra est: immo et facinoris dignitas eo major aliquanto, quod cum fuerit uxor ducis, ipsa eum imitari, dum se

170

L. ANNAEI

FLOR1

nam,* quæ Carthaginem condidit. Quanta urbs de- [§. 18. leta sit, ut de ceteris taceam, vel ignium mora probari po test:** quippe per continuos decem6s et septem** dies vix

potuit incendium extingui, quod domibus ac templis suis sponte hostes immiserant: ut, quatenus' urbs** eripi Ro manis non poterat, triumphus° arderet. CAP. XVI. BELLUM

ACHAICU M.

QUAsi saeculum illud eversionibus'* urbium* cur- [§. 1. reret, ita Carthaginis ruinam statim Corinthus* excepit,*

Achaiæ° caput, Græciæ decus, inter duo maria,* Ionium et Ægæum,* quasi spectaculo exposita. Hæc (facinus* in dignum!) ante oppressa est,° quam in numerum7 certorum hostium* referretur.

Critolaus* causa belli:* qui [§. 2.

• Corinthus sic secuta est excidium Carthaginis, veluti illud saeculum esset eversi onum urbium. -

—60 Uxor ducis absunt ab Ed. Blanc.—61 Limitata Ed. Ven.—62 Pót Ed.

Lips. 1.—63 X. Ms. Ryck.—64 XVII. Ms. Berol.—65 Urbis Ed. Lips. 2.— 66 Triumphis Ed. Ber. Ald. Gryph. Stad. Pont. 1 Ita Ms. Naz. Ryck. Malliab. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Sed eversionum Ms. Reg. Q. erersi onis Ed. pr. Stad. marg. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—2 Urbium abest ab Ed. Freinsh.—3 Corinthos Ms. Ryck. Reg. F, Flor. Berol. Dui»b. Ed. Gryph. Corynthos Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Corynthus Ed. Ven.—4 Ægeum Ed. Par. Gryph. Egeü Ed. Ven.—5 O facinus Ms. Ryck. et Duk. omnes, in his Berol., exceptis Naz. Voss. 1. 2. Ed. pr. Beg.—6 Pressa est Ed. Grut. a. 1597. nam in Hanou. a. 1611. est oppressa est, ut in nostris reliquis. oppressa, omisso verbo Substantivo, Ed. Zeu.—7 Numero Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph.—8 Critho NOTAE

dederet, recusarit, seque medios in ignes miserit. * Imitata reginam] Didonem, quæ se cremavit. Res notissima, vel ex ipso Virgilio. ' Quatenus] Quippe, quoniam, ut jam supra vidimns. CAp. xvi. Bellum Achaicum] Anno Mundi 3804. ante Ch. Nat. 144. ab Ur. Cond. 607. Coss. Cn. Cornelio Lentulo et L. Mummio Achaico.

• Erersionibus] Male in aliis legitur erersionis.

* Achaiæ] Hæc est Achaia propria dicta in Peloponneso. • Inter duo maria] Bimarem vocavit Horat. * Bimarisve Corinthi Moenia.”

4 Quam in numerum certorum hostium] Tamen post violatos legatos bellum contra eos decretum, et pro certis hostibus Romæ habebantur.

• Critolaus causa belli] Cicer. de

EpitoM. LI B. 1 1. cAP. 16.

171

libertate a Romanis data adversus ipsos usus est, Lega

tosque9 Romanos, dubium an et'° manu, certe oratione' violavit. Igitur Metellos ordinanti'* tum** maxime [§. 3. Macedoniam** mandata est ultio: et hinc** Achaicum bel

lum. Ac primam's Critolai manum* Metellus Consul' per patentes*6 Elidis*7 j campos toto cecidit Alpheo.**** Et uno praelio peractum erat bellum :*9 jam et urbem [§. 4.

ipsam*o terrebat obsidio: sed (fata*' rerum !) cum** Metel Ius dimicasset, ad victoriam Mummius*** venit.

Hic [§. 5.

alterius ducis Diaei" late** exercitum sub ipsis Isthmi* fau v Ac Metellus Consul sauciavit primum exercitum Critolai per apertos campos Elidis et totum Alpheum. -

laus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—9 Legatos Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—10 An manu Ms. Ryck. Ed. Blanc.—11 Ordinato Ms. Naz.— 12 Ita Ms. Pal. 2. et Mss. Duk. plerique. Sed cu maxime Ms. Naz. tnm Ms. Reg. Q. cum maxime Ms. Voss. 2. Ed. Blanc. Beg. cui tum maxime Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Lugd.—13 Ita Ms. Pal. 1. Toll. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Sed Macedoniæ Ms. Naz. Ed. Par. Ven. Gryph. macedonie Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Macedonio Ms. Voss. 3.— 14 Huic Ed. Med.—15 Ad primam Ed. Lips. 1. Par. Gryph. ac primum Ed. Beg.—16 Patentis Ed. Gryph.—17 Sic Ms. Naz. Flor. Voss. Sed Elide Ms. Pal. 1. Berol. Duisb. Ed. pr. Ber. Sab. Elidos Ms. Pal. 2. Regg. Malliab. Fran. Elideos Ms. Ryck. patentis melide Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Helis Ed. Lips. 2. Helidis Ed. Ven.—18 Alpeo Ed. Pont.—19 Bellum aberat a Ms. Reg. Q.—20 Ipse Ed. Ven.—21 Sic Ms. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sed facta Ms. Voss. 2. fato Ms. Voss. 3. Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. o fata Mss. Pall. Ryck. Regg. Toll. Fram. Duisb. Ed. pr. Junt. Ven. Beg. Duk. 1. 2.—22 Dum Ed. Lips. 1. 2. 3.—23 Mumius Ed. Lips. NOTAE Nat. Deor. lib. iii. * Critolaus evertit

Not. e, et cap. 15. Not. m. 1 Elidis] In Peloponneso ad littus hi duos illos oculos oræ maritimæ ef septemtrionale. fodernnt.' * Alpheo] Alpheus, Elidis in Pelo f Certe oratione] Immo et manu et ponneso fluvius. 1 Sed (fata rerum !)] Male in aliis oratione. Bis legati a Senatu ad Achæos missi sunt; priores ludibrio fato rerum. babiti, posteriores pulsati fuere. • Mummius] L. Mummius, qui et s Metello] Qui Macedoniam devicit, Achaicus dictus est. a Diaei] Post Critolaum, qui sibi ideoque Macedonicus appellatus. mortem consciverat, Achæi Diaeum Vide supra cap. 14. prætorem elegerant. * Manum] Exercitum. • Isthmi] Corinthiacum inter et Sa * Metellus Consul] Falsum: nam Consul non erat, sed prætor. Sed ronicum sinum. vid. quæ supra diximus in cap. 14. Corinthum, Carthaginem Asdrubal;

172

L.

ANNAEI

FLORI

cibus fudit, geminosque portus? sanguine infecit. Tandem** ab incolis deserta civitas, direpta primum, deinde, tuba

præcinente,“ deleta est. Quid signorum, quid ves- [§. 6. tium,' quidve* tabularum raptum, incensum, atque projec tum*7 est! Quantas opes et abstulerit, et cremaverit,* hinc

scias; quod, quicquid Corinthii** æris' toto orbe laudatur, incendio superfuisse comperimus." Nam et*9 æris [§. 7. notam pretiosiorem3° ipsa opulentissimæ urbis fecit inju

ria:" quia incendio permistis*' plurimis statuis atque simu lacris, æris, auri, argentique venae** in commune33 fluxere. CAP. XVII. R ES IN

H1SPANIA G EST Æ.

Ut Carthaginem Corinthus,' ita Corinthum* Nu- [§. 1. -

1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph.—24 Sic conj. Pighius ad A. U. C. dcvii. Nam dignitate Mss. et Edd. ante Freinshem. omnes, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—25 Sic Ms. Malliab. Sed tamen ÉÍ. Ber. tum Ms. Naz. Berol. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Med. Par. Junt. Ven. Beg. in Ed. Lips. 1. 3. ci. Ed. Lips. 2.—26 Quid tabularum Ms. Ryck.—27 Porrectum Ms. Pal. 1. Toll. Duisb. Ed. pr.—28 Co rinthi Ed. Med. Par. Corynthii Ed. Lips. 2. Ven. ubique.—29 Nam aeris Ed.

Stad. Pont.—30 Fciosiorem Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. 2. præciosiorem Ed. Par. 1.—31 Sic Mss. Duk. plerique. Sed permirtis Mss. Pall. R. gg. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Beg. perustis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—32 Venae abest ab Ed. Vin. Lugd. operarum haud dubie pec cato.—33 Coe Ed. Lips. 1. 1 Corinthos Ms. Ryck. Reg. Q, Toll. Duisb. Ed. Ber. Par. 1. Gryph. Co rinthios Ed. Par. 2. Corynthos Ed. Lips. 1. 3. Med. Corynthus Ed. Lips. 2. Ven.—2 Corynthü Ed. Lips. 1. 3. corynthum Ed. Par. 1. Corinthium Ed. NOTAE

p Geminosque portus] Utriusque si nus scilicet, et Corinthiaci et Saro

t Corinthii aeris] Toto orbe celeber rimi. Corinthia vasa laudant ubique

nici.

veteres.

a Tuba præcinente] Nota tubam ad urbium direptionem. * Vestium] Hic per vestes cave aliud intelligas quam quod nos vulgo dicimus, Des étofes. Ut et apud Virgil. Æn. lib. iii. * Fert picturatas auri

• Comperimus] Comperire, est ab alio discere : at comperiri, est per se aliquid invenire. * Injuria] ive sumitur, pro

subtemine vestes.'

• Abstulerit et cremarerit] Miles Ro manus, scilicet.

ruina, infelicitate, &c.

CAp. xvii. Res in Hispania gesta] Hoc caput vere Anocephaleosin vo ces: nam a tempore quo Scipiones in Hispaniam profecti sunt, hoc est a

EPiTOM. Li b. II. cAP. 17.

178

mantia,* secuta est. Nec deinde* toto orbe quicquam* in tactum armis* fuit.“ Post illa duo clarissima7° [§. 2. urbium incendia, late atque im, nec per vices, sed

simul pariter quasi unum undique bellum fuit; prorsus* ut illæ9 urbes,'° quasi agitantibus ventis, diffudisse quædam

belli incendia toto orbe** viderentur.**

Hispaniæ [§. 8.

nunquam animus fuit adversus nos universæ'* consurgere :

nunquam conferre vires suas libuit, neque aut imperium experiri,'** aut libertatem tueri suam publice. Alioquin" ita undique mari Pyrenæoque'* vallata est, ut ingenio situs

ne'° adiri quidem* potuerit. Sed ante'7 a Romanis [§. 4. obsessa est, quam se ipsa'* cognosceret: et sola'9 omnium provinciarum*°' vires suas, postquam victa est, intellexit. In hac** prope ducentos* per annos dimicatum est, a [§. 5. Par. 2.—-3 Denique Ms. Ryck. Ed. Blanc. Beg.—4 Quidquam Ed. Lips. 1. quicquid Ms. Ryck. In Ed. Beg. locus ita distinctus est : armis fuit post illu duo cl. u. incendia. Late.—5 Tantum in aris Ed. Lips. 1. 3. tantum in armis Ed. Med. Par. Ven. Gryph.—6 Fuit abest ab Ed. Beg.—7 Clarissimarum Ed. Beg.—8 Prorsus aberat a Ms. Voss. 2. 3.—9 Utile Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ut inde Ed. Gryph.—uo Urbes aberat a Mss. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—11 Late...toto orbe abe rant a Ms. Fran.—12 Videretur Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.— 13 Unirerse Ed. Par. Ven.—14 Imperare Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—15 pyreneoque Ed. Par. Ven. ubique.—16 Nec Ms. Ryck. Toll. l)uisb. Fran. Voss. Naz. Pall. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Lugd. Zeu. Fab. Beg.—i7 Antea a Ms. Ryck. Fran. Voss. Ed. pr.

Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Grypb.—18 SeipTn Ed. Lips. 1. 2. 3.—19 Sic Ms. Naz. Pall. Ryck. Flor. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed sola Ms. Bérol. Ed. pr. Ald. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. Beg.—20 Procintiarum Ed. Lips. 2. ubique.—21 In hac quoque prope NOT/E

primo anno secundi belli Punici; de quo supra cap. 6. usque ad secundum

libertatem suam aperte defendere voluit, sed media quadam via et sibi

annum belli,Numantini, de quo cap.

vivere, nec Romanis servire.

sequenti extenditur. * Numantia] Hispaniæ Tarraconen sis urbs, ad Durium flumen sita. ° Clarissima] Alii legi volunt claris simarum, male. Nam per clarissima incendia, ea Noster voluit intelligi, quorum fulgor ad extremos terrarum orbis sinus penetrarit. * Neque aut imperium erperiri] Nec se Romanorum imperio credere, nec

d Alioquin] Idem est, quod ceterum ; et est transitio, nec ad superiora ha bet anaphoram. e Ne [Nec] adiri quidem] Nedum expugnari. Et hoc petit rò quidem. f Sola omnium prorinciarum] Nam sola fuit quæ non collatis in unum viribus pugnaverit. s Ducentos] A tempore quo Cneius et Publius Scipiones in Hispaniam

174

L. ANNAEI

FLORI

primis Scipionibus* in Cæsarem** Augustum, non conti nue,** nec cohærenter,** sed prout causae** lierant:** nec cum Hispanis initio, sed cum Poenis' in Hispania:

inde contagio*7 et series causaeque** bellorum. Primaj [§. 6. per Pyrenæum jugum signa Romana Publius et Cnæus*? Scipiones intulerunt: præliisque ingentibus Annonem*° et Asdrubalem fratrem Annibalis ceciderunt: raptaque erat

impetu Hispania, nisi fortissimi viri in ipsa sua victoria

oppressi Punica fraude* cecidissent, terra marique victores. Igitur quasi novam integramque provinciam ultor [§. 7.

patris et patrui' Scipio ille, mox Africanus," invasit: isque, statim capta Carthagine, et aliis urbibus, non contentus Poenos expulisse, stipendiariam nobis provinciam** fecit:* -

-

Ed. Beg.—22 In primum Cæsarem Mss. Voss. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Med. Par. Ven. Gryph. inprimi, Caesare Ed. Lips. 1.—23 Continuo Ed. Zeu. male.— 24 Coherenter Ed. Par.—25 Causae abest ab Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. —26 Lirerant Ed. Lips. 2. Ven.—27 Contagia Ed. Lips. 1. 2. 3.—28 Sic Ms. Ryck. Ed. Amstel. Beg. Sed càque Ed. Lips. 1. 3. causaque Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinshem. Zen. Duk. 1. 2.—29 Cne. Ed. Lips. 1. Cn. Ed. Par.—30 Hänonem Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Gryph. Hanone Ed. Lips. 2. ubique: ut mox in Lips. 1. 3. Med. Par. Vem. Hasdru balem, Hannibalis. Ab Ed. Fab. absunt verba Annonem et.—31 Urbem fecit NOTAE

missi sunt, usque ad illud, quo Augus tus imperium snscepit, anni sunt cir citer centum septuaginta quatuor. * A primis Scipionibus] Cn. et Pub

fata decreverant.'

Hic adhuc de

priori bello, cum Pœnis in Hispania gesto, Florus loquitur. n Stipendiariam nobis provinciam fecit] limm Scipiones intelligit, de quibus Hic, ut et cap. 6. provinciæ nomine abusus Florns; nam si provincia erat supra cap. 6. ' Sed cum Poenis] Cum Annibale Hispania ante Scipionem, erat et stipendiaria; si vero eam stipendia scilicet, qui Saguntum obsederat. riam fecit ille, fecit et provinciam ; 1 Prima] Vid. cap. 6. * Oppressi Punica fraude] * Punicæ nam provinciam facere nil aliud est, insidiæ alterum ferro castrametan quam leges domesticas eripere, et tem, alterum, cum evasisset in tur prætorem dare, qui eam a datis legi rim, cinctnm facibus oppresserunt.' bus istret, et quæstorem insti Sup. cap. 6. tuere, qui curam gerat vectigalium. ' Ultor patris et patrui] * Igitur in Debebat igitur Florus hoc tantum ultionem patris et patrui missus cum dicere, prorinciam fecit. Sed hic ille exercitu Scipio.' Sup. cap. 6. provinciam alio sensu posuit: mempe * Mox Africanus] Sic sup. cap. 6. pro regione illa quæ debellanda Sci * cui tam grande de Africa nomen pioni mandata fuerat.

EpitoM. LI B. ii. cAp. 17.

175

omnem** citra ultraque Iberum** ° subjecit imperio: pri musque34 Romanorum ducum victoris ad Gades et Oceani ora36 P pervenit. * Plus est37 provinciam retinere,“ [§. 8. quam facere.' ** Itaque per partes' jam huc39 jam illuc missi duces, qui ferocissimas, et ad id*° temporis liberas** gentes, ideo** impatientes jugi, multo labore, nec incruentis certaminibus servire docuerunt. Cato ille Censorius*** [§. 9. Celtiberos,' id est,** robur Hispaniæ, aliquot præliis fregit. Gracchus,** ° pater ille Gracchorum, eosdem* centum et quinquaginta*7 urbium eversione mulctavit. Metel- [§. 10. lus" ille, cui** ex Macedonia cognomen, meruerat*9 et3° Cel Ms. Pal. 2. Berol. Duisb. Ed. pr.—32 Omnia Ms. Ryck. Ed. Amstel. Beg.

omn?, Ms. Fran.—33

Ultra citraque Hiberum Ed. Lips. 2. hiberum Ed. Lips. 1. s. Med. Par. Ven. Gryph.—34 Primus Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Par. Ven. Ald. Gryph. Amstel.—35 Victo Ed. Lips. 3.—36 Ita Mss. Vin. et Duk. omnes, in his Berol. etiam Ed. pr. Sed Oceani oram Ed. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Oceani orâ Ed. Lips. 1. s.—37 Plus etiam Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Plus est etiam Ed. Lips. 2.—38 Studuit add. Ed. Gryph.—39 Huic Ed. Ven.—40 Id abest ab Ed. Gryph.—41 Hiberas Ed. Gryph.—42 Ideoque Ms. Ryck. Aberat a Ms. Berol. Dnisb. Ed. pr. Beg. ió Ed. Lips. 1. adeo Ed. Gryph.—43 Censori mus Ed. Par. Gryph.—44 I. Ed. Lips. 1. 2. 3. Mox pro aliquot est aliquod in Ed. Lips. 1. 3.—45 Graccus Ms. Fran. Dnisb. Ed. pr. Sab. Sic in iisdem li bris est Graccorum. Ed. Lips. 1. Grachus.—46 Eosdem aberat a Ms. Ryck.— 47 C et L Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Vem.—48 T Ed. Lips. 1. qui Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—49 Meruerit Ms. Berol. Voss.— 50 Nec Mss. Voss.

Abest ab Ed. Stad. Pont.—51 Sic Ms. Fran.

Sed Celti

NOTAE

• Iberum] Hispaniæ fluvium, qni nunc Ebro dicitnr.

P Ad Gades et Oceani ora] Totam a Pyrenæis montibus in Herculis colum nas et Oceanum recuperavit. Sup. cap. 6.

a Plus est provinciam retinere] Faci lius est quaedam vincere quam tueri. Curt. lib. ii. et Ovid. de Arte lib. ii.

“Non minor est virtus, quam quærere, parta tueri: Casus inest illis; hic erit artis opus.' * Per partes] Hoc est quod ipse sub jungit, 'jam huc,' * jam illuc,' nunc ad Carthaginem, nunc ad Celtiberos, &c.

• Cato ille Censorius] Is est M. Por cius Cato, qui Hispaniam petiit deci mo tertio anno post oppressos ibi Cn. et Pub. Scipiones. Vide cap. 6. * Celtiberos] Hispaniæ Tarraco nensis populos. w Gracchus] Tib. Sempronius Grac chus anno decimo sexto, quam Cato in Hispaniam missus fuerat: sed nee toto illo spatio intercurrente Roma nus a bello cum Hispania cessavit; nam et interea, et per L. Æmilium Paulum et per Fulvium Flaccum cum ea manuum conseruit.

* Metellus] Quintus Metellus, qui Macedoniam subegit, et inde Mace

176

L. ANNAEI

FLORI

tiberius*' fieri,** cum Contrebiam** " memorabili cepisset** exemplo,* et Nertobriges,35 * majoris° gloria pepercit.*7* Lucullus5** Turdulos* atque Vaccæos:59 * de quibus Sci

pio* ille posterior, singulari certamine, cum°° rex°'* fuisset -

berinus Ms. Malliab. Celtibericus Mss. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Duk. 1. 2.—52 Filius Ms. Berol. Dnisb. Ed. pr.— 53 Sic Ms. Flor. Berol.

Sed cum et Trebeam Ms. Reg. Q.

cum et Trebiä Ed.

Lips. 2. Stad. marg. cum et Contrebiam Ms. Voss. 1. Malliab. Ed. Blanc. cum et Contrebia Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. cum Trebiam Ms. Voss. 2. (in marg. Celtiberiam.) Ed. Ven. cum Cetrebiam Ms. Duisb. Ed. pr.—54 Cæpisset Ed. Par.—55 Sic Ms. Malliab. Sed Nerosorigis Ms. Naz. Versobrigis Ed. Lips. 2. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Vertobrigis Mss. Regg. Ed. Stad. Pont. Nersobrigis Ms. Flor. Voss. 3. nersobrigis Ed. Lips. 1. 3. Nersobriges Ms. Berol. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. Nesobrigis Ms. Voss. 2. Nertobrigis Ed. Stad. marg. Vertobrigem Ed. Zeu. Nersolrigis, Versobriges, Vertobrigis Mss. Vin.—56 Majore Ms. Ryck. Pall. Toll. Voss. Fran. iis majori Ed. Blanc.— 57 Met. ille qui er Macedonia nomen meruerat, et Celtibericus fieri, cum et Tre biam mem. c. e. et Nersobriis Ms. Pal. 1. M. i. qui eae Maced. cogn. mer. et Cel tiberius filius: cum et Contreb. mem. cep. er. et Hersobrigis Ms. Pal. 2. Met. i. eo

qui eae Mac. cogn. mer. et Celtibericus fieri, cum Trebiam cepisset, € Versobrigis Ms. Ryck. Met. i. qui eae M. cogn. meruit, quum et Trebiam Ms. Burdigal. Ed. Grut. Freinsh. Zen. Fab. Vetst.

Met. i. cui eae Maced. cognomen, meruit et

Celtibericus fieri, quum et C. m. c. e. et Segobrigae majori gloria pepercisset Ed. Beg. e conjectura Ruperti. Met. ille, qui eae Mac. cogn. meruerat, quum et Con trebiam Ed. Lugd.—58 Luculus Ed. Lips. 3.—59 turdullos atque ruceos Ed. Med. Par. Vaceos etiam Lips. 2. Ven. Gryph.—60 Cum aberat a Ms. Reg. Q.—61 Sic Mss. Pall. Ryck. Naz. et Duk. plerique, Ed. pr. Sed a rege fu NOTAE

donicus appellatus. Hispaniam petit sexto anuo post inceptum tertium • Contrebiam] Celtiberorum urbem in Hispania, aliis Centobrica dicitur. * Memorabili exemplo} Nam ejus

gloria victis urbibus pepercisse, et sic Celtiberii abstinuisse cognomine. Alii aliter legunt, sed sic etiam sen tentia plana est. • Lucullus] Is est L. Licinins Lucnl lns, qui Consul fuit anno Mundi 3799.

milites im

mortem se

ante Ch. Nat. 149. ab Ur. Cond. 602.

mitti putantes, testamenta obsigna verant ; sed ea virtute pugnavere, ut dum se morituros putabant, hostes

Gesta in Hispania describit Livius, Epitom. xi.viii. b Turdulos] Turdnli Lusitaniae po puli in Hispania supra Bætim fluvi

bellum Punicum.

certissimam

vincerent.

* Nertobriges] Nertobriga, urbs Cel tiberorum in Hispania. * Majori gloria pepercit] Hoc ana phoram habet cum superioribus, * qui ex Macedonia cognomen meruit.' Sen sus est : Metellus, qui ex victa Mace donia Macedonici nomen meruit, ex devictis etiam Celtiberis Celtiberii

nomen meruerat: sed major aliquanto

um.

e Vaccæos] Vaccei, vel Baccei, His paniæ popnli. d Scipio] P. Cornelius Scipio Æmi lianus.

Hoc accidit biennio ante ini

tum tertium bellum Punicum.

• Rer] Quis fuerit iste Rex, non patet, nam de illo nil alii. Sed licet suspicari Florum suo more

EpitoM. Lib. ii. cAP. 17.

177

provocatus, opima**' retulerat. Decimus** Brutus* [§. 12. aliquanto64 latius Celticos** • Lusitanosque,*' et°7 omnis** Gallæciæ°9 j populos, formidatumque militibus flumen Oblivionis:* peragratoque victor7° Oceani7* littore, non prius signa convertit, quam cadentem in maria solem,' obrutumque aquis ignem,° non sine quodam sacrilegii° me

tu et horrore° deprehendit. Sed tota certaminum [§. 13. moles cum Lusitanis fuit, et Numantinis:*7* ? nec imme • Sed tota vis præliorum fuit cum Lusitanis et Numantinis. -

isset provocatus Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. R. exercitus f. pr. Ed. Beg. e conjectu ra Freinsh.—62 Opima spolia Ed. Lips. 1. 2. 3. e glossemate.—63 Decius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—64 AliT. Ed. Lips. 1. aliquando Ed. Lips. 3. Gryph.—65 Celtiberos Ms. Pal. 1. Gallecos Ed. Gryph. Gallæcos Ed. Stad. Pont.—66 Lusitanosque abest ab Ed. Stad. Pont.—67 Et abest ab Fd. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Sed atque Ed. Stad.—68 Sic etiam Ms. Malliab. Sed omnes Mss. Regg. Flor. Berol. Duisb. Ed. pr. Stad. Lugd. Pont. Duk. 1. 2. omneis Ed. Grut. Fab. Vetst. Amstel. Beg.—69 Galliciae Ms. Pal. 1. Dnisb. Ed. pr. Gallatiæ Ms. Pal. 2. Ryck. gallatie Ed. Lips. 1. 2. 3. ga latiae Ed. Med. Par. Gryph. galetiae Ed. Ven. Gallaciae Ms. Fran. Galaciae Ms. Voss. 1. 3. Callaicae Ms. Voss. 2. Callaeciae Ed. Lugd.—70 Victor abe rata Ms. Fram.—7 1 Occeani Ed. Med.—72 numantinis Ed. Ven.—73 i merito

NOTAE

Regulum quendam, vel ducem ali quot militum, regem appellasse. * Opima] Spolia, scilicet. s Decimus Brutus] Dec. Junius Bru

si onitus fuerit, amet ignem, pro sole ? quis aquis post maria ? Hæc satis, iis dico qui sapient; aliis, non

tus, anno Mundi 3814. ante Ch. Nat. 134. ab Ur. Cond. 617.

n Sacrilegii] Sacrilegus dicitur is, qui res Deo sacras legit; hoc est capit, sibi sumit, ut etiam qui ea videt, quae solos Deos videre fas est. Et hoc sensu sacrilegium dicitNoster, permagnum iìlud et fabulosum mys terium coram deprehendisse; scilicet solem cadentem in maria, et obrutum ætheris ignem. • Horrore] Horror proprie est re ligiosus quidam metus; quomodo apud Suet. sumitnr in Aug. * Con cepta opinione veteri, quasi temere adenntibus horror quidam et metus objiciatur.' P Numantinis] De quibus cap. seq.

* Celticos] In Hispania Citeriori.

* Lusitanosque] Lusitani Hispaniæ populi supra Tagum fluvium. 3 Gallæciæ] Gallæcia Hispaniæ re gio, quæ hodie Gallicia dicitnr. * Flumen Oblivionis] In Lusitania : Limia vocatur Melæ, A#0n Straboni. ' Cadentem in maria solem] Hoc ideo dicit Florus, quia credebant veteres Hispaniam ultimam esse metam soli, et ibi illum in maria cadere.

* Obrutumque aquis ignem] Nemo non videt esse isthæc plane poëtica; sed nemo vidit pro aquis ignem legen

item. Pater.

dum esse aetheris ignem. Quis autem, Delph. et Var. Clas.

Flor.

M.

178

. L. ANNAEI FLORI

rito;7* quippe solis gentium Hispaniæ74 duces' contige runt.73

Fuisset et cum omnibus76 Celtiberis,' nisi dux illius

motus initio belli oppressus esset, summus77 vir astu et au dacia,7* si res cessisset,79 Salondicus,*°* qui hastam [§. 14. argenteam quatiens,** velut coelo missam,' vaticinanti simi lis," omnium in se mentes converterat. Sed cum pari te meritate' sub nocte castra Consulis" adiisset,** juxta tento

rium** ipsum pilo vigilis exceptus est.

Ceterum [§. 15.

Lusitanos Viriathus°4 erexit, vir calliditatis*5 acerrimæ:*6

qui ex venatore latro,* ex latrone*7 subito dux atque impe rator, et, si fortuna cessisset,** Hispaniæ Romulus,' non

contentus libertatem suorum defendere, per quatuordecim**

Ed. Lips. 1.—74 Hispaniae abest ab Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Stad. Gryph. Pont.—75 Contigeret Ed. Lips. 3.—76 Ominibus Ed. Med.—77 Sed summus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—78 Astutus et audatie Ed. Lips. 1. 3. astutus et audaciae Ed. Med. Par.

astutia et audacia Ed. Stad. Pont.

summae vir astutiae

et audaciæ Ed. Gryph.—79 Sic Ms. Reg. Q, Ed. Ald. Sed recessisset Ms. Reg. F, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Junt. Gryph. Stad. l. si re censisset Ms. Voss. 2. nisi decessisset Ms. Voss. 3. re cessisset Ed. Grut. Lugd. Vetst. successisset Ed. Stad. 2. Pont.—80 Solondicus Mss. Vin. Naz. Berol.

Fran. Duisb. Ed. pr. Stad. Solundicus Ms. Voss. 2. Ed. Pont. Zeu.—81 Qua tiiees Ed. Lips. 1.—82 Adisset Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Pont.—83 Territorium Ed. Med. Par.—84 Sic et Ed. Stad.

Sed Viriatus

Edd. vett. omnes ubique.—85 Caliditatis Ed. Lips. 1. 8. Ven.—86 Accerrimae Ed. Med. Ven.—87 É. Ed. Lips. 1.—88 Cepisset Ms. Ryck. gessisset

Ms. Fran. Reg. Q. cecidisset Ed. Beg.—89 XIIII. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. NOTAE

• Hispaniae duces] Lusitanis Viria thus, Numantinis Megara dux contigit. * Celtiberis] Vide supra. * Salondicus] In tabulis invenio il lum oppressum fuisse anno Mundi

quasi numinum imperio concitavit.* v Sed cum pari teneritate] Supra dixit summus vir * astu et audacia :'

ad rò astu pertinent, * velut coelo mis sam, et vaticinanti similis :' nunc autem * pari temeritate ' τά summus

3780. ante Ch. Nat. 168. ab Ur. Comd. 583.

audacia respondet.

* Velut caelo missam] Militibus suis persuasum esse volebat hastam illam

puto.

sibi e coelo decidisse.

• Vaticinanti similis] Ut hac super stitione imperitae plebis animum te neret. Sic lib. iii. 19. * Syrus qui dam, nomine Eunus, fanatico furore

simulato, dum Syriæ Deæ comas jactat, ad libertatem et arma servos

* Consulis] A. Hostilii Mancini, ut * Latro] Milites antiqui Latrones dicebant.

* Hispaniæ Romulus] Hoc est, funda tor et conditor Hi»pani imperii, ut Romani Romulus, qui etiam ex vena tore latro, ex latrone imperator eva serat.

EPiToM. LIB. II. CAP. 17.

179

annos omnia citra ultraque Iberum* et Tagum9°* igni ferro que populatus; castra etiam Prætorum" et Præsi- [§. 16. dum9* aggressus, Claudium Unimanum9** paene9* ad inter necionem94 exercitus cecidit,* 95 et insignia9° trabeis et fas

cibus nostris, quæ ceperat,97 in montibus suis tropæa* fixit:99 tandem etiam* Fabius* Maximus Consul [§. 17. oppresserat: sed a successore Pompilio** violata* victoria * Fregit Claudium Unimanum wsque ad ultimam cædem exercitus. •^•^•^•^•^

IPar. Ven.—90 Ultraque Iberum amnem igni Ms. Flor. ultraque Iberum et Ta grum Ms. Naz. w. Ib. et agrum Mss. Regg. Voss. 1. 2. Ed. pr. m. Ib. et Agr hum Ms. Duisb. u. Ib. et agrium Ms. Fran. In Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. est hyberum. Gryph. Hiberum.—91 Praetorum præsidium Ms. Pal. 1. pratoriorum præsidium Ms. Pal. 2. Naz. Ryck. Dnisb. Fran. Ed. pr. prætorio rum et præsidium Ms. Flor. Ed. Ber. Med. Par. Junt. Ven. praetorum et prae sidium Ms. Berol. Malliab. Ed. Lips. 1. (in quo tamen scriptum est psidium) 8. Ald. Stad. Marg. Zeu. prætoriorum præsidum Ms. Voss. 1. 3. praetoriarum præsidum Ms. Voss. 2. praetorum ac praesidum Ed. Gryph.—92 Ummanum Ed. Lips. 2.—93 Paene Ed. Par. ubique.—94 Internicionem Mss. Vin. Pal. 2. Ryck. Regg. Toll. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Ald. Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. internitionem Ed. Lips. l. 2. 3. Med. Par. Ven. interemptionem Ms. Pal. 1. hic et cap. 18. 6.—95 Sic Mss. Regg.—96 Insignia Mss. Regg. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. et insignita Ms. Pal. Berol. Duisb. Ed. pr. et insigna Ms. Ryck.—97 Cæperat Ed. Par. Ven. ceperat Ed. Lips. 3.—98 Trophea Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. ubique. Trophæa Ed. Med. Par. Gryph. Grnt. Lugd. Freinshem. Zen. Blanc. Vetst.—99 Ceci disset...firisset Ms. Ryck. et Duk. plerique Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Veu. Grypb. Stad. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. Cladis eae fascibus nostris et trabeis Ms. Reg. Q. trabeas, fasces, ceteraque insignia Romana in montibus suis trophæa

pra;fixit Frecnlph. 1. §. 8.— 1 Eum Mss. Vin. quidam, £d. Lips. 1. (in quo scriptum est eù) 2. 3. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Bcg.— 2 Ita Mss. Vin. quinque, Malliab. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. (in qno est Pópilio) Grut. Zen. Fab. Vetst. Sed Popilio Ms. Naz. Pal. 1. Flor. Berol. Duisb. Voss. Ed. pr. Dnk. 1. 2. populo Ms. Ryck. Servilio Mss. Regg. Ed. Stad. Pont. Cæpione Ms. Pal. 2. Serrilio Ed. Ald.

Gryph. Lugd. Capione Servilio Ed. Beg.—3 Violata aberat a Mss. Regg.— NOTAE

* Iberum] Supra dictnm est. • Tagum] Fluvinm Lusitaniae, qui in mare prorumpit. * Praetorum] Quornm nomina mul libi apud veteres leguntur. * Claudium Unimanum] M. Vetilinm alii nominant.

* Fabius] Q. Fabius Maximus, qui Consul fuit anno Mundi 3808. ante Ch. Nat. 140. ab Ur. Comd. 611.

* Pompilio] Quis sit iste Pompilius, nescio, et quod illi tribuitur a Q. Ser vilio Cæpione gestum constat. Forsan pro Pompilio scribendum Serrilio. Sed omnino legendum Poptlio: is est M. Popilius Lænas, qni anno post Viria tum interfectum Consul fuit ; nam et

alibi ei Consuli rem refert Florus, qui tamen post rem confectam Consul fuit, et unius amni lapsus facilis.

180

L. ANNAEI

FLORI

est: quippe* qui conficiendæ rei cupidus, fractum ducem, et extrema deditionis' agitantem, per fraudem, et insidias, et domesticos percussores* aggressus, hanc hosti gloriam dedit, ut videretur aliter vinci non potuisse. CAP. XVIII. BELLUM NUM ANTINUM.'

NUMANtiA,* quantum Carthaginis, Capuæ, Corin- [§. 1. thi opibus inferior, ita* virtutis nomine et honore* ° par om nibus, summumque, si viros* æstimes,* Hispaniæ decus:

quippe quæ sine muro, sine turribus, modice edito in [§. 2. tumulo apud flumen Durium° sita,7 quatuor millibus* Cel tiberorum quadraginta millium9 exercitum'° per annos qua tuordecim* sola sustinuit:'' nec sustinuit modo, sed sævius -

4 Sic Mss. Duk. pleriqne, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu. Sed est, qui Ms. Flor. Ed. Freinsh. est, quippe Ms. Fran. Voss. 1. 3.

1 Numantium Ed. Par. 1.—2 Tantum Ms. Malliab.—3 Honori Ed. Lips. 2. —4 Vires Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—5 Ertimes Ed. Lips. 1. 2. 3.—6 Durium aberat a Mss. Vin. Ryck. et Duk. omnibus, excepto Reg. F, etiam ab Ed. Beg. In Ed. Lips. 1. 3. Med. I^ar. Ven. est apud situata: omissis verbis fiw men Durium. At Lips. 2. habet Duriü, omisso ró flumem.—7 Sic Ms. Ryck. Reg. Q, et quidam Vin. Sed silata Ms. Naz. Vin. nonnulli, Reg. F, Malliab. Voss. 1. 3. Sylata Ms. Pal. 2. Siladam Ms. Voss. 2. situata Ms. Pal. 1. Flor. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Vem. Gryph. sublata Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Beg. siluta, rel sita Ms. Fran. et Vin. alii.—8 Milibus Ed. Lips. l. *r,

3. ubique. militibus Ed. Ven.—9 XL Ms. Ryck. Aberat rò millium a Mss. Pall. Duisb. Fran. Ed. pr. Sab. Sic in Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. est XXXX: in Par. XL, omisso τφ millium. Ed. Ven. X. milium.—10 Exercituum Mss.

Regg. Pal. 2. Ed. Med. Par.—11 XIV sola vires sustinuit Ms. Reg. Q. XIIII. NOTAE

' Extrema deditionis] Quicquid ex

Cæpione et Q. Pompeio Rufo. • Numantia] Alibi dictum. * Honore] Honor hic pro fama. Sic honoratus, dicitur famosus, nobilis, inclytus. e Per annos quatuordecim] Tamen occisus fuit Viriathus. per annos actos tantum ibi Pompeio, CAP. xviii. Bellum Numantinum] Mancino, et Scipione bellum gestuua Anno Mundi 3809. ante Ch. Nat. 139. comperio.

tremum esse poterat in deditione. Gall. Songeoit à se rendre, quelques rudes que fussent les conditions qu'on lui proposeroit. s Domesticos percussores] Nam a suis

ab Ur. Comd. 612. Coss. Cn. Servilio

epitoM. Lib. 11. cAP. 18.

181

aliquanto perculit,'* pudendisque'* foederibus'** affecit. Novissime cum invictam'* esse constaret,* opus quoque eo

fuit, qui Carthaginem* everterat. Non temere, si [§. 8. fateri licet,' ullius'6 causa belli injustior. Segidenses,'7 • socios et consanguineos, Romanorum manibus elapsos'* exceperant. Habita pro eis deprecatio” nihil valuit: [§. 4. cum se ab omni bellorum contagione removerent, in legiti

mi'° foederis pretium jussi * arma deponere.' Hoc sic a barbaris acceptum, quasi manus abscinderentur.*° Itaque statim, Megara viro*' fortissimo duce, ad** arma conversi,

Pompeium' prælio aggressi. Foedus tamen maluerunt, cum debellare potuissent. Hostilium deinde** Mancinum:** hunc quoque assiduis cædibus ita subegerunt, ut ne [§. 5. oculos quidem aut vocem* Numantini viri quisquam susti * Postremo cum certum esset eam esse inrincibilem.

sola s. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. In Med. est substinuit, bis.—12 Per tulit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.— 13 Pudendis Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Gryph.—14 Sic Mss. l)uk. omnes, Ed. pr. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Sed rulneribus Ms. Ryck. Ed. Blanc. Beg. de sententia Grævii. Ed. Ven. funeribus.—15 i rictam Ed. Lips. 1.—16 Nullius Ed. Lips. 1. 2. 3.—17 Sic Mss. Regg. Voss. Toll. Fran. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3.

Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed Segedenses Ed. Ald. Sedigentes Ms. Ryck. Segulenses Mss. Pall. Ed. Freinsh. Sedigenses Mss. Vin. quidam, Ed. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—18 Clausos Ed. Par. 1. nam in Par. 2. est elapsos. -19 Legittimi Ed. Lips. 3.—20 Absciderentur Ms. Naz. Fram. Toll. Diiisb. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3.—21 Ita Ms. Flor. Sed Megara ricto Ms.

Ryck. et Duk. reliqui in his Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Junt. Ald. Beg. Megari victo Mss. PalI.—22 Duce, arma Ed. Lips. 1.

3.—23 Dein Ed. Lips. 1. 3.—24 Aggressi sunt add. Ed. Stad. Pont.—25 tii NOTÆ

s Segidenses] Excusi omnes habent Segulenses, qui mihi quidem ignoti

dicum auctoritate, Segidenses ; et vi dentur esse incolæ nrbis Segidae, prope Celtiberos, ad dextram Iberi. b Habita pro eis deprecatio] * Pro eis,' pro Segidensibus. i Pompeium] Is est Q. Pompcius Rnfus : vid. supra. 1 Ne oculos quidem aut vocem] Nec audire, nec contra tueri Numanti

sunt, neque eorum in tabulis ulla facta

mum Romani poterant præ metu:

est mentio : reposui igitur ex docto rum emendatione, et scriptorum Co

male qui aliter intelligunt.

• Pudendis faederibus] Pompeii et Mancini foedera intelligit, de quibus vid. infra.

* Qui Carthaginem] Scipione scili cet.

' Si fateri licet] Si Romano vera de Romanis fateri licet. Sic lib. iii. 7.

182

meret.

L. ANNAEI

FLORI

Tamen** cum hoc quoque foedus maluere, [§. 6.

contenti armorum manubiis, cum ad internecionem** sæ vire*7 potuissent. Sed non minus Numantini, quam [§. 7.

Caudini* illius foederis flagrans ignominia ac pudore** po pulus Romanus, dedecus quidem praesentis*9 flagitii dedi tione Mancini' expiavit:* ceterum duce Scipione, [§. 8. Carthaginis incendiis ad excidia urbium imbuto, tandem

etiam in ultionem excanduit.*

Sed tunc acrius in [§. 9.

castris, quam in campo, nostro cum milite,*° quam cum

Numantino præliandum fuit. Quippe assiduis et [§. 10. injustis" et servilibus maxime operibus attriti, ferre plenius vallum," qui arma nescirent; luto inquinari,° qui sanguine mollent,*' jubebantur.* Ad hoc** scorta, calones,** P sarci

næ* nisi ad usum necessariæ, amputantur.* * Tanti [§. 11. * Sed pop. Rom. non minori suffusus ignominia et pudore ob Numantinum faedus, quam Caudinum illud, purgacit quidem faeditatem praesentis dedecoris per deditio nem Mancini.

* Ceterum tandem etiam erarsit in rindictam, duce Scipione, instructo ad erersio nem urbium per incendia Carthaginis.

* Nam afflicti continuis operibus et iniquis et marine servilibus, imperabantur ferre rallum, cum nescirent gestare arma ; et faedari luto, cum nollent sanguine. I * Insuper meretrices, serri, et sarcinæ, nisi quæ erunt necessariae usui, rescin dumlur. -

Ed. Lips. 1. Par.—26 Internicionem Ms. Ryck. Toll. Duisb. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Ald. Lugd. Freinsh. internitionem Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. interemptionem Ms. Pal. 1.—27 Sic quoque Ms. Berol. Sed delere Ms. Ryck. delere vel saerire Ed. Ven. Quæ quidem iectio duplicem loci olim scripturam in libris fuisse arguit.—28 Ignominia flagrans populus Romanus Ms. Reg. Q.—

29 priiis Ed. Lips. 2. præsentes Ed. Gryph.—30 Quam campo in nostro Ed. Med. Par. Ab Ed. Vetst. absunt verba quam in c. n. c. milite.—31 Nolent Ed. Par.—32 Ad hæc Ms. Ryck. Flor. Berol. Duisb. Fran. Voss. 3. Ed. Beg.—

83 Et calones Ed. Lips. I. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—-34 Sarcinaeque Ed. NOTAE

* Quam Caudini] Foedns a Veturio Posthumioque Coss. cum Samnitibus post acceptam cladem apud Candinas

furculas factum intelligit.

Vid. 1. 1.

16. in fin.

' Deditione Mancini] Vide Notata, lib. 1. 16. * Voluntaria deditione.'

m Injustis] Scie qui legi velint, in suetis: cave mutes; imitatio poëtica est, * Injusto sub fasce.'

-

• Ferre plenius vallum] Ad septenos vallos eos quotidie ferre cogebat Scipio. • Luto inquinari] Dnm vallum mu mirent.

p Calones] Calones dicebantur servi militares, qui militibus ministrabant, a lignis ferendis sic dicti, quæ Græci ráxa vocant. Calones Tribuni, Cen

turiones, et digniores militum habe

EpitoM. Lib. 11. CAP. 18.

188

esse exercitum," quanti imperatorem,' vere proditum est. Sic redacto in disciplinam milite, commissa acies: quod

que nemo visurum se unquam speraverat, factum est, ut fugientes Numantinos quisquam*** videret. Dedere [§. 12. etiam sese volebant, si toleranda3° viris imperarentur. Sed cum Scipio veram vellet et sine exceptione victoriam, eo

necessitatum37 compulsi/ primum,** ut destinata9 morte* in prælium ruerent, cum sese prius epulis, quasi inferiis,' implevissent, carnis semicrudæ,*° et celiæ :*' " (sic vocant

Intellectum [§ 13.

indigenam** ex frumento potionem.)"

ab Imperatore consilium: itaque mon est permissa pugna

morituris.* Cum fossa atque lorica,* quatuorque castris circumdatos** fames** premeret;** ab duce orantes præ / Redacti ad eam necessitatem. -

Ven. rotundins certe et, mearum quidem aurium judicio, numerosius.-

Ë'

1. 2. 3.—37 Necì 35 Quisque Ed. Stad. Pont. Zeu.—36 Tolleranda Ed. tatum Ed. Lips. 1.—38 Primum abest ab Ed. Beg.—39 Destinâ Ed. Lips. 1. —40 Semicrude Ed. Par.—4l Carliae Ms. Naz. Ed. Med. Par. 1. Gryph.

Stad. Pont. ceciliæ Ed. Par. 2. In Mss. Vin. scriptum erat Celiæ, Cæliæ, Cæliæ.—42 Sic Mss. Pall. Vin. qnidam, Fran. Malliab. Berol. Duisb. Voss.

4: Ed. pr. Lips. 2. Stad. marg. 'Sed indigena Mss. Vin. alii. indegenam Ms. Naz. indigeiie Ed. Lips. 1. 3. indigenæ Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Bég.—43 Circundatos Ed. Par. 1. Gryph. I.ugd. Circùdatos Ed. Par. 2.—44 Fame Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Vem. Stad. Pont. famae Ed. Par. 1.—45 Praemeret Éd. Ven.—46 Ita Ms. Flor. NOTAE

bant, gregarii non item ; quibus am putatis, adjumenta inertiæ rescinde

" Ex frumento potionem] Ex fru mento, id est,cum frumento: sic apud

bantur.

Terent.

« Tamti esse erercitum] 8ic Livius alicubi dixit, * Mnltitudinem semper ferme regenti esse similem.' * Quisquam] Id est, quivis. * Destinata morte] Sic Horat. de Cleopatra, * destinata morte ferocior.' * Quasi inferiis] Inferiæ dicuntur

* Quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent.' Ubi * panem ex jure,' nil aliud est quam panem cum jure: sic apud Varr. * panis ex aceto ;'

in

Eunuch. act. v. sc. 4.

item * brassicam ex aceto.'

frumento, in quandam similitudinem

" Non est permissa pugna morituris] Cum desperatis pugnare periculosis simum, illis enim quandoque ipsa desperatio lux et salus. Notissimum illud Virgil. * Una salus victis nullam sperare salutem.' * Lorica] Hic pro vallo aut terreo muro sumitnr, ut sæpe apud veteres.

vini corruptus,' `

Vegetius etiam scribit legitimum ip

sacrificia mortuis fieri solita. Et dicit

propter rò destinata morte supra. . • Celiae] Cerevisiæ, ut fere vocatur, genus. Hæc est forsan cujus meminit Tacit.: * Potui humor ex hordeo et

184

L. ANNAEI

FLORI

lium, ut tanquam viros occideret, ubi* non impetrabant, placuit eruptio. Sic conserta manu plurimi occisi: [§. 14. et cum urgeret*7 fames, aliquantisper inde vixere.* Novis sime consilium fugæ sedit:*** sed hoc quoque, ruptis** equorum cingulis, uxores ademere, summo scelere,* per amorem. Itaque deplorato exitu,*° * in ultimam [§. 15. rabiem furoremque conversi, postremo mori hoc genere destinarunt. Duces suos, seque, patriamque, ferro et ve neno, subjectoque undique igne peremerunt. Mactes' [§. 16. fortissimam,° et, meo judicio,** beatissimam in ipsis33 malis civitatem! asseruit cum fide socios,** populum orbis terra rum viribus fultum sua manu, ætate tam longa* sustinuit.

Novissime maximo duce* oppressa civitas, nullum de se gaudium hosti reliquit. Unus enim vir Numantinus [§. 17. r Desperata fuga.

^ Fideliter defendit socios. -

voss. 1. Sed sed ubi Ms. Ryck. Regg. Berol. Dnisb. Voss. 8. Ed. pr. Lips. 1. s. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. et hoc ubi Ms. Pal. 2. Fran. Mal liab.

et hinc ubi Ms. Voss. 2.

sed ubi hoc Ms. Pal. 1.

ubi hoc Ms. Naz.

et

ubi Ed. Beg. qui etiam pro orantes recepit orant. Paulo ante pro morituris in Ms. Berol. erat perituris.—47 Urget Ed. Ven.—48 Sedit abest ab Ed. Vem. —49 Eruptis Ed. Gryph.— 50 Sic Ms. Naz. Berol. Ryck. et Duk. omnes, Ed. pr. Sed itaque eritu deplorato Ed. Zeu. itaque etiam eritu deplorato Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. itaque etiam depl. exitu Ed. Grut. Vetst.—5l Ita Ms. Malliab.

Sed macteque etiam fortissimam Ms.

Ryck. macte esse fortissimam Mss. Duk. reliqui, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Säb. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Beg. Mox in Gryph. Stad. Lugd. est civitatem asseruit, quum fide socios, &c.—52 Ju ditio Ed. Lips. 1. 2. 3.—53 Etiam in ipsis Ms. Ryck.—54 Cathenis Ed. Lips. NOTAE causa mortis stetere.

smm vallum sudibus turribnsque in structum, loricam dictum ; et sic in tellige infra lib. uii. 10. * Inde vixere] Inde, hoc est, ex cada

* Macte fortissimam] Maxapwu6* quo civitatem benedicit. Macte pro prie est, magis aucte ; hic autem pro

veribus occisornm.

bene, feliciter, &c.

Meminit Valer.

Max. * Capta jam urbe, complures inventos artns et membra trucidato

rum corporum sinu suo gestantes.' • Consilium fugae sedit] Id est, pla cuit : jam supra dictum est cap. 15. * cum bellnm sederet.'

Vide.

• Summo scelere] Summum vocat scelus, quia ademta fuga maritis suis

e Socios] Segidenses, qnos Nnman tini e Romanorum manibus elapsos receperant.

d Ætate tam longa] Vides hic * aeta tem ' de quatuordecim, cum Floro loquor, annis dici. • Marimo duce] P. Cornelio Scipi one Africano.

EPITOM. LIB. II. CAP. 19.

185

non fuit, qui in catenis** duceretur. Præda, ut de pauperi bus, nulla: arma ipsi3s cremaverant.36 Triumphus fuit tantum de nomine.'

CAP. XIX.*

HActeNUs populus Romanus pulcher,* egregius, [§. 1. pius, sanctus, atque magnificus: reliqua sæculi,* ut gran dia æque,** ita vel magis turbida et foeda, crescentibus

cum ipsa magnitudine imperii vitiis:** adeo ut si [§. 2. quis hanc tertiam ejus* ætatem transmarinam, quam ducen torum annorum fecimus," dividat, centum hos priores,° qui bus Africam,7 Macedoniam, Siciliam, Hispaniam, domuit, aureos* (sicut Poëtæ canunt) jure meritoque fateatur:

1. 8. Par.—55 Ipsi abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. —56 Cremaverunt Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.

1 In Ed. Gryph. Stad. Pont. additus est index Capitis hic : Anacephalæosis. —2 Sic Mss. Pall. Ryck. Malliab. Duisb. Berol. Ed. pr. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Sed secundi Ms. Fran. secula Ed. Lips. 2. Ven. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—3 Sic Ms. Naz. Berol. Duisb. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Ven. Sed ut grandia atque Ms.

Voss. 2. In ceteris lectio valde variat. ut saeculi et æqua Ms. Pal. 1. ita æque vel Ms. Pal. 2. Ab Mss. Regg. Fran. aberant verbâ ita vel : a Ryck. -r» iia : a Flor. Malliab. rò rel : a Voss. 3. rò æque. In Ms. Flor. Malliaî. etiam erat

ita æque.—4 Viciis Ed. Lips. 1. Par. 1.—5 Ejus aberat a Ms. Ryck. Berol. Duisb. Ed. pr.—6 Hoc pr.TEd. Ven.—7 Aphricam Ed. Lips. 3. Vén. fere ubi NOTAE

f Triumphus fuit tantum de nomine] Nam nec servi erant qui in pompa

• Pulcher] Cave hic quod vulgo di citur intelligas. Pulcher est fortis, ge nerosus, invictus. Ut apud Virgil. Æneid. vii. * Victoresque ostentat equos satus Hercule pulchro Pulcher

Romanorum facta, cum opibus suis vitia quoque Romam transmisit. “ Quam ducentorum annorum fecimus] In Prooemio lib. 1. * Dehinc ' (ab Ap pio Claudio et Q. Fulvio Coss. scili cet) * ad Cæsarem Angustum ducenti anni, quibus totum orbem pacavit.' Et ex hoc loco patet quam male qui dam ibi legerint ducenti quinquaginta. Cum hic aperte ostendat Florus se

Aventinus.'

illam ætatem ducentorum annorum

* Ut grundia aeque] Ut aeque gran dia sunt ac præcedentia, ita magis turbida sunt magisque fœda. e Crescentibus cum ipsa magnitudine imperii vitiis] Nam Asia, ut ait Justin.

fecisse.

ducerentur, nec et præda nec arma

quæ ostentarentur, ut in triumphis solebat fieri.

* Aureos] Ad aurea sæcula alludit, quæ Saturno rege regnata fuere. Virgil. Æn. viii. * Anreaque, ut per hibent, illo sub rege fuere Saecula;

186

L. ANN Æ1 FLORI

centum* sequentes ferreos' plane et cruentos, et si [§. 8. quid immanius: quippe qui Jugurthinis,* Cimbricis,?* Mithridaticis,*°' Parthicisj bellis, Gallicis atque Germani

cis,* quibus coelum ipsum gloria ascendit, Gracchanas''' Drusianasque caedes," ad hoc** servilia bella" miscuerunt: et, ne quid turpitudini desit, gladiatoria.° Denique [§. 4. in se ipse'* conversus'* Marianis atque Syllanis,'* P novis

sime Pompeii'6 et Cæsaris manibus,'7° quasi per rabiem, et furorem, et nefas, semet ipse** laceravit. Quae'9 [§. 5. etsi*° juncta*' inter se sunt omnia atque confusa, tamen quo melius appareant,** simul et ne scelera virtutibus obstre

pant,* separatim proferentur: priusque,** ut coepi- [§. 6. mus, justa illa et pia cum exteris gentibus bella memora * Et simul ne flagitia sint impedimento virtutibus. •••••-^-^-

que.—8 Centum vero sequentes Ms. Ryck. Regg. Flor. Duisb. Fran. Ed. pr. centum quoque sequentes Ms. Malliab.—9 jugurtinis Cymbricis Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven.—10 mitrydaticis Ed. Lips. 1. 2. 3.—11 Graccamas Ms. Duisb. Fran. Ed. pr. Gracanas Ed. Med. Par. Grachanus Ed. Vem.—12 Ad hec Ed. Lips. 1. 2. Med. ad haec Ed. Lips. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.— 13 Inse Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont., omisso τφ ipse. —14 Conversis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—15 Syllanis Ed. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Sillanis Ed. Lips. 3.—16 Pompei Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—17 Manibus aberat a Ms. Berol. Duisb.

Ed. pr. Beg.—18 Nephas semetipse Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—19 7 Ed. Lips. 1.—20 Sic Mss. Pall. et Duk. Ed. pr. Sed si Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven.—21 Inroluta Ms. Voss. 3. Ed. Lips.

1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Vin. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—

22 Appareat Ed. Lugd.—23 Priusquam Ed. Par. Gryph.—24 Externis Ms. NOTÆ

sic placida populos in pace regebat.' De Saturno loquitur. Fuere antem tempora in quatuor ætates divisa: prior, aurea; secunda, argentea; tertia, ærea; et quarta, reliquis du rior, ferrea. Vid. Ovid. Metam. 1.

' Ferreos] Ferrea ætas qua omne mefas irrupit.

Ovid. * de duro est

ultima ferro.'

s Jugurthinis] Vid. lib. iii. 1. b Cimbricis] Vid. lib. iii. 3. * Mithridaticis] Vid. lib. iii. 5. V Parthicis] Vid. lib. iii. 11.

* Gallicis atque Germanicis] Vid.

lib. iii. 10. 1 Gracchanas] Seditiones Tiberii et Caii Gracchorum intelligit, de quibus Vid. lib. iii. 14. et 15.

a Drusianas cædes] Drusianam se ditionem. Vid. cap. 17. n Serrilia bella] Vid. lib. iii. 19. o Gladiatoria] Bellum Spartacimm intelligit, de quo Vid. lib. 111. 20. p Marianis atque Syllanis] Bellum Civile Marianum, et Syllæ cædes. Vid. lib. iii. 21.

* Pompeii et Caesaris manibus] Vid. lib. iv, 2,

epitoM. lib. ii. cAP. 20.

187

bimus,*4 ut magnitudo crescentis in dies** imperii appa reat:*6 tum ad*7 illa civium scelera, turpesque et impias pugnas revertemur. CAP. XX.* BELLUM ASIATICUM.*

VicTA ad occasum Hispania, populus Romanus [§. 1. ad Orientem pacem agebat; nec pacem modo, sed inusitata et incognita quadam felicitate, relictæ regiis hæreditatibus*

opes, et tota insimul3 regna” veniebant. Attalus rex [§. 2. Pergamenorum,** regis Eumenis filius, socii quondam com militonisque nostri,* testamentum reliquit: “ Populus Ro manus: * bonorum meorum hæres esto:' in bonis regis

hæc6 fuerant.7 f Adita igitur hæreditate,* provinciam [§. 8. -

Ryck.° In Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. legitur hic locns ita : illa memorabimus: ut et (hæc copula abest ab Ven.) pia cum exteris gentibus bella. magnitudo. Ed. Stad. Pont. justa illa memorabimus, et pia c. e. g. b. magnit. Ed. Grypb. juxta illa memorab. ut et pia c. e. g. b. et magn.—25 Indies Ed. Lips. 1. Par.—26 Appareät Ed. Lips. 1. 3.—27 An Ed. Lips. 2. 1 Ab hoc Capite orditur librum tertium Ms. Pal. 2. et Ed. pr. Beg. Etiam in Ms. Duisb. Capiti huic præscriptum erat : Incipit liber tertius. In Voss. 3. ad Caput superius scriptum erat: Incipit novus liber : et in Ms. Reg. Q: Ar gumentum in sequentia hujus tertii libri. In Ms. Naz. Pal. 1. Caput hoc conti nuatum erat superiori.—2 Cum Aristonico add. Ed. Stad. Pont.—3 In simul Ed. Lips. 1. Par. 2. insemel Ms. Naz. Voss. 1. Malliab. in semet Ms. Fran. in aemu Ms. Voss. 2. ita in simul Ed. Par. 1.—4 Pergamorum Ed. Par. 1.— 5 P. R. Ed. Par. 1. po. ro. Ed. Par. 2.—6 Hæc abest ab Ed. Fab.—7 Fue NOTAE

CAp. xx. Bellum Asiaticum] Anno Mundi 3819. ante Ch. Nat. 129. ab Urbe Cond. 622. Coss. P. Licinio Crasso Muciano et L. Valerio Flacco.

• Regiis hæreditatibus] Regiis hære dibus; quod notandum. Bona At tali intelligit, qui ultimus Pergameno rum rex fuit, mec successorem habuit: et hoc est, cur Noster ejus opes regiis hæreditatibus relictas dicat. b Tota insimul regna] Asia.

c Pergumenorum] Supra dictum est cap. 7.

a Socii quondam commilitonisque no

stri] Contra Philippum. Vid. snpra cap. 7. * Aderat sponte in auxilium Attalus rex Pergamenorum.' e Populus Romanus] Hæc est solen nis ex jure testamentornm formula. f In bonis regis hæc fuerant] In Edit. J. Stadii, hæc fuerunt. Sed quis vel hoc vel illud intelligat ? non ego; neque enim tale aliquid intelligi potest, nisi ab eo qui nil intelligat. Legendum est, fidenter dico, in bonis regis Asia erat: ut si diceret Florus, quale istud et quanti pretii testamen tum fuit. In illis bonis, quoruma

188

L. ANNAEI

FLORI

populus Romanus non quidem bello, nec armis; sed, quod est æquius, testamenti jure retinebat. Sed hanc, [§. 4. difficile dictu* est, utrum facilius amiserit,9 an recuperave rit.'° Aristonicus regii'' sanguinis* ferox juvenis, urbes regibus parere consuetas partim facile solicitat: paucas

resistentes, Myndum,'*' Samon, Colophona,'* * vi recepit.'* Crassi' quoque Prætoris's cecidit'° exercitum, ipsumque'7 cepit.** Sed ille memor et familiæ, et Romani nomi- [§. 5. nis, custodem sui barbarum virgula excæcat:'9 in exi

tium*° sui,*' quod volebat, ita concitat.* Mox a Per- [§. 6. * Sed ille conscius et familiæ suæ, et Romani nominis, virga exocularit barbarum suum custodem, et ita excitavit illum in caedem suam, quod cupiebat. -

runt Ms. Naz. Pall. Ryck. et Duk. omnes, praeter Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Stad. Pont. Amstel. Duk. 1. 2.—

8 deu Ed. Lips. 1.—9 Amiserit pop. Rom. Ms. Pal. 1. Ryck. Ed. Ber. Sab. Junt. Ald. ämiserit populus Romanus Ed. Lips. 1. amiserit P. R. Ed. Lips. 2. Vem. Stad. Lugd. Pont. ammiserit populus Romanus Ed. Lips. 3. Med. Par.—10 Recuparavit Ed. Lips. 2.—11 Regi Ed. Par.

regni Ed. Ven.—

12 Resistentes inrenit Myndon Ms. Ryck. resistentes inremat M. Ms. Voss. 3. Myndum Ed. Grnt. Fab. Vetst. Sed Myndon Ms. Ryck. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. Dnk. 1. 2. Midon Ed. Lips. 1. 2. 3. Mindum Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—18 Calefona Ms. Voss. 1. Colofona Ms. Voss. 2. Fran. Colophâ Ed. Lips. 1. Colophon Ed. Lips. 3. Colophonem Ed. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Blanc. Amstel.—14 Recipit Ms. Ryck. cepit Ms. Pal. 1. Flor.—15 Proconsulis Ed. Stad. Pont. male.— 16 Caede Ms. Naz. Pall. Voss. 1. 2. Fran. Regg. Duisb. Ed. pr. excidit Ms. Voss. 3. caedit Ed. Ber. Sab. Med. Par. Junt. cedit Ed. Lips. 1. 2. 3.—

17 ipm quoque Ed. Lips. 1. 3. ipsum quoque Ed. Par. Ven. Gryph.—18 Cæpit Ed. Vem.—19 Excecat Ed. Par. 1.

erecat Ed. Par. 2.—20 Et in eritium Ms.

Reg. Q. exitium, omissa Praepositione, Ms. Naz.—21 Suum Ms. Ryck. Ed. NOTAE

hæres populus Rom. relictus ab Attalo fuerat, scin tu quid esset ? Asia

citharistæ cujusdam filia genitus, qui post mortem Attali, velut paternum

erat.

regnnm Asiam invasit. Justin. lib.

Piget me hanc emendationem

ratione probasse. Tamen, ne nihil dicam, perge modo, et lege quæ se quuntur. Pater. * Adita igitur hæreditate] Adirehaere ditatem est, se hæreditatis possesso

1 Myndum] Oppidum in Caria. 3 Samon] Insulam in mari Ægeo e regione Cariæ. * Colophona] Urbem Lydiæ paulo

rem ferre.

supra Ephesum.

* Aristonicus regii sanguinis] Erat ex Eumene Aristonicus, non justo matrinuonio, sed ex pellice Ephesia

1 Crassi] Is est P. Licinius Crassus, de quo supra. Sed non video, cur prætorem vocet, cum Consul fuerit.

XXXVm.

EPiToM. LIB. II. cAP. 20.

189

perna*** domitus, et captus, et per deditionem in vinculis habitus.** Aquilius*** Asiatici** belli reliquias con- [§. 7. fecit, mixtis (nefas!)*° veneno fontibus*7 ad deditionem

quarundam urbium. Quæ res, ut maturam, ita infamem fecit victoriam : quippe cum** contra fas Deum,° moresque majorum,*9 medicaminibus? impuris in id tempus sacro sancta3° Romana arma violasset.

Blanc.—22 Sic Ms. Flor. Sed Perpena Ms. Naz. Perpenna Mss. Dnk. reli

qui, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.2. Ven. Fab._ Perpena Ed. Par. 1. Gryph. -23 Hahitus Ed. Lips. 2.—24 M. Aquillius Ed. Stad. Pont.—25 Asyatici Ed. Lips. 1. 2.—26 Nephas Ed. Lips. 1. 3. Par.—27 Inistis nephas venenophon tibus Ms. Ryck.—28 Quippe q cü Ed. Lips. 1. quippe qui cum Ed. Lips. 3.— 29 Laborum Ed. Par.—30 Ad id tempus incognitis sacros. Ms. Reg. Q. sacroscta Ed. Lips. 1. 2. Ceterum in Ed. Lips. 2. addita sunt hæc verba: Finis secundi libri. NOTÆ

• Mox a Perperna [Perpenna] Anno sequenti Coss. M. Perpenna et C. Claudio Pulchro.

n Aquilius]

Mam. Aquilius, anno

• Fas Deum] Fas Deos, jus vero ho mines spectat. Unde apud Terent. * Si jus, si fas.' P Medicaminibus] Medicamina, ut

post Aristonicum a Perpenna de- in bonam, sic et in malam partem victum.

sumuntur : hic in malam.

L.

ANNÆI

FILOIRI

E P I T O M E

R E RU M

R O M A N A IR U M. LIBER III.'

CAP. I. BeLLUM JUGURTHINUM.*

Haec ad orientem. Sed non ad meridianam* pla- [§. 1. gam* eadem quies. Quis speraret post Carthaginem ali quod in Africa bellum? Atqui4 non leviter se Numi- [§. 2. dia$ concussit: et fuit in Jugurtha,° quod post Annibalem timeretur. Quippe rex callidissimus populum Romanum, -^•^•^•^•^•-

1 L. Flori epithomatis liber tercius incipit Ed. Lips. 1. 3. L. Flori Epitomatis lib. iii. Ed. Lips. 2. Vem. L. Flori gestorum Romanorum Epitomes lib. iii. Ed. Gryph. Lucii Flori Epithomae Liber Tertius incipit Ed. Med. Par. L. Flori historiarum liber iii. Ed. Stad. Pont.—2 Bellum Jugurthinum absunt ab Ed.

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—3 Meridionalem Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—4 At qui Lips. 1. Par. 1.—5 Numida Mss. Vin. quidam, Ryck. Duisb. Voss. 2. 3. Ed. pr. Stad. marg.—6 Fuit Jugurta Ed. NOTAE

CAP. 1. Bellum Jugurthinum] Anno Mundi 3839. ante Ch. Nat. 109. ab

Ur. Cond. 642. Coss. P. Cornelio

Scipione Nasica et L. Calpurnio Bestia.

• Plagam] Jam supra dictum est.

L. ANNAEI FLoRl EPIToM. Lib. iii. CAP. 1.

191

armis inclytum et invictum, opibus aggressus est:° et citra7 spem omnium fortuna cessit,* ut rex fraude præcipuus, fraude caperetur.* Hic, avo Masinissa, et Micipsa9 [§. 8. patre per adoptionem,* cum'° interficere fratres* statuisset, agitatus regni cupiditate, nec illos'' magis, quam'* senatum

populumque'* Romanum, quorum in fide et clientela reg num erat, metueret;

primum scelus mandat insidiis;

potitusque'* Hiempsalis capite, cum se in Adherba- [§. 4. lem convertisset, isque Romam profugisset, missa per le gatos pecunia, traxit in sententiam suam' Senatum. Et hæc fuit de nobis ejus prima victoria. Missos deinde, [§. 5. qui regnum inter illum** Adherbalemque dividerent, simili ter aggressus, cum in Scauro ipsos Romani imperii*° mo res* expugnasset, inchoatum nefas'7 perfecit audacius.*** Sed diu non latent scelera. Corruptæ nefas'9 lega- [§. 6. tionis erupit: placuitque bello persequi parricidam. • Cum afflixisset ipsos mores imperii Rom. in Scauro, audacius absolvit inceptum scelus. •••^•^•^-^-^-^-^-

Lips. 1. 2. 8. fuit in Jugurta Ed. Med. Par. 1. Ven.—7 Contra Mss. Vin. nonnulli.—8 Gessit Mss. Regg. Berol. Malliab. Dnisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed.

pr.—9 Micypsa Ed. Lips. 1. Med. Par. Ven. Gryph. Mycipsa Ed. Lips. 2. mycypsa Ed. Lips. 8.-10 Per adoptionem, mortuis, cum Ed.Ven.—11 TUuos

Ed. Ven.—12 magisq; Ed. Lips. 1. 2. magisque Ed. Par. 1. magis quoque Ed. Lips. 3.—13 Populum Ed. Lips. 1. 3.—14 Potiusque Ed. Lips. 2. et móx Hy emps.—15 Adherbalem conv....inter illum aberant a Ms. Ryck. Sed Atherbalem

Ed. Lips. 1. 2. 3. ubique. conrertisse Ed. Lips. 2.—16 Impery Ed. Lips. 1.— 17 Nephas Ed. Lips. 1. 8. Med. Par.—18 Audatius Ed. Lips. 8.—19 Nephas NOTAE

* Opibus aggressus est] Nam plu rimos Romæ argento corrupit. * Fraude caperetur] Fraude Bocchi soceri sui Jugurtha in insidias de

ductus est, et Syllæ in manum tradi tus.

* Micipsa patre per adoptionem] Mi cipsa, Masinissæ filius, Jugurtham fratris filium adoptavit, et moriens illi aequam cum filiis suis, Adherbale et Hiempsale, regni partem reliquit.

• Fratres] Adherbalem et Hiemp salem.

f Traxit in sententiam suam] Nam Adherbal jussus fuit regnum cum Jugurtha dividere. s Cum in Scauro ipsos Romani imperii mores] Nam cum Scaurus omnium gravissimus et abstinentissimus vide retur, eo pecunia corrupto, omnino ruisse imperii mores videbantur.

192

L. ANNAEI

FLORI

Primus in Numidam*° Calpurnius** Bestia* Consul [§. 7. immittitur:** sed rex peritus,** ' fortius adversus Romanos

aurum esse, quam ferrum, pacem emit. Cujus flagitii [§. 8. reus cum interveniente publica fidej a senatu arcesseretur,**

pari audacia** et venit, et competitorem imperii Masi nissæ*° Massivam*7* immisso percussore confecit.* Hæc altera contra regem fuit causa bellandi.

Igitur se- [§. 9.

quens ultio** mandatur Albino.' Sed hujus quoque" (pro dedecus!)*9 ita corrupit exercitum, ut voluntaria nostrorum

fuga vinceret Numida, castrisque potiretur: additos° etiam turpi* foedere in pretium salutis, quem prius** emerat,° di * Cujus sceleris reus cum a Senatu evocaretur, interposita fide publica, eadem au dacia et venit, et immisso percussore trucidavit Mussirami conpetitorem imperii Masinissæ.

Ed. Par. Gryph. ubique.—20 Sic Ed. Ber. Sab. Med. Junt. Ald. Sed in Numidia Ms. Malliab. Berol. Duisb. Ed. pr. in Numidiam Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zen. Blanc. Amstel. Duk. 1. 2. —21 Cafurnius Ed. Lips. 1. 3. Calfurnius Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven.— 22 Sic Ms. Naz. Pall. et Duk. omnes, excepto Fran. in quo erat mittitur. quod receperumt Vin. Grut. Lngd. Zeu. Amstel. Duk. 1. 2.—23 Sic Ms. Vin. Ed. Ven. Stad. marg. Sed pIioitus Ed. Lips. 1. 3. praemonitus Ed. Lips. 2. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—24 Arcersiretur Ed. Lips. 1. accersire tur Ed. Lips. 2. Med. Par. Gryph. Grut. Fab. Vetst. accerseretur Ed. Stad. Lugd. Zen. Blanc. arcesiretur Ed. Ven. arcessiretur Ed. Lips. 3.—25 Audatia Ed. Lips. 2.—26 Nepotem add. Ed. Stad. Pont. Masinisse Ed. Ven.—27 Ma sinissam Ed. Par. 1. Gryph. Massinissam Ed. Par. 2. Musicam Ed. Lips. 2. Massiliram Ms. Vin.—28 Ulcio Ed. Lips. 1.—29 Proh dedecus Ed. Lips. 1. 2. Med. Par. Gryph. proch dedecus Ed. Lips. 3.—30 Adito Ed. Lips. 1. 2. 3.— 31 Sic Ms. Pal. 2. Ed. Fab. Sed quam prius Mss. Regg. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. quod prius Mss. NOTAE

* Calpurnius Bestia] Vide supra. * Peritus] Notandum hic * peritus * poni pro expertus, edoctns, &c. Ne scio an temere alibi reperias. * Interveniente publica fide] Romani fidem suam dedere se amice cum eo acturos.

* Massiram] Masinissæ nepotem. 1 Albino] Sp. Posthumio Albino. m Sed hujus quoque] Non Albini, qui Consul fuit; sed fratris ejus Auli Posthumii, qui fratri legatus fuit. n Turpi] Romanis.

• Quem prius emerat] In al. Cod. legitur quod prius emerat, ubi error est: in Editione Stadii legitur, quem, quod prius emerat dimisit exercitum: ibi error est quoque, sed cujus ope locus Flori emendetur. Dele modo, quod, atque ita res confecta erit; nam, ex Sallustio exercitum P. R. emerat

Jugurtha.

Illud autem, quod, quasi

varians lectio additnm fuerat.

Et

mirorSalmasium qui, cum hanc lectio nem in Cod. Palat. repererit, alteram tamem amplectatnr.

EpitoM. LiB. iii. c A P. 1.

misit exercitum.**

198

Eodem33 tempore im ultionem [§. 10.

non tam imperii Romani, quam pudoris, Metellus” assur git: qui callidissime*' hostem nunc precibus, nunc minis, jam simulata, jam quasi vera** fuga' eludentem, artibus suis aggressus est. Agrorum atque vicorum popu- [§. 11. latione non contentus,36 in ipsa Numidiæ capita impetum fecit, et Zamam* quidem frustra diu voluit; ceterum Thalam,' gravem armis, thesauroque*7 regis, diripuit. Tunc urbibus exutum** regem, et jam39 finium suo- [§. 12. rum regnique fugitivum," per Mauros," atque Getuliam*°" sequebatur. Postremo Marius, auctis*' odum** [§. 13. copiis, cum pro obscuritate generis sui* capite censos' sa cramento adegisset, jam fusum et saucium* regem adortus, -

-

Duk. ceteri, Ed. pr. Grut. Lngd. Vetst.—32 Ererc. dim. Ed. Fab. Blanc.—33 Eo Ed. Lugd.—34 Callidissimum Ms. Flor. Malliab.—35 Sic Ms. Naz. Pal. 1. Ed. Vin. Lugd. Sed nunc s.jamque veru Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. jam s.jamque vera Ms. Pal. 2. jam quasi simulata vera Ed. Lips. 1. 2. 3. Méd. Par. Gryph.

jam simulata quasi vera Ed. Stad. Pont. jam rera quasi fuga Ed. Blanc.--36 Sic Ms. Ryck. Ed. Ven. Sed populatione contentus Mss. Pall. Naz. et Duk. omnes, Ed. pr. Lips. 1. 3. Med. Par. In Pal. 2. scriptum erat contemptus.— 37 Sic Mss. Reg. Sed thesaurosque Mss. Pall. Naz. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Grut. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2.—38 Erutum Ed. Lips. 2.— 39 Et finium Ms. Ryck. Malliab. etiam fin. Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Gryph.

Stad. Pont.—40 Gatuliam Ed. Lugd.—41 Auctus Ed. Gryph.—42 In módum NOTAE

P Metellus] Q. Cæcilius Metellus Numidicus.

a Callidissime] Miror fuisse qui cal lidissimumn legi vellent. Nam tò cal lidissime non ad hostem, sed ad Metel

lum debet referri, quem callidissime egisse dicit Noster, quod Jugurtham artibus suis aggressus est. ' Jam simulata, jam quasi vera fuga] Sed, simulata fuga, et, quasi vera idem est. Lego,jam vera fuga, vel jamque; ut quibusdam editionibus positum est. Sed rò quasi.delendum.

* Zamam] Africæ urbem quinque

diripuit. v Regnique fugitivum] Nota fugiti vum regni et finium, pro regno et fini bus.

* Mauros] Africæ populos in ultimo tractu ad Occidentem.

* Getuliam] Getulia Africæ infra Mauros.

* Cum pro obscuritate generis sui] Nam ex infinio loco matus Marius.

* Capite censos] Capite censi ii dice bantur, qui cum non haberent bona,

quæ in censum referrent, capite tan

tum censebantur; qni et proletarii dlerum itinere Carthagine distantem. dicti sunt. ' Thalam] Africæ urbem. Hanc * Saucium] De clade in bello affecto intra quadragesimum diem Metellus dici jam supra monuimus. Delph. et Var. Clas. Flor. N

194

L. ANNAEI

FLORI

mon facilius tamen** vicit, quam si** integrum et recentem. Hic urbem** Herculi conditam, Capsam,* in media [§. 14. Africa anguibus*° arenisque*7 vallatam, mira quadam feli citate superavit: et saxeo** inditam*9 monti Mulucham5° *

urbem, per Ligurem,* aditu arduo inaccessoque,*' penetra vit. Mox non ipsum modo,** sed Bocchum quoque53 [§. 15. Mauritaniæ regem, jure sanguinis Numidiam54 vindicantem,

apud oppidum Cirtam*** graviter cecidit.* Qui ubi [§. 16. diffisus rebus suis alienæ cladis accessio fieris6 timet, pre tium fœderis atque amicitiæ regem facit. ' Sic frau- [§. 17. dulentissimus regum fraude soceri sui in insidias deductus

est, et Syllæ$7 in manum traditus:** tandemque opertum catenis Jugurtham39 in triumpho populus Romanus as e Sed ctiam jurta oppidum Cirtam grariter vulnerarit Bocchum defendentem Ju gurtham jure sanguinis. -*-

Ms. Pal. 2. Malliab. ad modum Ed. Lips. 3.—43 tn Ed. Lips. 1. tum Ed. Gryph.—44 Ita Ms. Naz. Ryck. Reg. F, Malliab. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed quam, omisso tô si, Ed. pr. Grut. Zeu. Vetst.—45 Sic Ed. Freinshem. Sed qui et urbem Mss. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. hic et urbem Ms. Naz. Pall. Ryck. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. 2. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2. hin et urbem Ed. Par. 1.—46 Africa sitam, angu. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2.—47 Harenisque Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Lugd.—48 Sa.rio Ed. Lips. 3.—49 Editam Ms. Pal. 1. Berol. Duisb. Ed. pr. —50 Mulucan Ed. Med. Par. Ven. munitam Ed. Lips. 1. 2. 3.—51 In acces suque Ed. Lips. 3.—52 Mó Ed. Lips. 1.—53 Quoque abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Stad. Pont.—54 Numidam Ms. Ryck. Fior. Pall. Berol. Duisb. Voss. 1. 2. Ed. pr. Vim. Stad. Grut. Lugd. Pont. Fab. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2.—55 Opidum Cirtham Ed. Lips. 1. Med. Etiam in Lips. 2. 3. Ven. Par. Gryph. est Cirtham.—56 Sic Mss. Pall. et Duk. plerique, Ed. pr. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed accessionem fieri Ms. Reg. Q, Ed. Lips. 2. Ald. Gryph. accessionem, omisso τὰ fieri, Ed. Vin. Lugd. accessio ne fieret Ed. Stad. Pont.—57 Ita, non Sullae, Ed. Lips. 1. 3. Par. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Amst.—58 Traditur Ms. Naz. Pall. Reg. Q, ToII. Fram. Duisb. Voss. 2. Ed. pr.—59 Cathenis Jugurta Ed. Lips. 1. 3. Par.—60 Ut vidit Ms. NOTAE

^ Capsam] Urbem Africæ propriæ ab Hercule Phoenice conditam.

Alia

est in interiori Libya. I)e priori intellige, inter Tritonem et Bagradam fluvios sita.

b Anguilus] Vide Sallust. * Muluchum] In Mauritauia ad Mu-

lucham fluvium sitam.

Castellum

nominat Sallust.

d Per Ligurem] De industria hu jnsce Liguris, vide Sallust. e Cirtam] Numidiae urbem, Masinis sæ quondam regiam, ad Pagydam fluvium.

EpitoM. LI B. 11 1. CA P. 2.

195

pexit: sed ille quoque, quamvis victus et vinctus, [§. 18. vidit6° Urbem, quam venalem,' et quandoque*' perituram, si habuisset emtorem, frustra cecinerat. Jam** * ut vena lis fuisset,* habuit emtorem : et cum ille non evaserit, cer tum erit,** eam non°* esse perituram. CAP. II. BELLUM A L LOBROGICU M.'

Sic ad meridiem populus Romanus.

Multo atro- [§. 1.

cius,* et multipliciter,* et magis* a5 Septemtrione sævitum.“ Nihil hac plaga infestius: atrox coelum, perinde in- [§. 2. genia.* 7* Omni igitur* tractu" violentus hostis, a dextris, • Sic populus Rom. agebat rersus meridiem; sed multo crudelius et magis mul tipliciter Septemtrio særit. Nihil iniquius hac regione; infestus aër, sic et ingeniu. -

Naz.—61 Qnq; Ed. Lips. 1. 2. 3.—62 Sic Mss. Vim. Naz. Pal. 2. Regg. Mal liab. Voss. 1. 2. Fran. Ed. Stad. marg.

Sed nam Ms. Pal. 1. IBerol. Duisb.

Ed. pr. tamen Ms. Ryck. Flor. Voss. 3. Ed. Lips. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Vetst. tn Ed. Lips. 1. 2.—63 Erat Ms. Voss. 3. Ed. Fab.—61 Non abest ab Ed. Vetst.

1 Allobrogium Ms. Naz. Ed. Lips. 2. Allobrogum Ms. Pal. 1. Reg. Q.— 2 Attrocius Ed. Lips. 3. Med. Par.— 3 Et mult. absunt ab Ed. Ven.— 4 Sic Mss. Pall. Ryck. Reg. F, Toll. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Sed magis, omisso τφ et, Ms. Reg. Q. magis et Ed. Junt. Stad. Grut. Pont. Freinshem. Zeu. Fab. Vetst.—5 In Ms. Voss. 3.—

6 Venientem Mss. Pall. Regg. Voss. Ryck. Ed. Ber. Sab. seriete Ed. Lips. 1. serientem Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Veniente Ms. Duisb. Fram. Ed. pr. sa rientem hostem hùit Ed. Ven.—7 Perinde ingenio Mss. lPall. et Duk. fere om

mes, Ed. pr. Grnt. Vetst. perinde ingenium Ms. Pal. 1. a manu secunda. per ridere ingenio Ms. Fran. perinde atroci ingenio Ms. Voss. 2. pervicaci ingenio NOTÆ

f Quam venalem] Jngurtha, cum ex urbe clam fugeret, dixisse fertur : ' O urbem venalem, et cito perituram si emtorem habuerit!'

illam non esse perituram; cnm ille non evaserit, sed contra victus et vinctus im eam fuerit deductns.

CAP. ii. Bellum Allobrogicum] Anno

* Jan] In al. legitur tamen, at ego puto Florum scripsisse nam : reddit

IMundi 3829. ante Ch. Nat. 119. ab

enim rationem horum verborum * frus tra cecinerat.'

et Q. Fabio Maximo. Toto decennio

Urbe Cond. 632. Coss. L. Opimio, ante inceptum bellum Jugurthinum.

* Ut venalis fuisset] * Ut' hic quam De quo vid. cap. sup. vis significat: sit Romam venalem fuisse, habuit quidem emtorem, mem pe Jugurtham; tamen certum erat

a Perinde ingenia] Nam ubique lo corum situs ingenia hominum format. b Omni igitur tractu] Mox ipse ex

196

L. ANNAEI FLORI

atque lævis,9 et medio Septemtrionis, erupit. Prima'° [§. 8. trans Alpes'' arma nostra sensere Salyi,'** cum de incur sionibus eorum fidissima atque amicissima'* civitas Massi

lia' quereretur.* Allobroges* deinde, et Arverni,'** [§. 4. cum adversus eos similes': s Æduorum'° ° querelæ opem et auxilium nostrum flagitarent. Varusque'7 victoriæ testis,'*' Isaraque,'9 j et Vindelicus* amnes,*° et impiger fluminum' Rhodanus. Maximus barbaris terror elephanti** [§. 5. fuere, immanitati* gentium pares. Nil** tam conspicuum in triumpho, quam rex ipse Bituitus,** discoloribus in armis, -^-

-

Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. pernicacique inge nio hoies Ed. Lips. 2. pervicacique ingenio Ed. Ven.—8 Igitur omni Ed. Lips. 2.—9 Leris Ed. Med. Par.—10 Primi Ed. Ven. vere, credo: placet meis certe auribus magis.—11 Träsalpes Ed. Lips. 1. Par. 1.—12 Salui, vel Salri, vel Salrii, vel Salini Mss. Duk. Saluyi Ms. Pigh. Saly Ed. Lips. 1. 2. Salii Ed. Lips. 3. Par. Zeu. Salui Ed. Pont. Salrii Ed. Stad. marg. Salyes Ed. Ven.—13 Atque amicissima absnnt ab Ed. Zeu.—* Queret Ed. Lips. 2. —14 Ita Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Sed Arcenni, vel Alrerni, vel Arerni Mss. Duk. ceteri. Arerni Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. Ariterni Ed. Ven.—15 Similis Ed. Lips. 1. 2. 3.—16 Eduorum Ed. Par. Heduorum Ed. Gryph. Edueorum Ed. Lips. 3.—17 Varus quoque Ms. Pal. 2. Ed. Blanc. utriusque Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Ven. Varus Ed. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Amstel. In Mss. Vin. et Duk. reliquis erat Varus, vel Varius : deinde Isaura, vel Isauria, vel Isata. Ed. Lips. 1. Med. Par. rariusque. Ed. Lips. 3. Varius.—18 Testis est Ms. Naz. Fram.—19 Isara Mss. Dnk. Ed. Blanc. Amstel. Duk. 1. 2. Ysara Ed. Lips. 1. 2. 3. Vem. Isauria Ed. pr. Vsaraque Ed. Gryph.—20 Amnis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Vetst.—21 Elephantes Ms. Fran. Malliab.

eleranti

Ed. Lips. 3.—22 Nihil Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—23 Sic Ms. Flor. Malliab. MOTÆ

plicat per, * a dextris atque lævis, et medio Septemtrionis.' c Salyi] Supra dictum est lib. 11. 3. d Massilia] Galliæ Narbonensis

taurum flumem.'

urbs; Marseille.

* Vindelicus] In Provincia Narbo nensi, sic dictus a Vindelo oppido, quod præterflnit. Ab aliis non fluvius,

* Allobroges] Galliæ Narbonensis populi ; hodie Dauphinois. * Arrerni] Galliæ populi ; hodie -Auvergnacs.

8 Similes] Querelis Massiliæ scili cet.

* Aeduorum] Aedui Galliæ populi; Bourguignons. ' Varus victoriae testis] Sic Horat. Flumen testem appellat, * testis Me

Est autem Varus

fluvius, qui Galliam et Italiam dividit. 1 Isaraque] Galliæ Narbonensis flu vius.

sed fons vocatur.

1 Impiger fluminum] Merus Græcis mus, pro impiger inter flumina. Grae ci dicunt δῖa 0eda»v, pro Diva inter Deas.

m Immanitati] De vastitate, im mensitate corporum, immanitas di citur.

EpitoM. Lib. iii. CAP. 3.

197

argenteoque carpento: qualis pugnaverat. Utriusque [§. 6. victoriæ quod** quantumque** gaudium fuerit,*° vel hinc existimari*7 potest,** quod et Domitius Ænobarbus,*9 ° et Fabius Maximus, ipsis quibus dimicaverant in locis,3° saxeas erexere*' turres, et desuper** exornata armis hostili

bus tropæa33 fixere ; cum hic mos inusitatus fuerit nostris. Nunquam enim populus Romanus hostibus domitis victo

riam suam** exprobravit. CAP. III.

BELLUM c1M BRicU M, THEUToNicU M,' Ac TIGURINUM.

CiM BRI,** Theutoni,3 ° atque Tigurini,* ab extremis [§. 1. Galliæ* profugi, cum terras eorum inundasset Oceanus, novas sedes toto Orbe quærebant: exclusique Gallia* [§. 2. -^-^-^-

Ed. Stad. Lugd. Freinsh. Zeu. et ceteri. Sed bis victus Mss. Pall. Ryck. Voss. 8. Bisuisus Ms. Naz. Berol. bis visus Mss. Regg. Duisb. Fram. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Be tuitus Ed. Stad. marg.—24 Quod abest ab Ed. Med.—25 Quantumcunque Ed.

Par.—20 Fuerat Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—27 Extimari Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 1. Ven. estimari Ed. Par. 2.—28 Pòt Ed. Lips. 1.—29 Enobarbus

Ed. Med. Par. Enobardus Ed. Lips. 3. Ahenobarbus Ed. Stad. marg.—30 Locis, omissa in, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Pont.— 31 Sic Mss. et Edd. vett. omnes.

Sed extruxere Ed. Grut. Zeu. Vetst.

er

ercere Ed. Lugd. operum peccato.—32 De super Ed. Lips. 1.—33 Tropæa etiam

Ed. Grut. Lugd. Wetst. trophea Ed. Lips. i. 3. Ven. ubique.—34 Suam vict. Ed. Stad. Lugd.

1 Cymbricü theuthonici, Ed. Lips. 1. Cymbricum Theutonicum Ed. Med. Par. 2. In Lips. 2. 3. hic est Teutoniicum.—2 Cymbri Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. ubique.—3 Theutones Ed. Stad. Pont. Teutoni Ms. Ryck. Fran. teuthoni Ed. Lips. 1. 2. 3. ubique.—4 Exclusisque et gallia Ed. Lips. 1. exclusique ex gallia Ed. Par. 1. exclusisque eae gallia Ed. Par. 2. exclusique et NOTÆ

" Domitius Ænobarbus] proconsul erat.

Qui tunc

fuit.

• Cimbri] Germaniæ populi Sep

CAP. iii. Bellum Cimbricum, Theuto micum, ac Tigurinum] Ut quidem habet

temtrionales.

Florus, anno Mundi 3841. ante Ch. Nat. 107. ab Ur. Cond. 644. Coss. Q.

nicum.

Cæcilio Metello Numidico, et Marcio Junio Silano. Sed jam tum quatuor

Helvetiorum pago, sic dicti. d Gullia] Cluver. legit Germaniæ. Sed nil opus est.

anni fere transierant, cum Papirius Consul a Cimbris cum exercitu fusus

b Theutoni] Populi ad mare Germa

e Tigurini] Populi sunt a Tigurino,

19S

L. ANNAEI FL0R1

et Hispania, cum in Italiam remigrarent,** misere* legatos in castra Silani,7 inde* ad Senatum ; petentes, * ut Martius

populus? aliquid sibi terræ daret, quasi stipendium :' cete rum, ut vellet, manibus atque armis suis uteretur.' Sed [§. 3.

quas daret terras populus Romanus, agrariis'° legibus in tra'' se dimicaturus? ' * Repulsi igitur, quod nequierant'; precibus, armis petere constituunt. • Sed nec primum [§. 4.

quidem'* impetum barbarorum Silanus,' 3 ° nec secundum Manlius,'°' nec tertium Cæpio'7J sustinere potuerunt. Om nes fugati, exuti castris. Actum erat, nisi Marius'* [§. 5. illi'9 sæculo contigisset. Ille quoque non*° ausus congredi statim, militem tenuit in castris, donec invicta illa rabies -

Gallia Ed. Lips. 2. 3. Ven.—5 Sic Mss. Regg. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Grypb. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Sed remigarent Mss. Pall. Toll. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Ven. Grut. Freinsh. Fab. regyrarent Ed. Blanc. Amstel.—6 Miserit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—7 Syllani Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. ubi

que.—8 in Ed. Lips. 1.—9 matius p. Ed. Lips. 1. populus Ro. Ed. Stad. marg.—10 âgrys Ed. Lips. 1. agrarius Ed. Ven.—11 Inter Ms. Duisb. Fran. Toll. Ed. pr. Stad. Pont. mor inter Ms. Pigh.—12 Demicaturus Ed. Lugd. —13 Nequirerant Mss. Duk. nonnulli, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. 13lanc. Vetst. Duk. 1. 2. nequirerunt Ed. Amstel.—14 Quidem aberat a Ms. Voss. 1. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—15 Sillanus Ed. Lips. 3.—16 Sic Ms. Flor. Malliab. Regg. Voss. 3. Sed Manilius Mss. Duk. alii, Ed. pr. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont.—17 Cipio Ms. Voss. 1. Scipio Ms. Fram. Cepio Ed. Med. Par. Gryph.—18 M. Marius Ms. Pal. 2.—19 Sic et Ed. Vem. Sed illo Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Lugd.—20 Non omittit Ed. NOTÆ

• Remigrarent [Remigarent] Non placet. Alii, remigrarent, quod stare non potest. Salmasius regyrarent, quod ei valde placet: causam nescio. Ipse quidem legerim emigrarent, scriptura apertissima, et ex veteri historia. Nam tunc primum Italiam petebant. Pater. f Stipendium] Quasi militibus; et inde est quod mox dicunt, Senatus * manibus atque armis suis uteretur.' £ Agrariis legibus intra se dimicatu rus] Tribunorum seditiones respicit;

de quibus vid. infra cap. 13. 14. 15. 16. 17. b Silanus] Marcius Julius Silanus; supra. 1 Manlius] Qni sit iste Manlius ig norare me fateor. Legendum puto Mallius. Is est Mallius, qui Consul

fuit quintò anno post Junium Sila num, et a Cimbris victus eodem tem pore quo Cæpio, qui tunc proconsul erat, et ambo castris exuti. } Cæpio] Q. Servilius Cæpio tunc proconsul.

EPIToM. LIB. III. cAP. 3.

199

et*' impetus, quem pro virtute barbari habent,** consenes

ceret. Recessere igitur* increpantes, et (tanta** erat [§. 6. capiendæ Urbis fiducia)*4 consulentes, si quid ad uxores suas mandarent. Nec segnius, quam minati fuerant, triper tito** agmine per Alpes, id est*^ claustra Italiæ, ferebantur. Marius, mira statim velocitate occupatis*7 compen- [§. 7.

diis, prævenit hostem: prioresque Theutonos*** sub ipsis Alpium radicibus assecutus, in loco, quem Aquas Sextias' vocant,*9 quo (fidem numinum !*°) prælio oppressit?** Vallem fluviumque35 medium** hostes tenebant: nos- [§. 8. tris aquarum nulla copia. Consultone*s id egerit Impera tor," an errorem in consilium verterit," dubium : certe ne

cessitate aucta3° virtus causa victoriæ fuit. Nam fla- [§. 9. gitante aquam exercitu, *Viri,' inquit, * estis: enillic° habe tis.' Itaque tanto ardore pugnatum est, eaque cædes hosti

um fuit, ut victor Romanus de cruento flumine non plus aquæ biberit, quam sanguinis Barbarorum.37 Certe [§. 10. • Donec invincibilis ille furor et impetus, quem barbari habent loco virtutis, de fervesceret; retro cessere igitur milites. --^•^•-*•

Gryph.—21 Ei Ed. Ven.—22 HĘ Ed. Lips. 1.—23 Incr. tanta Ed, Med. Par.—24 Fidutia Ed. Lips. 1. 2. 3.—25 Tripartito Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu. Fab.—26 I. Ed. Lips. 2.—27 Ocupatis Ed. Lips. 1.—28 Sic Ed. Ald. Vin. Lugd. Freinshem. Sed Theutonas Ms. Naz. Toll. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Vem. Grypb. Stad. Pont. Teutonas Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Teutonos Mss. Regg. Ed. Blanc. Teutones Ed. Vetst.—29 Sic Ms. Flor. Berol. IDuisb. Fran. Ed. pr. Sed loco Ms. Ryck. in locum Mss. Voss. Malliab. Vin. Pall. Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd. Freinsh. Zen. Fab. asse quutus (locum Aquas sextias rocant) Ed. Blanc.—30 Sic Ms. Ryck. Sed quasi de numinum Ms. Naz. qua fide numinum Mss. Duk. omnes, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Zeu.Vetst. quo, fides n. Ed. Stad. Pont.—31 Oppraessit Ed.Ven.—33 Flumina Ed. Ven. —34 Medium abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.— 35 Consulto ne Ed. Lips. 1. Par.—36 Sic Ed. Vin. Grut. Lugd. Freinsh. Fab. Vetst. Blanc. Amstel. Duk. 1. 2. Sed acta Ms. Naz. Flor. Reg. F, Berol.

IOuisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. NOTAE

* Theutonos] Vide supra. 'Aquas Sertias] Aquæ Sextiæ oppidum in Gallia Narbonensi ad mare. * Consultone id egerit Imperator] Ut milites eo acrius pugnarent, quod

aqua deficerent. n An errorem in consilium rerterit] Effecerit, ut ea, quæ errore evene rant, consilio ducis facta viderentur. o Illic] In mediis hostibus.

200

L. ANNAEI

FLORI

rex ipse Theutobochus,** quaternos senosque equos tran silire*? P solitus, vix unum, cum fugeret,*° ascendit; prox imoque in saltu comprehensus,** insigne** spectaculum triumphi** fuit: quippe vir proceritatis eximiæ super** tro pæa sua** eminebat. Sublatis funditus Theutonis,** [§. 11. in Cimbros convertitur. Hi*7 jam (quis** crederet?) per hyemem,*9 quæ altius Alpes levat, Tridentinis jugis' in Italiam provolutis° ruina* descenderant.* 5* Athesim [§. 12. flumen**' non ponte, nec navibus, sed quadam stoliditate

barbarica primum corporibus aggressi, postquam retinere amnem manibus et clypeis** frustra tentaverant; ingesta ° Hi jam per hyemem, quæ attollit Alpes altius, quis crederet ? per Tridentina juga descenderant in Italiam ruendo devoluti. -

-

—37 Sanguinis. Barbarorum Ed. Gryph.—38 Teutobocus Ms. Duisb. Voss. 1. 2. Ed. pr. Teutobochus. Ed. Lips. i. 2. 3. Theutobocchus Ed. Stad. Pont. Teutolocus Ms. Ryck. Tendobocus Ms. Fran.—39 Transsilire Ms. Naz.—40 Quo fug. Ed. Lips. 1. 3. q fug. Ed. Lips. 2. ut fug. Ed. Ven.—41 comprensus Ed. Stad. Pont.—42 In signe Ed. Lips. 1.—43 Triumphi abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Pont.—44 Inter Mss. Pall. Regg. Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr.—45 Sic Ed. pr. Sed ipsa Ed. Lips. 2. 3. Ber.

sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zen. Vetst. ipa Ed. Lips. 1.—46 Teutonis Ms. Ryck. Teuthonis Ed. Lips. 1. 2. Tenthonis Ed. Lips. 3. igitur fund. Theutonis Ed. Lngd.—47 Hic Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—48 Qui Ed. Par. 1.—49 Hy. Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. ubique.—50 Deroluti Mss. Regg. Malliab. Fran. pderoluti Ms. Ryck. E qua scriptura duplicem in libris vetustis lectionem hujus loci extitisse patet. ervoluti Ed. Vetst.—51 Descenderat Ed. Ven.—52 Sic et Ed. Vem. Sed athesi

£. Lips. 1.

Atesim Ed. Lips. 2. Grut. Lugd. Freinshem. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. ad hostesim Ms. Naz. ad hostes in Mss. Regg. Pal. 2. Voss. 1. 2. Thesim Ms. Voss. 3. ad Atesin. Flumen Ed. Amstel.—53 Ita, non clip., Ed. Lips. 1. 2. 3. NOTAE

P Quaternos senosque equos transilire] Quatuor vel sex equos in pugnam secum ducebat, ut ex fesso in recen tem transiret, dum omnes currerent; et sic omnes ordine percurrebat. Hoc est quod Noster * quaternos senos

que equos transilire' vocat. q Vix unum, cum fugeret, ascendit] Lege, quo. r Tridentinis jugis] Tridentimi Mon tes sunt sub Alpibus, quæ Venetæ

appellantur, juxta fluvium Athesin.

* Pervoluti ruina] Cimbri subjici entes corporibus lata seuta, sic per nivem ruendo se dimisere, quod ruina provolvi dicit Noster. Sic Livius lib. xlvi. * Inemarrabilis labor de

scendentibus cum ruina jumentorum sarcinarumque.' Et infra, * Rursus simili ruina inferioris pontis defere bantur.'

t Athesim flumen] In Rhætia sub

Alpibus, juxta Tridentinos montes.

EPITOM. LI B. 111. CAP. 3.

201

obrutum sylva transiluere:** et, si statim infesto [§. 18. agmine Urbem petiissent,35 grande discrimen esset:" sed in Venetia,** quo fere tractu Italia mollissima est, ipsa soli coelique clementia robur elanguit.* Ad hoc *7 panis usu, car misque** coctæ, et dulcedine vini mitigatos Marius in tem pore aggressus est.9 Jam diem pugnæ” a nostro*° [§. 14. Imperatore petierunt, et sic proximum dedit. In paten tissimo, quem Raudium*'* vocant, campo concurrere.* Millia inde* ad sexaginta*** ceciderunt;** hinc* trecentis64 * Et si mox petiissent Romam inimicis copiis, magnum periculum fuisset : sed in

Venetia, qua fere regione Italia clementissima est, vires eorum mollitae fuere ipsa salubritate terrae et aëris.

Med. Par. Ven.—54 Transsiluere Ms. Naz. transiliere Ms. Dnisb. Toll. Regg. Ed. pr. pertransiliere Ed. Gryph.—55 Sic Ed. Grut. Freinsh. Fab. Vetst. Sed petissent Ms. Naz. Ryck. Toll. Duisb. Fram. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Duk. 1. 2.—56 renecia Ed. Lips. 1. 3.—57 Ad hæc Ms. Flor. Berol. Duisb.—58 Carmis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Pont.—59 Ag. est, venere illi quam et in barba ris multa vestigia diem Ms. Naz.—60 A Mario Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—61 Sic Mss. Vin. et Duk. plerique. Sed Randium Ms. Duisb. Fran. Ed. pr. Radium Ms. Voss. 3. Kaudium Ms. Pal. 2. sed supra literam K scriptum R. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont. Zeu. Caudium. Ed. Gryph. Lugd. Claudium.—f Sic Mss. Pall. Naz. Toll. Duisb. Fran. Ryck. Regg. Voss. 1. 2. Ed. pr. Stad. Pont. Zen. Sed procurrere Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Freinsh.—62 Millia deinde et LX. Ed. Lips. 1. 2. 3. milia deinde ad LX. É Med. Par. millia deinde e. XL. Ed. Ven. millia inde CXL. Ed. Stad. millia deinde ad XL. Ed. Gryph. ad Mss. Vin. Sed aberat a Ms. Naz. Pall. et Duk. omnibus, etiam ab Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ven. Blanc. quadraginta Ed. Lugd. pro seae.—63 Caecider. Ed. pr.—64 Sic Mss. Regg. Pal. 2. Voss. 3. Sed trecenti Ms. Duisb. Ed. pr. tertio Ms. Naz. Pall. Ryck. Fran. Voss. 1. 2. Sigon. In Pal. 2. super tertio NOTAE

v Esset] Pro, fuisset: sic apud Te rent. in Adelph. act. i. sc. 1. * Nam si esset unde id fieret, Faceremus.' Id est, si fuisset unde id fieret, fecis

non probo, cnm adeo ex levi mutati one, et scripturæ et sensui fieri satis possit. Lege igitur, Ii diem pugnae ab Imperatore nostro petierunt, et is proxi

semus.

mum dedit.

" In Venetia] Italiæ regione inter Athesim et Anassum fluvium, non longe a mari Adriatico. " Jam diem pugnæ] Hic aliquid de esse putavit summus vir Salmasius, qui legendum censuit: Venere illi, quam metus im Barbaris nulla vestigia ! diem pugnae ab Imperatore nostro petie runt. Id vero, ut ingenue dicam,

* Raudium] In Venetia ponit Flo rus; alii legendum volunt Caudium, quod probari non possit. * Inde] A parte Cimbrorum. * Ad sexaginta] Plutarchus tamen scribit centum et viginti millia cæsa, et sexaginta millia capta fuisse. • Hinc] A parte Romanorum.

202

L. ANNAEI

FL0R1

minus:33 per omnem% diem conciditur barbarus.67

Isticºs

quoque Imperator addiderat virtuti dolum, secutus [§. 15. Annibalem, artemque Cannarum:* primum, nebulosum nactus°9 diem, ut hosti inopinatus occurreret: tum vento sum quoque, ut pulvis in oculos et ora7° ferretur: tum acie conversa in Orientem,* ut, quod ex captivis mox cognitum est, ex splendore galearum, ac repercussu, quasi ardere coelum videretur. Nec minor cum uxoribus eorum [§. 16. pugna, quam cum ipsis fuit: cum objectis undique plaus tris atque carpentis, altæ7' desuper, quasi e turribus, lan ceis contisque7* pugnarent. Perinde speciosa73 mors earum

fuit, quam pugna. Nam cum missa ad Marium [§. 17. legatione, libertatem ac sacerdotium* non impetrassent (nec fas7* erat)* suffocatis elisisque im infantibus suis, aut mutuis concidere vulneribus, aut vinculo e crinibus suis

facto, ab73 arboribus jugisque plaustrorum pependerunt. -

scriptum erat CCC.—65 Campus tercio Ed. Lips. 1. 3. campus tertio Ed. Lips. 2. Gryph. minuis tertio Ed. Med. Par. tertio minus Mss. Vin. Ed. Ven. Stad. Crut. Lngd. Pont. Zeu. Vetst.—66 Totum Mss. Vin. Pall. Toll. Dnisb. Fran. Ed. pr. Stad. Pont. Orta, opinor, e glossemate lectio.—67 Barbaris Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—68 Iste Mss. Toll. Ryck. Reg. F, Duisb. Fram. Voss. Ed. pr. hic Ms. Reg. Q. Isti Ed. Lips. 2. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—69 Nanctus Ms. Naz.—70 Oraque Mss. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. Ber. Sab. Junt. Ald.—7 1 Ita Ms. Malliab. Ed. Junt. Ven. Vin. Stad. Grüt. Lngd. Pont. Freinsh. Fab. Vetst. Amstel. Blanc. Duk. 1. 2. Sed alte Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. Ber. Sab. Par. Ald. Ven. Gryph. Zeu. alti Ed. Lips. 3. aliæ Ed. Lugd.—72 Cotisque Ed. Ven. —73 Perinde speciosior Ms. Pal. 2. Flor. Berol. Duisb. Ed. pr. perinde plus speciosa Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven. proinde magis speciosa Ms. Voss. 3. proinde plus speciosa Ms. Ryck. Ed. Gryph. In Voss. 2. tò magis inter versus scriptum erat post fuit.—74 Nefas Ms. Voss. l. 2.— NOTAE

* Conversa in Orientem] Ita ut sur * Artemque Cannarum] Vide cap. 6. lib. II. * Insuper callidissimus Im gentem solem Romani, Cimbri vero perator [de Annibale loquitur] paten cadentem aspicerent. d Ac sacerdotium] Permission de se tibus in campis, observato loci in genio, quod et sol ibi acerrimus, et faire religieuses. Cupiebant, puto, plurimus pulvis, et Eurus ab Oriente, privatum aliquod Sacerdotum Col semper quasi ad constitutum, ita in legium componere, nec aliis sacerdo struxit aciem, ut Romanis adversus tibus commune. e Nec fas erat] Quippe et hostes et hæc omnia adversis, quasi secundum coelum tenens, vento, pulvere, sole, Barbari. pugnaret.'

EPiTOM. LiB. iii. cAP. 3.

20:3

Bojorix7* rex' in acie dimicans impigre77 nec inultus [§. 18. occubuit. Tertia Tigurinorum manus,* quæ quasi subsi

dio7* Noricos insederat79 Alpium tumulos," in diversa lapsi, fuga ignobili et latrociniis evanuit.* Hunc tam lætum, [§. 19. tamque felicem liberatæ*° Italiæ assertique inperii nun tium non per homines, ut solebat, populus Romanus*' acce

pit, sed per ipsos, si credere fas est, Deos. Quippe [§. 20. eodem die,' quo gesta res est, visi** pro æde Castoris et Pollucis** juvenes laureati Prætori literas tradere :** fre quensque in spectaculo rumor, * Victoriæ Cimbricæ Feli

citer,'** ' dixit.

Quo*° quid irabilius, quid*7 [§. 21.

insignius fieri potest?** Quippe velut*9 elata montibus suis

Roma, spectaculo belli interesset, quod in gladiatorio mu * Tertius exercitus Tigurinorum, qui occupaverat juga Alpium, quasi ad subsi dium, in diversas terras fugientes inhonesta fuga et latrociniis disparuit. -

75 Ab abest ab Ed. Fab.—76 Baeleris Ms. Naz. Beleris Ms. Ryck. et Duk. plerique, Ed. pr. Bleris Ms. Voss. 3. Boleris Ms. Vim. unus, Pal. 2. Regg. Voss. 1. 2. Fran. Toleris Ms. Flor. Beleus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Vem. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Celeus Ed. Par. 1.—77 Im pigere Ed. Ven.—78 In subsidio Ms. Naz. Ryck. Pall. Vim. unus et Duk. om nes, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Stad.—79 In siderat Ed. Lips. 1. 2. 3.— 80 Libertatis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—81 Romanus abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—82 Nisi Ed. Par.—83 Sic Mss. Voss. Sed Pollucis et Castoris Mss. Duk. omnes, Ed. pr.—84 Dare Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—85 Cymbrice faeliciter Ed. Lips. 1. 3. Cymbricæ fæ liciter Ed. Par.—86 Quod Ed. Par. Stad. Pont.—87 Ita Mss. Duk. Ed. pr. Ber. Junt. Vem. Sed quidque Ed. Lips. 2. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. Stad.

Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. quiTd Ed. Lips. 1. quicquid Ed. Lips. 8.— 88 Pót Ed. Lips. 2.—89 Vel et ut Ed. Lips. 1. 3. ut velut Ed. Gryph.—90 Oc •

NOTÆ

' Bojoriae rer] Male in aliis Beleus. e Tertia Tigurinorum manus] Vide initium capitis. ^ Noricos Alpium tumulos] Alpes quæ ad Noricum conversæ sunt ; ut Alpes Juliæ, quae et Venetae vocantur. ' Eodem die] Hoc fieri quidem po tuit, sed sine Deorum interventu. Sic dum Xerxes bellum in Graecia gere ret, quadraginta Octo horarum spatio

omnia in Persiam fama tulerat : per

dispositas scilicet stationes, ab Athe nis Susas usque ; quæ vocem accep

tam ad alias, et sic porro tramitte rent.

i Victoriæ Cimbricæ Feliciter] Faustis plane acclamationibus famili aris vox erat * Feliciter.' Sueton. in

Domitian. cap. 13. * acclamari etiam in Amphitheatro epulari die libenter audiit, Domino et Dominæ Feliciter.'

204

L.

ANNAEI

FLORI

nere* fieri solet,' uno eodemque momento, cum in acie Cim bri succumberent,9° populus in urbe plaudebat.* CAP. IV. BELLUM THRACIUM.'

Post Macedonas, si* Diis placet,* Thraces rebel- [§. 1. labant,* ipsi quondam tributarii Macedonum: nec in proxi mas modo* provincias contenti incurrere, Thessaliam,* at

que Dalmatiam ;*° ° in Adriaticum7 mare usque venerunt: eoque fine contenti,* quasi interveniente natura, contorta in ipsas aquas tela miserunt. Nihil interim per id omne [§. 2. tempus residuum crudelitatis fuit in captivos sævientibus:* litare Diis sanguinem humanum :9 bibere in ossibus capi tum,* et cujusquemodi'° ludibrio foedare'' mortem tam igni * Nam quasi Roma montibus suis erecta spectaret bellum, uno et eodem momento quo Cimbri in pugna caderent, populus Rom. plaudebat in urbe, quod fieri solet in gladiatoriis spectaculis.

* Nec contenti petere Thessaliam atque Dalmatiam, proximas provincias.

° Interea per totum illud tempus nil saevitiæ reliquum fuit illis in captivos cru deliter agentibus. -

cumberent Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. 1 Thracum ' Ms. Naz. de bello Thraco Mss. Pall.—2 Sic Ms. Naz. Pal. 1.

Malliab. Reg. F, Voss. Ed. Lips. 1. 3. Junt. Ven. Sed sic Ms. Pal. 2. et Duk. plerique, Ed. pr. Lips. 2. Med. Par. sicut Ms. Fran.—3 Rebellant Ms. Ryck. Flor. Ed. Ven.—4 mò Ed. Lips. 1.—5 Thessalicam Ed. Med. Par.—6 dalma ciam Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven.—7 adriacum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med.8 [Non] contenti Ed. Blanc.—9 Sanguine humano Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. In Ms. Naz. erat eadem lectio: sed supra e correctum m, et ù supra o.—10 Ita Ms. Naz. Malliab. Sed cujuscemodi Mss. Voss. Pal. 1. ejusmodi, vel ejuscemodi, Mss. Duk. reliqui. NOTAE

* Gladiatorio munere] Cum quis Gladiatores vel aliud quid populo visen

Balbo et C. Porcio Catone. Hoc bellum coeptum est ante Cimbricum dum præbet, id proprie munus di et Jugurthinum, de quibus cap. 1. citur.

et 3.

' Quod in gladiatorio munere fieri

• Si Diis placet] Indignantis hæc

solet] Nam dum certant Gladiatores, cadentibus iis, populus plausum dat. CAp. iv. Bellum Thracium] Anno

vox est, ut vulgo nos etiam dicimus,

Mundi 3836. ante Ch. Nat. 112. ab Ur. Cond. 639. Coss. Man. Acilio

s'il plait à Dieu.

b Dalmatiam] Illyridis regio est, ad Adriaticum mare.

c In ossibus capitun] Ex interfecto

EPitoM. LI B. 111. CAP. 4.

205

quam fumo:* partus** quoque gravidarum'* extorquere'* tormentis.

Sævissimi omnium Thracum Scordisci'* * [§. 3.

fuere: sed calliditas*° quoque ad robur accesserat.' Sylvarum et montium situs cum ingenio consentie- [§. 4. bant.'7 s Itaque non fusus modo** ab his, aut fugatus, sed (simile'9 prodigio) omnino totus interceptus exercitus, quem duxerat Cato.*° Didius*'* vagos, et libera [§. 5. populatione diffusos intra suam repulit** Thraciam.** Dru sus' ulterius egit, et vetuit transire Danubium.**) Minu cius*** toto vastavit Hebro,*°' multis quidem amissis, dum per perfidum*7 glacie flumen" equitatur.*** Piso" [§. 6. * Minutius per totum Hebrum cecidit, multis suorum submersis, dum equitant per furium infidum propter glaciem.

In iisdem prope omnibus omissa erat et. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. et hujuscemodi.—11 Faedere Ed. Par. Ven.—12 Par thus Ed. Par.—13 Sic Ms. Berol. Voss. 1. Sed gravidarum mulierum Ms. Naz. Pall. et Duk. reliqui, Ed. pr.—14 Extorqueret Ed. Med.—15 Scordici Ed. Par. 1. scodici Ed. Med. Par. 2.—16 Callidis Ed. Lips. 1. 2. 3. caliditas Ed. Par.—17 Consentiebat Ms. Ryck. Flor. Ed. Stad.—18 mo Ed. Lips. 1. ubique.—19 Ita Ms. Flor. Ed. Stad. Pont. Freinsh. Sed simili Mss. Duk. reliqui, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Grypli. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—20 Catho Ed. Par.—21 Lucius Didius Ed. Lugd.— 22 Reppulit Ed. Med. Par.—23 Thratiam Ed. Lips. 1. 3.—24 Danubium Ed. Med.—25 Minutius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—26 Æbro Ed.

Stad. Pont.—27 Sic Ms. Naz. Regg. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. MOTÆ

rum craniis sibi pocnla fecere. * Tam igni quam fumo] Nam alios igne, alios fumo necavere. e Scordisci] Alii eos pomunt in Thracia, ut Noster ; alii Pannoniæ inferioris populos faciunt ; et alii Il lyricis et Thracibus permixtos scri bunt.

dum retuit transire Danubius; lioc

sensu, ut Danubius obstiterit, quo minus illos Drusus ulterius egerit. Danubius antem Europæ fluvius est,

qni Daciam inter et Thraciam fluit. * Minucius] M. Minucius Rufus, quinto belli anno. 1 Hebro] Thraciæ fluvius est auri

* Accesserat] Ad sævitiam scilicet. fer. 8 Consentiebant] Malim legere, con m Dum per [Dum] perfidum glacie sentiebat ; propter τὸ situs, quod in flumen] Optime legendum conjecit singulari sæpius, quam in plurali nu Salmasius, per perfidum glacie flumen mero invenias. equitatur. Perfidum autem flumen * Didius] Anno sequenti post cæ vocat, quod Minucius, dum flumini sum Catonis exercitum.

congelato exercitum suum crederet,

' Drusus] M. Livius Drusus, tertio anno post inceptum bellum.

multos amiserit, nondum satis firmata glacie. n Piso] Puto eum esse L. Calpur

1 Vetuit transire Danubium] Legen

206

L. ANNAEI

FLORI

Rhodopen*9° CaucasumqueP penetravit. Curio^ Dacia*°* tenus venit: sed tenebras saltuum expavit.* Appius* [§. 7. in Sarmatas' usque pervenit: Lucullus*'" ad terminum gen tium Tanaim,** " lacumque Mæotim.35 " Nec aliter cruen tissimi hostium quam suis moribus* domiti: quippe in

captivos ignes* ferroque' sævitum est. Sed nihil Barbaris atrocius35 visum est, quam quod abscissis3° manibus relicti,

vivere superstites poenæ suæ jubebantur.37 * Curio renit usque ad Daciam; sed timuit obscuritatem sylrarum. Junt. Ald. Ven. Sed perfidum, omissa per, Mss. Duk. reliqmi, Ed. pr. Grut. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2. per perstrictum Ed. Ven. Lugd.— 28 Equitarit Ms. Voss. 3.—29 Rhodopem Ed. Par. 1. Ven.—30 Curiodacia Ed. Lips. 1. Curio Datia Ed. Lips. 3. Curio daciam Ed. Par. Curio Dacia Ed. Lips. 2. Gryph.—31 Luccullus Ed. Lips. 1. 3.—32 tanain Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—33 Marotin. Ms. Ryck. Ed. Gryph. meotin Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. metoin Ed. Par. 1.—34 Igni Ms. Ryck. Flor. Berol. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr.—35 Attrocius Ed. Lips. 1. 3.—36 Abscisis Ms. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr.—37 Ita Ms. Naz. Pal. 1. Regg. Malliab. Fran. NOTAE

nium Pisonem Cæsonium, Drusi col legam, qui a Tigurinis occisus fuit; quanquam eum cum Thracibus bel lum gessisse nusquam invenio. ° Rhodopen] Thraciæ montem. p Caucasum] Montem inter Pon tum Euxinum et mare Caspium. Sed hic errasse Florum puto: quid enim

matia, Europaea altera, altera Asia tica. Prior supra Boristhenem, pos terior supra Tanaim versns Orien tem.

u Lucullus] Dno fuere Luculli fra tres ex gente Licinia ; nempe M. Licinius Lucullus, et Lucius Licinius Lucullus: de priori autem hic sermo

Caucaso commune cum Thracibus ?

est, alter enim Lucius contra Mithri

“ Curio] C. Scribonium Curionem intelligit, qui Consul fuit anno Mundi

datem bellum gessit. Vide Eutrop. lib. vi. ad An. Urb. 681.

3874. ab Urbe Condita 677. et bellum

" Ad terminum gentium Tanaim]

gessit anno postquam Cicero e Grae cia reversus est; post caesum Catonis exercitum 37. Unde patet hic Flo rum non unum tantum, sed plurima

Non dicit Noster ultra Tanaim nullas

bella describere.

' Dacia] Europæ regione supra Da nubium.

* Appius] Appius Claudius Pulcher, qui tribus annis ante Curionem Con

sul fuit : et hunc Florus debuit præ mittere.

' Surmatas] Populos supra Boris

thenem fluvium. Sed duplex est Sar

gentes habitare, sed Tanaim esse terminum illarum gentium, nempe Thracum.

Est autem Tanais fluvius

qui Asiam ab Enropa disterminat. " Lacumque Maeotim] Paludem Mae otinm, supra Pontum Euxinmm. * Suis moribus] Nam snpra dixit Scordiscos sævissimos Thracum fu isse.

y Igne ferroque] Promt ipsi in Ro manos sævierant.

EPITOM. I.IB. II I. CA P. 5.

CAP. V. BELLUM MITHRIDATICUM.*

PoNticae gentes* ad Septemtrionem* in mare sinis- [§. 1. trum" jacent, a Pontico cognominatæ mari.* Harum gem tium atque regionum rex antiquissimus AEetas:* " post Ar tabazes,** a septem* Persis' oriundus: inde Mithri- [§. 2. dates,* 5 omnium longe maximus; quippe cum quatuor7

Pyrrho,* decem et septem* anni9 i Annibali*° suffecerint,'' -

Voss. 1. 2. Ed. Ven. Vin. Grut. Lugd. Fab. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2. Sed videbantur Ms. Pal. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. jube rentur Ms. Ryck. Supra virere aberat a Ms. Pal. 2. 1 mitridaticum Ed. Lips. 1. 3. Ven. Mythridaticum Ed. Lips. 2. ubique. Mithradaticum Ed. Stad. quo in libro etiam Mithradates scriptum est ubique. —2 A septentrione Ms. Flor.—3 Oetas Ms. Ryck. Reg. Q, Voss. 3. Etas Ms. Reg. F, Voss. 2. Eubas Mss. Vin. Et has Mss. Pall. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. Ateas Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Atheas Ed. Par. Gryph. Stad. Grut. Lngd. Pont. Zeu. Vetst.—4 Artabarzes Ed. Lips. 1. 2. 3.—5 A sertis Ms. Duisb. Ed. pr. assertis Ms. Fran. Assyrius Ms. Voss. unus.—6 Mitridates Ed. Lips. 1. 3. ubique.—7 Quattuor Ed. Lips. 1. 3. Par.—8 Sic Ms. Flor. Malliab. Voss. Sed quatuordecim Mss. Vin. et Duk. alii. Ed. pr. XVIII. Ed. Lips. 1. 2. 3. septemdecim Ed. Par. XVII. Ed. Med. Ven. Gryph. Stad. Pont.—9 Anni aberat a Ms. Flor.—10 Hannibali Ed. Par. ubique.—11 Suffi NOTAE

CAp. v. Bellum Mithridaticum] An

ris intervallo ab illis abfuerit ignotum

mo Mundi 3860. ante Cli. Nat. 88.

est.

ab Ur. Cond. 663. ii. an. antequam Appius Claudius Pulcher, de quo su pra, contra Thraces pugnaret. • Ponticae gentes] Quæ Pontum Asiæ

f A septem Persis] Septem Persas intelligit, qui regnum a falso rege Oropasta recipere conjuraverant.

regionem sub Euxino incolunt.

b Mare sinistrum] Pontum Euxinum intelligit, qui Orientem aspicientibus ad sinistram jacet. e Pontico mari] Ponto Euxino, qui Mare Ponticum a Strabone, Tacito, et Plutarcho nominatur.

4 Aeetas]

Medeæ pater. Prope

1260. an. ante Ch. Nat. et circiter 60.

ante bellum Trojanum. * Post Artabazes] Septem Persæ prope 740. an. post iEetam floruere,a quibus Artabazes; sed quanto tempo

Vide Justim. lib. i. 9.

s Inde Mithridates] * Inde,' nempe ab Artabaze : sic enim malim intel

ligi quam, deinde, quomodo sæpe sumitur. Explicationem meam fir mat Aurel. Victor, qui a septem Persis eum oriumdum facit : * Mithri

dates,' inquit, * Rex Ponti, oriundus a septem Persis.' Ne tamen Mithri datis avorum inde usque a septem Persis seriem scire desideres, jam

nunc tibi ego renuntio nunquam fore ut illa ulli homini nota sit.

h Quatuor Pyrrho] Vid. lib. 1. 18.

208

L. ANNAEI

FL0R1

ille per quadraginta'* annos' restitit, donec tribus ingentibus bellis subactus, felicitate Syllae,'* * virtute Luculli, magni tudine Pompeii,'* consumeretur. Causam quidem [§. 3. illius belli prætenderat's apud Cassium legatum, * attrec tari'^ terminos suos a Nicomede' Bithynico:'* '7 ceterum elatus animis'* ingentibus, Asiæ totius, et, si posset, Euro pæ cupiditate flagrabat. Spem ac fiduciam. dabant [§. 4.

nostra vitia:'9 quippe cum civilibus bellis" disjungeremur,*° invitabat occasio: nudumque imperii latus*' ostendebant** proculº Marius,** Sylla,** Sertorius.° Inter hæc Rei- [§. 5. publicæ vulnera, et hos tumultus, repente, quasi captato** tempore, in lassos simul atque districtosP subitus*° turbo

Pontici belli ab ultima veluti specula Septemtrionis erupit.* Primus statim impetus belli Bithyniam*7 ° rapuit. [§. 6. Asia deinde** pari terrore correpta est. Nec cunctanter*9 * Cassio quidem legato oljecerat hanc belli causam; nempe fines suos invadi, at tingi, a Nicomede Bithynico. * Subita Pontici belli tempestas orta est, quasi ab extrema Septemtrionis arce.

cerint Ed. Lips. 1. suffecerüt Ed. Gryph.—12 XL. Ed. Lips. 1. 3. Ven.— 13 Sylle Ed. Lips. 1. Par. 1. Syllæ Ed. Par. 2.—14 pompei Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—15 Belli parce praet. Ms. Voss. 2.—16 Atractari Ms. Malliab.— 17 bithinico Ed. Lips. 1. 2. 3. bitynio Ed. Med. Par. Ven. Bythinio Ed. Grypli.—18 Anius Ed. Lips. 1. animus Ed. Lips. 2. 3. Med. Par.—19 Vicia Ed. Lips. 1. 3. Par. 1.—20 Dejungeremur Ed. Fab.—21 Lacus Ed. Ven.— 22 Sic Ms. Naz. Pal. 2. Ryck. Flor. Malliab. Regg. Voss. 1. 2. Sed ostenta bant Ed. pr. Grut. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—23 Marillus Ed. Ven.— 24 Sylla Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique.—25 Capto Ms. Voss. 1. capro Ms. Ryck.—26 Subitu Ed. Lips. 2.—27 bityniam Ed. Par. Bithiniam Ed. Lips. 3.—28 Asia Mss. Voss. Naz. Asia inde Ed. Lips. 1. 2. Med. Par.

Ven. Gryph. Asia in Ed. Lips. 3.—29 Constanter Ed. Par. 1.—30 Aderat NOTÆ

' Decem et septem anni] Vid. lib. 11.

46. lib. xxxvii. cap. 1. Sed uterque

Syllae intelligit. De quibus vid. cap. 21. hujns libri. a Procul] A Roma scilicet. • Marius, Sylla, Sertorius] Qui om

et Justinus et Florus falsi sunt. Nam

nes contra l{omanos

quomodo quadraginta annos restitis set, qui vigesimo septimo anno post inceptum bellum suum diem obiit ? * Felicitate Syllæ] Vid. infra.

rant.

cap. 6.

1 Quadraginta annos] Justin. habet

' Nicomede] Bithyniæ rege. * Civilibus bellis] Bellum Mauii et

arma sumse

p Districtos] In diversas partes oc cupatos.

q Bithyniam] Asiae minoris regio est, intra Sangarium fluvium et Pro pontida,

EPITOM. LI B. iii. CAP. 5.

209

ad regem ab urbibus nostris populisque descitum est.* Aderat,*° instabat, sævitia quasi virtute utebatur. Nam quid atrocius uno ejus edicto, cum*' omnes,' qui in Asia [§. 7. forent, Romanæ civitatis homines interfici jussit? Tum quidem domus, templa, et aræ, humana omnia atque divina jura violata sunt. Sed hic terror Asiæ* Europam [§. 8. quoque regi aperiebat.** Itaque missis Archelao Neopto lemoque33 præfectis, excepta Rhodo,34* quæ pro nobis ste tit,** ceterum36 Cyclades,37 “ Delos," Euboea," et ipsum

Græciæ decus, Athenæ, tenebantur. Italiam jam, [§. 9. ipsamque urbem** Romam, regius terror* afflabat. Itaque Lucius Sylla39 ' festinat, vir armis optimus: parique vio lentia ruentem ulterius hostem quadam quasi manu repulit:*° primumque Athenas*' urbem (quis crederet!)* frugum [§. 10. parentem,* obsidione ac fame ad humanos cibos compulit. * Nec segniter urbes nostrae et populi declinarere ad regem. -

abest ab Ed. pr.—31 Ut Ms. Naz.—32 Apperiebat Ed. Lips. 1. 3.—33 Neop tholemoque Ed. Lips. 1. 3. Med. Neptolemoque Ed. Ven.—31 Rodo Ed. Lips. 1. 2. 3.—35 Sic et Ed. Fab. Sed firmius stetit Mss. omnes, Ed. pr. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Poiit. Zeu. Blanc. Vetst. Duk. 1. 2. firmus stetit Ed. Lips. 2.—36 Ceteris Ms. Voss. 2. Ed. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Blanc.—37 Ciclades Ed. Par.—38 Italiam ipsamque urbem Ms. Voss. 3. Italiam jamque ipsam urbem Ms. Ryck.—39 Ita Lutius Silla Ed. Lips. 1. 2. 3. Ita L. Sylla Ed. Med. Par. Vem. Gryph.—40 Quasi quadam manu Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. manu quasi

quadam Ms. Ryck. manu quadam quasi ipius reppulit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. NOTAE

* Cum omnes] Legendum quo, ut in

quibusdam Editionibus apparet. * Terror Asia] Terror, quem Asiæ Mithridates incusserat.

* Rhodo] Rhodus, Carpathii maris insula.

" Cyclades] Insulæ in mari Ægæo ;

die Negroponte. * Regius terror] Terror Regis, id est, quem Rex incutiebat. * Lucius Sylla] Luc. Cornelius Sylla, tertio anno post Mithridatis irruptionem in Asiam. * Quis crederet] Hoc dicit propter

sic dictæ quod ita positæ sunt, ut * frugum parentem,' quod sequitur: orbem, qui Græce κύκλοs dicitur, quis crederet frugum parentem ad efficiant. famem unquam potuisse redigi ? " Delos] Una ex Cycladibus. " Eubara] Ægæi maris insula, a

Boeotia Euripi freto diajuncta. Ho Delph. et Vur. Clus.

* Frugum parentem] Ab Athenien sibus enim primitus fruges inventas ferunt.

Flor.

O

210

L.

ANNAEI

FLORI

Mox** subruto Piræei** portu, sex quoque* et amplius muris,** postquam domuerat ingratissimos, ut ipse dixit, hominum,*° in honorem tamen*7 mortuorum,* sacris suis

famæque donavit.* Mox cum Euboea atque Boeo- [§. 11. tia*** præsidia regis*9 depulisset,*° omnes** copias uno apud Chæroneam,** * apud Orchomenon* altero, bello' dis sipavit: statimque in Asiam transgressus ipsum53 oppri mit; et debellatum** foret,* nisi de Mithridates: triumphare cito, quam vere, maluisset. Ac tunc3° quidem hunc [§. 12. Asiæ statum Sylla dederat. Ictum cum Ponticis foedus:' * Et perfectum fuisset bellum. -

Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—42 Atthenas Ed. Lips. 1.—43 Sic illos quoque ante : mox Ed. Lips. 1. Med. Par. Gryph.—44 Subruto quoque Pir. Ms. Byck. Subruto pyrei Ed. Lips. 1. 3. Med. subrupto pyrei £í. Par. subrupto Pirei Ed. Lips. 2. Piræi Ed. Stad. Zeu. Fab. Pyræi Ed. Gryph. Stad. Pont. pyrei Ed. Vem.—45 Sic Ms. Naz. Reg. F, Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 8. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Sed muris munitum Mss. Pall. Toll. Duisb. Fran. Ed.

pr. muris munito Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 2. Ven. munitam Ms. Reg. Q. Ceterum Gruterus ait in Ms. Pal. 1. verba ser quoque...terrere voluit (s. 25.) hic omissa fuisse et scripta ante medium caput vi. hujus libri.—46 I grauis simos hoim ut ipe dixit Ed. Lips. 1. ingratissimos hominum ut ipse dirit Ed.

Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—47 in Ed. Lips. 1.—48 boe tia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—49 Regia Ed. Med. Par. Ven.—50 Sic Ms. Ryck. Sed dispulisset Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—51 Ois Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. omnis Ed. Par. omneis Ed. Freinsh. Blanc. Amstel. Duk. 1. 2.—52 Chaeroniam Ms.

Ryck. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Cheroniâ Ed. Ven. cheromâ Ed. Lips. 1. 2, 3. Med. cheromam Ed. Par. cheroneum Ed. Gryph.—53 Ipsam Ms. Naz.54 Debellata Ms. Naz. debellatum etiam foret Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—55 Midrythate Ed. Lips. 1. 3. Mithrydate Ed. Par.— 66 Ac tu Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Stad. Pont. Actum Ed. Par. at tum NOTAE

* Piræci] Athenarum portus, Ægi nam insulam spectat in simu Saro

e Sacris suis famæque donarit] Ele-, gantius multo suis ipsos sacris, &;c.

nico.

Per sacra, Cereris sacra intellige.

e Sex quoque] Subrutis scilicet. Male qui hoc ad * Piraeei' referunt; nt sit, Piraeei portu sex quoque et am plius muris, sub. munito: ut Brundu sium inclyto portu. Id enim vox quoque non patitur. a Mortuorum] Per mortuos, majo res intelligit. Rebus pace belloque gestis, ad hoc multarum rerum inven

tione cultuque nobiles.

* Baeotia] Supra Atticam, ad littus Euripi, qui Eubœam sejungit. s Chæroneam] Boeotiæ urbem. h Orchomenon] Boeotiæ urbem. * Bello] Bellum prælium tautum aliquando significat, ut hic. j Ictum cum Ponticis faedus] Ea lege,

nt Provinciis Asia, Bithynia, et Cap padocia cederent.

EPITOM. Ll B. 111. CAP. 5.

211

recepit57 Bithymiam** a rege Nicomede,59* ab Ariobarzane** Cappadociam:** ac sic erat** Asia rursus nostra, ut coepe rat: Mithridates tantum** repulsus:' itaque non [§. 13. fregit ea res64 Ponticos, sed incendit. Quippe rex Asia et Europa" quodammodo** inescatus, non jam quasi alienam, sed, quia amiserat, quasi raptam°° belli jure repetebat.*7 Igitur ut extincta parum fideliter incendia majore [§. 14. flamma reviviscunt;** ita ille69 de integro, auctis majorem in modum7° copiis, tota denique regni sui mole,* in Asiam rursus mari, terra, fluminibusque7* veniebat. Cyzi- [§. 15. cum7*° nobilis civitas, arce, moenibus, portu,7* turribusque7* marmoreis, Asiaticæ plagæ littora7s illustrat: hanc ille, quasi alteram Romam, toto76 invaserat bello: sed [§. 16. fiduciam oppidanis77 resistendi nuncius fecit, docens ad

ventare Lucullum:7* P qui (horribile dictu !)79 per medias hostium naves*° utre suspensus, et pedibus iter adguber *-

Ed. Grypb. Lugd. Fab. at tunc Ed. Freinshem. Blanc.—57 Recipit Ed. Blanc.—58 Bithiniam Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Bythiniam Ed. Par.—59 Nico medes Ed. Zeu.—60 Ariobarzane, omissa ab, Ed. Par. 1. Ariobarzanae Ed. Par. 2. Ariobarzanes Ed. Zeu. Blanc.—61 Cappodoc. Ed. Lips. 3.—62 Sic ut erat Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—63 tm Ed. Lips. 1. ubique.—64 Res ea Ed. Amstel.—65 Quodämö Ed. Lips. 1. quodam modo Ed. Par.—66 Sic Mss. omnes. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Sed captam Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—67 Reposcebat Mss. Pall. Berol. Malliab. Duisb. Ed. pr.—68 Revi rescunt Ms. Naz.—69 Illi Ed. Lips. 3.—70 Inmodum Ed. Lips. 1. imodum Ed. Lips. 2. immodum Ed. Lips. 3.—71 Fluminibus Ms. Fran.—72 Cizieü Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—73 Portu aberat a Mss. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—74 Turribus Ms. Fran. Duisb. Ed. pr.—75 Littora Ed. Lips. 1. Par. ubique.—76 Totam Ed. Lips. 1. 2. 3.—77 Opidanis Ed. Lips. 1. 2. 3. —78 Luccullum Ed. Lips. 1. 3.—79 Dcü Ed. Lips. 1.—80 Per med. host. n. NOTAE

* Recepit Bithyniam a rege Nico mede] Hoc falsum esse jampridem docti viderunt. Alii aliter emenda vere. Pater scribendum omnino ar

bitrabatur: recepit Bithymiam a rege Nicomedes, Ariobarzanes Cappadociam. Historia notissima est.

Etenim ex

fœdere Mithridates cessit Bithynia et Cappadocia, et eo modo Nicomedes illam, hanc Ariobarzanes ab illo rece perunt.

1 Mithridatestantum repulsus] Lego, at Mithridates.

m Asia et Europa] Ex iis quæ se qnuntur apparet haec verba, et Eu ropa, a Floro non esse, qui de Asia tantum agat. Lege modo. n Mole] Vi. Jam supra plus semel. • Cyzicum] Insula et urbs ad Pro pontidem. P Lucullum] L. Licinum Lucullum. Cyzicum petiit anno decimo septimo

212

L. ANNAEI FLORI

nans,*' videntibus procul quasi marina pristix*** evaserat.* Mox clade conversa,' cum ex mora* obsidentem [§. 17. regem fames,** ex fame** pestilentia urgeret, recedentem

Lucullus assequitur:* adeoque cecidit, ut Granicus* et Æsapus*** amnes cruenti redderentur.

Rex calli- [§. 18.

dus, Romanæque avaritiæ peritus," spargi a fugientibus sarcinas et pecuniam jussit, qua*° sequentes moraretur.*7

Nec felicior** in mari, quam in terra,*9 fuga: quippe cen tum amplius navium classem, apparatuque9°* belli gravem, in Pontico mari" aggressa tempestas, tam foeda9' strage* laceravit, ut navalis belli instar efficeret: plane quasi [§. 19.

Lucullus, quodam cum fluctibus procellisque commercio,°* * Qui, horrendum dictu ! annirus utre, et regens viam suam pedibus per medias mares hostium, ipsis procul spectantibus, appulerat quasi marina pristis. •

absunt ab Ed. Freinsh. a. 1660.—81 Ad gubernans Ed. Par.—82 Ita et Mss. Regg. Ed. Blanc. Amstel. Sed istris Ms. Naz. Mss. PalI. Flor. Mal liab. Duisb. Voss. 3. Fran. Ed. pr. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Duk. 1. 2. pistris Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Ber. Sab. Med. Par. Ven. histris Ed. Lips. 1. 3. histrix Ed. Lips. 2.—* More Ed. Lips. 1. 2. 3.—83 Fames erat in Ms. Voss. 2. Aberat a Ms. Naz. Pall. Ryck. Regg. Duisb. Fran. Voss. 1. 3. Edd. vett. omnibus, etiam Gryph. §ú. Lugd. Pont. Zeu. Sed quum exorta obs. regem e fame pestilentia urgeret Ed. Blanc.—84 Sic Ms. Ryck. Berol. Sed et er fame Mss. Pall. et Duk. omnes, Edd. vett. omnes, in his Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. et eae fama Ed. Med. At in Lips. 1. 2. 3. est regem rer fame pestilentia.—t Asseq' Ed. Lips. 1.—85 Asopus Ms. Ryck. Ed. Ven. Æsopus Mss. Duk. et Edd. vett., ut Gryph. esopus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Æsepus Ed. Fab.—86 Quo Ms. Naz. quas Ms. Flor. Malliab.—87 Morarentur Mss. Pall. Duisb. Berol. Ed. pr. Lips. 2.—88 Nec infelicior Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. nec faelicior Ed. Med. Par.—89 Terre Ed. Lips. 1. 3.—90 Apparatumque Mss. Duk. et Edd. vett. omnes, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Wetst. qpparatuque Ed. Lips. 1.—91 Faede Ed. Ven.—92 Có

J'ì

NOTÆ

post inceptum a Mithridate bellnm. “ Pristiae [Pistrir] Lege ut apud Virgilium, pristis, aut pristrir. * Clade conrersa] Romani sub Cot ta, qui cum Lucullo anno superiori

Consul fuerat, clade affecti. Ideoque nunc Florus ait, * clade conversa;' a Romanis, scilicet, in Mithridatem. * Granicus] Asiæ minoris fluvius. * Aesapus] Fluvius inter Mysiam et Troada, ad Lampsacum.

" Peritus] Conscius: sic supra cap. 1. dixit: “ Sed rex peritus fortius adversus Romanos aurum esse quam ferrum.' Et Livius, * Peritus hostis et regionum.' " App. [Apparatumque] Alii legunt, et melius, apparatuque. " Pontico mari] Euxino, sic supra. * Faeda strage] Proprie. Sic apud Virg. * Foeda tempestas.' Alibi dic tum.

rpiToM. Ll B. 111. cA p. 5.

218

debellandum tradidisse regem ventis videretur. At- [§. 20. tritæ93 jam omnes validissimi regni9* vires9s erant, sed ani mus malis* augebatur.97 Itaque conversus ad [§. 21. proximas gentes, totum pæne Orientem ac Septemtrionem

ruina sua involvit. Iberi,' Caspii,9** Albani,* et utræque99 solicitantur* Armeniæ ;* perque* omnia et* decus, et momen, et titulos Pompeio suo** fortuna quærebat.

Qui [§. 22.

ubi* novis motibus ardere Asiam videt, aliosque° ex aliis prodire7 reges;/ nihil cunctandum ratus, priusquam inter se gentium robora coirent, statim ponte navibus facto, omnium ante se* primus transit Euphratem:* regemque fu- [§. 23. gientem media nactus Armenia (quanta felicitas* viri!) uno prælio confecit. Nocturna ea dimicatio fuit, et luna in partibus: quippe quasi commilitans, cum a tergo se hosti bus,9 a'° facie Romanis, præbuisset,'' Pontici'* per errorem longius cadentes'* umbras suas, quasi hostium corpora, f Qui ubi ridet Asiam inflammari noris tumultibus, et oriri alios reges post alios. -• ••••••••

mertio Ed. Lips. 1. commertio Ed. Lips. 3. Med. Par.—93 Attrice Ed. Lips. 1. 3. —94 Regis Ed. Lips. 2.—95 opes Ms. Reg. Q.—96 Magis Mss. Pall. Berol.

Duisb. Ed. pr.—97 Agebatur M$. Naz. angebatur Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.— 98 Hiberi capsii Ed. Lips. 1. 2. 3. Hiberi, Caspii Ed. Med. Par. Gryph.— 99 Utraque Ed. Ven.—17 Sic Mss. Pall. Naz. et Mss. Duk. plerique, Ed. pr. Sed solicitabantur Ms. Voss. 3. Toll. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Blanc. Vetst.—2 Per quae Ms. Naz. Ryck.

Malliab. Ed. Dnk. 1. 2. per que, divisim, Ms. Fram.—3 Et omittunt Ed. pr. Duk. 1. 2.—4 Sic Mss. Pall.Tet Duk. omnes, Ed. pr. Sed sua Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Grut. Zen. Wetst.—5 'Ut Ms. Flor.—6 Aliamque

Ed. Ven.—7 Prodiere Ed. Lips. 1. 2. 3.—8 Quantas felicitates Mss. Pall. Flor. —9 A tergo hostibus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—10 A abest ab Ed. Pont.—11 Se praebuisset Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.

Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—12 Poiitici abest ab Ed. Freinsh. a. 1669.— NOTAE

* Iberi] Populi ad Caucasum mom tem, in Colchide.

* Caspii] Qni littora Hyrcani vel Caspii maris incolunt. * Albani] Asiæ populi intra Ibe ros et mare Caspium. b Utrarque Armeniæ] Armenia enim in majorem et minorem, vel in pri imam et secundam dividitur.

c Pompeio suo] Ita in libris scrip tis. Male in al. sua: * suo' antem, id est, cui favebat. Sic Lucanus, * Pom

peius, fortuna, tuus.' d Omnium ante se] Imitatio Græ

ca: id est, Omnium qui ante se fue rant.

e Transit Euphratem] Anno vigesi mo quarto incepti belli.

214

L. ANNAEI

FLORI

petebant. Et Mithridates'* quidem nocte illa debel- [§. 24. latus est: nihil enim postea valuit; quanquam omnia ex

pertus, more anguium, qui, obtrito capite, postremum'*' cauda minantur. Quippe cum effugisset hostem [§. 25. Colchos,8 Siciliæ'° quoque littora, et Campaniam nostram subito adventu terrere voluit:* Colchis tenus jungere Bos poron:*7* inde per Thraciam, Macedoniam, et Græciam transilire:'* sic Italiam nec opinatus'9 invadere tantum*°

cogitavit.* j Nam per defectionem civium Pharna- [§. 26. cisque*' filii scelere* præventus, male tentatum veneno spi ritum**' ferro expulit. Cnaeus** interim Magnus [§. 27. * Sic cogitarit tantum in Italiam inexpectatus incurrere. -

13 Cedentes Ed. Lips. 1. 2. 3.—14 Mithrydates Ed. Lips. 1. Par.—15 Postremo

Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—16 Sic et Mss. Vin. Sed Silicie Ed. Lips. 1. 3. Ciliciæ Ed. Gryph. Stad. Pont.—17 Colchis tenus j. Bosporom aberant a Mss. Vin. Pall. et Duk. plerisque. Sed erant in Ms. Naz. Ryck. (in qno tamen vitiose scriptnm erat Bosphoron) Ed. pr. Ceterum in Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. Gryph. Stad. Grut. Pont. Zeu. Fab. ante rò Colchis inserta habentur

haec verba (e s. 10. h. c.) mox subruto pyrei portu. Etiam in Par. nisi quod in eo est subrupto. Habet bosphoron Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Lugd. Freinsh. Blanc. Bosphori, Ed. Gryph. bosphiron Ed. Ven.—18 Transire Ed. Ven. 19 Nec opinato Ed. Stad. Pónt. maie. nam dictum est, ut supra c. 3. 16. * Altæ

...pugnarent.' Sic 3. 3. 15. * ut hosti inopinatns occurreret.'— 20 Tantum erat in Ms. Naz. Toll. Duisb. Regg. Voss. Ed. pr. Sed tamen Mss. Pall.—21 Pharna

cis Ed. Med. Par.—22 Spiri Ed. Lips. 1.—23 Cneus Ed. Par.—24 Sic etiam NOTAE

' Postremum] Adverb. ut apud Te

ab Epiro postea Calabriam nec opi

rent. * Postremum me vides.'

nantem

* Colchos] Colchi populi ad Pon tum Euxinum, ad Orientem, jnxta

plana. Miror cur prave usns ob tinuerit ut Bosphoron pro Bosporow ubique legatur. 1 Tantum cogitarit] Non perfecit. * Pharnacisque filii scelere] Pharna ces de occidendo patre Mithridate

Iberos.

* Terrere voluit. Mor subruto Piraeei

portu] Merito viris doctis delenda visa sunt. Huc enim ex superiori bus illis irrepserunt, * Mox subruto Piræi portn, sex quoque et amplius muris.' Dele igitur. 1 Colchis tenus jungere Bosporom] Hoc est, Bospori ripas, ponte ex navibus scilicet, committere, ut pedibus a Colchis Thraciam transili ret, a Thracia Macedoniam, e Mace donia Graeciam, Epirum scilicet, et

invaderet.

consilia inierat.

Nunc

omnia

Mithridates autem

cum illi persuadere non posset, ut sibi parceret; se, qui veneno non poterat, ferro, Gallo cuidam præbuit occidendum.

1 Male tentatum reneno spiritum] Mithridates pner adhuc cum illum veneno tutores peterent * antidota sæpius bibit, et ita se adversus insi

EPiTo M. LI B. 1 1 I. CAP. 5.

215

rebelles** Asiæ reliquias soquens, per diversa gentium ter rarumque volitabat.* Nam** sub Orientem*° secutus Ar menios, captis ipso*7 capite gentis Artaxatis,** ° supplicem jussit regnare Tigranem. At in Septemtrionem*9 [§. 28. Scythicum3° iter, tanquam in mari, stellis** secutus," Col chos cecidit:** ignovit Iberiæ:** pepercit Albanis: regem Colchorum** Orodem,35 positis sub3° ipso Caucaso castris, jussit in plana descendere :° Arthocen,37 qui Iberis** impe rabat, et obsides liberos dare.

Orodem etiam remuneratus

est, ultro ab Albania sua lectulum aureum, et alia dona, mittentem. Nec non et in Meridiem verso agmine, [§. 29.

Libanum? Syriæ Damascumque* transgressus, per nemora ^ Volitabat per diversas gentes et terras. -

Ms. Ryck. Pal. 1. a manu secunda. Sed rebellis Mss. Pall. Regg. Toll. Voss. Duisb. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Blanc. rebell Ms. Fran.— 25 Nunc Ms. Naz. Pall. Ryck. Regg. Flor. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven.—26 Oriente Ms. Voss. 1.— 27 In ipso Ms. Naz. Pal. 2. Ryck. Reg. F, Flor. Berol. Duisb. Voss. 2. 3. Ed. pr. Ber. Sab. Par. Junt. ip 0 Ed. Lips. 1. 2. 3. Med.-—28 Artaxatus Ed. Ven.— 29 Septentrione Ed. Lips. 2.—30 schiticü Ed. Lips. 1. 2. 3. schyticum Ed. Med. Par. 1.—31 Stellis. Sic Mss. Pall. et Duk. omnes, Ed. pr. Sed steff Ms. Ryck. secutus stellis Ms. Lipsii. stellas Ed. Ven. Gryph. Stad. Pont. Freinsh. Pro mari stellis, maristellis Ed. Lips. 1. mari stellas Ed. Lips. 2. Med. Par.— 32 Ercidit Ms. Lipsii.—33 Hyberiæ Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Hiberiæ Ed. Gryph.—34 Cholcorü Ed. Lips. 1. Cholchorum Ed. Ven. regemque horum Ed. Blanc.—35 Horodem, vel Heroden, Mss. Duk. nonnulli. Oroden Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. ubique.—36 Etiam sub Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—37 Arthoce Ed. Lips. 1. 2. 8. Arthocem Ed. Gryph. Artocem Ed. Stad. Artocem Ed. Pont. Adartocem Ms. Naz. Vin. Reg. F. 7 Adarthocem Ms. Toll. Duisb. Ed. pr. Adarthocè Ed. Ven. In aliis Mss. erat paulo aliter scrip tum, sed in omnibus tamen addito r6 ad vel τφ at in capite nominis.—38 Hi

beris Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. hyberis Ed. Ven. ubique. sic et hyberia.— NOTAE

dias exquisitis tntioribus remediis stagnavit, ut ne volens quidem senex mori potuerit.' Justin. lib. xxxvii. Idem dicit Noster * male tentatum,' &c. Ubi * male' est, frustra, incas sum, sine eventu. m Artaxatis] Sub mare Caspio ad Araxum flumen.

a Stellis secutus] Sic Curtius lib. vii. * Qui transeunt campos (im Bac

trianis) navigantium modo moctu si dera observant, ad quorum cursum iter dirigunt.' Et Lucan. de Phoe nicibus : * Sideribus movere vias.'

• In plana descendere] Ne montium fiducia rebellaret.

P Libanum] Syriæ montem.

« Damascum] Damascus urbs et Syriæ caput.

216

L. ANNAEI

FLORI

illa odorata, per thuris39 et balsami sylvas, Romana cir cumtulit signa.*° Arabes, si quid imperaret, præsto fuere. Hierosolymam*'' defendere tentavere**Judæi: verum [§.80. hanc** quoque intravit,** et vidit illud grande impiæ gentis

arcanum** patens, sub*6 aureo*7 uti** coelo.' 49* Dissiden * Sed hanc etiam ingressus est, et vidit magnum impiae gentis mysterium aper tum, nempe vitem sub aureo tentorio. -

39 Thuris Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—40 romona signa circumtulit Ed. Lips. 1. romana signa circumtulit Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Lngd. Pont. Romana signa circuntulit Ed. Gryph.—41 Ita

Mss. Vim. et Duk. et Edd. vett. omnes, nisi quod in Med. Par. est Hierosoli mam. Hierosolyma Ed. Stad. Gryph. Pont.—42 Tentarere Ed. Lips. 3.— 43 Huc Ms. Flor. hoc Ms. Ryck. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. hanc Ms. Voss. 1. 2. Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. nec Ed. Lips. 1.—44 Et intrarit Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Stad. Lugd.—45 Archanum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—46 Sub abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—47 Auro Ed. Ven.—48 Vitem Ed. Freinsh. Zeu. Fab. Abest ab Ed. Blänc.—49 Scaelo NOTAE

* Hierosolymam] Judeæ caput. * Sub aureo uti [ritem] caelo] Hic tn grande aliquod mysterium latere cogitas, lector: nil minus tamen; ne que enim illa vitis grande impiæ gen tis arcanum dici poterat, quippe quæ Pompeio ab Aristobulo, Alexan dri filio, dono data fuerit, ante etiam quam Hierosolymam perveniret. Vi delicet suo more fecit Florus, qui, dum vult esse disertus, sæpe est ne gligens. Hic enim ille ex duobus veris, falsam mobis historiam compe git. Audi modo, nam pretium est morae, audi, inquam, Josephum quid scribat, Antiquit. Judaic. lib. xiv. initio cap. 5. Non multo autem post, cum Pompeius Damascum venisset, et

delectamentum, vocabatur.

Hoc donum

nis vel Josephi verbis grande illud impiæ gentis arcanum agnovisti ? Sed audi etiam eumdem Josephum eodem lib. cap. 8. infra inedium, dum de Hierosolyma a Pompeio capta lo quitur: Læsa etiam est non mediocriter templi religio, humanis antehac nec ves tigiis penetrati, nec oculis. Introgressus est enim in illud Pompeius, et una cum eo non pauci alii, et inspexerunt quæ nefas est videre, nisi solis Sacerdotibus :

obiret Caelesyriam, præsto fuerunt ei

cumque intus essent, ex auro mensa, et

legati, ex universa Syria, et Ægypto, atque Judaea. Misit enim ad eum in signe donum Aristobulus, vitem auream quingentorum talentorum. Hujus vitis meminit et Strab. Venit et ex Ægyp to legatio cum corona facta ex aureorum quatuor millibus : et er Judæa sire ritis sire hortus, quod opus reproAh, id est,

candelabrum, et pocula, et odoramento rum magna copia, præterea in thesauris sacrae pecuniæ, circiter talentorum duo millia, nihil horum prae pietate attigit. Hoc illud est, quod Flori figmento locum dedit, dum laesam illam templi religionem confundit cum vite illa,

ridimus etiam nos Romæ dedicatum in

Joris Capitolini templo, cum inscrip tione Alerandri regis Judaeorum, aesti mabaturque quingentis talentis: fertur autem missum a Dynasta Judaeorum Aristobulo.

An tu ex his vel Strabo

quæ dono data fuit; et ea quæ ante

EP1ToM. LIB. III. CAP. 5.

217

tibusque*° de regno fratribus' arbiter factus,*' regnare jussit Hircanum. Aristobulo,** quia** renovabat54 eam rem, ca tenas35 dedit. Sic Pompeio duce populus Romanus [§. 81. totam, qua3° latissima est, Asiam pervagatus, quam extre mam habebat imperiis7 provinciam," mediam fecit.

Ex

ceptis quippe Parthis," qui foedus maluerunt, et Indis," qui adhuc nos non noverant; omnis Asia inter Rubrum mare,5**

et Caspium, et Oceanum,39 ' Pompeianis domita vel op pressa signis tenebatur. -

Ms. Naz.—50 Dissidentibus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—51 Fcüs Ed. Lips. 1.—52 Aristobolo Mss. Pall. Naz. Duisb. Berol. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—53 Qui Ms. Ryck. Pal. 2. Ed. Sab.—54. Ita Mss. Pall. Ryck. et Duk. fere omnes, Ed. pr. Sed tenuerat Ms. Voss. 3. renuebat Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Blanc. Amstel.—55 Cathenis Ed. Par. 2.—56 Quæ Ed. Lugd.— 57 Imperii hebat Ed. Lips. 1. imperii habebat Ed. Lips. 2. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. imperii habebant Ed. Med.—58 Mare abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—59 Occeanum Ed. Lips. 1. NOTAE

captam Hierosolymam evenere, cnm Cælo est quod vulgo dicimus, Dais, iis quæ ante eam etiam adoratam Poéle, ut et apud Græcos oùpavloros. facta sunt. Ejusdem fabricæ aureum * Fratribus] Hircanum et Aristobu illnd cœlum de quo ille, merito quis lum intelligit, de Judæorum regno existimet, cum ejns nulla mentio, inter se dissidentes. u Quam extremam habebat imperii neqne apud Josephum, neque apud Strabonem, facta sit ? Tamen non provinciam] Provincia, quam Populus satis firmum videtur argumentum : Romanus extremam habebat, erat nam fieri potuit, ut illa vitis aureum Asia, quam Attalus illi testamento illud coelum habuerit, quo ne pul reliquerat: Pompeius autem tantum vere, et aliis id genus respergeretur, inde soli sibi subjecit, quantum a Ro atque id a scriptoribus nostris tuto ma Asiam intercedit, et sic eam me fuerit prætermissum. Haec sunt, diam fecit. quæ mihi amicus meus primarius vir * Parthis] Asiæ populi juxta Per illustris Jacobus Capellus in Acade sidem. mia Salmuriensi linguarum Orienta • Indis] Indi Orientales populi lium Professor dignissimus, Jacobi juxta Sinarum regionem. * Rubrum mare] Quod Africam ab illius Capelli qui tam bene de sacris literis, nt alia taceam, meritns est, Arabia dividit. filius, amicissime communicavit ; illi y Oceanum] Mare Eoum intelli tu, Lector, dignam gratiam refer. git.

L. ANNAEI FLORI

CAP. VI. BELLUM

PI RATICUM.*

INteriM dum populus Romanus per diversa ter- [§. 1. rarum distractus est, Cilices* invaserant maria: sublatisque commerciis,* rupto foedere generis humani,° sic maria*

bello, quasi tempestate, præclant.* Audaciam [§. 2. perditis furiosisque latronibus dabat inquieta* Mithridatis* præliis Asia; dum sub alieni belli tumultu, exterique regis

invidia,' impune grassantur.* Ac primum duce Isidoro* [§.3. non contenti7 proximo mari, Cretam* inter atque Cyrenas,' et* Achaiam, sinumque Maleum, quod9 a spoliis Aureum • Asia turbata bello Mithridatis audaciam dabat perditis et furiosis latronibus, dum impune currunt per favorem tumultus alieni belli, et odii in extraneum regem. -

1 Pyraticum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Piratycum Ed. Par.—2 Commertiis Ed. Lips. 3.—3 Prædurerant Ms. Ryck. bello prædurerant quasi tempestate Ms. Voss. 2.—4 Maria sic Ed. Vem.—5 Mithridaticis Ms. Ryck. Regg. Malliab. Berol. Duisb. Fram. Ed. pr. Grut. Lugd. Blanc. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2.— 6 Isodoro Ed. Lips. 1. 3. Par. 2. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont.—7 Sic Ms. Ryck. Berol. Sed contenti, omisso r£ non, Mss. ceteri, Edd. vett., in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.— 8 Sic Ms. Naz. Pal. 2. Vin. Regg. Toll. Voss. 1. 2. Fran. Sed Cyrenas, Pi ræeum, et Ms. Ryck. Duisb. Voss. 3. Edd. vett. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Vetst. Cyrenas, pyreum et Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Cyrenas, Py rarum, et Ed. Gryph. Cyrenas, Epirum, et Achaiam Ed. Blanc.—9 Ita et Mss. Vin. Sed quem Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. 2. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Zeu. quam Ed. Par. 1.—10 In eos aberant a Ms. Ryck.— NOTAE

CAp. vi. Bellum Piraticum] Anno Mundi 3871. ante Ch. Nat. 77. ab Ur. Cond. 674. undecimo belli Mithri

datici anno, Coss. P. Servilio Vatia Isaurico et Ap. Claudio Pulchro. * Cilices] Asiæ populi ad extre

snnt, praeclant. • Inquieta] Eadem Metaphora Ho rat. Adriam inquietum vocavit: “ Dux inquieti turbidus Adriae.' d Exterique regis invidia] Hoc est, cum invidia belli non in se, sed in

mum fere maris Mediterranei littus.

exterum regem, nempe Mithridatem

* Rupto faedere generis humani] Pi ratæ cum toto genere humano bella gerunt, ideoque eos Cicer. * Com munes hostes gentium nationumque

caderet.

omnium' vocat.

Noster autem ideo

eos generis humani fædus rupisse di cit, quod maria, quæ communis juris

Invidia autem est odium.

* Cretam] Insulam in mari Medi terraneo.

f Cyrenas] Urbem in littore Afri cæ, supra Syrtem majorem. Delen dum Piraeeum: ita visum Stadio, et verum puto. Salmasius legit Epirum,

EpitoM. LiB. 111. CAP. 6.

219

ipsi vocavere,* latrocinabantur: missusque in eos'° [§. 4. Publius'' Servilius,* quamvis leves et fugaces myoparo nas*** gravi et Martia'* classe turbaret, non incruenta vic

toria superat.'* Sed nec mari summovisse** contentus, [§. 5. validissimas urbes eorum, et diutina præda abundantes,

Phaselin'6j et Olympom,'7* evertit, Isauronque**' ipsam arcem Ciliciæ : unde, conscius sibi magni laboris, Isaurici

cognomen adamavit. Non ideo tamen'9 tot cladibus [§. 6. domiti terra se continere potuerunt: sed ut quædam ani malia," quibus aquam terramque incolendi*° gemina natura est, sub ipso hostis*' recessu impatientes** soli in aquas suas resiluerunt;'** et aliquanto** latius, quam prius.** * Ante ipsum discessum hostis non ferentes terram, rursus saliere in aquas suas. ••-•••••

11 Populus Ms. Ryck.—12 Et myoparomas Ed. Lips. 1. 3. Par. Gryph.— 13 Marcia Ed. Lips. 3.—14 Supperat Ed. Lips. 1. 3.—15 Subvenisse Ms. Ryck. —16 Phaselim Ms. Ryck. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Gryph. Stad. Pont. Pha selum Ms. Fran. Paselint Ed. Ven.—17 Olipom Ed. Lips. 1. Olipon Ed. Lips. 2. 3. olypon Ed. Ven. Olympum Ed. Gryph.—18 Sic et Mss. Vin. nonnulli; Ed. Ven. Gryph. Stad. Pont. Sed Isaurumque Ms. Fram. Voss. 2. Vin. Ed. Grut. Lugd. Freinshem. Zeu. Fab. Vetst. Isauramque Ms. Voss. 3. Ed. Blanc.

ysauromque Ed. Lips. 1. 2. 3. Sic mox in iisdem libris est ysaurici.—19 Io tn Ed. Lips. 1.—20 Collendi Ms. Ryck. colendi Ed. Blanc. Amstel.—21 Hosti Ed. Ven.—22 Impatientis Ed. Freinsh.—23 Sic Ms. Ryck. Voss. Reg. Q. Sed

resilierunt Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. Lips. 2.—24 AliqIi Ed. Lips. 1.—25 Prius NOTAE

quod subindicare videtur Plutarchus. s Sinumque Maleum, quod a spoliis Aureum ipsi vocavere] Istud quod plane error est; sic tamen Mss. constanter

* Myoparomas] Myoparones, pira tarum naviculæ. Cicer. usus, * Nam cum quæreretur ex eo, quo scelere impulsus mare haberet infestum uno myoparone, Eodem, inquit, quo tu

legitur. At in nonnullis impressis scriptum est, quem. Sed omnimo le orbem terræ.' gendum contendo, non sinum Maleum, 3 Phaselin] Oppidum Pamphyliæ ad sedjugum Maleum : jugum autem est mare situm. promontorium, et Malea simus non * Olympon] Oppidum Pamphyliæ eat, sed jugum Peloponnesi, quod juxta Phaselim. Cretam spectat. Correctionem istam 1 Isaurom] Urbem in Isauria, quæ firmat, quod extremo capite nono est parva regio jnxta Ciliciam; hæc libri secundi legitur, jugumque Ma urbs postea Claudiopolis dicta. m Quaedam animalia] Amphibia vul leum, &c. Pater. * Publius Servilius] Qui tnnc Con go vocata, quae in aquis et aëre vi vunt. sul. Vide supra.

220

L. ANNAEI

FLORI

Sic ille** quoque ante felix," dignus nunc*7 victoria [§. 7. Pompeius visus est; et Mithridaticæ provinciae** facta est accessio.*?° Ille dispersam toto mari pestem semel et in

perpetuum*° volens extinguere, divino quodam apparatu aggressus est. Quippe cum classibus suis, et socia- [§. 8. libus? Rhodiorum, abundaret, pluribus legatis atque præ fectis utraque Ponti et Oceani ora" complexus est. Gellius* Tusco mari* impositus; Plotius* Siculo. Gratilius** • [§. 9. Ligusticum** sinum," Pompeius33 Gallicum" obsedit, Tor

quatus* Balearicum,' Tiberius Nero* Gaditanum fretum, -

grassabanturMs. Reg. Q, e glossemate.—26 Sic Ms. Malliab. Ed. Jnnt. Gryph. Stad. Sed scylla Ms. Pal. 1. sic illa Ms. Pal. 2. Ryck. Regg. Flor. Berol. Duisb. Fran.TVoss. 1. 3. Ed. pr.—27 Nunc aberat a Ms. Voss. 3. Ceterum in Voss. 2. erat: sic ille quoque ante et felix dignus victoria P. r. e. Ms. Naz. sic felix et dignus victoria Pompeius. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. sic faelix ille et dignus vict. Pomp. Ed. Lips. 2. Ven. sic felix ille ante et dignus nunc ricto ria. Ed. Blanc. sic ille ante felix Pompeius, nunc quoque dignus rictoria risus est.— 28 Mythridatice provincie Ed. Lips. 1. 2. 3. et Mithrid. provinc. Ed. Stad. Zeu.

et [pirata] Mithr. prov. Ed. Blanc.—29 Facta accessio Ms. Naz. Pall. Ryck. Flor. Berol. Duisb. Voss. 3. Edd. vett., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.

Gryph. Stad. Pont. Freinsh. Duk. 1. 2. factus accessio Mss. Regg. Malliab. Vos$. 1. 2. Fran. Ed. Lugd. Zeu. Blanc. Amstel.—30 Imperpetuù Fd. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—31 Gratillius Mss. Vim. nonnulli, Berol. Duisb. Edd. vett.,

ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Graculus Ms. Ryck.— 32 Ligustinum Ed. Stad. Pont.—33 M. Pomponius Ed. Stad. Pont.—34 Len NOTAE

n Ante felix] * Ante,' capite superiori, ad quod respexit Florus; non vero ad tempus; neque enim adhuc

Publicolam.

Mithridatem debellaverat.

nominatur.

• Et Mithridaticae prorinciæ facta est accessio] Provincia hic est bellum,

* Plotius] Puto esse Aulum Plo tium, de quo in Epitome Liviana lxxiv. * Aulus Plotius legatus Um bros, L. Porcius Prætor Marsos, cum uterque populus defecisset, prælio

quod Consuli peragendum demanda tur. Mithridatico igitur bello alte rum, nempe Piraticum, accessit. P Socialibus] Sociales et socii pro

prie dicuntur milites, qui una navi gant. Græcis &rapoi, millies apud Homer.

q Utraque Ponti et Oceani ora] Por cius Cato Propontidem Ponti Euxini, Tiberius Nero Gaditamum fretum, Oceani ora, insederant, et sic utraque Ponti et Oceani ora Pompeius com plexus.

* Gellius] Puto fuisse L. Gellinm * Tusco mari] Quod et Tyrrhenum

vicerunt.'

" Gratilius] Hunc plane ignoro quis sit. Et frustra qnaeras; neque enim super legatorum nominibus om mes consentiunt.

" Ligusticum sinum] Intra Corsi cam et Liguriam. * Gallicum] Circa Massiliam. * Torquatus] L. Manlius Torquatms. * Balearicum] Ad insulas Baleari

221

EpitoM. Ll B. 111. CAP. 6.

qua* primum maris nostri limen aperitur: Lentulus" Liby cum ;* Marcellinus Ægyptium;35 Pompeii3° juvenes* A driaticum; Varro Terentius* AEgæum,37 et Ponticum; [§. 10.

Pamphylium*** Metellus;' Asiaticum Cæpio;%9 ipsas Pro pontidis*° fauces Porcius*' Cato* sic obditis**' navibus quasi portam obseravit.** j Sic per omnes** æquoris [§. 11. -

tullus lybicum Ed. Lips. 1. Lentulus lybicum Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. —35 Ægiptium Ed. Par.—36 Pompei Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—37 Ægeum Ed. Med. Par. Gryph.—38 Et pamphylium Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—39 Scipio Ms. Duisb. Ed. pr. Carpio Ed. Gryph.—40 Propon tidos Ms. Fran. Propontidas Ms. Duisb.—41 Portius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—42 Obductis Mss. Regg. abditis Ed. Par. 1.—43 Ita Ms. Ryck. Pal. 2. Sed portam observarit Ms. Naz. Pal. 1. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinshem. Zeu. Vetst. portù observavit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Eorundem verborum obserare et obserrare, per mutatio est in Mss. Justini xxvi. 1. 9.—44 Omnnis Ms. Berol. Duisb. Edd. vett., NOTAE

des e regione Hispaniæ. * Tiberius Nero] Tiberius Claudius

bello Piratico inter Delum et Cili

ciam Græciæ classibus præfuisse.

Nero.

Num tu hic nostrum Varronem Te

* Qua] Qua parte. b Lentulus] Cm. Cornelius Lentulus Marcellinus : sed hic locus, qui male distinctus est, sic legendus : Lentulus Marcellimus Libycum et Ægyptium; nam

rentium agnoscis ? Ipsissimus certe

Arb Marcellinus ad rò Lentulus pertinet. Et Appianus Africum mare Lentulo Marcellino tributum fuisse aperte docet.

* Pompeii juvenes]

est:

omnia conveniunt.

Pompeio

magno donatum

fuisse

testatur Plinius: Festus etiam in na

vali corona, prout fragmentum illud supplicuit Criticæ lumem Scaliger. At inquies huic Varro Terentius, illi vero Terentius

Cn. et Sext.

Immo et

eum eodem bello corona navali a

Varro nomen

est.

Pompeii, filii Pompeii Magni, qui

Quasi vero ubique prænominum at que cognominum ordinem servaverint

tunc imperabat, et Gallicum fretum

veteres.

obsederat.

• Pamphylium] Intra Rhodum et Cyprum insnlas. * Metellus] Q. Cæcilius Metellus Pius, ut pnto.

“ Varro Terentius] Neque hic frus tra me tempus trivisse putem, si tan

dem verissima conjectura, quis iste sit Varro Terentins, assequi possim. Neque enim, qnod quidam somniant, de nescio quo M. Varrone Terentio

Res certa est.

s Cæpio] Q. Servilius Cæpio. * Porcius Cato] L. Porcius Cato,

Lucullo, mihi unquam probabitur;

cujus meminit Epitom. Liv. lxxiv. Vide supra Not. t. p. 220.

minus etiam tibi, cum rem resciveris. M. Terentius Varro, diligentissimus ille investigator antiquitatis, cujus

mnises de cóté.

' Obditis] Transversis. Gallice,

libri de Latino Sermone et de Re

3 Obseravit] Male alii obserrarit; nam rà quasi portam probant legen

Rustica ad nos pervenere, scribit ali cubi, puto in ii. de Re Rustica, se

dum obserarit.

2:22

L. ANN AEI

FLO RI

portus, sinus,* latebras, recessus, promontoria,** freta,' pe ninsulas,* quicquid piratarum*7 fuit, quadam indagine"* inclusum et oppressum est. Ipse Pompeius in [§. 12. originem fontemque belli Ciliciam versus est:** nec hostes detrectavere*9 certamen, non ex fiducia,*° sed quia oppressi erant, ausis' videbantur;* sed nihil tamen** amplius, [§. 13. quam ut ad primum53 ictum concurrerent. Mox ubi cir cumfusa** undique rostra viderunt, abjectis statim telis re

misque, plausu undique pari, quod supplicantium35 signum fuit, vitam petiverunt. Non alias3° tam incruenta [§. 14. victoria usi unquam37 sumus: sed nec fidelior in posterum reperta gens ulla est. Idque prospectum** singulari con silio ducis, qui maritimum genus° a conspectu longe remo

vitP maris, et mediterraneis59 agris*° quasi obligavit.°'° -

Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Fab. oTiis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. —45 Promuntoria Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—46 Pene insulas Ms. Reg. F, Voss. Fran. insulas Ms. Reg. Q. paeninsulas Ed. Lugd. Freinsh. ubique.— 47 Piraticum Ms. Ryck. pyratarum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.— 48 Versus est erant in Ms. Voss. 3. Ed. Lips. l. 2. (in quo est usus est) 3. Med. Par. Grut. Fab. Vetst. Aberant a Mss. reliquis, et Ed. pr. Duk. 1. 2. —49 Detractavere Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven.—50 Fidutia Ed. Lips. 1. 2. 3. ubique.—51 Ausuri Ed. Blanc.—52 Ta men aberat a Ms. Reg. Q. Sed tn Ed. Lips. 1.—53 Ut primum'Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—54 Circunfusa Ed. Lips. 1. Par.—55 Et supplican tium Ms. Ryck. quod supplicätib? Ed. Lips. 1. 3. quod supplicantibus Ed. Gryph. Stad. Pont.—56 Alia Ms. Naz. Voss. 2. 3. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont.—57 Nunquam Ed. Med. Par. —58 Sic Ms. Naz. Reg. Q, FIor. Malliab. Fran. Sed repertum Ms. Pal. 1. re perspectum Ms. Pal. 2. superscriptum. receptum Ms. Reg. F. conspectum Ms. Ryck.—59 Mediterranis Ed. Lips. 1. mediterraneum Ed. Ven.—60 Aquis Ms. Duisb. Ed. pr. Abest ab Ed. Gryph.—61 Quasi aquis oblig. Mss. Pall. Ed. NOTAE

* Sinus] Littus incurvum, mare amplectens. Gallice, Golfe.

' Freta] Maris angustiæ. Gall. dé troit.

m Indagine] Metaphora a re vena toria. Indago enim est plagarum series ad cingendos saltus, et incln dendas feras. Virgil. Æneid. iv. * Saltusque indagine cingunt.' “ Non ex fiducia, sed quia oppressi erant, ausi videbantur] Nom ex nimia sui fiducia nobiscum pugnavere, sed

id ausi videbantur, quia oppressi erant ; tunc vero necessitas potius quam audacia. Sic apud Livium lib. xxi. * Nec nunc illi, quia audent, sed quia necesse est, pugnant.' ° Maritimum genus] Cilices, Pira tas.

P Longe remorit] Eos in urbe Cili ciæ, quæ olim Solis dicebatur, collo cavit ; eamque Pompeiopolim, Pom peii urbem, appellavit. 'i Obligavit] Fortiter ligavit; sic

EPIToM. Li b. I 1 1. c A P. 7.

928

Eodemque** tempore et usum maris navibus' recuperavit, et terræ homines suos reddidit. Quid prius33 in hac mirere^* victoria? velocitatem, quod** quadragesimo die parta° est ? an felicitatem, quod ne una quidem°7 navis amissa* est? an vero°9 perpetuitatem, quod amplius piratæ7° non fuerunt ?

CAP. VII. BELLUM CRETICUM.'

CRETicUM bellum, si vera volumus* noscere,* nos [§. 1. fecimus, sola vincendi nobilem* insulam cupiditate. Favisse

Mithridati videbatur: hoc placuit armis vindicare. Primus invasit insulam Marcus Antonius,*° cum ingenti [§. 2. quidem victoriæ spe atque fiducia, adeo, ut plures catenas; in navibus, quam arma, portaret. Dedit itaque poenas [§. 3. vecordiæ.** Nam plerasque naves intercepere hostes: cap tivaque corpora religata velis ac funibus pependere: ac sic velificantes triumphantium in modum Cretes7 portibus*suis adremigaverunt.* Metellus* deinde totam insulam igni [§. 4. * Et ita relis turgidis portibus suis appulere, instar triumphantium. -

pr.—62 Eodem Ed. Par.—63 pus Ed. Lips. 2.—64 Mireris Ms. Fram. mirer Ms. Ryck. Regg. Flor. Berol. Duisb. Voss. 1. 3. Ed. pr.—65 Velocitatem ? quadr., omisso Tj quod, Ed. Lips. 2.—66 Peracta Ms. Flor. parata Ed. Ven. —67 Quidem aberat a Ms. Reg. Q.—68 ämissa Ed. Lips. 1. ammissa Ed. Lips. 8.—69 Vero abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb.— 70 Pyrrate Ed. Lips. 1. 3. pyratae Ed. Lips. 2. Med. Par. 1 Creticu belli. Ed. Lips.I. Par. Ven.—2 Velimus Ms. Ryck.—3 Nosce Ms. Naz.—4 Anthonius Ed. Ven.—5 Plures cathemas Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Vem. plureis cutenas Ed. Gryph. Stad. Lngd. Pont. Freinsh. Fab.—6 Vaecord. Ed. Med.—7 Crates Ed. Vem.— 8 Portubus Ed. Med. Par. Ven.—9 Gnosum Mss. NOTÆ

obtinere, est fortiter tenere. ' Navibus] In dandi casu. CAp. vii. Bellum Creticum] Anno Mundi 3876. ante Ch. Nat. 72. ab Ur. Cond. 679. sexto anno belli Pi

ratici de quo cap. sup. Coss. L. Li cinio Lucullo et Marco Aurelio Cot ta.

a Nobilem] Inclytam, fabulosam, propter ibi educatum et sepultum Jovem, ut quidem vulgo credebatur. b Murcus Antonius] Pater Antonii, postea Triumvir fuit.

c Vecordiæ] Proprie est turbati et mali animi morbus.

d Metellus] Q. Cæcilius Metellus

224

L. ANNAEI FLORI

ferroque populatus, intra castella et urbes redegit, et Cnos sum,9* et Erythræam,'°' et, ut Græci dicere solent, * urbium matrem'* Cydoneam:**'* adeoque sæve in captivos [§. 5. consulebatur,'* ut veneno se plerique conficerent:* '* alii deditionem suam ad Pompeium'* absentem mitterent.

Et'* cum ille res'° in Asia gerens, eo quoque'7 præ- [§. 6. fectum misisset Antonium,'*' in aliena'9 provincia incly tus*° fuit: eoque infestior*' Metellus in hostes jus victoris** exercuit: victisque Lasthene et Panare, Cydoneæ** duci bus, victor rediit.** Nec quicquam amplius tamen** de ^ Postea cum Metellus igne et ferro rastarerat totam insulam, hostes repulit intra castella et urbes Cnossum, Erythræam, et Cydonam matrem urbium, ut eam Græci solent vocare.

* Et tam crudeliter decernebatur in captivos, ut multi se corrumperent veneno. -

Begg. Gnoson Ms. Ryck. Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. s. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Stad. Gryph. Pont.—10 Nerithream Ms. Pal. 1. Herithream Ms. Duisb. Ed. pr. Terithream Ms. Pal. 2. Fran. Ter rithream Ms. Voss. 2. Cryteram Ms. Ryck. Erytrea Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—11 Sic Ms. Naz. Pall. Reg. F, Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. Fab. Sed Ciconeam Ms. Ryck. Sidonicam Ms. Reg. Q. Cydoniam Ms. Voss. 1. 3. Ed. Grut. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2. Cydonam Ms. Voss. 2. Ed. Stad. Lugd. Zeu. cydonâ Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.Ven. Gryph.—12 Consulebantur Ed.

Lips. 1. 2. 3.—13 Veneno plerique interficerentur Ms. Voss. 2. rem. sese pl. conf. Ed. Lips. 1. 3. vem. plerique sese confic. Ed. Lips. 2.—14 Pompeium Ed. Lips. 1. —15 Et omittit Ed. Blanc.—16 Rex Ms. Ryck.—17 Eoque Ms. Malliab. Fran. eo Ed. Blanc.—18 Octarium Ed. Stad. Pont.—19 Illa Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—20 Inclitus Ms. Pal. 1. 2. et Duk. plerique, Ed. pr. Sed irritus Mss. Vin. Naz. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Lugd. irrisus Ed. Stad. Pont. Zeu. Blanc. iratus Ms. Ryck. —21 Infestius Ed. Stad. Pont.—22 Victoriae Ed. Vetst. Amstel.—23 Panace, Cydoce Ms. Pal. 2. et Panarae, Cydonæ Ed. Med. Pro Cydoneae, Cydonae Ms. Ryck. Malliab. Berol. Ed. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zen. Vetst. Cydones Ms. Fran. cydone Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Cydoniæ Ed. Amstel. Ab

Ms. Duisb. aberant, ut ab Ed. pr., verba: victisque...rediit.—24 Redit Ms. Naz. Lips. 1. 3. Ber. Par. Pont.—25 in Ed. Lips. 1. NOTÆ

Cretam petiit sexto anno post Anto nium, et intra triennium bellum com

ëtæ Græci locum Noster intelligit; qui tamen nunc quidem mon succur

fecit.

rit.

e Cnossum] Urbem Cretæ ad Sep

i, Cydoneam] Cydonea vel Cydonia,

temtrionem.

urbs Cretæ ad Orientem.

f Erythræam] Urbem Cretæ ad Erythraeum promontorium, et ab eo

sane nescio. Dio non Antonium, sed

sic dictam.

Octavinm vocat, qui a Pompeio Cre

s * Urbium matrem'] Cujusdam Po

1 Antonium] Quis sit iste Antonius,

tam missus.

:

EP1ToM. LiB. III. CAP. 8.

225

tam famosa) victoria, quam cognomen * Creticum,' repor tavit.

CAP. VIII. BELLUM

BALEARICUM.

QUATENUs: Metelli Macedonici* domus bellicis [§. 1. nominibus assueverat, altero ex liberis ejus Cretico facto," mora non fuit, quin alter quoque* Balearicus vocaretur.

Baleares* per idem* tempus insulæ* piratica* rabie [§. 2. corruperant maria.“ Homines feros atque sylvestres mi reris ausos7 a scopulis suis saltem maria prospicere. Ascendere etiam* inconditas* rates,9 et prænavi- [§. 3. -

1 Quatinus Ed. Med. Par.—2 Quoque aberat a Ms. Reg. Q, Berol. Malliab.

Duisb. Ed. pr.—8 Id Ms. Reg. Q. Àbest ab Ed. Ven.—4 Insulæ abest ab Ed. Blanc.-i5 Pyraticu Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique.—6 Maria corruperant Ms. Ryck. Berol. Malliab. Duisb. Fran. Ed. pr.-7 Aus° Ed. Lips. 3.—8 In conditas Ed. Lips. 3.—9 Naves Ms. Pal. 1. e glossemate.— NOTÆ

5 Famosa] Nota, * famosa' in bonam partem, raro, quod sciam, reperias. CAP. viii. Bellum Balearicum] An

telli Cretici fratrem dicit, et utrum

que Metelli Macedonici filium ; cum

Metello Balearico, et T. Quintio Fla

certum sit Metellum Creticum, non Metelli Macedonici, sed ejus filii L. Metelli Dalmatici, qui Balearici fra ter fuit, filium fuisse. Ita ut sic ge

minio.

neris series sit ducenda: Q. Cæcilius

mo Mundi 3827. ante Ch. Nat. 121. ab Ur. Cond. 630. Coss. Q. Caecilio

a Metelli Macedonici] Qui ex devic portaverat. Vide lib. 11. 14. b Altero er liberis ejus Cretico facto] In his verbis duo gravissimi errores. Primus in eo est, quod Q. Cæcilium Metellum, qui Cretam devicit, Cre ticum dictum facit, ante quam hic al ter Metellns Balearicus dictus fuerit; cum constet, hunc Balearicum cog

Metellus Macedonicus, ex quo Q. Cæcilius Metellus Balearicus, et L. Metellus Dalmaticus, cnjus posterio ris, Dalmatici scilicet, Q. Cæcilius Metellus Creticus filius fuit. Ergo Metelli Macedonici non filius, sed mepos. Tamen ut Floro suppetias feras, verum esse queat quod habet Salmasius, plerumque liberorum ap pellatione nepotes, pronepotes etiam

nominatum fuisse totis circiter sexa

contineri.

ta Macedonia Macedomici momem re

ginta amnis antequam prior ille Cre ticus diceretur. Quod ex iis quæ utrique capiti præmisimus facile col liges. Alter vero error est, quod hunc Metellum Balearicum illius Me

Delpli. et Var. Clus.

e Baleares] E regione Hispaniæ. Alibi dictum.

d Ascendere etiam] Istud * etiam ' a superioribus pendet, * mireris ausos saltem maria prospicere:' quasi di

Flor.

226

L. ANNAEI

FLORI

gantes'° subinde inopinato impetu terruere.*" Sed [§. 4. cum venientem ab alto Romanam classem prospexissent,

prædam putantes, ausi etiam occurrere: et primo impetu ingenti lapidum saxorumque'* nimbo'* classem operue runt.'* Tribus quisque fundis præliatur.** Certos [§. 5. esse quis miretur'° ictus, cum hæc sola genti'7 arma sint,* id unum ab infantia'* studium ? Cibum puer a matre non accipit, nisi quem, ipsa monstrante, percussit.'9 Sed [§. 6. non diu lapidatione terruere Romanos:*° postquam comi nus*'' ventum est, expertique rostra, et pila venientia,* pecudum in morem clamore sublato petierunt** fuga littora: dilapsique** in proximos tumulos, quærendi fuerunt, ut vincerentur. CAP. IX. EXPEDITIO IN

CYPRON.

ADERAT fatum insularum. Igitur et Cypros' recepta [§. 1. sine bello. Insulam veteribus divitiis abundantem, et [§. 2. • Conscendere etiam naves infabres, et postea prætercurrentes turbavere inexpec tato impetu. -

-

10 Pernarigantes Ms. Ryck.—11 Terrere Ms. Ryck. Pal. 1. Flor. Berol. Duisb. Ed. pr.—12 Saa:orum Ms. Ryck.—13 Nymbo Ed. Lips. 2.—14 Operue' Ed. Lips. 1. operuere Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.— 15 Præliantur Ed. Fab.—16 Miratur Ed. Lips. 2. meretur Ed. Lips. 3.— 17 Gentis Ms. Voss. 1.—18 Abinfatia Ed. Lips. 1.—19 Monstravit percussit Ed. Lips. 1. . . onstrarit, perc. Ed. Lips. 2. Pro percussit, percit Ms. Ryck. percusserit Ms. Reg. Q, Ed. Amstel.—20 Romanos terruere Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—21 Cóminus Ed. Lips. 1.

3.—22 Pecuerunt Ed. Lips. 1. 2. 3.—23 Dilapsi Ms. Ryck. elapsique Ms. Voss. 3. dilapsi quæ Ed. Par.

1 Sic Mss. Duk. plerique. Etiam Edd. vett. ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. NOTAE

cat, sed mon contenti maria prospexisse, inconditas etiam rates ascendere.

f Cominus] Prope. s Pila venientia] Pila, quæ corpus

penetrabant, ut puto, et notandum.

* Cum haec sola genti arma sint] Ab

CAP. ix. Erpeditio in Cypron] An

ipsis etiam armis, a lapidum jactu, quod Græce θάλλcuv dicitur, nomen

no Mundi 3892. ante Ch. Nat. 50. ab Urbe Cond. 695. Coss. L. Calpurnio

sortiti.

Pisone, et A. Gabiuio.

epiToM. L1B. 1 II. CAP. 10.

927

ob hoc* Veneri sacram,* Ptolemaeus* " regebat. Sed* [§. 3. divitiarum* tanta erat fama, nec falso, ut victor gentium

populus,5 et donare regna consuetus, Publio Clodio Tri buno6 duce,7* socii vivique regis confiscationem* mandave rit. Et ille quidem ad rei famam veneno fata præ- [§. 4. cepit.9 Ceterum Porcius*° Cato'' Cyprias opes [§. 5.

liburnis* per Tiberinum ostium'* invexit: quæ res latius* ærarium'* populi Romani, quam ullus triumphus, implevit. CAP. X. BELLUM GALLICUM.

AsiA Pompeii' manibus subacta.* Reliqua,* quæ [§. 1. restabant in Europa, fortuna in Cæsarem transtulit. Re

Ven. Stad. Lugd.—2 Ab hoc Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Junt. Ven. adhoc Ed. Blanc.—3 Ptholemeus Ed. Lips. 1. 2. 3. Ptolomæus Ed. Med. Par. Ptholemæus Ed. Ven. ubique. Ptolomæus Ms. Ryck. Duisb. Fran. Ed. pr.—4 Et Ms. Naz. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Vem. Stad. Lugd. Pont.—5 Populus Ro. Ms. Ryck. quod glossema redolet.—6 Plebis add. Ed. Stad. Pont.—7 Ducem Ed. Par.—8 Confiscatóe Ed. Lips. 2.—9 Percepit Ed. pr.—10 Portius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—11 Cato Uticensis Ms. Ryck.—12 Tyberinum hostiù Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—13 Erra rium Ed. Lips. 1. 1 Pompei Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—2 Ita Ms. Naz. Ryck. Regg. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed reli NOTAE

* Veteribus divitiis abundantem, et ob hoc Veneri sacram] Certe hic error est, nec idonea hæc assertio: dives est ; ideoque Veneri sacra. Deinde

publicarentur, quod se olim a Piratis captum non redemisset. Ducem igi

cur infra, * sed divitiarum tanta erat

e Liburnis] Liburna parva quædam navigia a Liburnis Illyridis populis

fama.' Si hic de divitiis egit Noster, certe hæc satis valida sunt argumen ta, quis probetur legendum veteribus deliciis; quo facto rationem habes,

tur illum ob latam legem vocat nos ter.

dicta. Horat. * Ibis liburnis, inter

alta navium, Amice, propugnacula.' * Quæ res latius] Confectam pecu

cur Veneri sacra dicatur.

miam 7000. talentorum scribit Plu

" Ptolemæus] Ut puto hic est Pto lemæus Dionysius, qui et Auletes di

tarch. in Caton.

cebatur.

• Sed dicitiarum] * Sed' est trans itio.

* Publio Clodio Tribuno duce] Is Clodius legem tulit, ut ejus bona

CAP. x. Bellum Gallicum] Eodem anno, quo expeditio in Cypron Ca pite superiori. • Asia Pompeii manibus subacta] Vide supra cap. 5.

22S

L. ANNAEI FILORI

stabant autem immanissimi* gentium Galli,* atque [§. 2. Germani:* et, quamvis* toto orbe divisa,* * tamen° qui7 vinceret, habuit Britannia.** Primus Galliæ motus ab

Helvetiis' coepit: qui Rhodanum inter et Rhenum siti, non sufficientibus9 terris, venere sedes'° petitum, incensis moe nibus suis: hoc sacramentum'' fuit, ne redirent.* Sed [§. 8. petito tempore ad deliberandum, cum inter moras Cæsar, Rhodani ponte rescisso,'* abstulisset fugam, statim belli

cosissimam gentem sic in sedes'* suas, quasi greges in stabula pastor,'* deduxit.'s

Sequens'^ longeque'7 [§. 4.

cruentior pugna Belgarum,'** quippe pro libertate pugnan tium.

Hic cum multa Romanorum militum insignia, tum -

quas Ms. Pal. 1. reliquias Ms. Pal. 2. et Duk. ceteri, Ed. pr.—3 Inmanissimi Ed. Lips. 1.—4 Quanris Ed. Lugd. ubique.—5 Sic Ms. Pal. 2. Sed divisi Ms. Naz. Voss. 3. Ed. Lips. 1. Ber. Med. Par. 2. Ven. dicisit Ed. Par. 1. dirisi Brithani Ms. Ryck. divisam Ms. Pal. 1. Regg. Duisb. Fran.—6 Tn Ed. Lips. 1.—7 Quam Ms. Fran. Voss. 3.—8 Britanniam Mss. Duk. omnes, ex cepto Voss. 3. Britaniam Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 3. Jnnt. Ven.—9 Siti, suf fic. Ed. Vem.—10 Sic Ms. Pal. 2. Berol. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Grut. Fab. Vetst. Sed sedem Ms. Ryck. Naz. Pall. Flor. Malliab. Duisb. Voss. 2. Regg. Fran. Ed. pr. Amstel. Duk. 1. 2. sede Ms. Voss. 1.—11 Sacrü Ed. Lips. 1. 2. 3.—12 Reciso Ms. Ryck. resciso Ms. Voss. 3.—13 Ædes Ms. Pal. 1. edes Ms. Voss. 2.—14

Pastorum

Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph.—15 Deduxit, et atroci prælio com misso muro cinrit Ms. Voss. 3.—16 Ms. Pal. 2. hinc incipiebat Caput novnm. —17 Ita Ms. Naz. Ryck. Regg. Voss. Flor. Sed longe Mss. Vin. et Duk.

ceteri, Ed. pr. Vin. Stad. Pont. Fab.—18 Nerviorum Ed. Ald.—19 Sic Ms. NOTÆ

b Galli] De quibus supra dictum est.

c Germani] Populi supra Illyrium, quorum regio totius Europæ latissima est.

u Toto orbe divisa] Idem Virgil. Eclog. 1. * Et penitus toto divisos orbe Britannos.”

Nam ora Gallici littoris

finis orbis putabatur. e Britannia] Trium insularum Bri tannicarum ad Oceanum Occidenta

lem maxima. Gall. Angleterre. * Helcetiis] Olim Galliæ populi, nunc inter Germanos, inter Juram montem, Rhenum, et Rhodanum flu mina, Lemanumque lacum. Gall.

Les Suisses.

8 Hoc sacramentum fuit, ne redirent] Is mos erat populis patriam deseren tibus, ingenti quodam juramento se nunquam redituros polliceri. Sic apud Horat. * Phocæorum Velut profugit execrata civitas.' Et infra : * Sed juremus in hæc: simul imis saxa renarint Vadis levata, ne redire sit nefas.' Helvetii vero non jnre jurando, sed dirutis suis moenibus viam reditu præcidere. b Belgarum] Galliæ Belgicæ po puli. Hic autem Nervios Noster in telligit, qui in Belgis numerabantur.

EPITOM. LIB. III. CAP. 10.

229

illud egregium ipsius ducis:' quod, nutante in fugam'9 ex ercitu, rapto*° fugientis** e manu scuto, in primam** voli tans aciem, manu prælium restituit.*) Inde cum Vene- [§. 5. tis* etiam navale bellum: sed major cum Oceano, quam

cum ipsis navibus rixa: quippe illæ rudes et informes,** et statim** naufragæ, cum** rostra sensissent:** sed hærebat in vadis*7 pugna, cum æstibus solitis**' cum*9 ipso certa mine" subductus Oceanus

intercedere

bello videretur.*

Illæ quoque accessere diversitates pro gentium loco- [§. 6. rumque natura. Aquitani,° callidum genus, in speluncas se recipiebant: jussit includi.° Morini3° P dilabebantur*' in sylvas: jussit incendi. Nemo tantum feroces dixerit [§. 7. Gallos : fraudibus agunt. Induciomarus** Treviros," ** • Hic et multa Romanorum militum præclara facinora, et præcipue illud ipsius ducis erimium, quod exercitu inclinante in fugam, erepto clypeo e manu fugientis, prgm aciem volans, pugnando prælium erexit. Sed praelium in vudis restabat, cum Oceanus constitutis motibus in media pugna recedens videretur se bello interponere.

ad

Flor. Voss. 3. Berol. Sed in fuga Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Sab. Med. Par. Junt. Ven.—20 Rupto Ed. Lips. 2.—21 Fugiente Ed. Par. —22 Primum Ed. Lips. 3.—23 In formes Ed. Lips. 1.—24 Statim omis sa Copula, Ed. Par.—25 Cum abest ab Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—26 Sensisset Ed. Ven.—27 Vado Ed. Lips. 1. 2. 3.—28 Solutis Ms. Pal. 2. solutus Ms. Pal. 1. Dnisb. Regg. Fran. Voss. 1. Ed. pr.—29 Tum Ed. Lips. 3.—30 Sic emendavit Vinetus. T Nam mora Mss. Vin. Naz. (in quo eadem manu supra scriptum erat nec) et Duk. plerique, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3.

Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Gryph. nec mora Ms. Pal. 1. mox Ms. Voss. 3. Ed. Ald.—31 Dilabebatur Ed. Gryph.—32 Indutiomarus Mss. Vim. non nulli, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vén. Gryph. Indutiomaris Ed. Lips. 3.

Inductiomarus Mss. Vin. Duisb. Ed. pr.—33 Ἑκά Mss. Vin.

Duisb. Fram.

NOTAE

' Ipsius ducis] Cæsaris. * Manu prælium restituit] De hoc Sueton. cap. 62. * Inclinatam aciem solus sæpe restituit, obsistens fugi entibus, retinens singulos, et contor tis faucibus convertens in hostem ; et quidem adeo plerumque trepidos, ut aquilifer moranti cuspide sit com minatus, alius in manu retinentis reliquerit signum.' * Venetis] Veneti Galliæ populi in

ipso Oceani Gallici littore. 1 Æstibus solitis] Aestum dicit maris recessum.

m Cum ipso certamine] Error tur pis. Scribe, in ipso. n Aquitani] Galliæ populi, quorum regio Aquitania. o Jussit includi] Cæsar scilicet. p Morini] Belgii populi. q Treviros] Treviri vel Treveri, Galliæ Belgicæ populi.

2:30

L. ANNAEI

FLORI

Ambiorix** convocavit Eburones:' utrique, absente Cæ

sare conjuratione facta,35 invenere legatos:* sed ille' [§. 8. fortiter a Dolabella3° " summotus est, relatumque regis caput: hic," insidiis in valle dispositis, dolo perculit:" itaque et castra direpta sunt, et aurum ablatum. Cottam*7 cum Titurios* Sabino legato39 ibi*^ amisimus. Nec ulla de rege* mox ultio: quippe perpetua trans Rhenum** fuga latuit.* Nec Rhenus ergo** immunis: nec enim** fas [§. 9. erat, ut liber esset receptator hostium atque defensor. Sed prima contra Germanos illius* pugna, justissi- [§. 10. mis quidem ex causis.

Ædui* de44 incursionibus eorum

querebantur. Quæ Ariovisti° superbia?45 Cum legati* [§. 11. dicerent, * Veni ad Cæsarem:' * Quis est autem* Cæsar ?'

Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—34 Ambiotrix Ed. Gryph.—35 Fcâ Ed. Lips. 1.—36 Dolobella Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. T. Labieno Ed. Stad. Pont.—37 M. Cottam Mss. Vin. Ryck. Naz. Pal. 2. Regg. Malliab. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. L. Cottam Ms. Pal. 1.—38 Tiburio Ed. Par. Ti gurio Ed. Lips. 3.—39 Legato aberat a Ms. Reg. Q. Ed. Blanc. legatos.— 40 Ibi omittunt Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—41 Trasrhenw Ed. Lips. 1. Par. In Lugd. est Renum, ubique.—42 § Ed. Lips. 1.— 43 Etiam Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—44 Hædui de Ms. Pal. 2. Reg. Q, Toll. Sed Edui de Ms. Ryck. Ed. Ald. Haecari de Ms. Voss. 1. Hecca vi de Ms. Pal. 2. Ed. pr. Eccani, vel Heccaui, de Mss. Vin. Haec autem Ms. Voss. 2.

Haec avide Ms. Voss. 3. Ed. Ber. Med. Par. Junt. hec aride Ed.

Lips. 1. 2. 3. hæc aride Ed. Ven. Cecani de Ed. Sab. Sequani de Ms. Reg. F. Sequani enim de Ed. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Haedui enim de Ed. Gryph. Freinsh.—45 Sic Ms. Pal. 1. 2. Ed. pr. Sed Ariovisti regis sup. Ms. Naz. Ryck. Fran. Voss. Malliab. (in quo tamen tantum ascriptum erat) Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Pont. NOTAE

* Eburones] Galliae Belgicæ itidem populi. Horum regio Gall. vocatur, Liege.

* Legatos] Cottam et Titurium Sa binum.

* Latuit] Quis latuit ? Fuit cum legendum putarem latuere, Treviri scilicet et Eburones; sed nil mutan dum: latuit, scilicet Ambiorix, quam vis remotior paulo sit. Et hic cum

* Sed ille] Induciomarus. • A Dolabella] Hic errasse Nos trum puto; neque enim Dolabella Treviros vicit, sed Labienus; et La

commentariis Cæsaris consentit Nos

bienum vocat Dio.

a Ædui] Galliæ populi, alibi dic tum. Male in al. Cod. legitur Se quani. b Arioristi] Germanorum ducis. e Legati] Romanorum.

* Hic] Ambiorix. * Dolo perculit] Nota * perculit' neutro. pro perculsus fuit. * De rege] Induciomaro.

ter, quos procul dubio legerat. * Contra Germanos illius] Illius Rheni scilicet.

.

EPITOM. LlB. III. CAP. 10.

2:31

et, * Si vult,*7 veniat,' inquit: et, * Quid ad illum, quid agat nostra Germania? num** ego me interpono Romanis?' Itaque tantus gentis novæ*9 terror in castris, ut [§. 12. testamenta im etiam in principiis*°* scriberentur. Sed illa immania corpora, quo erant majora, eo magis gladiis ferroque patuerunt. Qui calor in præliando militum [§. 13. fuerit, nullo magis exprimi potest,** quam quod, elatis super caput scutis, cum se testudine*** barbarus tegeret, super ipsa Romani scuta salierunt: et inde in jugulos gla diis descendebant. Iterum** de Germano* Tencteriss* [§. 14. querebantur. Hic vero jam Cæsar ultros° Mosulam578 navali

Arioiusti regis Ed. Lips. 2. Ven.—46 Autem est Ed. Stad. Pont.—47 Si quid vult Ms. Voss. 3.—48 Non Ms. Ryck.—49 Novae abfuerat primo ab Ms. Mal liab., postea ascriptum. Aberat etiam a Ms. Ryck.—50 Etiam principibus Μs. Duisb. Ed. pr. et in principiis Ms. Ryck. Flor. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Vem. Gryph. Grnt. Lugd. Zeu. Vetst. in principiis, omissa Conjunctione, Ed. Stad. Pont.—51 Pòt Ed. Lips. 1.—52 Se veluti testudine Ms. Reg. F, Ed. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—53 Iterum vero Ms. Ryck. Duisb. Berol. Ed. pr. iterum uno Ed. Lips. 1. 2. Med. Par. Ven. iterum unum Ed. Lips. 3. iterum ubi Ed. Gryph. Stad. Pont.—54 De Germanis Mss. Vin. Fran. Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd.

Pont. Zem. Vetst.—55 Centeri Mss. Vin. Duk. plerique. Tenchateri Ed. Gryph. Treviri Ms. Reg. Q. cètenari Ed. Lips. 1. Par. 2 cetenarii Ed. Lips. 3. cen tenarii Ed. Lips. 2. Med. Par. 1. Ven. Menapii Ed. Stad. Pont.—56 Ultra Mss. Vin. Pal. 2. Voss. Ed. Junt. Ven. Stad. Grut. Lugd. Zeu. Fab. Vetst. —57 Mosellam Ms. Reg. Q, Ed. Zeu. Mossilam Ms. Fran. Mossellam Ms.

Pal. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Massiliam Mss. Vin. Ryck. Reg. F, Voss. Duisb. (in cujus tamen margine manus recentior ascripserat Mosellam). Ed. Med. NOTÆ

« In principiis] Principia, est spa-

dum fuerat, Iterum de Germano Galli

tium quoddam in mediis castris, ubi fortissimi tendebant, præcipua item signa defixa. • Testudine] Testudo est junctio

querebantur: sed suo more fecit Flo rus, qui tfjs μέν άληθelas èv rais à pm ^yfareauv άλιγόρησrev, oùx fjxuora δέ ère μ*λήθη Φpdore&s te xal eù®wvlas* hoc est, ut magni illius interpretis verbis utar, Minus sane multam in reri per vestigatione quam in exornanda compo nendaque oratione industriam posuit. Tencteri Germaniæ populi prope Rhe num, Luppiam, et Lonam fluvios ha

corporum armorumque, et scuta par

tim lateribus applicata, partim capi tibus superlata. Græcis avvaorruoruòs, conscutatio, dicitur.

* Iterum de Germano Tencteri] Hic a Cæsare dissentit Noster.

Cæsar

enim tunc primum Rhenum transiit postquam Tencterorum magnam stra gem edidisset. Vide Comment. Cæ saris, iv. 4. Quid igitur ? Scriben

bitantes.

s Mosulam] Mosula, sive Mosella, Galliæ Belgicæ fluvius. Gallice, Mo selle.

2:32

L. ANNAEI FLORI .

ponte transgreditur, ipsumque Rhenum: et Hercyniiss* * hostem quærit39 in sylvis; sed in saltus*° et paludes genus omne diffugerat. Tantum pavoris incussit intra ripam subito Romana vis. Nec semel** Rhenus, sed** [§. 15. iterum quoque, et quidem ponte facto,°* penetratus est. Sed major aliquanto trepidatio: quippe cum Rhenum suum

sic ponte, quasi jugo, captum viderent, fuga rursus in sylvas ac** paludes: et,35 quod acerbissimum Cæsari fuit, non fuere, qui° vincerentur. Omnibus terra marique [§. 16. captis,' respexit Oceanum, et quasi hic Romanus°7 orbis! non sufficeret, alterum cogitavit. Classe igitur comparata** Britanniam petit. Transit%9 mira celeritate: quippe qui7°

tertia vigilia* Morino7' solvisset a portu,' minus quam medio die insulam7* ingressus est.

Plena erant [§. 17.

tumultu hostico littora: et trepidantia7*" ad conspectum Mosam Ed. Ven. Stad. Pont. Monsulam Ed. Gryph.—58 Hyrciniis Ed. Lips. 1. 2. Med. Par. 2. hyrcinis Ed. Par. 1. hirciniis Ed. Lips. 3. Ven. herciniis Ed. Gryph.—59 Querint Ed. Ven.—60 In silras Mss. Regg. Malliab. Pal. 2. in silris Ms. Fran.—61 Sel' Ed. Lips. 1. simul Ed. Ven.—62 Et Ms. Naz. Ryck. Regg. Berol. Duisb. Fram. Voss. Edd. vett. omnes, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—63 Fcò Ed. Lips. 1.—64. Et Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—65 Ita Ed. Vin. Stad. Lugd. Sed sed quod Ms. Naz. Pall. et Duk. omnes, Edd. vett. omnes, in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Duk. 1. 2.—66 Que Ed. Lips. 2.—67 Sic Ms. Naz. Pal. 2. Fran. a manu prima Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Sed Romanis Ms. Fran. a manu secunda, Regg. Duisb. Voss. 2. 3. Ed. pr. Lips. 2. Med. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Freinsh. Fab.—68 Cóperata Ed. Lips. 1.—69 Petit. In Britanniam transit Ms. Ryck. Pall. Regg. Toll. Duisb. Voss. 1. 2. Fran. Ed. Lips. 1. (in quo tamen scriptum est britania) 3. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. transit, omisso τφ petit, Ms. Voss. 3. Ed. pr. Lips. 2. Med. Par. Freinsh.—70 Sic Ms. Naz. et Duk. fere omnes, Edd. vett., ut pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Freinsli. Sed quum Ed. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—7 1 Marino Ms. Ryck. Reg. F. Mario Ms. Voss. 3. JMona Ms. Voss. 1. 2.—72 In insulum Ms. Flor. Malliab.—73 Trepidantium NOTÆ

* Hercyniis] Alibi dictum. vigilias dividebantur, singulæ vigiliæ ' Omnibus terra marique captis] Hic tribus horis constabant. Tertia igi errat Noster. Cæsar enim, ut ex ta tur vigilia incipere poterat a media bulis patet, jam bis Germaniam pe nocte. 1 Morino solrisset a portu] Morinus tierat antequam Treviros et Eburo nes devicisset. portus est in Gallia Belgica. * Trepidantia] Præ nimio metn j Hic Rom. [Romanis] orbis] Optime in Edit. Salmasii, Romanus.

* Tertia rigilia] Noctes in quatuor

festinantia.

EPIToM. LiB. III. CAP. 10.

283

rei novæ° carpenta volitabant: itaque trepidatio pro vic toria fuit. Arma et obsides° accepit a trepidis: et ulterius iisset,74 nisi improbam classemP naufragio castigasset Oceanus.

Reversus igitur in73 Galliam, classe ma- [§. 18.

jore, auctisque copiis,7° in eundem rursus Oceanum, eos demque77 rursus Britannos,7° Calidonias79 secutus in syl vas,*°* unum quoque e** regibus Cavelianis**' in vincula dedit. Contentus his (non enim provinciæ,** sed [§. 19. nomini* studebatur***) cum majore, quam prius, præda revectus** est; ipso quoque Oceano tranquillo magis, et propitio, quasi imparem se fateretur. Sed maxima [§. 20. omnium eademque novissima conjuratio fuit Galliarum:*° cum omnes pariter Arvernos*7 atque Biturigas,*** Carnu * Non enim provincia, sed fama quaerebatur.

Ed. Stad. Pont.—74 Isset Ms. Duisb. Fram. Edd. vett. omnes, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. esset Ms. Ryck.—75 Ad Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—76 Sic Ms. Naz. Ryck. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Stad. Pont.] Sed auctisque odum copiis Mss. Pall. Regg. Duisb. Fran. Berol. Flor. Ed. pr. Grut. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. auctisque in modum copiis Ms. Malliab.— 77 Eos denique Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—78 Brytannos Ed. Med.— 79 Calydonias Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. calidonios Ed. Ven.— 80. Silras, omissa Præpositione, Ms. Pal. 1. insulás Ms. Pal. 2. Regg. Mal

liab. Berol. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr.—81 Est Ed. Ven.—82 Ita Ms. Ryck. Naz. Pall. Duisb. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed Callidonianis, vel Cavelianis, vel Carelianum Mss. Vim. Carelianum IMss. Regg. Ed. Stad. Pont. Calidonianis Ms. Fran. Claudianis Ms. Voss. 1.

Carelanis Ms. Berol. Malliab. Voss. 3. Ed. pr. Gryph. Stad. marg. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Cassivellaunum Ed. Ald. Cassivelauni Ed.

Blanc.—83 Provinciis Ed. Stad. Pont.—84 Studebat Ms. Voss. 2. 3.—85 Re versus Ed. Lips. 1. fortassis e glossemate.—86 Gallorum Ed. Lips. 2. Et hoc vereor ne sit glossema.—87 avernos Ed. Med. Par. Ven. Gryph.—88 bytu NOTÆ

° Rei morae] Navium, quæ illis im cognitæ.

° Arma et obsides] Idem Sueton. cap. 23. * Aggressus est et Britan nos ignotos antea: superatisque pe cunias et obsides imperavit.'

P Improbam classem] Id est, auda ciorem. Ita boni scriptores solent. “ Calidonias sylvas] In Anglia. * Cav. [Carelanis] An Carelani no men regulis Angliæ dari fuerit soli.

tum nescio. Alii legunt e regibus Cassivelaunis, Cæsarem secuti, ubi le gitur, e regulis Cassicelaunis.

Est au

tem Cassivelauni oppidum in Anglia. • Nom enim prorinciæ, sed nomini] Romani non Angliam in provinciæ formam redigere, sed ex ea devicta sibi nomen aliquod comparare quæ rebant.

* Biturigas] Bituriges Aquitaniæ

populi intra Ligerim et Germaniam.

2:34

L. ANNAEI

FLORI

tas*9* simul Sequanosque contraxit,9° ille corpore, armis, spirituque* terribilis, nomine etiam quasi terrore compo sito,9** Vercingentorix:9* ille festis diebus, et con- [§. 21. ciliabulis,9** cum frequentissimos in lucis* haberet,* feroci

bus dictis ad jus pristinum libertatis erexit. Aberat [§. 22. tunc Cæsar, Ravennæ* delectum agens:* et hyeme9s creve rant Alpes: sic interclusum9° putabant iter. Sed ille qua lis erat97* ad nuntium rei felicissimæ temeritatis9°° per * Cum in sylvis concionaretur eos numerosissimos.

rigus Ed. Med. Par. Ven. Bituricas Mss. Vim.—89 Carnuitas Ms. Burdig. Carnuntas Ms. Naz. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 3. Ven. Caruntas Ed. Lips. 2.—90 Contraheret Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. contra Ed. Med. Par.— 91 Et nom. et q. t. c. Ed. Stad. Pont. nomine adque terrore etiam composito Ms. Pal. 2. nomine atque terrore etiam quasi comp. Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. mo mine et quasi Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. nomine etiam quasi ad terrorem Ed. Amstel. nomine adaeque in terrorem etiam composito Ed. Blanc.92 Bergentoriae Ms. Ryck. In Mss. Duk. scriptum erat Vergincetoris, vel Vergigentoris, vel Vergügecoris, vel Vergingetoriar,vel Vergintetorrir Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Vergingetoriae Ed. Vetst. Vercingetoriae Ed. Ven. Vergintorix, Vergirgentoris, et Vergingetoriae Mss. Vin.—93 Sic diserte Ms. Naz. Pal. 2. Ryck. Duisb. Voss. 3. Ed. Junt. Ven. Sed et concilialibus Ms. Pal. 1. Reg. Q, Fran. Voss. 1. 2. et consiliabilibus Ms. Reg. F. et comitialibus Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinshem. Zeu. Fab. Vetst. et eomi cialibus Ed. Lips. 2. et cóciabul' Ed. Lips. 1. et cöciäbulis Ed. Lips. 3.—94 Lo

cis Ed. Par.—95 Hyeme Ed. Lips. 1.2. s. Med. Par. ubiqne.—96 Inter clu sum Ed. Lips. 1.—97 Erat quasi Ms. Ryck.—98 Felicissime, omisso τφ teme NOTAE

• Carnutas] Celtarum populos in Gallia; quorum regio Gallice vocatur Chartraine.

* Spirituque] Spiritus quandoque pro arrogantia sumitur, ut hic. " Quasi terrore composito] Legit Salmasius quasi ad terrorem composito, quod præstat; sed et altera lectio re tineri potest, modo majuscula litera Terrore scribas. Illi enim personam dat Noster, fingens eum, Terrorem sci licet, nomen Vercingentoriae compo suisse : vel legendum terrori, pro ad terrorem.

* Concil. [Comitialibus] Optime in Cod. Salmas. legitur concilialibus. Con ciliales dies, ii dicuntur quibus in conciliis seu conciliabulis convenitur,

consilii capiendi gratia. Festos au tem dies elegerat Vercingentorix, ut melius latere posset, quod comitiali bus diebus non ita facile potuisset. y Ravenna] Ravenna, urbs Italiæ in Boiis, in ipso Adriatici maris lit tore.

* Delectum agens] Delectum mili tum.

• Qualis erat] Græci dicunt &s elxev, ut erat: id est, statim, sine mora. Aliter Latini dicerent, Sic. b Ad nuntium rei felicissimae temeri

tatis] Hæc omnino perturbata nemo non videt. Legit Salmas. Sed ille qualis erat ad nuntium rei, felicissima temeritate, per invios ad id tempus, &c. Forsan legendum, Sed ille qualis erat

EPITOM. LIB. III. CAP. 10.

235

invios99 ad' id tempus montium tumulos,* per intactas vias et nives,** expedita manu* emersus** occupat Galliam, ets ex distantibus* hybernis castra contraxit;' et ante7 in media Gallia fuit, quam ab ultima* timeretur. Tum ipsa [§. 28. capita belli aggressus, urbes; Avaricum** cum quadra ginta millibus9 propugnantium sustulit; Alexiam*°' ducen torum quinquaginta millium'' j juventute subnixam flammis adæquavit.** Circa Gergoviam'*' Arvernorum** tota'4 [§. 24. * Diruit Avaricum cum quadraginta millibus defensorum, et flammis solo aqua

vit Alexiam fretam juventute ducentorum quinquaginta millium militum.

ritatis, Ms. Pal. 2. (rem felic. temer.) Ed. Amstel. Blanc.—99 Inritos Ed. Grut. Stad.—l In Ms. Reg. Q. Ab Ed. Fab. abest rò ad.—2 Multos Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—3 Et nives aberant a Ms. Pal. 2. In Ed. Blanc. Amstel. omissa sunt verba vias et.—4 Sic Ms. Pal. 2. Ed. Freinsh. Sed

emensus Ms. Ryck. Duisb. Voss. Fram. Edd. vett. omnes ante Freinshemium, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst.—5 Omittunt copulam Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amst.—6 Exdistantibus Ed. Lips. 1.

—7 AT Ed. Lips. 1.—8 Sic et Ed.Med. Par. Sed Alvaricum Mss. Vin. et Dnk. pleriqne. salvari cù quadraginta Ed. Lips. 1. salva re Ed. Lips. 2. Salvarici, Ed. 3. Salvarim Ed. Ven.—9 Milia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. milliü Ed. Gryph.—10 Sic Ed. Grut. Vetst. Sed Alesiam Mss. Vin. et Duk. plerique, Edd. vett., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Duk. 1. 2.—11 Milium Ed. Lips. 1. 3. Par.—12 Georgoviam Mss. Vin. Ed. Lips. 1. 3. Georgoriam Ms. Dnisb. Ed. pr. Gergoriam Ms. Fran. Ed. Ven. Gorgoviam Ms. Voss. 1. —18 Arvernorum abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—

É;.

NOTÆ

ad nuntium rei, (felicissima temeritas!) per invios ad id tempus, &c. Sane sic frequens loquitur Noster. c Per intactas vias et mires] Dele vias et. Quod natum est ex diversa lectione olim a scriptore librario superposita, ut hunc morem eo tempore habebant. Lege igitur per intactas nives. Nives enim intactæ, non viæ fuerant. Res per se loquitur.

° Expedita manu] Cum quibusdam copiis levi armatura. Gall. Avec um camp volant ; sans traim, sans bagage. * Emersus [Emensus] Hic pessime se dedit Freinshem. qui legit emersus; eleganter enim metiri et emetiri pro ire dicitur. Sic apud Plaut. in Pseu dol. act. iv. sc. 4. * Quin hinc metimur

gradibus militaribus.' Quem versum male solicitavit Boxhornius. f Ex distantibus hybernis castra con traxit] Ex hybernis copias ad se vo cavit: Il tira des troupes des quartiers d'hirer. s Ab ultima] Hic ultimam vocat, quæ prima est, et Italiæ obversa. h Avaricum] Oppidum in finibus Bitnrigum. Hodie Bourges aiunt vo cari.

1 Alexiam] Oppidum in Celtis. J Ducentorum quinquaginta millium] Hic numerus fuit externorum auxi

liorum quæ Alexiam petebant, ut eam obsidione liberarent.

Vide Cæ

sar. de Bel. Gall. lib. vii. 14. In ipsa enim urbe octogiuta tantum millia

236

L. ANNAEI FLORI

belli moles fuit: quippe cum octoginta millia's muro,n6 et arce, et abruptis defenderent,'7 maximam civitatem** [§. 25. vallo, sudibus, et fossa," inductoque fossæ flumine,° ad

hoc decem et octo'9 castellis, ingentique lorica*°° circum datam, ** primum fame domuit : mox audentem erup tiones in vallo gladiis sudibusque concidit;/ novissime in deditionem redegit. Ipse ille rex,P maximum** [§. 26. victoriæ decus, supplex cum in castra venisset, tum et** phaleras*** et sua arma ante Cæsaris genua** projecit: f Circa Gergoviam Arvernorum urbem tota vis belli fuit; nam cum octoginta millia militum murus et ercisa saxa defenderent, primum eam maximam civitatem fame concussit, cinctam vallo, palis, fossa, et fluvio in fossam ducto, insuper decem et octo castellis, et permagna lorica ; postea egredi audentem, in callo ense et palis trucidarit. •••••••••••.

11 TÓ Ed. Lips. 1.—15 Octuaginta milia Ms. Ryck. LXXX. millibus Ms. Flor. millia militum Ms. Voss. 1. LXXX. milia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—16 Numero Ed. Par.—17 Defenderit Ms. Pal. 1. 2. defenderet Ms. Ryck. Voss. 3. defenderant Ms. Reg. Q. defenderetur Ms. Flor.—18 Quippe cum milite, muro, et arce, et abruptis defenderent marimam ciritatem Ms. Pal. 1. Naz. quippe quam quum, &c. Ed. Gryph. Stad. Pont.—19 XVIII. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—20 Ingentique quasi lorica Ed. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lngd. Pont. Zeu. Vetst. ingentique Lura Ed. Lips. 1. 2. 3.—21 Circundatam Ed. Par. Lngd.—22 Marim Ed. Lips. 1.—23 Cum et Ms. Naz. Pal. 1. Voss. 3. et Ms. Voss. 1. 2. A Ms. Pal. 2. Malliab. Berol.

Duisb. Fran. Ed. pr. absunt.—24 Faleras Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. NOTAE

propugnantium fuere, ut infra pro babitur.

* Flammis adæquarit] Flammis, in sexto casu.

Sed hoc falsum videtur.

Neque enim id unquam Cæsar præ termisisset. Illum vid. lib. vii. 13. circa medium.

' Gergoviam] Hodie aiunt vocari, Clermont. Sed hic de Gergovia nar rat Florus, quæ Cæsar diserte de Alexia. Ait enim, locus est lib. vii. 13. octoginta millia propugnantium intra urbem Alexiam fuisse; neque eorum, qui Gergoviam defendebant, numerum definit. Deinde quæ hic de Gergovia memorantur, ea omnia accurate Alexiæ competunt, ut ex eodem Cæsare videre est: nulla vero

Gergoviae nisi * murmis, arx, et abrup ta,' quæ etiam et de Alexia narrat Cæsar, lib. vii. 12. initio. Sic igitur Florus, cum Cæsarem legisset, me moria lapsus est. m Vallo, sudibus, et fossa] Vallum, sudes, et fossa, hæc tria nil aliud sunt, quam vallum. Vallum emim est aggestus e terra et sudibus ad la brum internum fossæ.

n Inductoque fossæ flumine] Sic Vir

gil. Georg. 1. * Deinde satis fluvium inducit, rivosque sequentes.' o Ingentique lorica] Vide Notata ad cap. 18. lib. ii.

p Ipse ille rer] Vercingentorix. q Phaleras] De iis dictum, lib. 1. 5.

EPITOM. LIB. III. CAP. 11.

2:37

* Habes,'*6 inquit.* * Fortem*7 virum,** vir fortissime, vicisti.'

CAP. XI. BELLUM

PARTH1CUM.'

DUM* Gallos per Cæsarem* in Septemtriones de- [§. 1. bellat, interim ad Orientem grave vulnus a Parthis* ° popu lus Romanus accepit.3 Nec de fortuna queri° possu- [§. 2. mus: caret solatio clades.“

Adversis et Diis7 et homini

bus, cupiditas Consulis Crassi,* dum Parthico inhiat auro,

undecim* strage legionum et ipsius capite mulctata9 est.* Et'° Tribunus plebis Metellus exeuntem ducem hos- [§. 3. tilibus'' diris* devoverat: et cum Zeugma' transisset exer • Cupiditas consulis Crassi, dum captat Parthicum aurum, inimicis Diis et homi nibus, castigata fuit ruina undecim legionum, et ipsius etiam capite. -

—25 casaris arma Ed. Lips. 2.—26 Habet Ed. Amstel.—27 Fortissimum Ms. Reg. Q.—28 Virum abest ab Ed. Lips. 1. 3. Gryph. Et ab Mss. Vin. et Lips. 2. abest rò vir. i Particum Ed. Ven.—2 Cum Ed. Lips. 1. 3. Ven. quum Ed. Gryph.— 3 Septentrionem Ed. Pont.—4 A Parthis aberant a Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. —5 Accipit Ed. Stad.—6 Quæri Ed. Gryph.—7 Arersis diis Ms. Malliab. arersis et diis Ms. Fran. Voss. 3. adversis diis Mss. Regg. Ed. pr. adrersus et diis Ed. Lips. 1. 3. udrersa et diis Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—8 XI. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. In Ed. Gryph. Stad. est strage XII.— 9 Ita, non multata, Ed. Lips. 2. Med. ubique.—10 Sic Mss. omnes, Ed. pr. Vin. Sed Quod Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont.—11 Hostibus Ed. Lips. 1. 2. 3.—12 Nicephorium Ed. Vin. NOTÆ

* Habes, inquit] Phaleras et arma mea, scilicet.

CAP. xi. Bellum Parthicum] Amno Mundi 3896. ante Ch. Nat. 52. ab Ur. Cond. 699. Coss. L. Domitio Aheno

barbo et Appio Claudio Pulchro. * Dum Gallos per Caesarem] Hoc vulnus acceptum anno quinto belli Gallici.

* Parthis] Alibi dictum. * Caret solatio clades] Sine dubio legendum, caret eo solatio clades ; quod ad superiora habet anaphoram, * Nec de fortuna queri possumus :' clades

nostra eo caret solatio, ut scilicet de

fortuna possimus queri.

Solatium

enim sit si fortunam accusare liceat.

d Consulis Crassi] Non Consul, sed Prætor erat.

e Hostilibus diris] Diræ sunt Furiæ. Virgil. lib. xii. * Dicuntur geminæ pestes, cognomine Diræ.' Diræ etiam sunt imprecationes, ut hic et apud Horat. Sic supra lib. 11. 6. f Zeugma] Syriæ ad Euphratem op pidum, ubi maxime amnis est per vius.

238

I,. ANNAEI

FLORI

citus, rapta subitis signa turbinibus hausit Euphrates:* et cum apud Nicephorum'** castra posuisset, missi [§. 4. ab Orode'* rege* legati demuntiavere,'* * percussorum cum

Pompeio foederum Syllaqueºs meminisset.' Regiis'° [§. 5. inhians ille thesauris, nihil, ne'7 imaginarioquidem jure,'sed'*

* Seleuciæ*9J se responsurum esse,' respondit. Itaque [§. 6. Dii foederum ultores, nec insidiis, nec virtuti hostium de

fuerunt. Jam primum,* qui solus et subvehere*° commea tus et munire poterat a tergo, relictus Euphrates. Tum** [§. 7. simulato transfugæ cuidam** Mazaræ Syro**' creditur, dum** in mediam camporum vastitatem eodem duce ductus** * Euphrates absorbuit signa rapta inopinatis tempestatibus.

Stad. Lugd. Fab. Amstel. Duk. 1. 2. nicoforum Ed. Lips. 1. 2. 3. nicesorum Ed. Med. Par. Necephorum Ed. Ven.—13 Herode Mss. Vin.—14 Denuncirere Ed. Lips. 1.—15 Syllaque Ed. pr. cum Syllaque Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Sullamque Ms. Naz. Pal. 1. Voss. 2. 3. Fran. consiliaque Ed. Lips. 1. 2. 3. consilia quæ Ed. Med. Par. Ven.—16 Regis Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Par. Amstel.—17 Ne aberat a Ms. Naz. Voss.—18 Sed aberat a Ms. Malliab.—

19 Seleutiae Ed. Med.—20 Solus et vehere Ed. Lips. 1. 2. 3. solus subrehere Ed. Par.—21 Dù Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—22 Transfuge cuide Ed. Lips. 1. transfuga cuidam Ed. Lips. 2. 3.—23 Sic Mss. Vin. Pall. et Duk. pleriqüe, nisi quod in quibusdam tertia litera erat c, in aliis s: etiam in Ed. pr. Sed Mazzare SyroTMs. Naz. Massare Syro Ms. Ryck. Mazadare S. Ms. Voss. 2. Mararo S. Ms. Voss. 3. Mezerae syrò Ed. Ven. Gryph. Lugd. Freinsh.

Mazzere Syro Ed. Lips. 1. 2. 3. Mezeresyro Ed. Par. MetéT syro Ed. Med.— 24 Cum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad.—25 Ductus est Ms. Ryck. NOTAE

s Nicephorum] Mesopotamiæ urbem, ad Euphratem sitam.

h Orode rege] Orodes Artabani fi lius erat, qui Artabanus Phraatis Mithridatis a Pompeio devicti filii patruus fuit. * Ne imaginario quidem jure] Hoc est, ne prætextum quemlibet imagi narium, non saltem justum et legiti mum, se habere dicens. Nam ex more debebat aliquem prætextum fin gere. Sic Antonius infra lib. iv. 10. * Neque causa, meque consilio, ac ne imaginaria belli indictione in Parthos impetum facit.' Ubi imaginaria in

dictio est, indictio quælibet non so lennis neque legitima.

1 Seleuciæ] Seleuciæ oppidum in Parthis, ubi se Euphrates cum Ti gride conjungit. « Jam primum] Probat nunc Deos insidias et virtutem hostium juvisse, * jam primum.' Gallice diceres, Sans aller plus loin; d'abord. Et mirum Flori artificium hic videre est, qui, ut invidiam a Romanis avertat, illam cladem Diis foederum ultoribus tri buit.

1 Mazarae Syro] Hunc augurem fuisse quidam tradidere.

EPiTOM. LI B. III. CAP. 11.

239

exercitus*6 ut undique hosti*7 exponeretur.** Itaque [§. 8. vixdum*9 venerat Carras," cum undique præfecti regis, Sillaces3° et Surenas,*' ostendere signa auro sericeisque** vexillis vibrantia.* Tum sine mora circumfusi33 undiquc equitatus," in modum grandinis atque nimborum** densa pariter tela3s fuderunt. Sic miserabili3° strage deletus ex ercitus. Ipse in colloquium solicitatus,37 signo dato, [§. 9. vivus in hostium manus incidisset, nisi tribunis** reluctan tibus fugam ducis barbari ferro occuent.* Sic quoque“ relatum caput ludibrio hosti fuit. Filium ducis39 [§. 10.

pæne in conspectu patris eisdem telis operuere. Reliquiæ infelicis*° exercitus, quo quemque** rapuit fuga,** in** Armeniam, Ciliciam, Syriamque** distractæ, vix nuntium cladis retulerunt.*4* Caput ejus recisum* cum dex- [§. 11. * Cum undiquaque Scyllaces et Surenas, legati regis, aperuere signa renidentia auro et velis sericeis.

4 Ipse in colloquium adductus virus in hostium manus venisset, nisi, tribunis re sistentibus, barbari ferro fugam ducis prævenissent. * Reliqui infelicis exercitus dispersi in Armeniam, Ciliciam, et Syriam, quo unumquemque fuga tulit, vix retulere stragis nuntium.

—26 Erertitus Ed. Lips. 1.—27 Sic Ms. Ryck. Voss. 3.—Sed undique h. Mss. Duk. reliqui, Edd. vett., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—28 Opponeretur Ms. Pal. 2. Berol. Duisb. Ed. pr.—29 Vix dum Ed. Lips. 1. Par.—30 Silaces Mss. Duk. plerique, Ed. pr.T Sylaces Ms. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Syllaces Ms. Ryck.—31 Surena Ed. Stad. Pont.—-32 Sic Mss. Vim. monnulli, unde recepit Vinetus, aliique post eum, ut 8tad. Grut. Lugd. Pont. Freinsb. Fab. Blanc. Vetst. Sed sericisque Ms. Naz. Pal. 1. Ryck. Regg. Duisb. Fran. Voss. Edd. vett. ante Vin., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph., etiam Duk. 1. 2.—33 Circunfusi Ed. Par.—34 Ymbriù Ed. Lips. 1. 2. 3. —35 Tela pariter Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. —36 Sic proh! miserabili Ms. Ryck. Ed. Junt.Ven. si miser. Ed. Med.—37 So licitans Ed. Lips. 1. 2. 3. sollicitus Ed. Gryph.—38 Tribunus Ed. Gryph.— 39 Barbari....filium ducis aberant a Ms. Ryck. Et in Ed. Blanc. desideran tur verba sic quoque....hosti fuit.—40 In felicis Ed. Lips. 1.—41 Quemque Ed. Lips. 1. 2.—42 Fugam Ed. Med. Par. Ven.—43 In omittit Ed. Zeu.—44 sy

riam Ms. Ryck.—45 Rettulerunt Ed. Par.—46 Rescisum Ed. Lips. 2.— NOTÆ

* Carras] Carræ Mesopotamiæ op-

• Sic quoque] Hoc a superioribus

pidum.

pendet. Quamvis Tribuni restiterint,

* Equitatus] Notari potest * equitatns,' in mumero multitudinis. Est

et Barbari fugam regis ferro occu paverint, tamen sic etiam caput illius

et apud Sallustium tamen.

relatum hostibus ludibrio fuit.

240

L. ANNAEI

FLORI

tera*7 manu ad regemP deportatum** ludibrio fuit, nec in digno.*9

Aurum enim liquidum in rictum oris infusum5°

est: nt, cujus animus arserat auri cupiditate, ejus etiam mortuum et exsangue corpus auro ureretur.*'

CAP. XII. ANACEPHALAEOSIS.'

Haec est illa tertia ætas* populi Romani transma- [§. 1. rina, qua Italia progredi ausus orbe toto arma circumtulit. Cujus ætatis superiores centum* anni sancti, pii, et, [§. 2. ut diximus, aurei,* ° sine* flagitio,5 sine scelere, dum sincera adhuc et innoxia pastoriæ illius sectae* integritas, dumque Poenorum hostium imminens metus disciplinam veterem continebat.*° Postremi centum, quos a Carthaginis,“ [§. 3.

Corinthi,7* Numantiæque' excidiis, et Attali regis Asiatica* * Dum integritas pastoriæ illius disciplinæ intacta manet et inculpata, et dum Paenorum hostium terror impendens disciplinam ceterem retinebut. •-•--••

47 Dertra Ed. Med. Ven.—48 Sic Ms. Ryck. Ed. Blanc. Sed reportatum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Dnk. 1. 2.—49 Neque indigno Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Blanc. Vetst.—50 Effusum Ms. Ryck. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—51 Sic Mss. Duk. pleriqüe, Ed. pr. Junt. Ven. Vin. Sed uteretur Mss. Pall. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. 1 Anaphaleosis Ed. Lips. 1. 3. Anacephaleosis Ed. Par. Ven.—2 C. Ed. Lips.

1. 2. 3. Par. Vem. ut §. 3.—3 ATri Ed. Lips. 1.—4 STi Ed. Lips. 1.—5 Flagi tije Ed. Lips. 3.—6 Continebant Ed. Ven.—7 Corynthi Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—8 In Asiatica Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—9 In NOTAE

p Ad regem] Orodem. * Centnm hos priores quibus Africam, CAP. xii. Anacephalæosis] Hoc ca Macedoniam, Siciliam, Hispaniam do put, quæ xvii. capitibus superiori muit, aureos, sicut Poëtæ canunt, bus tractata fuere, et quæ xiii. se jure meritoque fateatur.' e Pastoriae illius sectae] AEtatis Ro quentibus tractantur, compendiose persequitur.

* Hæc est illa aetas] De qua toto hoc libro usque ad lib. iv. cap. 2. ° Et, ut dirinus, aurei] Lib. ii. 19.

muli.

d Carthaginis] De qua lib. 11. 15. e Corinthi] Lib. ii. 16. f Numantiæque] Lib. ii. 18.

EpitoM. LI B. 111. CAP. 12.

241

hæreditates deduximus in Cæsarem et Pompeium," secu

tumquc hos, de quo dicemus, Augustum, ut claritate? rerum bellicarum magnifici, ita domesticis cladibus miseri et eru bescendi. Quippe sicut Galliam,' Thraciam,' Cili- [§. 4. ciam,* Cappadociam,'°' uberrimas validissimasque provin cias, Armenios**" etiam, et Britannos," ut non in usum,**

ita ad'* imperii speciem,'*° magna nomina acquisiisse,'* pulchrum'° atque'7 decorum :' ita eodem tempore [§. 5. dimicasse domi cum civibus,P sociis,* mancipiis,' gladiato ribus,* totoque inter se Senatu, turpe atque** miserandum. Ac nescio an satius'9 fuerit populo Romano, Sicilia [§. 6. et Africa contento*° fuisse, aut his etiam ipsis carere, domi ° Nam sicut honestum atque gloriosiun est comparasse Galliam, Thraciam, Cili ciam, Cappadociam, feracissimas et fortissimas provincias, Armenios etiam et Bri tannos, qui ut non ad fructum comparati, ita magna nomina sunt ad majestatem imperii ampliandam.

claritate Ms. Pal. 2. ut celeritate Ms. Berol. Duisb. et celeritate Ms. Pal. 1.

et claritate Ed. Lips. 1. 3.—10 Cappadociam abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. Sed Cäpadocia Ed. Ven.—11 Armenos Ms. Ryck. Ed. Amstel. armentes Ed. Vem.—12 In usus Ms. Pal. 1. in usu Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—13 Et Ed. Freinsh.—14 Spem Ed. Ven.—15 Adquaesisse Ms. Naz. acquisisse Ms. Ryck. Malliab. Fran. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med.

Par. Jnnt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Fab. acTsisse Ed. Lips. 1. acquisi visse Ed. pr.—16 Sic Ed. Lips. 1. Par. pulcrum cet.— 17 Ac Mss. Duk. om mes, Ed. pr.—18 Ac Ms. Duisb. Fran. Voss. 1. 3. Ed. pr.—19 Satis Ed. Par. —20 Contentum Ms. Voss. 3. Edd. vett. ante Vin., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. NOTÆ

• Ut non in usum, ita ad imperii * Attali regis Asiatica hæreditate] Lib. ii. 20. Quæ tu omnia, Lector, speciem] Hæc ad Britannos referri temporibus suis assignata repete.

* In Caesarem et Pompeium] De qui

debent, nam supra cap. 10. dixit, * Non enim provinciæ, sed nomini

bus lib. iv. 2.

studebatur.'

* Galliam] De qua cap. 10. supra. * Thraciam] Vide cap. 9. * Ciliciam] Bellum Piraticum in telligit, de quo supra cap. 6. ' Cappadociam] In bello Mithrida tico, de quo supra cap. 5.

P Cum civibus] Bella Marii, Serto rii, Lepidi, de quibus sequentibus capitibus 21. 22. 23. q Sociis] Bellnm Sociale intelligit, de quo cap. 18. infra.

* Armenios] Eodem bello Mithri datico, cap. 5. ° Britannos] A Cæsare devictos

cap. 19. infra.

* Mancipiis] Bellum Servile, de quo • Gladiatoribus] Bellum Spartacium, cap. 20.

cap. 10.

Delph. et Var. Clas.

Flor.

Q.

242

L. ANNAEI

FLORI

nanti in Italia** sua, quam eo magnitudinis crescere, ut viribus suis conficeretur.* Quæ enim res alia furores [§. 7. civiles peperit, quam nimia felicitas ? Syria' prima nos victa corrupit: mox Asiatica Pergameni regis" hæreditas: illæ opes atque divitiæ**" afflixere sæculi mores: mersam

que vitiis suis, quasi sentina, rempublicam** pessumde dere.*** Unde** enim*^ populus Romanus*7 aTribunis** [§. 8. agros et cibaria flagitaret, nisi per famem, quam luxu*? fecerat?* Hinc ergo Gracchanas° et prima et secunda," et illa tertia Apuleiana*' sedifio.* Unde** regnaret** [§. 9. judiciariis** legibus' divulsus35 a Senatu eques, nisi ex

avaritia,*° ut vectigalia reipublicæ atque ipsa judicia*7 in * Quum ad tantum surgere magnitudinem, ut riribus suis periret. 4 Illæ opes et deliciæ prostravere mores sæculi, et proculcavere Rennpublicam immersam vitiis suis, quasi cloaca. * Unde factum est, ut plebs Romana a Tribunis peteret agros et cibos, nisi ex fume quam luxuria pepererat ? *-

Ven. Gryph. Stad. Pont.—2l Dominanti Italia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—22 Diciciæ Ed. Lips. 1.—23 Republi. Ed. Lips. 1.—24 Pessundedere Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. Lngd. possü dedere Ed. Ven.—25 Un Ed. Lips. 1. —26 N. Ed. Lips. 2. Med.—27 - Romanus ascriptum erat manu alia in Ms. Malliab.—28 A Tribunis absunt ab Ed. Lips. i. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. Sed Lips. 2. a Tr.—20 Sic Mss. PalI. et Duk. plerique, Ed. pr. Sed lurus Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—30 Graccana Ms. Duisb. Fran. Ed. pr. Gra chuna Ed. Lips. 1. 2. 3.—31 Sic Ms. Ryck. Toll. Duisb. Fram. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed Appuleiana Ed. Ber. Vin. Stad. Lugd. Amstel.—32 Un Ed. Lips. 1.—33 Sic Ms. Berol. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Sed regnare Mss. reliqui, Ed. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. ut regnaret Ed. Ald. Grypli. Stad. Pont.—34 De judiciariis Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—35 Ita Ms. Ryck. Berol. Voss. 3. Sed diri sus Ms. Flor. dirisus Ed. Stad. Pont. jussus Mss. reliqui, Ed. pr. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. ln Ms. Voss. 2. erat seditio judiciariis legibus jussus.—36 Arari cia Ed. Par.—37 Juditia Ed. Lips. 1. 3.—38 H' Ed. Lips. 1. hujus Ed. Lips. NOT/E

* Syria] Lib. ii. 8. " Mox Asiaticu Pergameni Regis]

* Gracchana et prima et secunda] Tiberii et Caii Gracchorum. De his

Attali Regis hæreditas. De qua lib.

cap. 14. et 15.

11. 20.

" Illae opes atque divitiæ] Pro diritiae, fortasse scriptum fuerat deliciae;

* Apul. [Appul.] seditio] Appuleii Saturnini, cap. 15. y Judiciariis legibus] Judiciariae le

unde et * luxus' continuo meminit.

ges hic eae sunt, quibus ad equites

Similis corruptio supra cap. 9. quam

I{omanos a Senatu judicia translata

vide.

sunt.

Eas Caius Gracchus tulit.

EpitoM. Ll B. I 11. cAP. 12.

243

quæstu haberentur ?/* Hinc rursus et promissa civitas* Latio,* et per hoc** arma sociorum. Quid autem [§. 10. bella servilia? unde nobis, nisi ex abundantia familiarum?39°

Unde gladiatorii adversus*° dominos*' suos exercitus, nisi ad conciliandum plebis favorem effusa largitio,* cum spec taculis indulget," supplicia quondam hostium* artem facit?“ Jam ut speciosiora vitia tangamus, nonne ambitus [§. 11. honorum ab iisdem divitiis** incitatus? Atqui** inde Ma

riana, inde Syllana** tempestas.45 Aut magnificus [§. 12. apparatus conviviorum, et sumptuosa largitio, nonne ab / Unde factum est, ut eques separatus a Senatu regnum teneret per leges judicia rias, nisi ex avaritia, ut tributa Reipublicae et judicia tractarentur in lucro ? £ Inde et iterum quodjus civitatis promissum fuit Latio. ^ Quid Gladiatorum exercitus armavit adversus ipsos Dominos, nisi immoderata largitio ad captandam plebis auram, quæ cum spectaculis studet, artem reddit, quod olim fuit supplicium hostium ? ,-

3.—39 Familiarium Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—40 Adversos Ed. Lips. 3.—41 Dnos Ed. Lips. 1.—42 Hisdem diviciis Ed. Lips. 1. hisdem diritiis Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. 1. iisdem div. Ed. Par. 2. eisdem d. Ed. Gryph.—43 Atque Ms. Ryck. Malliab.—44 Syllana, non Sull. Ed. Lips. 1. Med.

Par.—45 Potestas Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—46 Peritura Ed. Par.— NOTAE

* Ut rectigalia reipub. atque ipsa ju dicia in quæstu haberentur] Vectigalia Reipub. erant ea quæ ex portorio, hoc est, ex mercium exportatione et importatione; et decuma, hoc est, ex decima parte frumenti, quod in agris colligebatur ; et ex scriptura capiebat, hoc est, ex sylvis sive e pastione pecorum. Quod autem ea vectigalia equitibus in quæstu habe rentnr, vide infra cap. 17. * Equites Romani interceptis vectigalibus suo jure peculabantur Rempublicam.' • Civitas] Jus civitatis. Hoc est eodem jure uti quo cives Romani. * Familiarum] Familia est servo rum certus numerus uni Domino ser viens.

e Effusa largitio] Quomodo autem effusa largitio gladiatorios armavit ex ercitus ? Quippe cum Romana plebs gladiatoriis muneribus studeret, un

dique gladiatores sibi conquirebant, qni plebem demereri cupiebant ; eos etiam erudiendos curabant ad ma

jorem voluptatem. Et inde factum est, ut gladiatores qui in immensam multitudinem creverant, et artem

pugnandi sibi paraverant, arte et numero suo freti, arma contra Domi nos ipsos ceperint. • Cum spectaculis indulget] Scriben dum, indulgens, et continuanda sen tentia, ac tollenda distinctio, quæ post largitio posita est. • Supplicia quondam hostium] Ea tempora respicit Florus, quibns son tes inter se ferro depugnabant. f Artem facit] Quippe, nt supra dictum est, gladiatorum familias ma gistris erudiendas dabant, ut ex eo rum pugna major voluptas percipere tur.

244

L. ANNAEI

FLORI

opulentia paritura* mox egestatem ?* Hæc Catilinam" patriæ*7 suæ impegit.'* Denique illa ipsa princi- [§. 13. patus et dominandi cupido, unde, nisi ex nimiis** opibus, venit ?j Atqui hæc49 Cæsarem, atque Pompeium, furialibus* in exitium3° reipublicæ facibus armavit.

Hos igitur [§. 14.

populi Romani omnes** domesticos motus, separatos** ab externis justisque bellis,** ex ordine** prosequemur.** CAP. XIII.1 CAUSA SEDITIONUM TRIBUNICIA POTESTAS.*

SrditioNUM* omnium causas* Tribunicia3 potestas [§.1. excitavit: quæ specie quidem plebis tuendæ, cujus in aux ilium comparata est,** re autem dominationem sibi acqui rens, studium populi ac favorem7 agrariis,* frumentariis,* * Hæc impulit Catilinam contra patriam suam. ••••••••

47 Sic Mss. omnes, Ed. pr. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Vem. Sed Catilinam hostem patr. Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—48 Ernimiis Ed. Lips. 1.— 49 Atque haec Ms. Malliab. Reg. Q. atque hic Ed. Med. Par. At; hec Ed. Lips. 1. hæc, simpliciter, Ed. Gryph.—50 Ericium Ed. Lips. 3.—51 Omnis Ed. Par. omneis Ed. Gryph.—52 Seperatos Fd. Lips. 1.—53 Belli Ed. Ven. —54 Ex omittunt Ms. Ryck. Voss. 2.—55 Persequemur Ms. Ryck. Voss. 2. 1 Hinc incipiebant Librum quartum Ms. Pal. 2. Duisb. Ed. pr.—2 De le gibus Gracchanis Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald.

Ven. Gryph. Stad. Pont. seditiones Ms. Reg. Q. causae seditionum Ms. Ryck. Aberat index a Ms. Reg. F, Duisb. Fran. Ed. pr. Vin. Lugd. seditiositas tri buniciae potestatis Ed. Grut. Freinsh. Fab. Blanc. Vetst. de seditionibus er tri bunitia potestate Ed. Zeu.—3 Seditionem Ed. Par.—4 Caussa Ed. Med. Par. câ Ed. Sab. causam Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph.—5 Tribunitia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—6 Erat Ms. Flor.—7 Ad fatorem Mss. Regg. Voss. 1. NOTAE

* Paritura mor egestatem] Refer paritura ad rò opulentia, non vero ad tò largitio; et est in sexto casu. * Haec Catilinam] Egestas scilicet.

12. « Facibus armatæ furiali more processerant.'

renit; nam ignavum est, et Flori ge

a Cujus in aurilium comparata est] Tribuni enim plebis primum creati fuerunt, ut eam contra fœneratorum impotentiam defenderent. b Agrariis] Agrariæ leges quibns sancitum erat, ut agri a privatis per

nio minus conveniens.

vim occupati plebi dividerentur. Has

' Impegit] Nota impegit active po situm.

3 Nisi ex nimiis opibus, venit] Tollo

* Furialibus] Quippe Furiæ a Poë tis et Pictoribus armatæ nobis exhi

bentur. Vide Notata ad lib. 1. cap.

Caius Gracchus post Tiberium Grac chum tulit.

c Frumentariis] Quibus contineba

EpitoM. LI B. 111. cAP. 13.

245

judiciariis* legibus aucupabatur.** Inerat omnibus [§. 2. species9 æquitatis. Quid enim tam justum,'° quam [§. 8. recipere plebem jus suum a patribus? ne populus, [§. 4. gentium victor, orbisque possessor, extorris'' aris ac focis*** ageret.* '* Quid tam æquum, quam inopem'* populum [§. 5. vivere ex ærario suo?*** Quid ad jus libertatis [§. 6. aequandæ magis efficax, quam ut, senatu regente provin cias, ordinis equestris auctoritas saltem judiciorum'° regno* niteretur ? Sed hæc ipsa in perniciem redibant: et [§. 7.

misera Respublica in exitium suum'7 merces erat.** Nam'9 et a senatu in equitem translata judiciorum [§. 8.

potestas vectigalia,*° id est,** imperii patrimonium, suppri mebat,* et emtio frumenti, ipsos Reipublicæ nervos, [§. 9. • Quae sub specie quidem defendendæ plebis, rere autem sibi imperium quærens, tenabatur studium populi per leges agrarias, frumentarias, etjudiciarias. * Exul aris et focis esset. -

2. sibi ad favorem Ms. Ryck.—8 Aucupatur Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—9 Spes Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Scribendum videlicet erat spes.—10 Tájustù em Ed. Lips. 1. tam justum enim Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven.—-1 1 Ex terris Ed. Lips. 1. Par.—12 Sacris vel aris Ms. Voss. 2.—13 Ita Ms. Naz. et Duk. plerique. Sed ageretur Ms. Pal. 1. 2. Flor. Malliab.— 14 In opem Ed. Lips. 1.—15 Suos Ed. Ven.—16 Juditiorum Ed. Lips. 1. 3. ut s. 8.—17 Sui Ms. Malliab.—18 Sic Ed. Ven. Sed marcescerat Ed. Lips. 1. 2. 3. recesserat Ed. Med. Par. marcesserat Ed. Gryph.—19 Nam abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd.—20 ' Vectigalium Ed. Med. Par.—21 Idest Ed. Lips. 1. i. Ed. Lips. 2.—22 Et emtio...exhauriebat absunt NOTAE

tur ut frumentum, quod copiosissime

rias leges pertinent.

ex Africa et Sicilia advehebatur, ven

' Vicere eae aerario suo] Ex aerario

deretur triente et semisse: Caius Gracchus eam tulit.

depromebatur pecunia qua coëmere tur frumentum, quod vili pretio ven debatur propter plebis inopiam. Hoc frumentarias leges respicit. s Judiciorum regno] C'étoit le pou voir de juger les affuires des particuliers

* Judiciariis] De quibus cap. supe ruori.

* Extorris aris ac focis] Ex Latini tate ipsa suspicor expungi cum in

dicio posse aris ac; hoc certe scio, dici posse, eaetorris domo, patria, &c. At nescio (neque quicquam occurrit memoriæ) an dici possit, extorris ara.

em dernier ressort.

* Supprimebat] Equites enim socie tati faventes, vel ludificabant loca tionem, vel remittebant, vel redem

Ast hæc si nolis ittere, saltem tionis parte relevabant, et sic pecu facere non potes qnin legas, extorris niam publicam supprimebant. agris ac focis. Hæc autem ad agra

246

L. ANNAEI

FLORI

exhauriebat** ærarium.' Reduci plebs in agros unde** po terat sine possidentium eversione, qui ipsi pars** populi erant? et tamen' relictas sibi a majoribus sedes [§. 10. ætate,** quasi jure hæreditario,*^ * possidebant. CAP. XIV. S EDITIO TI BERII GRACCHI.

PRiMAM' certaminum facem Tiberius* Gracchus [§. 1.

accendit, genere, forma, eloquentia, facile princeps.* Sed hic, sive Mancinianæ* deditionis," quia sponsor [§. 2. foederis fuerat, contagium timens, et inde* popularis:*

sive æquo et bono ductus, quia depulsam agris suis [§. 3. plebem miseratus est, ne$ populus° gentium victor, orbisque -

ab Ed. Med. Par. In Lips. 1. scriptum est divisim er hauriebat.—23 Non pot. Ms. Pal. 1. 2. Berol. Duisb. Ed. pr.—24 q sibi ps Ed. Lips. 1. que sibi pars Ed. Lips. 3. qui sibi pars Ed. Par. Gryph.—25 Ætate aberat a Ms. Lipsii.—26 Hæreditario aberat a Ms. Voss. 1. 2. 1 Primù Ed. Lips. 2.—2 Tiberius aberat a Mss. Regg. Ryck. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. In Ed. Med. Par. Ven. Grypli. scriptum est ubique Tyberius.

—3 Mantinianæ Ed. I.ips. 1. 2. 3.—4 in Ed. Lips. 1.—5 Et Ms. Voss. 3. In Ms. Naz. erat nemo cum gentium rictor.—6 Populus Romanus Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Par. Junt. Ven. P. R. Ed. Lips. 2. Med. Ab Ed. Freinsh. absunt verba ne pop...exularet, aut : idque auctoritate Gruteri. NOTAE

* Et emtio frumenti exhauriebat aera rium] Quippe, magno pretio emtum, plebi postea ob leges frumentarias vili pretio vendebatnr. 1 Et tamen] Subjunge statim post possidentium eversione? et tamen. [Sic enim Delpli. ed. exhibet in textu:... eversione? Qui...erant, et, &c.] * Ætate, quasi jure haereditario] Hæc ex jnris formula pendent, qua posses sori possessionis diuturnitas pro jure

miniam et dedecus a se cum illis icti

hæreditario est.

foederis expiaret, deditus fuit. Vid.

• Facile princeps] Hoc est, nemine repugnante. De illo haec habet Vel leius, lib. ii. 2. * Vir alioqni vita in nocentissimus, ingenio florentissimus,

proposito sanctissimus, tantis deni que adornatus virtutibus, quantas

perfecta et natura et industria mor talis conditio recipit.' b Mancinianæ deditionis] C. Hosti lius Mancimus Numantinis, ut igno

CAP. xiv. Seditio Tiberii Gracchi]

lib. 11. 18. Tiberius autem Gracchus,

Anno Mundi 3817. ante Ch. Nat. 131. ab Urb. Cond. 620. Coss. P. Mucio

quo quæstore et auctore id foedus

Seaevola et L. Calpurnio Frugi.

næ discrimen metuebat.

Pisone

ictum fuerat, similis judicii vel poe c Et inde popularis] Et postea po

}

EPITOM.

LIB.

111. CAP. 14.

247

possessor,7 laribus* ac focis suis exularet, quacumque9 mente,* rem ausus ingentem. Postquam rogationis [§. 4. dies* aderat, ingenti stipatus agmine Rostra* conscendit: nec deerat obvia manu tota inde nobilitas,'° et tribuni in par

tibus. Sed ubi'' intercedentem' legibus suis Cnaeum** [§. 5. Octaviums videt Gracchus:** contra fas collegii,'** jus's potestatis,' injecta manu, depulit Rostris, adeoque præ senti'° metu mortis exterruit, ut abdicare se magistratu cogeretur. Sic triumvir'7 creatus dividendis agris. [§. 6.

Cum ad perpetranda coepta die comitiorum prorogari sibi vellet imperium, obvia nobilium manu, eorumque, quos

agris** moverat, cædes a foro coepit.* Inde cum in [§. 7. Capitolium profugisset,'9 plebemque ad defensionem salutis suæ, manu caput tangens, hortaretur, præbuit speciem * Qu^cumque aniquo ille hoc egit.

° Cum die conrenluum peteret imperium sibi continuari ad perficienda corpta sua, occurrentibus nobilium copiis, et eorum quos agris expulerat, caedes incepit a foro.

—7 Orbis victorque possessor Ms. Voss. 3. rictor, urbisque pos. Ed. Lips. 1. 2. 3.-8 Extorris aris Ed. Amstel. ertorris agris Ed. Blanc.—9 Et quacunque

Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. aut quacunque Ed. Ald.—10 Nec deerat obvia manus. Tota deinde nobilitas Ms. Reg. Q. Eiiam in Voss. 8. erat deinde, Sed ab Ryck. τò inde aberat. Pro inde, ia Ed. Lips. 2. fortassis pro in.—11 Ut Ed. Lips. 1. 3. Par. Gryph.—12 Gn. Mss. Regg. G. Ms. Diiisb. Fran. C. Ms. Ryck. Gaium Ed. pr. Cneum Ed. Par. Ven. Gryph. M. Ed. Stad. Pont.—13 Grac chus aberat a Ms. Flor.—14 Fas omne couägii Ms. Flor. Pall. Ryck. Ed. Junt. —15 Jusque Ms. Voss. 3.—16 Praesentis TMss. Regg.—17 Triumriratus Ms.

Pal. 2. Ryck. Regg. Duisb. Fran. Ed. pr. Grut. Vetst.—18 Cum ad perp.... NOTAE

puli favorem coepit captare. rogare licebat: legem autem rogare est, a populo petere ut illam ferat,

norum autem erat hæc potestas, ut intercedente uno, alii, etiam si plures essent, nil agerent. b Contra fas collegii] Octavius enim

sciscat.

Gracchi collega.

° Rogationis dies] Dies quo leges

* Rostra] De iis alibi dictum.

1 Jus potestatis] Cum Tribunicia po ' Intercedentem] Propria vox. In testas alios contra vim defendendi tercedere, id est, resistere, obsistere, gratia creata sit, contra jus potesta se interponere. Intercedentium so tis agit Tribunus qui ipse vim affert. lennis vox erat, * Veto.' * Cnæum Octavium] Alii Marcum, non Cnaeum, vocant. Tribunus ple

bis erat, et Gracchi collega. Tribu

Vel hoc ideo dicit, quod, cum Tri bunicia potestas sacrosancta esset,

nulli Tribunum pellere fas erat.

248

L.

AN N AEI

FLORI

regnum sibi et diadema poscentis:' atque ita, duce Sci pione Nasica, concitato*° in arma populo, quasi jure* oppressus est.' CAP. XV. SEDITIO

CAII GRACCHI.

STATiM* et mortis et legum fratris sui vindex non [§. 1.

minore impetu incaluit Caius Gracchus.* Qui cum [§. 2. pari tumultu atque terrore plebem in avitos agros arcesse ret:** et recentem* Attali hæreditatem in alimenta populo

polliceretur: jamque nimius et potens* altero tribu- [§. 3. natu,* secunda plebe volitaret:* obrogare** auso [§. 4. legibus suis Minucio* Tribuno;* fretus comitum manu,

fatale familiæ suæ* Capitolium invasit. Inde proxi- [§. 5. • Mox Caius Gracchus assertor mortis et legum fratris sui, non minori impetu earcanduit.

° Qui cum plebem in agros paternos evocaret eodem tumultu atque terrore. * Et jam nimis potens ob secundum tribunatum favente plebe degeret. -^-

quos agris aberant a Ms. Ryck.—19 Confugisset Ms. Voss. 1.—20 Concito Ms. Duisb.

' 1 Accerseret Ms. Berol. Flor. Duisb. Fran. Ed. Lips. 1. 3. accersiret Ed. pr.—2 Abrogare Mss. Duk. plerique, Edd. vett. ante Vinetum, ut Lips. 2. Med. Par. Ven. Gryph. Vetst. Eadem confnsio horum verborum est paulo in

ferius c. 17. 8.—3 Minutio Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. Gryph.—4 Secunda NOTAE

1 Præbuit speciem regnum sibi et dia dema poscentis] Cum opem implorans caput tetigisset, hoc populus inter pretatus est, quasi sibi diademate caput redimiri cuperet. * Quasi jure] Cum scilicet regnum sibi poscere visus fuerit. 1 Oppressus est] Subselliorum frag mentis contusus, et inde in Tiberim projectus. CAP. xv. Seditio Caii Gracchi] Anno

rii Gracchi mortem.

b Recentem] Jure * recentem' vo cat; vix sunt ammi novem, cum ea populo Romano contigit. Vide lib, ii. 20.

* Jamque nimius et potens] Lego jam que nimium potens. Ratio facile ap pareat. Pater. d Altero tribunatu] Nam bis Tribu nus fuit.

e Obrogare] Obrogare legi est, hu jus legis infirmandæ gratia alteram Ur. Cond. 630. Coss. Q. Cæcilio legem ferre. In al. legitur abrogare, Metello Balearico, T. Quintio Fla quod minus placet. minio. f Fatale familiae suæ] Nam ibi oc • Statim] Decimo anno post Tibe cisus Tiberius Gracchus hujusce fra Μundi 3827. ante Ch. Nat. 121. ab

EpitoM. LIB. III. CAP. 16.

249

morum cæde pulsus,3 cum se in Aventinum recepisset;

inde quoque obvia Senatus manu, ab Opimio* Consule* oppressus7 est. Insultatum quoque mortis reliquiis:* [§. 6. et illud sacrosanctum* caput Tribuni plebis percussoribus auro pensatum est.' -

CAP. XVI. S EDITIO APULEIANA.

NihiloMiNUs Apuleius Saturninus Gracchanas [§. 1. asserere leges non destitit.* Tantum animorum viro Marius dabat.

Qui* nobilitati semper' inimicus, consulatu suo

præterea confisus, occiso palam comitiis*° Annio* * com petitore tribunatus, surrogare conatus est in ejus locum Caium Gracchum," hominem sine tribu,* sine nomine: sed • Nec ideo minus Apuleius Saturninus cessavit vindicare leges Gracchorum. -*

-

...tribuno aberant a Ms. Pal. 2. Duisb. Ed. pr.—5 Sic Mss. Regg. Pal. 2. Ed. Ald. Grypb. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Sed depulsus Ms. Pai. 1. Toll. Ryck. Duisb. Fram. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Amstel. Duk. 1. 2. repulsus Ms. Naz.—6 Oppimio Ed. Lips. 2.—7 Oppsus Ed. Lips. 2.—8 Reliquis Ms. Naz. 1 Semper abest ab Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph.—2 Cómitiis Ed. Lips. 1. in comitiis Ed. Gryph. Stad. Pont. Zeu.—3 Anio Ms. Naz. Mumio Ms. Pal. 2. Annonio Ms. Reg. F. Anneio Ms. Reg. Q. A. Nonio Ed. Stad. Pont. NOTAE

ter. Supra. s Opimio Consule] L. Opimio. " Sacrosanctum] Sic im in scrip toribus Tribuni * sacrosancti,' et Tri bunicia potestas * sacrosancta' nomi natur.

' Pensatum est] Alludit ad veterum morem, qui non numerata pecunia, sed appensa, debita solvebant.

CAP. xvi. Seditio Apuleiana] Anno Mundi 3850. ante Ch. Nat. 98. ab Ur. Cond. 653. Coss. C. Mario. vi. et L. Valerio Flacco.

* Qui] Mariumne, an Apuleium, intelligit ? Certe de Apuleio hæc di cuntur. Libenter igitur scriberem

cum aliis: non destitit: qui (tantum animorum viro Marius dabat, nobilitati

semper inimicus, consulatu suo praeterea confisus) occiso, &c. Nunc omnia plana. b Comitiis] * Comitia' sunt conven tus totius vel partis populi Rom. • Annio] Tanta in liujusce mominis scripturæ varietas, ut nil certi um quam statuatur.

d Caium Gracchum] Nom * Caius' Gracchus, sed * Quintius' vocaba tur: Caii Gracchi nomen assumserat, ut se ex Gracchorum familia men tiretur.

e Sine tribu] Qui sine tribu, servi

250

L. ANNAEI

FLORI

subdito* titulo, in familiam' ipse se adoptabat.* Cum [§. 2. tot tantisque ludibriis exultaret impune,° rogandis Graccho rum legibus ita vehementer incubuit, ut Senatum quoque cogeret in verba7 jurare;* cum abnuentibus aqua et igni interdicturum* se minaretur.** Unus' tamen extitit, qui mallet exilium. Igitur post Metelli fugam omni [§. 3. nobilitate perculsa,9 cum jam tertium annum'° dominaretur,) eo vesaniæ progressus est, ut consulariaquoque comitia*nova cæde turbaret. Quippe ut satellitem furoris sui Glau- [§. 4.

ciam,'' Consulem faceret,' Caium'* Memmium competito rem" interfici jussit: et in eo tumultu regem ex** satellitibus suis'* se** appellatum lætus accepit. Tum vero jam [§. 5. conspiratione Senatus, ipso quoque jam Mario Consule, quia tueri non poterat, adverso," directæ in foro acies:'° * Fortiter operam dedit petendis legibus Gracchorum, ut cogeret Senatum jurare in verba sua, cum minitaret detrectantibus se eos aqua et igni privaturum. -

-

Aulo Ed. Lips. 2.—4 Subducto Ms. Voss. 3. subito Edd. vett. ut Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph.—5 Adoptarat Ed. Zeu. adoptat Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—6 Inpune Ed. Lips. 1.—7 In verba sua Ed. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—8 Seminaretur Ed. Par.—9 Sic et Ed. Med. Par. 1.

Sed

percussa Mss. Regg. Flor. Fran. Ed. Lips. 1.2.3. Ber. Sab. Par. 2. Junt. Ald.

Ven. Gryph.—10 Quum jam tertium dom. Ed. Stad. quum tertium d. Ed. Gryph. jam cum t. a. d. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven.—11 Glautiam Ed. Lips. 2.—12 Gaium Ed. Med. Par.—13 Se a sat. Ed. Lips. 2. Ven.—l4 Suis aberat a Ms. Malhiab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr.—15 Se aberat a Ms. Naz. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Gryph. suis abest ab Ed. Stad. Pont.—16 Tum rero jam consp. senatus ipso quoque etiam Mario Cos. q. t. m. p. adversa directa acie in foro aciae Ms. Ryck. In Ed. NOTAE habebantur: nam libertini tribum ur

banam aliquam habebant. f In familiam] Gracchorum scilicet. s In verba jurare] In verba plebis, hoc est, ut quicquid plebs jussisset, id ratum haberet, nec impugnaret. h Aqua et igni interdicturum] Aqua et igni interdicere, solennia verba

sunt, quis veteres utebantur cum quem mori jubebant. i Unus] Metellus Numidicus. 5 Dominaretur] Apuleius Saturni

mus.

* Consularia comitia] Comitia quæ ad nominandos Consules habebantur.

' Consulem faceret] Quemh tamen fa cere non potuit. m Conpetitorem] Consulatus scili cet.

n Quia tueri non poterat, adverso] Hoc iisdem fere verbis Epitom. Li vii, ubi Marins homo mutabilis voca tur, et varii consilii, ingeniique sem

per secnndum fortunam.

EPIToM. lib. 111. CAP. 17.

251

expulsus'7 inde Capitolium** invasit. Sed cum ab- [§. 6. ruptis fistulis'9° obsideretur, Senatuique per legatos poeni tentiæ fidem faceret, ab arce degressus*° cum ducibus fac

tionis receptus in curiam** est. Ibi eum, facta** [§. 7. irruptione, populus fustibus saxisque coopertum in** ipsa quoque morte laceravit. CAP. XVII. DRUSIANA SEDITIO.

PosTReMo Livius Drusus non tribunatus modo' [§. 1. viribus, sed ipsius etiam Senatus auctoritate, totiusque Italiæ consensu,* easdem leges° asserere conatus, dum [§. 2. aliud captat* ex* alio,* tantum conflavit incendium, ut ne* prima illius: flamma posset sustineri; et subita morte cor reptus, hæreditarium in posteros* suos bellum propagaret.*° • Conatus easdem leges vindicare, dum aliud aucupatur ex alio, tantum excitavit incendium, ut ne prima quidem illius flamma posset ferri, et subita morte præven tus, in nepotes suos hæreditarium bellum tramitteret.

Planc. est tum vero conspiratione s., omisso r6 jam.—17 Repulsus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—18 Sic Mss. Vin. quidam. " Sed in Capitol. Mss. Vin. alii, Ed. Vim. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—1δ Fistolis Ms. Naz.—20 Sic Mss. Vin. et Duk. plerique. Sed digressus Ms. Pal. 1. Berol. Duisb. Fran. Voss. 3. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Säb. Med. Par. Jnnt. Ven.

Gryph. Stad. Zeu.—21 In curiam aggressus Ed. pr. Freinsh. regressus in cur. Ms. Berol. Duisb. Pal. 2. incuriam Ed. Lips. 1.—22 Ibi i eum fcà Ed. Lips.

{;

ibi in eum facta Ed. Lips. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—23 In omittit Ed.

Ven.

1 Mó Ed. Lips. 1.—2 Capat Ed. Lips. 2.—8 Es Ed. Lips. 1. 2. 3.—4 Nec Ed. Vin. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—5 Illa Ed. pr.—6 Prorogaret NOTAE

° Fistulis] Canalibus quibus aqua

minime. C. enim Gracchus a Senatu

in Capitolium perducebatur. Cap. xvii. Drusiana Seditio] Anno

judicia ad Equites transtulerat: at vero L. Drusus ab Equite ad Sena

Mundi 3859. ante Ch. Nat. 89. ab Ur. Cond. 662. Coss. L. Martio Phi

tum deferre conabatur.

lippo et Sex. Julio Cæsare. * Totiusque Italiae consensu] Nam Livius Drusus socios et populos Ita licos spe civitatis Romanæ solicita verat.

* Easdem leges] Eædem fuere quoad agrarias leges, sed quoad judiciarias,

* Dum aliud captat eae alio] Non so lum Senatui judicia restituere et La tium civitatis jure donare contende bat, sed ex eo sibi dominationem au cupabatur. Hoc est quod Noster dicit, dum aliud captat ex alio. Vide cap. seq.

d Haereditarium in posteros] Bellum

252

L. ANNAEI

FLORI

Judiciaria lege Gracchi7 diviserant* populum Roma- [§. 3. num,' et bicipitem* ex una fecerant9 civitatem.

Equites

Romani tanta potestate subnixi, ut qui fata fortunasque* principum'° haberent in manu, interceptis vectigalibus, peculabantur*** suo jure*** Rempublicam.*** Senatus ex ilio Metelli,' damnatione Rutilii,'4J debilitatus omne decus majestatis amiserat. In hoc statu rerum pares opibus, [§. 4.

animis, dignitate (unde et nata's Livio Druso* æmulatio accesserat'°) Equitem Servilius Caepio, Senatum Livius Drusus asserere:* signa, et aquilæ, et vexilla'7' aderant. * Gracchi diriserunt populum Rom. per legem judiciorum. * Romani equites tanta potestate freti, quippe qui vitam et opes principum prae manibus suis haberent, correptis tributis, sua potestate, vel suo arbitrio, furantur Rempublicum.

4 In hos statu rerum pares opibus, spiritu, et dignitate, ex qua et aemulatio nata Livium Drusum ceperat, Servilius Caepio Equites, Livius Drusus Senatum defen dere coepit. -

Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Ald. Gryph. Stad. Pont. propagraret Ed. Ven. —7 Caii Gracchi Ms. Naz. Pall. Ryck. Duisb. Fran. Voss. Edd. vett., ut Med. Par. Ven. Gryph. Lugd. Zeu. – Cai Gracchi Ed. Lips. 1. 8. Caius et Ti berius Gracchi Ed. Lips. 2. C. Gracchus Ed. Stad. Pont.—8 Diriserat Ed. Stad. Pont.—9 Fecerat Ms. Ryck.—10 Sic Mss. Pall. Ryck. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Sed fata fortunasque patrum vitasque principum Mss. Regg. Ed. Ald. Gryph. (in quo tamen est principium) Vin. Stad. Lugd. Pont. Zeu.T fata patrum ritas que principum Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Grut. Vetst. —11 Specularentur Ms. Voss. 1. 2. speculabantur Ms. Fran. pecularentur Ed. Ven. Grut. Lugd. Vetst. Zeu.—12 Suo jure aberant a Ms. Náz.—13 Reipubl.

Ed. pr.—14 Rutulii Ed. Lips. 2.—15 Nato Ed. Lips. 1. 2. 3.—16 Accesserat NOTAE

sociale intelligit, de quo cap. se quent.

e Bicipitem] Quia judicia a Senatu in Equites transtulit: et sic quasi du plex eaput habnit Respublica, Equi tem, scilicet, et Senatum. * Ut qui fata fortunasque] Ob judi cia quæ ipsi tenebant, vitæ omnium erant Domini.

s Peculabantur] * Peculari' proprie est, pecuniam mulctæ quæ pecore in dicebatur avertere ; sed de quibus libet furtis publicis dicitur. h Suo jure] Sua auctoritate, po testate quæ ipsis legibus concessa erat, qua prave usi.

1 Exilio Metelli] De qno capite su periori. } Damnatione Ratilii] P. Rutilius Rufus legatus fuerat Scævolæ Pro consulis, et a Publicanorum [hoc est, Equitum] injuriis Asiam defenderat: quare invisus Equestri ordini, penes quem judicia erant, repetundarum damnatus, in exilium pulsus fuit. * Unde et nata Lirio Druso] Unde ad rò dignitate debet referri : nam ' inde nata Livio Druso æmulatio, quod Eques dignitate par esset Se matui.

-

i Signa, et aquilæ, et rexilla] * Signa' communi nomine, et aquilas, et vex

EPiToM. LIB. 111. CAP. 17.

258

�Ceterum sic urbe in una,** quasi in binis'9 castris, [§. 5. dissidebatur. Prior Cæpio in Senatum impetu facto, reos ambitus Scaurum*° et Philippum, principes nobilitatis ele git.*' " His motibus** ut resisteret Drusus, plebem [§. 6. ad se** Gracchanis legibus," eisdem** socios° ad plebem

spe*s civitatis erexit.* Extat vox ipsius: “ Nihil se ad lar gitionem ulli reliquisse, nisi si quis aut coenum dividere

vellet, aut coelum.' P Aderat promulgandi“ dies, cum [§. 7. subito tanta vis hominum undique apparuit, ut hostium ad ventu obsessa civitas videretur. Ausus tamen* obro- [§.8. gare de legibus*7* Consul Philippus:* sed apprehensum faucibus viator* non ante dimisit, quam** sanguis in ora*9 et oculos*° redundaret. Sic per vim latæ,*' jussæque [§. 9. leges. Sed pretium rogationis“ statim socii flagitare:* v * Drusus ut obsisteret hisce tumultibus, per Gracchanas leges plebem ad se, et socios ad plebem, per easdem leges transtulit.

abest ab Ed. Blanc.—17 Signa verillaque Ms. Reg. Q.—18 In urbe una Ms. Ryck. Fran. Ed. pr. in una urbe Mss. Toll.—19 Inbinis Ed. Lips. 1.—20 Sca

rum Ed. Ven.—2i Abegit Ms. Pal. 2. Ed. pr. eligit Ed. Junt. Gryph. deje cit Ed. Blanc.-22 Ut motibus Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. Städ. Pont.—23 s; Ed. Lips. 1. sed Ed. Lips. 2. 3.—24 Evocavit, eisdem Ms. Ryck. Pal. 1. Flor. Ed. Amstel. Blanc.—25 At plebem spe Ed. Med. Par. Ad spem Ed. Blamc. Amstel.—26 in Ed. Lips. 1. Par. 2.—27 Sic Mss. plerique,

Ed. pr. Sed obrogare legibus Ed. Blanc. abrogare de lege Ms. Pal. i. abro: gare de legibus Ms. Pal. 2. Ryck. Malliab. Voss. i. 2. Ed.TLips. 1. 8. Ber. Sab.

IMed. Par. Junt. Ald. Gryph. abrogare legibus Ed. Lips. 2. Ven.—28 Qui Ed. Par.—29 Et in ora Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Gryph. Lugd. Pont.—30 Et in oculos Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont. "et i ocülos Ed. Lips. 2.—31 Acte Ed. Lips. 1. 8. ditae Ed. Med. Par. Gryph.—32 Sic NOTAE

• Promulgandi] Leges scilicet. illa complectitur; hic pro quibuslibet manipulorum signis: * aquilæ,' le * Obrogare de legibus] Malim, ut alibi, obrogare legibus. De hoc alibi gionum signa ; * vexilla,' equitum. * Reos ambitus elegit] Eos elegit, dictum. ut ambitus accusaret.

" Gracchanis legibus] Agrariis et

• Philippus] L. Marcius Philip. Vid. Tit.

frumentariis.

* Viator] Dissentit expresse Val.

° Socios] * Socii' vocabantur qnasi Max. lib. ix. 5. * Obtorta gula, et

confoederati, et consortes armorum;

quidem non per viatorem, sed clien

et erant Italici.

tem suum.'

P Aut caenum dividere vellet, aut coe w Rogationis] Hic rogatio nil aliud dum] Quippe ipse reliqua omnia lar est quam, lex; pretium autem legis, gitus fuerat.

vel legum quas ipsi per vim jusse

254

L. ANNAEI

FLO R I

cum interim imparem35 " Drusum ægrumque rerum** temere motarum,* matura, ut in tali discrimine, mors abstulit/' Nec ideo minus socii promissa Drusi a populo Romano reposcere armis desierunt. CAP. XVIII. BELLUM SOCIALE.*

SociALE bellum* vocetur licet, ut extenuemus in- [§. 1. vidiam: si verum tamen volumus, illud civile bellum fuit.

Quippe cum* populus Romanus Etruscos, Latinos, Sabi nosque miscuerit, et unum* ex omnibus* sanguinem ducat, corpus fecit ex membris, et ex omnibus unus est. Nec [§. 2. minore flagitio socii intra* Italiam, quam intra Urbem cives,3

rebellabant. Itaque, cum jus civitatis, quam° viribus [§. 3. / Cum interea mors præmatura, ut fit in tali periculo, abstulit Drusum impoten tem et saucium ob res imprudenter motas. ----

Ms. Naz. Ryck. Berol. Duisb. Fran. Voss. Edd. vett. Sed flagitare sibi Mss. Regg. flagitarere Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—33 Imparem aberat a Ms. Fran. Voss. 1. 2.—34 Rex Ed. Par. 1 Bellum quod adversus socios gestum est Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—2 Bellum quod adrersus socios gestum est, sociale bellum Ed. Vin. Lugd. Pont.—3 Virum Ed. Vem.—-4 Citra Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—5 Ci ves intra urbem Mss. Regg. Flor. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr.—6 Sic Ed. Stad. NOTÆ

rant, erat jus civitatis, quod ipsis Livius Drusus promiserat. " Flag. [Flagitavere] Magis placet quod habet Salmas. flagitare, ut supra,

dam C. Vario, cujus meminit Cicero in De Nat. Deor. iii., percussus. CAP. xviii. Bellum Sociale] Anno

* Senatum L. Drusus asserere.' Sub.

Mundi 3860. ante Ch. Nat. 88. ab Ur. Cond. 663. Coss. L. Julio Cæsare

coepit. " Imparem] Hoc est, qui impar erat solvendo ea quæ sociis promise rat, nempe jus civitatis. * Aegrum rerum temere motarum]

et P. Rntilio Lupo. a Illud cirile bellum fuit. Quippe cum] Post fuit minor distinctio po menda est; dein illa prorsus hinc everrenda, corpus fecit eae membris,

Hoc est, rebus temere motis, Græ

et er omnibus unus est.

corum more qui genitivum ponunt,

aliquo addita, qui se rhetoriscum fa

Sunt enim ab

ubi Latini ablativum usurpant. Sic cere gestiebat. Pater. b Et unum eae omnibus] Romulus * Discrucior animi,' Terent. * Æger animi,' Liv. » Mors abstulit] Ferro periit, a quo

enim ex Sabinis, post virginum rap tum, Latinis, et Tuscis pastoribus

epitoM. lib. I 11. c A P. 18.

255

auxerant,* socii justissime* postularent, ad quam spem eos cupidine dominationis Drusus erexerat;* postquam [§. 4. ille domestico scelere oppressus est, eadem fax, quæ illum cremavit, socios in arma et oppugnationem7 Urbis accen dit. Quid hac clade tristius ? quid calamitosius ? [§. 5. cum omne Latium, atque Picenum, Etruria omnis, atque Campania, postremo Italia, contra matrem ac parentem

suam* Urbem consurgerent:9 cum omne robur fortis- [§. 6. simorum fidelissimorumque sociorum sub suis quisque'° signis haberent municipalia illa'' prodigia:** Popedius'* Marsos; et Latinos** Afranius; Umbros totus Senatus, et Consules:'* s Samnium

Lucaniamque'* Telesinus:'6

* Cum monstra illa municipumn quaeque sub suis vexillis haberent omne robur for tissimorum fidelissimorumque sociorum.

Pont. Freinsh. Zeu. Sed Tusciae ciritates quas Ms. Pal. 2. Ed. Lips. 2. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Vetst. tuscie civitates: quas Ed. Lips. 1. 3. Tusci ciritates quas Mss. Duk. reliqui, Ed. pr. Tusci ciri tatem qui Ms. Reg. Q.—7 Erpugnationem Mss. Duk. nonnulli. et in expug nationem Mss. Duk. alii, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—8 Suarum urbium Ed. Blamc.—9 Consurgeret Ed. Freinsh.—

10 Quosque Ed. Freinsh.—1 1 Ista Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb. —12 Poppedius Ms. Naz. Pal. 1. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. Pompedius Ms. Ryck. Pompeius Ms. Voss. 3. Propedius Ed. Ven.—13 Et etiam Lati nos Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. I et et latinos Ed. Med.—14 Pro totus senatus et consules, Vettius Cato Ed. Stad. marg. Zeu.—15 Lucaniam Ed. Stad. —16 Thelcsinus Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Gryph. Thelisinus Ed. Ven.—17 Ut NOTAE

civitatem composuit: ideo vocat in

s Totus Senatus, et Consules] Qnid

fra, * Civitatem quam viribus aux

hoc totus Senatus, et Consules ? Res

erant.'

inepta est et ridicula, sed ea tamen, qualiscumque sit, a Salmasio non animadversa, quanquam sperabam, nam incredibilis quaedam in hoc loco depravatio est. Ea autem in veteri Editione non erat ; nam pro totus Se natus, et Consules, ibi legitur, Vettius

* Quam viribus auxerant] Vide No tam superiorem.

" Justissime] Civitatem socii justis sime reposcebant, quia scilicet eam viribus suis auxerant.

* Drusus erexerat] Vide cap. supe riori.

Cato Samnium, &c. Idque cum jam ' Municipalia illa prodigia] Duces, pridem olfecissem, totnm hunc locnm qui singulis municipiorum copiis præ sic scripsi : Popcdius Marsos et Lati erant, * prodigia' vocat, quod adver sus matrem et parentem suam con surgerent. Sunt autem * municipia'

civitates quæ muniis et honoribus po puli Rom. fruuntur.

nos, Afranius Uinbros, Vettius Cato Samnium, Lucaniam Telesinus, ut, cum rcgum et gentium arbiter populus ip sum se regere non posset, victriae Asiae Europæque a Corfinio Roma peteretur.

956

L. ANNAEI

FLORI

cum'7 regum'* et gentium arbiter populus ipsum se [§. 7. regere non'9 posset, ut*° victrix Asiæ Europaeque a Corfi nio** Roma peteretur.* Primum fuit belli in Albano [§. 8. monte' consilium, ut festo die LatinarumJ Julius** Caesar et

Marcius** Philippus Consules* intert sacra et aras** im molarentur. Postquam id nefas** proditione discus- [§. 9. sum est,* Asculo' furor omnis erupit, in ipsa quidem ludo

rum frequentia trucidatis, qui tum aderant ab Urbe, legatis.“ Hoc fuit impii belli sacramentum.*° ° . Inde jam [§. 10. im ab omni parte Italiæ, duce et auctore belli discur sante Popedio, diversa per populos et urbes° signa ceci nere.P Nec Annibalis, nec Pyrrhi, fuit tanta*7 vas- [§. 11. * Postquam id flagitiumn proditione detectum fuit. -

quum Ed. Blanc. Amstel.—18 Regnum Ed. Par.—19 Nec Ed. Lips. 1. 3. Par. —20 Omittunt Ed. Lips. 1. 3. Par. Blanc. Amstel.—21 Confinio Mss. Vin.— 22 Ser. Julius Ed. Stad. Pont. Ser. L. Ed. Gryph. Sertus Julius Ed. Lugd. —23 Sic recte Ms. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. Sed Martius Mss. Duk. ceteri, Ed. Lips. 1. Par. Blane. Amstel. Marcus Ed. Lips. 2. 3. Martinus Ed. Ven.

Lucius Martius Ed. Lugd.—* Intra Ms. Fran. Voss. 1. Ed. Ber.

Sab. Grut. Zeu. Vetst.—24 Arras Ed. Lips. 2.—25 Nephas Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. ubique.—26 Sacri. Ed. Lips. 1. 2. 3.—27 Tanta fuit Ms. NOTÆ

In ante editis pro victrir scriptum est ut victriae, quæ particula, ut, alio transmittenda fuit, ut a me est.

Marcius Philippns, qui superiori an no Consules fuerant, quo tempore

Pater.

iniere.

socii in Albano monte belli consilium

* A Corfinio Roma peteretur] Hoc est, Roma invaderetur ab agminibns infestis quæ a Corfinio Pelignorum

teiumque legatum occiderunt Ascu

urbe descendebant.

lani.

1 In Albano monte] In Latio. 3 Festo die Latinarum] * Latinae fe riæ' erant sacra quædam Romanis, Latinis, Hernicis, et Volscis commu mia, a Tarquinio Superbo instituta.

n Impii belli sacramentum] Quo se ad bellum devovebant, ita ut nulli

Sed postea multi alii populi fuere participes. In monte autem Albano quotannis peragebantur, et singuli

1 Asculo] Asculum Picenorum urbs. m Legatis] Servium prætorem Fon

postea illud abjurare liceret. * Im pium ' vocat, quia contra Romam, quæ illorum omnium parens. • Dirersa per populos et urbes] Nota, * diversa per populos,' hoc est, per populos dispersa.

P Signa cecinere]

in ea aliquid conferebant, alii caseos, alii agnos, alii liba lactaria.

* Julius Caesar ct Marcius Philippus Consules] Sext. Julius Cæsar, et L.

Id est, tubae, cor

g*a ; sic apud Virgil. Æn. x. * Signa canunt.' a.

EpitoM. Lib. 111. CA P. 18.

257

tatio. Ecce Ocriculum,** ecce Grumentum," ecce Fæsu

lae,*9 ecce Carseoli,*° * Reate,* Nuceria,*'* Picentia*** cæ dibus,** ferro, et igne vastantur. Fusæ Rutilii co- [§. 12.

piæ," fusæ Cæpionis." Nam ipse Julius Cæsar* exercitu amisso, cum in Urbem cruentus referretur, miserabili funere mediam etiam34 Urbem perviam35 fecit.' Sed magna [§. 13. populi Romani fortuna, et semper in malis major, totis de nuo36 viribus insurrexit: aggressique singuli37 populos; Cato* discutit* Etruscos; Gabinius** ° Marsos; Carbo Lu

canos; Sylla Samnites.39 * Strabo vero Pompeius,* [§. 14. Ryck. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—28 Otriculum Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Ocricolum Ms. Duisb. Ostricolum Ms. Fram. —29 Fesulæ Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Grut. Freinsh. Blanc. Vetst. Amstel.—30 Carseoli, simpliciter, Ed. Gryph. Stad. Pont. ecce Carceoli Ed. Ven.—31 Res erat a Nuceria Mss. Vin. Ed. Stad. marg. res erat Nuceria Ms. Naz. reserate Nuceria Ms. Ryck. reseratae Nuceria Mss. Regg. Fran. Ed. Lugd. Freinsh. Zeu. . seserata, Nuc. Ms. Flor. Teseratum Nuc. Ms. Berol. reserata N. Ms. Duisb. Voss. 1. 2. Pal. 1. resorata N. Ms. Pal. 2. resque erant N. Ms. Voss. 8. In Ed. pr. legitur: Carseoli cædibus ferro et igne cas tantur. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. reserate: nucerie et picentii. Ed. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. reseratae nuceriæ et picentii. In Ms. Berol. et Duisb. verba, ecce Fesulæ, ecce Carseoli, posita erant inter rò Picentia et inter rò cædi bus. Ed. Grut. Fab. Vetst.

reseratae Nuceria et Picentia.—32 Et Picentia

Mss. Vim. Ed. Stad. marg. Lngd. Freinsh. Amstel. Duk. 1. 2. et Picentes Ed. Stad. Pont.—33 Cædibusque Mss. Vin.—34 Fune...et Ms. Ryck. Ab Ms. Naz. Pal. 2. Reg. Q, Malliab. aberat rò etiam.—35 Per viam cruentus Ms. Voss. 2. —36 De suo Mss. Regg. Naz. Duisb. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Par. —37 Singulos Ed. Lips. 1. 2. 3. Sab. Med. Par. Junt. Ven.—88 Gabinus Ed. NOTAE

* Grumentum] Lucaniæ oppidnm. * Carseoli] Urbs Æquorum. * Reate [reserata] Pro reseratae, quod hic nihil est, ingeniose conjecit Salmasins Reate, quæ urbs in Sabinis fuit ; ab origine autem, si memini,

* Julius Cæsar] Tamen in tabulis hunc prospere pugnasse reperies; sed forsan pro Julius Caesar, legendum ipse Rutilius Cos. Is enim pugnans letale vulnus accepit. Vidit Frein

erat Umbriæ.

* Perviam fecit] Emendabat Lip sius permadefecit, quod mire placet. * Cato] L. Porcius Cato. • Discutit] * Discutere' est, oppri mere: ut supra Noster, * Discussum nefas;'hoc est, oppressum. Sic apud

t Nuceria] Urbs Umbrorum. " Picentia] Urbs in Picentinis jux ta Lucaniam.

* Rutilii copiae] P. Rutilii Lnpi Consulis. Contra Marsos pugnabat, et cecidit in prælio. • Caepionis] Qui Prætor erat. Is

primo prospere pugnavit, sed, cum victoriæ modum non faceret, circum ventus cadit.

Delph. et Var. Clas.

shem.

Vellei. * Bellum discussum.'

b Gabinius] A. Gabinius. e Sylla Samnites] L. Cornelius Syl la: is ante oppidum Nolam floren tissima Samnitum castra cepit.

Flor.

R.

258

L. ANNAEI FLORI

omnia flammis ferroque populatus, non prius*° finem cæ dium fecit, quam Asculi eversione, Manibus tot exercituum, Consulum,*' direptarumque urbium Diis litaretur.**** CAP. XIX. BELLUM SERVIL E.

UtcuMQUE,* etsi' cum sociis, (nefas!) cum liberis [§. 1. tamen et ingenuis,* dimicatum est.* Quis æquo animo ferat in principe gentium populo bella servorum ? Primum [§. 2. Servile bellum° inter initia Urbis,* Herdonio Sabino duce,*

in ipsa* Urbe tentatum est: cum, occupata tribuniciis sedi tionibus" civitate, Capitolium obsessum est, et a Consule* • Non prius stragis finem fecit quam per erersionem Asculi sacrificaretur Manibus tot exercituum et Consulum Diisque urbium direptarum. • Ut ut sit, quamvis cum sociis, (nefas !) cum liberis et ingemuis pugnatum fuit. -

Ven. Gryph. Zeu.—39 Sannitas Ed. Ven.—40 Prius abest ab Ed. Zeu.— 41 Consularium Ms. Voss. 1. 2. et Barthii, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Vetst.—42 Dii litarentur Ms. Barth. diis utcunque litaretur Ed. Blanc. 1 Et cumque et cum Ms. Ryck. Tcumque etsi cum Ed. Lips. 1. Etsi cum, omisso r£ utcunque, Ed. Blanc.—2 Ingenuiis Ed. Lips. 1.—3 Herdonio duce Sa bino Mss. Duk. omnes : nisi quod in Duisb. rò Herdonio inductum erat : Ed.

pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven.—4 Ipso Ed. Lips. 1.— NOTÆ

a Strabo vero Pompeius] Cn. Pom peius Strabo ; is Asculum cepit, * cir ca quam urbem,' ut ait Vellei. lib. ii. cap. 21. * cum in multis aliis regioni bus exercitus dispersi forent, v. et lxx. M. civium Romanorum, amplius Ilx. M. Italicorum una die conflix erant.'

e Litaretur] Vide lib. ii. cap. 5. CAP. xix. Bellum Serrile] Anno Mundi 3815. ante Ch. Nat. 133. ab Ur. Cond. 618. Coss. Serv. Fulvio

Flacco, et Q. Calpurnio Pisone. • Utcumque] Hæc ad majorem hu jusce belli invidiam dicta sunt, dum illud cnm superiori confert ; quasi diceret: Fateor nefas fuisse quod populus Roman. cum sociis dimica

vit, sed, ut ut sit, cum liberis tamen et ingenuis dimicatum est. * Primum Serrile bellum] Anno Mum di 3491. ante Ch. Nat. 457. ab Ur.

Cond. 294. De eo Livius, lib. iii. cap.

15. * Exules servique ad quatuor millia hominum et quingenti, duce Appio Herdonio Sabino, nocte Capi tolium atque Arcem occupavere.' c Inter initia Urbis] Mirum cur hoc inter urbis principia dicat evenisse, cum ea tunc temporis a 294. annis fuerit condita. Respexit scilicet ad posterius istud bellum Servile, quod 324. annis post natum est. o Occupata tribuniciis seditionibus] Tribuni cum Consulibus de legibus fereudis decertabant.

Liv. loco su

EPITOM. LI B. 1 1 I. CAP. 19.

259

captum: sed hic tumultus magis fuit, quam bellum. Mox,' imperio per diversa terrarum* occupato, quis crederet Sici liam multo cruentius Servili, quam Punico bello esse vas tatam ? Terra frugum ferax,* et quodammodo sub- [§. 3. urbana provincia, latifundiis* civium Romanorum°' teneba

tur. Hic ad cultum agri frequentia ergastula,' catenatique7 cultores, materiam bello præbuere.** Syrus quidam [§. 4. nomine Eunus (magnitudo cladium facit, ut meminerimus) famatico' furore simulato, dum Syriæ Deæ comas* jactat," * Hic numerosa ergastula ad colendos agros, et cultores catenati, bello dedere materium. -*-*-*-*-

5 Sic Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Fab. Vetst. Sed late fun dis Mss. Vin. et Duk. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Stad. marg. Duk. 1. 2. latefundis Ed. Lips. 1. In Ms. Reg. Q erat: late civium Romanorum fundis tenebatur.—6 Sic et Mss. Vin. Sed Romanorum Lati norum Ms. Naz. Quæ scriptura indicio est duplicem loci lectionem in libris antiquis fuisse. Nam Latinorum Mss. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Vetst.—7 Cathem. Ed. Lips. 1.—8 Ita Mss. Vim. Pall. et Duk. omnes, Ed. pr. Ven. Stad. marg. Grut. Fab. Vetst. Sed cerimonias Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Zeu. caeremonias Ed. Stad. Lugd. NOTAE

pra laudato: “ Legis ferendæ ant accipiendæ cura civitatem tenebat. Quantum juniores Patrum plebi se magis insinuabant, eo acrius contra Tribuni tendebant, ut plebi suspectos eos criminando facerent.'

* Consule] Poëtice pro, Consulibus. Consules autem

erant

P. Valerius

Publicola 11. et C. Claudius App. Fil. Sabinus.

' Mor] Comparate ad sua tempora hæc dixit Florus, quæ multo longiori intervallo ab his distant, quamServile istud bellum a superiori, quod Her

legunt Latinorum, sed melius Romano rum; nam et cives Romanos vocat

Diod. Cum cives Romani, etiam Equites, sibi plurima prædia in Sicilia compa rassent.

5 Ergastula] Loca ubi servi vincti operantnr. Hic autem rò ergustula pro ipsis servis ponitur. * Materiam bello præbuere] Supra dixit cap. 12. * Quid antem bella Ser vilia ? Unde nobis nisi ex abundan tia familiarum ?'

' Fanatico] * Famatici' proprie dice bantur Sacerdotes, et * furor fanati donio Sabino duce tentatum est. cus,' furor divinus, quali Sacerdotes * Per diversa terrarum] Tamen in corripi putabantur oraculum edituri. Hispania tantum tunc temporis ges * Dum Syriæ Deæ comas jactat] tum fuisse bellum comperio. Pro comas, quidam habent cerimonius; * Terra frugum feraae] Populum quod mon placet: minus etiam quod Romannm Sicilia nutriebat ; unde et Pontano in mentem venit, qui legit eam multi urbis mntricem, cellam pe comos, et explicat, saltationis genus. Nam dubito an hoc sensu comus ullibi mariam Reipublicae, vocavere. ' Latifundiis cicium I{omanorum] Alii possit reperiri. Retine igitur comas,

2G0

L. ANNAEI

FLORI

ad libertatem et arma servos, quasi numinum imperio," concitavit; idque ut divinitus fieri probaret, in ore [§. 5. abdita9 nuce, quam'° sulfure'' et igne stipaverat, leniter** inspirans, flammam inter verba fundebat. Hoc mira- [§. 6. culum'* ° primum duo millia'* ex obviis, mox's jure belli?

refractis ergastulis, sexaginta'° amplius millium fecit exer «citum; regiisque,'7 ne quid** malis'9 deesset,° decoratus in signibus, castella, oppida, vicos,*° miserabili direptione*' vastavit. Quin** illud quoque (ultimum** belli dede- [§. 7. cus) capta sunt castra Prætorum;' nec** nominare ipsos pudebit,** castra Manilii,*^ Lentuli, Pisonis,*7* Hypsæi.** -

Pont. ceremonias Ed. Gryph.—0 Obdita Ed. Ven.—10 Qua Ed. Par.—11 Sic Ed. Lugd. Zeu. sulph. cett.—12 Leriter Ms. Flor. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Pont.—13 Miraculo Ed. Stad. Pont. —14 Duorum milium Ms. Flor. Pal. 1.—15 Er hoc Ms. Ryck.—16 Ita Mss. Vin. Naz. Pal. 1. et Duk. omnes, Edd. vett. Stad. marg. Sed LX. Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. XL. Ms. Pal. 2. quadraginta Ed. Gryph. Stad. Lngd. Pont. —17 Regiis Mss. Regg. Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr.—18 Nequid Ed. Lips. 1.—19 Mali Ms. Pal. 1. Flor. Voss. 3.—20 Vicos, opida Mss. Regg. Toll. Duisb. Ed. pr. opida, ricos Ed. Lips. 2.—21 Dirreptione Ed. Med.— 22 Quin abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.— 23 In ultimum Ms. Naz. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Stad. Lugd. Pont.—24 Nec aberat a Ms. Voss. 3.—25 Pudet Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont.—26 Man nilii Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—27 Pisoni Ed. Ven.—28 Hipsei Ed. NOTAE

et sic intellige : Pendant qu'à tous jure belli, quia nihil est quod per bel propos le dróle ne parle que des cheveur lum non liceat. de la Déesse Syr.; ille enim per ejus q Ne quid malis deesset] An ideo comas jurabat. Nunc de Dea Syria gravior Eunus erat populo Romano, multa hic possent dici, sed ea nec quod regiis ibat decoratus insignibus? res nec tempus postulant. Dea Syra Ita; regium enim nomen sic ei infes Cybele est, Deum mater. Probat tum et odiosum erat, ut Tarquinium Selden. in libro de Diis Syris. Collatinum ob nomen tantum regium * Quasi numinum imperio] Quippe urbe fugaverit. famaticum furorem simulaverat, et * Praetorum] Prætores etiam nume sic eos, quasi ipsi Dii mandarent, ro plurali dixit Livius, sive auctor concitabat. Epitomæ, quisquis ille sit ; sed Hyp ° Hoc miraculum) Alii legunt Hoc sæi tantum Amnales meminere. miraculo, ut sequentia, fecit exercitum, • Pisonis] Hunc Pisonem alium in ad Eumum referantur, quod etiam tellige a Q. Calpurnio Pisone, qui magis placet. Consul, non Prætor fuit. Forsan P Jure belli] Alii legunt more belli, Cn. vel L. Calpurnius Piso. vel, vi et bello; perperam, ut videtur:

EpiToM. Lib. III. cAP. 19.

261

Itaque qui per fugitivarios*9* retrahi*°" debuissent, Præ torios duces profugos prælio ipsi sequebantur.** Tan- [§. 8. dem Perperna** Imperatore" supplicium de eis sumtum est. Hic enim victos, et apud Ennam** " novissime obsessos, cum fame, quasi pestilentia,* consumsisset, reliquias latro mum compedibus et catenis** religavit, crucibusque** puni vit:* fuitque de servis ovatione* contentus, ne dignitatem

triumphi servili inscriptione* violaret.

Vixdum* [§. 9.

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—29 Sic et Mss. Vin. Sed fugitivos Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Vem. Gryph.—30 Sic Ed. Stad. Pont. Freinsh. Sed detrahi Mss. Cnjacii, (Observatt. 5. 8.) Pall. Reg. F, Duisb. Fran. Voss. 8. Ed. pr. distrahi Ms. Naz. Reg. Q, Vöss. 1. 2. Ryck. Ed. Lips. 1.2.3. Ber. Sab.TMed. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Zeu. Fab. Vetst.sl Persequebantur Ms. Pal. 2.—32 Perpenna Mss. Duk. plerique, Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. ubique." P. Rupilio Ed. Stad. Pont. Blanc.33 Ethnam Mss. Duk. quidam, Ed. pr. Ethenam Ms. Ryck. Hennam Ms. Fran.—34 Sic Ms. Voss. 3. Ed. Junt. Ven. Fab. Sed compedibus, catenis Mss.

et Edd. vett. reliqui, nt Lips. 1. 2. 3. (in quibus est cum pedibus) Med. Par. Grut. Lugd. Zeu.Vetst. Amstel. Duk.`1. 2. compedibus catenisque Ed. Gryph. Stad. Pont.—35 Crucibus Ed. Ven.—36 Vix dumi Ed. Par.—37 Ita Ms. Naz. NOTAE

* Fugitivarios] * Fugitivarii' dicun tur, qui fugitivis adduntur, ut eos retrahant.

Des archers.

• Ret. [Distrahi] Error est, sed non Salmasii (quanquam in ejus Edi tione majore legitur, Lugd. Batav.). Profecto autem Correctori typogra phico hoc sphalma relinqui æquum est et verum. Scribendum retrahi, quod verbnm in fuga, cum quis re prehenditur, solenne et proprium est. Sic apud Terent. in Heaut. Act. iv. Sc. 2. * Retraham hercle opinor ad

me idem illud fugitivum argentum.' " Perp. [Perpenna] Imperatore] Pro Perpenna sunt qui legant Rupilio, ut et infra Notaj. Sed etsi Rupilius contra servos in Sicilia rem gesserit,

non ideo sequitur Marcum Perpen

diterranea urbs, et insulæ umbilicus. * Cum fame, quasi pestilentia] Le gendum, cum fame, ex qua pestilentia, consumsisset.

Nil certius: et multis

exemplis probari potest. Quin et ipse sic supra locutus est cap. 5. * Cum ex mora obsidentem regem fa mes, et ex fame pestilentia urgeret.' Et Q. Curtius lib. ix. * Famem deinde

pestilentia secuta est.' Pater. y Crucibusque punivit] Crux servo rum supplicium fuit. * Oratione] * Ovatio' est minoris Triumphi genus, quo triumphantes, nec trabeam nec togam pictam in duti, pedibus, interdum etiam et equo, urbem ingrediebantur, exerci tu præeunte. * Ovatio* ab * ove,' quam ovantes immolabant. • Servili inscriptione] Solenne fuit

nam in partibus non fuisse: sane et Perpennæ triumphi Annales memi nere, qui eum præterea Prætorem

hostium nomina ante triumphum in

vocant.

scripta procedere ; muri etiam devic

" Apud Ennam] Enna Siciliæ me

apud veteres Romanos devictorum

tarum urbium, flumina, montes, et

262

L. ANNAE1

FLO R1

respiraverat insula, cum statim" servi,37 et a Syro* reditur ad Cilicem.* Athenio pastor, interfecto domino,** familiam* ergastulo liberatam sub signis ordinat.

Ipse veste [§. 10.

purpurea, argenteoque baculo,39 et regium in morem*° fronte redimita,' non minorem, quam ille fanaticus prior, conflat exercitum; acriusque multo,*' quasi et illum vindicaret, vi cos, castella, oppida diripiens, in dominos, in servos infes tius,** quasi in transfugas** * sæviebat. Ab hoc** [§. 11. quoque Praetorii*s exercitus cæsi, capta Servilii castra, capta Luculli." Sed* Aquilius,' Perpernæ*7J usus** exem -

Pal. 2. Vin. nonnnlli, Regg. MaJliab. Berol. Dnisb. Fran. Ed. pr. Sed sta tim serris Ms. Flor. Voss. 1. 3. statim a serris Ms. Pal. 1. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Fab. Vetst. statim

serrius Ms. Ryck.—38 dno Ed. Lips. 1.—39 Bacculo Ed. Lips. 1. 3.—40 In morem Ed. Lips. 1. immorem Ed. Lips. 3.—41 Multum Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—42 Quasi et illum...infestius aberant a Ms. Ryck. quasi illum Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—43 Quasi intrásfugas Ed. Lips. 1. quam in tr. Ed. Gryph.—44 Abhoc Ed. Lips. 1. Ad hoc Ed. Lips. 2. Par. Ven. Pont. —45 Prætoris Ms. Naz. Ryck. Reg. F, Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt.—46 Sed abest ab Ed. Lips. 2.—47 Per pennæ Ed. Lips. 1. 3. perpennæ Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven. ubique. Rupi lii Ed. Blanc. P. Rupilii Ed. Stad. Pont.—48 Usus aberat a Ms. Voss. 1.— NOTÆ

sylvæ ex argento una spectanda po pulo ferebantur. Ovid. in elegantis sima illa Eleg. quæ lib. ii. de Pouto

bium olet.

Per Cilicem alludit ad

bellum Piraticum, quod contra Cili

ces gestum fuit, de quo vid. lib. iii. initium facit, quam merito reliquis cap. 6. A bello Servili ad Piraticum

ejusdem nominis operibus anteponas: * Protinus argento versos imitantia muros Barbara cum victis oppida lata viris, Fluminaque et montes, et in altis pascua sylvis, Armaque cum telis in strue mista suis.'

* Statim] xxxi. annis post incep tum ab Euno bellum.

* Cum statim serri, [a servis] et a Syro] Acutissime Salmasius, cum sta tim serri (subaud. adsunt, aut tale aliquid): tamen mihi placeat magis, si tollas, a servis; ratio est, quod a Sy ro idem est quod a serris. Explica tio tantum est, a studioso aliquo, ut fir, ascripta. Pater. * A Syro reditur ad Cilicem] Prover

illud rursus ventum est.

Eunus enim

Syrus erat. Et Cilix pastor Athenio, de quo infra. e Familiam] Vid. cap. 12. f Regium in morem fronte redimita]

Diademate quali Reges solent fron tem redimiri.

£ Quasi in transfugas] Nam cum servi essent, communem servorum

causam tueri, seque sub vexillis ordi nare debebant: quod cum ab illis prae stitum non fuerit, quasi transfugæ vi debantur.

b Serrilii castra, capta Luculli] Alios Annales habuit Florus, nam ex nos tris C. Servilii et C. Licinii Luculli

castra non modo non capta fuisse,

EpitoM. LIB. 111. cAP. 20.

268

plo, interclusum hostem commeatibus ad extrema compu lit, communitasque49* copias armis fame facile delevit: dedidissentque5° se,' nisi suppliciorum metus' voluntariam** mortem prætulissent.53 Ac ne de** duce quidem [§. 12. supplicium exigi potuit, quamvis in manus venerit. Quippe, dum circa deprehendendum35 eum" multitudo contendit, inter rixantium manus præda lacerata est." CAP. XX. BELLUM SPARTACIUM.'

ENIMvERo* servilium* armorum dedecus feras:" [§. 1. -

49 Comminutasque Ms. Ryck. Toll. Duisb. Ed. pr. Lips. 2. Stad. Pont.— 50 Dedissentque Ms. Pal. 1. Ryck. Malliab. Berol. Ed. Lips. 2. Med. Par. Zeu. dedissent Ms. Duisb. Fran. Ed. pr. dedidissent Mss. Regg. Voss. 2. dedidissent et nisi Ms. Voss. 3.—51 Sic Ms. Ryck. Regg. Voss. 1. 3. Ed. pr. et reliqui. Sed metu ac Ms. Nax. metui Mss. Duk. reliqui, Ed. Junt. Lugd. Zem.—52 Volontariam Ms. Naz.—53 Pertulissent Ed. Lips. 1. 2. 3.

Med. Par.—54 Nec de Ms. Malliab. Berol.

Duisb.

Fram.

Ed.

pr. me, omissa de, Ed. Ven.—55 Sic Ed. pr. Lips. 2. Vin. Grut. Lugd. Fab. Vetst. Sed circa addeprehendendum Ms. Naz. circa ad deprehen dum Mss. Pall. circa ad deprehendendum Ms. Ryck. Duisb. Regg. Ed. pr. Lips. 1. (in quo tamen scriptum est ad deprehedendù) 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Blanc. Duk. 1. 2. circa ad comprehen dendum Ms. Fran. sed alia manus supra scripserat de. Mss. Voss. Ed. Amstel. circa adprehendendum. 1 Sparticum Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Spartacum Ed. Med. Par. 1. Gryph. Grut. Lugd. Pont. Wetst. Sparthacum Ed. Par. 2.—2 Servilios Ed. Par.— NOTAE

contra vero, et a Lucullo victos semel, et a Servilio tantum non repressos, fuisse servos manifestum est.

tis. Scribe, dum circa prehendendum eum. Pater. n Praeda lacerata est] Diodor. tamen

* Aquilius] Manlius Aquilins, qui

ducem etiam Romam deductum fu

tunc Consul fuit.

3 Perpernae] Vid. Not. v. supra.

isse dicit, sibique ipsum manus intu lisse.

* Communitasque] Ex Historia le

CAP. xx. Bellum Spartacium] Anno

gendum comminutasque. Aquilius enim

Mundi 3877. ante Ch. Nat. 71. ab Ur.

eos et vi et fame devicit.

Cond. 680.

' Dedidissentque se] Immo fere se omnes dedidere, qui Romam deducti, et bestiis objecti, cum iis decertare detrectantes mutuis concidere vulne ribus.

* Dum circa deprehendendum eum] Alii habent ad deprehendendum eum. 8ed vitium est contra usum Latinita

Coss. M. Terentio Var

rone Lucullo ct Cassio Varo.

• Enimvero] Ostendit Servile bel lum minus flagitiosum fuisse quam Gladiatorium, quippe gladiatores mul to pejoris sunt sortis quam servi. Ce terum hoc principium abruptum, ut et illud superioris capitis, * Utcum que,' probare videntur quod monui

264

L. ANNAEI

FLORI

nam et ipsis per* fortunam* in omnia obnoxii; tamen quasi secundum hominum genus sunt," et: in bona libertatis nos træ adoptantur.** Bellum Spartaco* duce concitatum quo

nomine appellem nescio. Quippe cum servi milita- [§. 2. verint, gladiatores imperaverint, illi infimæ7 sortis homines, hi pessimam* auxere ludibrio calamitatem.' Sparta- [§. 3. cus, Crixus,9 CEnomaus,'° effracto'' Lentuli ludo,* cum tri

ginta'* haud'* amplius* ejusdem fortunæ viris'* eruperunt'* • Sed, ut vera dicam, omnes servilium bellorum infamiam ferant: nam etsi ipsi per fortunam in omnia subjecti sint, tamen sunt quasi secundum genus, et bonorum nostrae libertatis participes assumuntur. -

3 Etsi ipsi Ed. Junt. etsi Ed. Blanc.—4 Per abest ab Ed. Zeu.—5 Si Ed. Med. Par.—6 Sparthaco Ed. Par. 2. ubique.—7 Vilissime Ms. Ryck. Voss. 3. ille infime Ed. Lips. 2.—8 Hi pessima Ed. Lips. 1. hi et perimam Ms. Ryck. in pessimam Ms. Voss. 1. 2. hi pessimae Ed. Blanc. Amstel. e conjec tura Freinshemii aliorumque.—9 Sic Mss. Regg. Malliab. Flor. Voss. 1. 2.

Sed Crisus Ms. Ryck. Berol. Duisb. Fran. Voss. 3. Ed. pr. Chrisus Ed. Lips. 1. 2. 3. Par._ Chrysus Ed. Med. Ven. Fab.

Chrysas Ed. Gryph.—10 Et De

nomaus Ms. Ryck. Voss. 3. et OEnomaus Ed. Lips. 1. 2. s. IMed. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—11 E fracto Ed. Lip$. 1. 3. efracto Ed. Lips. 2.

—12 Sic etiam Mss. Vin. Sed treginta Ms. Duisb. Ryck. septuaginta Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd. Pont.—18 Sic conj. Gruterus re cepitque Fabra. Sed aut Mss. Vin. Pall. et Duk. omnes, Edd. vett. ut Lips. NOTAE

mus, nempe Florum bella sua uno tenore, non per capita, descripsisse. ° Feras] Id est, quivis ferat; hoc est, æquo animo patiatur. • Nam et ipsi per fortunam,&;c.] Om mino scribendum, nam etsi ipsi per fortunam in omnia obnoxii, tamen, &c.

mam aurere ludibrio calamitatem] Scire equidem velim quid sit hoc loco pes sima calamitas: dein, si quis respon

Pater.

tis infimæ fuerint, Gladiatores nullius?

deat (ut sunt quidam ingeniose fatui), tum hoc alterum petam denuo. Illi (servi scilicet) sunt infimæ sortis, ki pessimam,&c. Quid ais? Servine sor

° Quasi secundum hominum genus Nemo dixerit, nam nimis ridicula sunt] * Secundum genus hominum' ser res foret. Cujus igitur aortis erant vos vocat Noster, quia inter eos et Gladiatores ? Pessimae; nam et servi dominos parum inest discriminis, et erant, et pessimi ac sceleratissiuni post dominos inter homines numeran servorum. Piget me plura ascribere. tur. Sic igitur lege : illi infimæ sortis homi * Et in bona libertatis nostræ adop nes, hi pessimæ, auxere ludibrio calami

tantur] Hoc est, per manumissionem, quasi per adoptionem, bonorum li

tatem. Pater.

s Effracto Lentuli ludo] Ludus dice

bertatis nostræ participes fiunt ; li batur locus ubi gladiatores exerce bertatem consequuntur qua nos soli, bantur. Gallice diceres, la Salle. domini scilicet, utimur.

* Illi infimæ sortis homines, hi pessi

h Cum triginta haud amplius] Epi tom. Liv. sexaginta quatuor fuisse

\

EPITOM. LIB. III. cAP. 20.

265

Capua;* servisque ad vexillum'7* vocatis, cum statim de cem amplius millia coissent hominum,** non modo effugisse contenti, jam'9 vindicari*° volebant.J Prima velut ara*** viris** mons Vesuvius** placuit. Ibi cum obsideren- [§. 4. tur** a Clodio Glabro,' per fauces cavi** montis vitigineis*° delapsi*7 vinculis," ad imas ejus descendere radices: et exitu invio,** nihil tale opinantis ducis subito impetu castra

rapuere.* Inde alia castra. Deinceps Coram,*9* [§. 5. ° Vitigineis funibus lapsi per specum cavi montis ad ultimas ejus radices descen dere, et, egressu incognito, subito impetu rapuere castra ducis, nil tale reputantis. -

1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zen. Vetst. Duk. 1. 2.—14 Sic Ms. Pal. 2. Séd ludis Ms. Naz. Pal. 1.—15 Erupere Ms. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—16 Capuam Ms. Fran. capita Ed. Lips. 2.—17 Sic Ms. Pal. 1. 2. Reg. F, Voss. 1. Sed ad vexillum et auxilium Ms. Ryck. Reg. Q, Fran. Voss. 2. Ed. Gryph. ad ver. et ad auxilium Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. ad auxili um Ms. Duisb. Ed. pr. ad verillum [et pileum] Ed. Blanc.—18 Homines Ms.

Naz. Pall. Toll. Ryck. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 8. Ber. Sab. Par. Ald. Ven.—19 Quin jam Ms. Naz. et Pal. 1. Ta manu recentiori.—20 Vindicare Ms. Pal. 2. Reg. Q, Flor. Ed. pr. Grut. Zeu. Vetst. vindicari etiam Ed. Lips.

1.2.8. Ber. Sab., Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.— 21 Arena Ed. Fab. harena Ed. Freinsh.—22 Turis Ed. Lips. 1. 2. 8. Par. ruris Ed. Med. juris Ed. Gryph.—23 Vesubius Ms. Ryck. Fran. Voss. 1. 2.— 24 Cum etiam obsiderentur Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Pont._ quum obsideretur Ed. Vetst.—25 Cani Ed. Lips. 1. 3.—26 Sic Ms. F, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Fab. Sed vitigeneis Ed. Ven. vitineis Mss. Vin.

§*$,

Ryck. Toll. Duisb. Voss. Ed. pr. Zeu. Amstel. Duk. 1.2. vitineis vel vrtineis Ms. Naz.

virineis Ms. Pal. 1.

viteneis Ms. Pal.2.

itineris Ms. Fran.

vimi

meis Ms. Reg. Q. juncineis Ms. Is. Vossii.—27 Dilapsi Ed. Lips. 1. 2. 3. Abest ab Ed. Par.—28 Sic Mss. Vim. Duk. plerique, Ed. pr. Vin. Lugd. Sed in uno Ms. Naz. Pall. Ryck. Regg. Voss. uno Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber.

Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont.—29 Sic Ms. Berol. NOTÆ

testatur: alii plures: Cicero cum

* in arena pugnare,' dicnntur. Sic

Nostro fere consentit, qui mnlto mi capite sequenti, cives quasi in arena nus quinquaginta fuisse contendit, pugnare dicit, quod gladiatorio more Epist. ad Att. lib. vi.

inter se concurrerent.

' Ad vexillum [Ad v. et ad auxilium] Expunge et ad auxilium, quæ diversâ tantum lectio est, libro ascripta, vel inscripta, ut optime monuit Salma

i Clodio Glabro] Claudium Pulchrum vocat Liv., Appianus vero, Varinium

s1us.

* Jam vindicari volebant] Hoc est, in

Glabrum.

• Vitigineis delapsi vinculis] In al. legitur, vitineis, al. vimineis, al. vixi meis, vel, virinis, sed melins vitigineis;

libertatem asseri.

nam et Plutarch. in Crasso labrusca

* Velut ara [arena] * Arenam' di cit, quia de gladiatoribus loquitur, qui proprie, * in arenam descendere;'

contextas fuisse catenas istas ait.

• Coram] Urbs in Volscis.

266

L. ANNAE1

FLORI

totamque pervagantur*° Campaniam. Nec villarum atque vicorum vastatione contenti, Nolam, atque Nuceriam,** Thurios,**° atque Metapontum,** P terribili strage populan tur. Affluentibus in diem copiis, cum jam esset jus- [§. 6. tus exercitus, e viminibus,' pecudumque tegumentis, incon ditos sibi clypeos,* e** ferro ergastulorum' recocto gladios

ac tela fecerunt. Ac ne quod decus justo deesset [§. 7. exercitui,*° domitis obviis gregibus paratur equitatus, cap taque de Prætoribus insignia et fasces37 ad ducem detulere.

Nec abnuit ille de* stipendiario Thrace miles, de39 [§. 8. milite desertor, inde latro, dein*° in honore*' virium gladia

tor.* Qui defunctorum quoque* prælio ducum funera [§. 9. imperatoriis** celebravit exequiis," captivosque circa rogum jussit" armis depugnare,* quasi plane expiaturus omne præ * Qui funera quoque ducum in prælio mortuorum decoravit imperatoria pugna, et captivos jussit circa rogum armis decertare. -

Sed Choram Ms. Vin. unus, Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Thoram Ms. Ryck. Dnk. plerique, Edd. vett., ut Med. Par. Stad. Gryph. Pont. Horam Ms. Naz. Cosam Ed. Blanc.—30 Perragantes Ms. Ryck.—31 Luceriam Ms. Pal. 1.— 32 Turios Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—33 Methapontum Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. 1. Methaponthum Ed. Par. 2.—34 Sic Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. clip. cett.—35 Et Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Pont. a Ed. pr.—36 Exercitu Ms. Duisb.— 37 Faces Ed. Par.—38 Sed de Ed. pr.—39 De omittit Ed. Ven.—40 Deinde Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—41 In honorem Ms. Malliab. Reg. F.—42 Imperatoris Ed. NOTAE

• Thurios] Magnæ Græciæ urbs in sinu Tarentino.

P Metapontum]

ductus, cum ob latrocinia in crucem

Magnæ Græciæ

urbs maritima, inter Casuentum et Bradanum fluvios sita.

4 E viminibus] Hæc conficiendo rum scutorum ratio a veteribus sæ

pius usurpata : vimina intexebant, eaque pellibus inducebant. * E ferro ergastulorum] Gallice di ceres, des fleurets. * In honore virium gladiator] Legen dum in homorem.

tro, deinde captus et Romam per

Hoc vult Florus:

Spartacus ex tributario Thrace miles, ex milite desertor, ex desertore la

recta duci debuisset, tamen, quia vi ribus maximis præditus erat, in hono rem virium gladiator factus est. t Qui defunctorum quoque, &c.] Scri bendum, Quin, id est, Quin etiam, ad augendam rei indignitatem. u Funera imperatoriis celebrarit exe quiis] In exequiis vel Ducum vel Im

peratorum quandoque gladiatores ad hibebantur, quod de Spartaco Nos ter ait, qui defunctorum prælio Du cum funera gladiatoria pugna, quam * imperatorias exequias' vocat Nos

epiToM. LiB. 111. CAP. 20.

267

teritum** dedecus," si de gladiatore munerator* fuisset.

Inde jam Consulares quoque aggressus,** in Apen- [§. 10. nino45 Lentuliy exercitum percecidit:* apud Mutinam* Caii Cassii* castra delevit.

Quibus elatus victoriis, de [§. 11.

invadenda urbe Romana*7 (quod satis est** turpitudini nos træ) deliberavit. Tandem etiam totis imperii*9 viri- [§. 12. bus contra mirmillonem3°° consurgitur: pudoremque Ro manum Licinius Crassus* asseruit:* a quo pulsi fugatique

(pudet dicere)* hostes in extrema Italiæ refugerunt.** Ibi circa Bruttium** angulum clausi,** * cum fugam [§. 18. in Siciliam pararent, neque navigia suppeterent, ratesque ex cratibus,54 et dolia35 connexa virgultis in rapidissimo * Et Licinius Crassus dedecus Romanum vindicavit. -

Par. Gryph.—43 Pristinum Ms. Reg. F.—44 Agressus Ed. Lips. 1.—45 Ape nino Ed. Lips. 1. 2. 3. Med.—46 Præcidit Ms. Pal. 1. percidit Ms. Voss. 1. Ed. pr. pcedit Ms. Ryck. cecidit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu.—47 Roma Ed. Zeu.—-48 Satis turp. Ms. Ryck.—49 Imperii

abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—50 Mirmilo nem Ed. Med. Par. Ven.—51 Consurrererunt Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. confugerunt Ed. Stad. Pont.—52 brutiù Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Zeu.—53 Clusi Ms. Naz. Regg. Berol. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven.

Sed clausi Mss. Pall. Flor. Malliab. Ed. Lips. 1.

2. 3. divisi Ms. Ryck. occlusi Ed. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. inclusi Ed. Stad.

Pont.—54 Excratibus Ed. Lips. 1.—55 Dolea Ms. Naz. Voss. 2.—56 Errup NOTAE

ter, sæpissime decoravit. " Captivos circa rogum jussit] Fami liæ dux factus scilicet.

" Omne præteritum dedecus] Quod contraxerat, dum et ipse circa rogum gladiator pugnabat. * Munerator] * Muneratores' dice

bem. Hodie Modéne.

• Caii Cassii] Qui Prætor erat. b Mirmillonem] * Mirmillones' dice bantur gladiatores quidam qui ex Gallia

venerant.

Mirmillo

autem

non erat Spartacus, ex Thracia scili cet oriundus. Sed aliquando * mir millo' pro quovis gladiatore sumitur,

bantur qui * munera,' hoc est, specta cula, gladiatores, populo dabant. ut hic. • Licinius Crassus] Prætor. Spartacus autem munerator sibi quo d Pudet dicere] Hæc pendent a dam modo videbatur, quia captivos jubebat circa rogum armis depug voce hostes: pudet dicere, hostes sci mare.

* Lentuli] Cn. Cornelii Lentuli Clo. diani Consulis.

* Mutinam] Galliæ Cispadanæ ur

licet. Turpe enim populo Rom. ser vos et gladiatores * hostes' vocare. e Clausi [Clusi] Ex Mss. Codd. op time ; non, ut in aliis, occlusi.

268

L. ANNAEI

FLORI

freto frustra experirentur;* tandem eruptione3° facta, [§. 14. dignam viris obieres7 mortem: et quod sub gladiatore duce oportuit, sine missione' pugnatum est. Spartacus ipse in primo agmine fortissime dimicans, quasi Imperator, occisus est.

CAP. XXI. BELLUM CIVILE MARIANUM.

Hoc deerat unum populi Romani' malis, jam ut* [§. 1. ipse intra se parricidales bellum** domi stringeret; ins Urbe media ac foro, quasi arena,° ° cives cum civibus suis,7 gla diatorio more, concurrerent. Æquiore animo utcum- [§. 2. que** ferrem, si plebeii9 duces, aut si nobiles, mali saltem* * Ibi £irca sinum Bruttium, cum fugam in Siciliam pararent, nec nares contin gerent, frustraque in riolentissimo freto tentarent rates factas ex cratibus, et dolia colligata virgultis; tandem, &c.

tione Ed. Lips. 1.—57 Obire Ed. Lips. 1. 2. 3. 1 Po. ro. Ed. Par.—2 Ita Ms. Naz. Pall. Ryck. Fran. Flor. Malliab. Voss. 1. 8. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Stad. Sed ut jam Ed. Grut.

Zen. Vetst. Amstel.—3 Sic erat in Ms. Naz. Toll. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Sed parricidiale Ms. Ryck. Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. patridiciale Ed. Lip$. 1. 3.—4 Fer rum Ed. Blanc.—5 Et in Ed. Lips. 1. 2.3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu.`Fab. Vetst. Amstel. Duk. 1. 2.—ö Harena

Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Grut. Lugd. Freinsh. Vetst. Duk. 1. 2.—7 Suis in Ms. Flor. alia manu ascriptum erat.—8 Sic Ed. Lips. 1. Par. utrumque Ms. Ryck.—9 Plebei Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. NOTAE

' Sine missione] Hoc est, ad certam ferrum; nam nescio si recte dici pos mortem. * Missio' enim erat gratia sit, stringere bellum; at * stringere deserendi pugnam, quæ quandoque ferrum' est, ferrum e vagina edu dabatur victis gladiatoribus : cum au cere. * Parricidale” antem vocat, tem placeret ut eo usque pugnaretur, quod a civibus contra cives adhibe quoad alteruter occumberet, diceba retur. tur * pugna sine missione,' ut hic sine b Quasi arena] Metaphora a gladia missione pugnatum est, quia gladia toribus, unde mox subjungit * gladia tor imperabat. torio more.' Vid. cap. sup. Cap. xxi. Bellum Civile Marianum] • Utcumque] Sic supra cap. 19. Anno Mundi 3862. ante Ch. Nat. 86. ab Ur. Cond. 665. Coss. L. Cornelio

Sylla, et Q. Pompeio Rufo. * Parricidale bellum] Mallem legere

* Utcumque etsi cum sociis (nefas !)' &c. Utcumque, quodammodo, quoquo modo.

° Si plebeii duces, aut si nobiles, mali

»

EpiToM. LiB. III. CAP. 21.

269

ducatum sceleri præbuissent:'° cum'' vero,* pro'* facinus!

qui viri! qui imperatores! decora et ornamenta sæculi sui, Marius, et Sylla, pessimo facinori suam etiam dignitatem præbuerunt.** Tribus, ut sic dixerim,'* sideribus**' [§. 8. agitatum est: primos et levi, et modico,'° tumultu'7 magis,** quam bello," intra ipsos armorum duces subsistente sævi tia: mox atrocius et cruentius per totius viscera [§. 4. Senatus grassante victoria: ultimum non civicam [§. 5. modo, sed'9 hostilem quoque rabiem supergressum*° est;' cum armorum furor totius Italiæ viribus niteretur, eous

que** odiis sævientibus, donec deessent, qui occiderentur. Initium et causa belli, inexplebilis honorum Marii [§. 6.

Freinsh.—10 Præbuerint Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—11 Cumque Ed. pr. Pro cum,jam Ed. Blanc.—12 Proh Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.— 13 Præbuerint Ed. pr.—14 Dixerimus Ed. Ven.—15 Syderibus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ubique.—16 Sic Ms. Pal. 1. Flor. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jùnt. Ald. Ven. Sed primo leri et modico Ms. Reg. F, Voss. 3. primo et levi modico Mss. Dnk. ceteri, Ed. pr. in levi modico Ms. Voss. l.—17 Tumulto Ed. Ven.—18 Sic Ed. pr. Sed mqjore Mss. Pall. Flor. Malliab. Fran. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—19 Modo, hostilem Ms. Voss. 2. mò sed host. Ed. Lips. 1. —20 Superegressum Ms. Voss. 2.—21 Eo usque Ed. Lips. 1.—22 Syllæ Ed. NOTAE

saltem] Et revera minus flagitiosum esset Romanis, si plebeii aut si nobi les mali se hujusce belli dnces præ

aliis legitur, tumultu mqjore quam lello; sed præstat ut edendum curavimus :

buissent: fieri enim nequit quin in terdum in magno, et in dies majore, populo perniciosi cives existant. At vero cum per Marium et Syllam sæ cnli sui ornamenta id bellum contige

guit. Sic Livius, Sallnst. et Tacitus; Cicer. etiam Philip. viii. * Itaque majoresnostritumnltum Italicum quod erat domesticus, tumultum Gallicum quod erat Italiæ finitimus, præterea

rit, omnino caret solatio clades.

nullum tumultum nominabant.'

• Cum vero] Vel aliquid deest, vel legendum tum vero, seu, at vero : nil

1 Non civicam modo, sed hostilem quo que rabiem supergressum est] Lucanum suum interpretari voluit Florus, sed profecto Panegyristes noster Poëtam Hispanum non intelligebat satis. Cum enim Lucanus dixit, * Bella plusquam civilia,' nullum gradum

certius.

* Tribus, ut sic dixerim, sideribus] Hic * sidera' posuit Noster pro tem pestatibus. * Tribus sideribus* Gal lice diceres, Par trois éclats de tem péte. * Primo] Sidere scilicet, Le prem ver coup.

" Tumultu magis, quam bello] In

et bene * tumultum' a * bello' distin

reliquit, quo crescere possent. At Florus supra * civilia' ponit * hostilia,' quod falsum, ut ratio et politici pro bant. Ergo hic nihil aliud est quam

270

L. ANN AEI

FLORI

fames,' dum decretam Syllae** provinciam Sulpicia** lege solicitat.** Sed impatiens injuriæ statim Sylla legiones circumegit:**' dilatoque Mithridate," Esquilina*5 ° Collina que* porta geminum agmen Urbi infudit.*^ Unde*7 [§. 7. cum consulto** Sulpicius*9 P et Albinovanus objecissent ca tervas,*° sudesque et saxa*' undique a moenibus ac tela jacerentur; ipse' quoque jaculatus' incendio viam fecit, arcemque Capitolii, quæ Poenos,* quæque** Gallos etiam Senones33 ' evaserat, quasi captivam victor insedit.** * Dum per legem Sulpicii ambit provinciam delatam Syllae.

Lips. 1. Par. Sulle Ed. Lips. 2.—23 Sulpitia Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Gryph.—24 Circumagit Ms. Voss. 2.—25 Mythridate Erquilia Ed. Lips. 1. 3. Par. Mitrydate Erquilia Ed. Lips. 2. Med. Mithrydate erquilia Ed. Ven. Mithridate Erquilina Ed. Gryph.—26 Urbi infundit agmen Ms. Ryck. agmen urbi infundit Ms. Voss. 1. 2. ' infudit urbi agmen Mss. Duk. ceteri, Edd. vett. —27 Un Ed. Lips. 1.—28 Ita Mss. Pall. et Duk. fere omnes, Ed. pr. Sed inconsulto Ms. Reg. Q. subito Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu.—29 Sulpitius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.— 30 Catenas Ms. Ryck.—31 Sarü Ed. Lips. 2.—32 Sic Ms. Pal. 2. Ed. Lips. 1. 3. Sed quoque Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Freinsh. Fab. Vetst.—33 Sic Ed. Grut. Lugd. Fab. Vetst. Sed Semonas Ms. Flor. Duisb. Ryck. Voss. 1. 2. Edd. vett. ante Vin., ut Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Duk. 1. 2.—34 Incendit Ms. Ryck.—35 Cum Ed. NOTÆ

arguti acuminis pruritus. Quod dixi muodo, ad perfectam et exquisitam judicandi rationem perthmet. Pater. |j Inerplebilis honorum Marii fames] Refer ad cap. 12. Ubi dixit Noster:

thridate gerendum sibi demandatum fuerat. n Esquilina] Porta quæ ad Esqni linum campum ducebat, dicta etiam

* Nonne ambitus honorum ab iisdem

o Collina] Quæ et Quirinalis, Ago nia, sive Agonensis dicta fuit. P Unde cum consulto Sulp. [Servius] &c.] Hoc probat Salmasius, non ego. In aliis ed. memini me legere, Unde cum subito Servius. Scribendum, Un de cum Serrius Sulpicius. Res notissi ma et protrita est. q Ipse] Sylla scilicet. * Jaculatus] Sudes, scilicet, jacnla ignita quibus Romani utebantur, qno modo hodie Galli, des Bombes, des

divitiis incitatus ? Atqui inde Ma riana, inde Syllana, tempestas.' * Dum decretam Syllæ provinciam Sulpicia lege solicitat] Provincia Syl læ demandata erat bellum cum Mith ridate gerendum ; quam provinci am cum sibi optaret Marius, Sulpicio Tribuno plebis auctor fuit, ut perni ciosas leges ferret, quis exules re vocarentur, et ut ipse adversus Mith ridatem dux crearetur.

' Circumrgit] Hoc est, reduxit. * Dilatoque Mithridate] Et in aliud tempus dilato bello quod cum Mi

Tiburtina et Prænestina.

Gremades.

• Paenos] Annibalem scilicet. ' Gallvs etiam Senones] Vide lib. i.

.

EpitoM. Lib. iii. cAP. 21.

271

Tum35 ex consulto Senatus36 adversariis hostibus [§. 8. judicatis," in præsentem Tribunum, aliosque37 diversæ fac tionis, jure** sævitum est. Marium servilis fuga exemit,39 immo*° fortuna alteri bello reservavit. Cornelio [§. 9. Cinna," Cnæo*' Octavio Consulibus, male obrutum resur

rexit incendium, et quidem ab ipsorum discordia," cum de revocandis, quos Senatus hostes judicaverat, ad populum referretur.** Cincta quidem gladiis concione,** sed [§. 10. vincentibus quibus pax et quies potior,* profugus patria sua Cinna confugit ad partes.* Redit ab Africa* Marius clade major:* siquidem45 carcer,* catenæ, fuga, exilium, horrificaverant4^° dignitatem. Itaque ad nomen tanti [§. 11. -

-

Lips. 1. 3. Par. Med. Ven.—36 Ita Mss. Pall. Naz. et Duk. plerique, Ed. Lips. 2. Med. Par. In Lips. 1. eae consultosenatus. Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amstel. eae senatus consulto.—37 Alios Ed. Lips. 1. 2. 3.—38 Jure in Ms. Flor. Duisb. Malliab. alia manus.ascripserat.—39 Ex imit Ms. Naz. Pal. 1. Ed. Fab. Blanc.—40 Immo Mss. Duk. quidam, Ed. pr. Lips. 1. 3. Med. Par. Junt. imo Ed. Lips. 2.—41 Cneo Ed. Gryph.—42 Re

fert Ed. Lips. 1. 3.—43 Cótione Ed. Lips. 1. 2. Par. ubique.—44 affrica Ed. Lips. 1. 3.—45 Si quidem Ed. Lips. 1.—46 Sic Ms. Pal. 1. et Duk. nonnulli, NOTAE

cap. 13. “ Eae consulto Senatus adversariis hos

dabat in comitiis, quam Romanis, ideoque ab Octavio collega urbe pul

tibus judicatis] Qui contra patriam arma cepissent, vel a Republica de fecissent, resque novas moliti essent, eos moris erat * hostes' a Senatu ju dicari, ita ut cuivis eos impune lice ret vel occidere, vel ad Consules

sus fuit.

ducere.

* Clade major] Hoc est propter cladem ; probant sequentia. a Carcer] Cum Sylla Romam in gressus fuit, fugiens Marius retractus

" Cornelio Cinna] L. Cornelio Cin ma, Cn. Octavio nepote, Consulibus; anno qui titulo præmissos secutus

* Quibus pax et quies potior] Nempe

iis qui exules revocandos negave rant.

* Confugit ad partes] Marii quem ab exilio revocavit.

est.

arundineto ubi latuerat, in Mintur

" Et quidem ab ipsorum discordia] Ab discordia Consulum. Cum alter, mempe Cinna, exules revocandos cen seret, alter vero, nempe Octavius, negaret esse revocandos, alii aliam

nensium carcerem perductus fuit, cui immissus Gallus ut enm occideret, ejus auctoritate eum interficere non ausns est; contra dimissus Marius, et viatico adjutus, in Africam com

discordiæ causam dant, nempe qnod

tendit.

Cinna, ut sibi potentiam astrueret, Italiæ cives in omnes tribus divisit, qua ratione Italicis plus potestatis

b Horrificaverant] Egregium et ple mum dignitatis atque adeo majestatis divinæ verbum est, quasi diceret :

972

L. ANNAEI

FLORI

viri late concurritur: servitia (pro nefas!)*7 et ergastula* armantur: et facile invenit exercitum miser Imperator. Itaque vi patriam reposcens, unde vi fuerat expul- [§. 12. sus, poterat** videri jure agere, nisi causam suam*9 sævitia corrumperet.5° Sed cum Diis hominibusque infestus** re diret, statim primo impetu cliens et alumna Urbis Ostias** nefanda strage diripitur.** Mox in urbem quadru- [§. 18. plici agmine intratur. Divisere copias Cinna, Marius, Car bo, Sertorius. Hic postquam manus** omnis Octavii de pulsa35 Janiculo est, statim ad principum* cædem signo dato, aliquanto sævius, quam aut37 in Punica,* aut in Cim brica urbe,' sævitur.**

Octavii Consulis caput pro [§. 14.

Rostris exponitur; Antoniis Consularis in Marii ipsius mensis. Cæsares a Fimbria39 * in penatibus domorum sua Edd. vett. praeter primam. In hac enim, nt in Ms. Pal. 2. Vin. mno, Regg. Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. Stad. marg. est honorificaverant.—47 Proh nephas Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. proh nefas Ed. Gryph.—48 Potuit Ms. Ryck.—49 Suam abest ab Ed. Zeu.—50 Corrupisset Ms. Ryck. Voss. 3.— 51 Hoibus infestusque Ed. Par.—52 Hostia Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—53 Dirripitur Ed. Lips. 1.—54 Marius Ed. Ven.—55 De pulsa Ed. Lips. 1.—56 In principum Ed. Vin. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. ad principium Ms. Ryck.—57 Quam in Ms. Reg. F, Flor. Malliab. Fran.—58 Sae ritum Ms. Flor.—59 Caesi a Funebria Ms. Pal. 1.

capsi a Fimbria Ms. Pal. 2.

Regg. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. Caesar et Fimbria Ms. Naz. Toll. Voss. 2. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. NOTAE

irabiliorem, digniorem fecerant Marium, et quodam quasi sacro hor rore auxerant, reverentiamque con ciliarant, quod tot periculis objec tns non potuerit extingui. * Horror' enim ad res sacras refertur et vene

rationem. Vid. quæ diximus lib. ii. cap. 17. * Obrutum aquis ignem non sine quodam sacrilegii metu et hor rore deprehendit.' e Servitia et ergastula] Hoc est, servi, Poëtarum more. Sic alibi * Do minationem' dixit pro Dominanti bus.

d Cliens et alumna Urbis Ostia] * A lumnam' et * clientem' urbis vocat, quia ab Anco Marcio quarto Ro

manorum rege condita fuit. Vide lib. 1. cap. 4. * Ostiamque in ipso

maris fluminisque confinio coloniam posuit.' e In Punica] Carthagine. f Aut in Cimbrica urbe] * Cimbricam

urbem' pro quavis hostili urbe posuit, neque enim ullam apud nostrum Cim brorum urbem a Romanis captam reperias. & Antonii] Marci Antonii oratoris, cujus meminit Cicero de Orat. iii.

quem eloquentissimum prudentissi mumque commendat. h Caesares a [Cæsar et] Fimbria] Merito hic hæsere viri docti, con

stat enim Marianarum partium fuisse

EpitoM. LIB. iii. cAP. 21.

273

rum6°' trucidantur: Crassi, pater et filius,] in mutuo alter alterius aspectu.*' Bæbium atque Numitorium per [§. 15. medium forum unci* traxere carnificum. Catulus se ignis haustu' ludibrio hostium exemit. Merula" flamen [§. 16.

Dialis6* in Capitolio Jovis ipsius oculos venarum cruore** respersit. Ancharius,** ipso vidente Mario, confossus est, quia35 fatalem illam scilicet manum" non° porrexerat salu tanti. Hæc tot Senatus funera intra Kalendas°7 et [§. 17. Idus°* ° Januarii mensis septima illa • Marii purpura? dedit. Quid futurum fuit,39 si annum Consularis7° implesset ? -

Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zen. Vetst. censi a Fimbria Ms. Ryck.—60 Suo rum Ed. Grypli.—61 Conspectu Ms. Reg. Q. respectu Ms. Voss. 3.—62 Flä medial' Ed. Lips. 1. flammen dialis Ed. Vem.—63 Cruor Ed. Lips. 1.—64 Sic et Mss. Vin. Sed Arquarius Ed. Gryph. in quo paulo ante est Bebium et Nu mitiorum. Arcarius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—65 Qui Ed. Freinsb. Blanc.—66 Nó manù Ed. Lips. 1. 3.—67 kalendas Ms. Berol. Duisb. Fram. Ed. pr.—68 Ydus Ed. Lips. 2.—69 Fuit abest ab Ed. Stad. Pont.—70 Con NOTÆ

Fimbriam. occisus ?

Cur igitur a Marianis

excitaret, simul exitiali hausto spi ritu, simul incluso suo, mortem ma gis voto quam arbitrio inimicorum obiit. Hinc patet quid Noster intel ligit per * ignis haustum.' m Merula] * L. Cornelius Merula flamen Dialis, imcisis venis superfuso que altaribus sanguine, quos saepe pro salute Reipublicae precatus erat Deos, eos in execrationem Cinnæ partiumque ejus tum precatus, op time de Republica meritum spiritum

Libenter Salmasio assenti

ar, qui ex scriptis Cod. legendum conjecit, Caesar a Fimbria in penatibus domorum suarum trucidatur.

Nisi ta

men illum Fimbriam, de quo Noster, alium ab isto statuas qui Marii partes tutatus est. Alii legunt Caesares a Cinna, quod satis verisimile est. Am

bo enim Cæsares, et Caius et Lucius, trucidati.

' In penatibus domorum suarum] Hoc est, in intima domorum suarum parte, ubi penates Dii habitare putabantur in uniuscujnsque domo. Unde etiam * penates' pro domo dicuntur.

reddidit.'

* Crassi, pater et filius] Filius ab

eos trucidarent. * fatalem' vocat.

equitibus Fimbriæ interfectus fuit, pater sua manm.

Alii tamem aliter.

* Unci] Is mos fuit Romæ ut dam natorum corpora uncis vel in Tiberim, vel in cloacas, raperent.

' Catulus se ignis haustu] Q. Catu

lus loco

nuper calce arenaque per-

polito, illatoque igne qui vim ardoris Delph. et Var. Clas.

Patercul.

n Quia fatalem illam scilicet manum] Hoc signum suis dederat, ut, quibus se adeuntibus manum non porrigeret, Ideo illam Florus

• Intra Kalendas et Idus] Marius enim cum vii. Consul esset, obiit Idibus Januarii, hoc est, die trede cimo.

P Septima Marii purpura] Septimns Marii Consulatus : Consules enim purpura induti.

Flor.

S

274

L. ANNAEI

FLORI

Scipione Norbanoque7' Consulibus,7* $ tertius ille [§. 18. turbo civilis insaniæ toto furore7* detonuit: quippe cum hinc octo7* legiones et quingentæ75 cohortes' starent in ar

mis,7° inde77 ab Asia cum victore7* exercitu Sylla propera ret.79 Et sane cum tam ferus in Syllanos*° Marius [§. 19. fuisset:*' quanta sævitia opus erat, ut Sylla de Mario vin dicaretur ? Primum apud Capuam* sub amne Vulturno** signa concurrunt: et** statim Norbani fusus exercitus:** statim omnes Scipionis copiæ, ostentata spe pacis, oppres

sæ.* Tum Marius" juvenis et Carbo Consules, quasi [§. 20. -

sulatus Ms. Pal. 2. Ed. Amstel.—7 1 Sic Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Junt. Ald. Gryph. Stad. Grut. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Sed Norbano Quinto Ms. Naz. Pall. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Par. Duk. 1. et Norbano Quinto Ms. Duisb. Ed. pr. Freinsh. Duk. 2. Urbano Quinto Ms. Voss. 3. Norbano quintu consule Ed. Med. Narboneque Ed. Ven.—72 Consule Ed. Lips. 1. 2.

3.—73 Furor Ed. Lips. 1.—7 1 VIII. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. VII. Ed. Stad. Pont.—75 Quingentæ Ed. Blanc. fi qngete Ed. Lips. 1. inde quingenta Ed. I.ips. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Freinsh. Zeu. Duk. 1. 2.—76 varmis Ed. Lips. 1.—77 Et inde Mss. Pal. 1. 2. Berol. Duisb. Ed. pr. Grut. Zeu. Freinsh. Fab. Vetst. A Ms. Naz. aberat rò inde.—78 Victore abe

rat a Ms. Ryck. Voss. 3.—79 Sylla properat Ed. Lips. 1. 2. Sylla properarat Ed. Grypli.—80 Sillanos Ed. Lips. 1. 3. Syluinos Ed. Med. Par. ubique.— 81 Fuit Ed. Par.—82 Volturno Ms. Duisb. T Ulturno Ed. Lips. 1. 3. Vulturo Ed. Ven.—83 Et ibi statim Ms. Reg. F, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Stad. Grut. Zeu. Vetst. ibi statim, omissot? et, Ed. Ven.—84 Erertuus Ed. Lips. 1. NOTAE

“ Scipione Norbanoque Consulibus] In omnibus Codicibus manuscriptis, ut auctor est `Salmasius, legitur Sci pione Norbanoque quinto Consulibus. Quod utrum corrupte an recte posi tum sit, non posse se per otium dis quirere dicit. Ipse quidem scio Sci pionem illum dictum fuisse * Lucium Scipionem :' illum alterum * Caium

6000. hominum, et constabant decem

cohortibus, quæ tunc 600. homines capiebant: nam primis temporibus et legiones et cohortes minores fue rant.

* Primum apud Capuam] Idem ha bet Eutrop. lib. v. * Primo prælio contra Norbanum dimicavit non longe

a Capua; tum vii. millia ejus cecidit,

Norbanum.' Itaque istud, quinto, vii. millia cepit, cxxiv. suorum ami natum fuerit ex compendiosa scrip sit.' tura, q; pro que; unde illi effecerunt

Q. id est, Quinto. Pater. * Hinc octo legiones et quingentæ cohortes] Hic et legiones et cohortes ex iisdem partibus sunt, nempe Ro

' Omnes Scipionis copiae, ostentata spe pacis, oppressae] Fuso Norbani ex ercitu Sylla se ad Scipionem conver tit, et ante prælium totum ejus ex ercitum sine sanguine in deditionem

manorum : hoc dixi ob voces hinc et

accepit.

inde, quæ duos exercitus comprel1en dere videri poterant. Legiones erant

u Tum Marius] Ca. Marius Marii filius, et Cn. Papirius Carbo.

epitoM. I.IB. 111. cAP. 21.

975

desperata victoria, ne inulti** perirent, in antecessum*** sanguine*7 Senatus" sibi parentabant:* obsessaque curia, sic de Senatu, quasi de carcere, qui jugularentur, educti. Quid** funerum in foro,* in*9 circo,* in patentibus [§. 21. templis? Nam9° Quintus Mucius Scævola9' Pontifex, Ves

tales amplexus aras,” tantum9* non eodem igne sepe!itur.* Lamponius atque Telesinus,95 “ Samnitum9* duces, [§. 22. atrocius Pyrrho et Annibale Campaniam Etruriamque populantur: et, sub specie95 partium,* se vindicant.9° Apud97 Sacriportum' Collinamque portam* debellatæ [§. 23. ••.••••••••••

—85 Multi Ed. Lips. 1.—86 Sic Ms. Pal. 2. Lipsii, Voss. 1. 3. Flor. Malliab. Regg. Ed. Freinsh. Fab. Duk. 1. 2. Sed in anticessum, vel antuessum, Ms. Naz. in accessum Ms. Pal. 2. Aberant* a Ms. Berol. Ryck. Duisb. Fram. et Edd. vett. ante Freinshem., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lngd. Pont. Zen. Vetst.—87 Sanguinem Mss. Pall. Duisb. Fran. (in quo tamen literæ m snbscripta erant puncta) Ed. pr.—88 Qui Ed. Lugd.— 89 In omittit Ed. Lips. 2.—90 Namque Ed. Grut. Vetst. nanque Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—91 Sic Ms. Pal. 1. Sed cum Mucius Ms. Naz. Voss. 2. 3. A Ms. Pal. 2. aberat rò Mucius: et a Ms. Ryck. Voss. 1. t) Quinctus. Mss. Regg. Duisb. Toll. Fran. Ed. pr. Quintus Mucius. Ed. Ber. Sab. Juut. Q. Mucius. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. cù muti? Scecola. Abest rò Quinctus ab Ed. Gryph. (in quo est Mutius) Stad. Pont.—92 Cum Ms. Frau. —93 Thelesinus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. ubique.—-94 Samni tium Ed. Stad. Lngd. Pont.—95 Spe Ed. Lips. 1. 3.—96 Vindicabant Ms. Pal. 2. Flor. Malliab.—97 Nec apud Ms. Naz. I sed apud Ms. Pal. 2.—98 Hu NOTAE

* In antecessum] Hoc est, ante jus tum tempus. Sic lib. iv. cap. 12. dixit * In antecessum prædam divi dere.*

" Sanguine Senatus] Eos Senatores occidebant qui Syllæ partes tue bantur.

* Parentabant] * Parentare' est, mortuis parentibus sacrificia facere, inferias ferre. Sed de quorumvis mortuorum sacrificiis dicitur.

* In foro] Forum Romanum intel

lige, inter Capitolinum et Palatinum montes.

• In circo] In circo maximo, qui ad

Palatini latus

Meridionale, quod

Aventino est oppositum, jacet. Ibi et Deornm imagines gypseae, et de tracta hostibus spolia, suspendeban tur.

* Vestales amplexus aras] Ubi sacer ignis vigilabat. ° Tantum non eodem igne sepelitur] Hujus sanguine simulacrum Vestæ respersum fuisse dicit Cicer. de Orat.

lib. 111. * Tantum non,' id est, pro pemodum, parum abest. Graeci di cunt, xal öh axeôôv. Callim.

' Telesinus] Vid. sup. cap. 18. de bello Sociali.

* Sub specie partium] Hoc est, quasi has vel illas partes tuerentur. * Sucriportum] Locus Italiæ circa Præneste. Nam ibi oppressum Ma rium scribunt Vellei. et Appian. Quanquam Eutrop. in ipsa urbe Præ neste obsessum et oppressum fuisse dicit.

F Collinamque portam] Ibi Lampo. nii et Telesiui copiæ dcbellatæ.

276

L. ANNAEI FLORI

omnes hostium%* copiae. pressi.

Ibi Marius, hic Telesinus op

Nec idem tamen cædium, qui belli99 finis fuit.

Stricti enim et in pace gladii: animadversumque' in eos, qui se sponte dediderant.** Minus* est,' quod apud [§. 24. Sacriportum, et apud Collinam portam,* septuaginta* am plius millia Sylla concidit. Bellum erat. Quatuor millia* deditorum inermium civium in villa7 publica' interfici jussit.

Isti* tot in pace, non plures9 sunt ?* quis autem illos [§. 25. potest'° computare, quos in Urbe im'' quisquis voluit, occidit? donec onente'* Furfidio,'*'* Vivere aliquos de bere, ut essent, quibus imperarent;' proposita est ingens illa tabula:" et ex ipso Equestris'* ordinis flore ac Sena

tus,'s duo millia electi,'° qui mori juberentur. Novi gene -

stium Ed. Lips. 1.—99 Bello Mss. Duk. omnes, Edd. vett. ante'Cam., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—1 Animadrersum Ms. Ryck. cum animadversumque Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—2 Dederant Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.— 3 Nò minus Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. Stad. Pont.—4 Apud portam Collinam Ms. Ryck. apud Collinam, omisso τφ portam, Ms. Flor. Berol. Duisb. Regg. Fran. Ed. pr. Lips. 2. Sab. Med. Par. Junt. Ald. et apud Collinam Ed. Ven. Stad. Pont. In Ed. Lips. 1. 3. quod sacriportum : apud Collinam.—5 LXX. Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven.—6 Quattuor milia Ed. Par.—7 Via Ed. Lips. 1. 3. Grypli.—8 Isti aberat a Ms. Voss. 3.—9 Pl'es Ed. Lips. 1.— 10 Pot Ed. Lips. 1.—11 i Ed. Lips. 1. 3.—12 ouête Ed. Vem.—13 Fursidio Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. 1. Furfirio Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—14 Equestri Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven.—15 Senatu Ms. Ryck. Reg. F, Mal liab. Fran. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Vem. Gryph.—16 Elci NOTÆ

* Animadrersumque in eos, qui se

ponit. De priori accipio.

sponte dediderunt] Victo Mario Sylla * Isti tot in pace, non plures sunt] urbem ingressus octo millia, vel qua Cum interrogationis nota Salmasii tuor, ut vult Noster, dedititiorum in judicio edendum curavimus. Hoc villa publica trucidavit. sensu : Ista quatuor hominnm millia i Minus est] Hoc est : Quod Sylla quos Sylla in pace jussit interfici, an quatuor millia deditornm inermium non multo plures sunt quam septua per pacem in villa publica interfici ginta illa millia quos in bello inter jussit, hoc majus est quam quod apud fecit ? Haec antem a superioribus Sacriportum et Collinam portam sep pendent, * Minus est,' &c. tuaginta amplius millia hostium com 1 Furfidio] Afidium vocat Plutarch. cidit. Nam tunc bellum erat ; iiii dediti, hi hostes.

Sallust. Fusidium. aliis tribuunt.

Alii autem hoc

J Villa publica] In campo Martio. Est et alia villa publica extra urbem, quam Sigonius sexto ab urbe lapide

" Ingens illa tabula] Tabula pro scriptionis.

EpiToM. LI B. III. cAP. 21.

977

ris edictum."7 " Piget post hæc referre,'*° ludibrio [§. 26. habita'9 fataP Carbonis,' fata Sorani*° Prætoris, atque Ve nnleii:*' Bæbium sine ferro, ritu ferarum, inter manus**

laniatum :** Marium, ducis ipsius fratrem,*** apud Catuli sepulcrum,*5 oculis, manibus, cruribusque defossis,* ser vatum aliquamdiu, ut per singula membra moreretur. Positis singulorum hominum fere poenis,* municipia [§. 27. Italiæ splendidissima sub hasta venierunt,**' Spoletium,*7" Interamnium,** " Præneste,*9 Florentia.3° *

Nam [§. 28.

* Singulorum fere hominum suppliciis finitis.

Ed. Lips. 1.—17 Editum Ed. Par. Ven.—18 Referri Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—10 Abdita Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—20 Sora Ed. Lips. 1. so ram Ed. Lips. 3. forani Ed. Par.—2l Precorios at venuleios Ms. Ryck. Præ torios atque Venuleios Ms. Flor. Berol. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Pretoris atque Venuleios Ms. Malliab. ptorios atque demuleios Ed. Lips. 1. 8. pra:toris atque demulei Ed. Lips. 2. Par. prætoris atque denuleii Ed. Med. Pletorios ac Venuleios Ed. Blanc.—22 Immaniter Codd. ap. Ramosum in Error. Tribon. lib. iv. init.—23 Sic Ms. Reg. Q, Ed. Ald. ' Sed laceratum Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 2. Ber. Sab. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. lancinatum Ms. Naz. et Duk. reliqui, Ed. pr. Junt. Ven. lacinatum Ed. Lips. 1. 3. lantiantium Ms. Ryck.—24 Frem Ed. Lips. 1.—25 Sepulchrnm Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. ubique.—26 Venerunt Ed. I.ips. 1. 2. 3. Med. Par. renerunti Ed. Ven.— 27 Spolentum Ms. Ryck. Spoletum Mss. Vim. quidam, Pal. 1. Reg. Q, Flor. Duisb. Fram. Edd. vett. ante Vin., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. —28 Interumnum, vel Interumna, Mss. Vin. quidam. interamnum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. inter anneum Ed. Par. 2.—29 Præneste abe rat a Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Ed. Lips. 1. premeste.—30 Sic Mss. Vim. Pall. INOTÆ

“ Nori generis edictum] Nam pri gerem oculis, cruribus, manibusque per mus fuit Sylla qui proscriptionis ta fossis. Nam et similem crudelitatem im Hannonem suum exercuerunt Car bulam proposuit. ° Piget post hæc referre] Post tot thaginienses. Justin. lib. xxi. cap. 4. funera hujus vel illius mortem piget * Virgis cæsus, effossis oculis, et ma referre. mibus cruribusque fractis, velut a sin P Fata] Vitam, hic. gulis membris paenae exigerentur, oc “ Carbonis] Cn. Papirii Carbonis ciditur.' Consulis. * Sub hasta remierunt] Vid. quæ ad * Ducis ipsius fratrem] Marii junio lib. ii. c. 6. dicta sunt. ris fratrem. Is autem Marcus Ma u Spoletium] Oppidum in Umbria rius Gratidianus vocabatur.

Orientali.

* Oculis, manibus, cruribusque defos sis] Ergo totus defossus erat. Qui

* Interamnium] In Umbria Ori entali : nam de Interamma, quæ est in via Latina, non intelligendum

igitur aliquamdin servari potuit, ut per singula membra moreretur? Certe non intelligo. Libenter cum aliis le

est.

w Florentia] Etruriæ urbs ad Ar

978

L. ANNAEI

FLORI

Sulmonem,*'* vetus oppidum, socium atque amicum (faci nus** indignum !) nondum expugnatum, ut obsides jure belli, et modo morte** damnati duci' jubentur: sic* damnatam civitatem jussit Sylla deleri. .CAP. XXII. BELLUM SERTO RI A N U M.

BE:. i.UM Sertorianum quid aliud, quam Syllanæ [§. 1. proscriptionis hæreditas* fuit ? hostile potius, an civile'° dixerim, nescio: quippe quod Lusitani Celtiberique* Ro mano gesserint* duce.* Exul et profugus feralis illius [§. 2. tabulæ,* vir summæ quidem, sed calamitosæ virtutis, malis

et Dnk. omnes, Ed. Med. Par. Ven. Stad. marg. Sed Fluentia Ed. Lips. 1. 2. 8. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Wetst.—31 Sic Ms. Vóss. 1.

3. Sed Sulmomen Ms. Ryck. Sulmone Mss. Duk. reliqui, Ed. pr. Junt.— 32 O facinus Ms. Pal. 2. Reg. F, Duisb. Ed. pr.—33 Â1orti Ed. Lips. 1. s. Ber. Sab. Par. Ven.—34 Sed Ed. pr. 1 Quam cirile Ms. Ryck. an serrile Ms. Reg. Q, Dnisb. Ed. pr.—2 Geltibe

rique Ed. Ven.—3 Cesserint Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—4 Duci Ed. Lips. NOTAE

num fluvium sita.

* Nam Sulmonem] Tota hæc perio dus deperdita est, neque ad ejus sa lutem quicquam esse tentandum ar bitror. Multa possem dicere, sed illa multa nihil essent ; nam meris

conjecturis interminabilis area est. Tamen inter eos qui hæc correxere, verisimilior videtur conjectura Sal masii qni legit: Nam Sulnone (retus oppidum socium atque amicum) facinus indignum ! nondum expugnato, ut ob sides jure belli, et moae morte damnati duci jubentur. Ut sensus sit : Syllam Sulmoni nondum expugnato obsides jure belli imperasse, et eos postea damnatos ad mortem ducis jussisse. Est autem Sulmo Latii oppidum, di versum ab illa Pelignorum urbe, quæ Ovidii patria. * Duci] Proprie de damnatis dici

tur qui ad crucem ducuntur. CAp. xxii. Bellum Sertorianum] Amno Mundi 3872. ante Ch. Nat. 76. ab Urbe Cond. 675. Coss. M. Æmilio

Lepido et Q. Lutatio Catulo. • Syllanæ proscriptionis hæredi tas] Sertorius a Romanis in Hispa niam missus, cum postea a Sylla et Romanis proscriptus fuisset, is eam contra illos armavit.

b Hostile potius, an cirile] * Civile bellum' est quod cives inter se ge runt, * hostile' quod peregrini : pri mis enim temporibus * hostes' dice bantur, qui postea * peregrini' dicti sunt.

• Profugus feralis illius tabulæ] Pro scriptionis quam proposuerat Sylla. Profugus autem cum gignendi casn im boni auctores ; sic lib. iii. e. 1. dixit Noster: * Regem jam finium

EpitoM. Lib. iii. cAP. 2?.

-

279

suis maria terrasque permiscuit: et jam Africæ,* jam Ba learibus° insulis, fortunam expertus,* missusque in Ocea num,7 * Fortunatasque* insulas penetravit:*9' tandem His paniam armavit.'° Viro'' cum viris facile convenit. [§. 3. Nec alias'* magis apparuit Hispani militis vigor, quam Romano duce. Quanquam ille, non contentus His- [§. 4. pania, ad Mithridatem'* quoque Ponticosque respexit,* regemque classe juvit.'* Et quidºs futurum fuit?" [§. 5. satis tanto hosti'° uno Imperatore resistere res Romana • Ertorris et fugitivus g mortifera illa tabula vir summae quidem, sed infelicis virtutis, malorum suorum maria ac terras participes fecit; et cum jam in Africa et Balearibus insulis fortunam tentasset, in Oceanum conversus ad Fortunatas Insulas conabatur. -

1.2.—5 Etiam jam Ms. Reg. F. etiam Ed. Lips. 1.2.3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. et in Africa Ed. Gryph.Vin. Stad. Lugd. Pont.—6 Jam, et Bal. Ed. Gryph. Vin. Stad. Lugd. Pont. In Ms. Ryck. erat Boaliaribus. Ed. Lips. 2. et jam Bal.-

7 Occeanum Ed. Lips. 1. 3.—8 Sic Ms. Ryck. Reg. F, Berol. Duisb. Fram. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed fortunatas Ed. Aid. Gryph. Stad. Grut. Lngd. Pont. Freinsh. Zen. Fab. Vetst. Dnk. 1. 2.—9 Pene trarit aberat a Ms. Pal. 2.—10 Armari Ed. Ven.—11 Ita Mss. Vin. aliquot,

Pall. Ed. pr. Sed rir cum Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Jumt. Vem. ut riro cum Mss. Vin. alii. ut cum Ed. Sab. Med. Par. ubi cum Ed. Ald. Stad. ubi riro cum Ed.

Gryph. Lugd. Pont.—12 Alif Ed. Lips. 1. aliter Fd. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—13 Mithrydatem Ed. Lips. 1. Par.—14 Virit Ed.

Ven.

Ven.—15

ûd Ed.

Lips. 2.—16 Hosti abest ab Ed. Ven.—17 Hii Fd. Ven. NOTAE

suorum regniqne fugitivum.' “ Et jam Africae, jam Balearibus in sulis, fortunam expertus] Africam sci suam trahere tentavit, et contra Ro

tentavit, quod verissimum est, ex Plutarcho. At, inquies : unde ergo illud corruptum penetrarit? quid enim scio ? Fortasse ex scriptura corrupta superioris ævi, temptarit (sic enim

man08 armare.

scribebant) hoc monstrum enatum

licet et Baleares insulas in causam

* Missusque in Oceanum] A quo, est. Utcumque sit, (neque enim me cum jam sui juris et Imperator ? um est causas latentes scrutari,) er Certe error est : vidit Salmasins qni rorem esse aio. Pater. legit, nisusque in Oceanum; et infra s Ad Mithridatem quoque Ponticos penetrare pro penetrarit. Sed malim que respexit] Cum Mithridate fœdus feriit. Meminit Plutarch. in Sertor. legi conrersus in Oceanum. h Et quid futurum fuit] Ellipsis. * Fortunatas insulas penetrarit] For tunatæ Insulæ in mari Atlantico: vo

Sensus est:

cant Hispani, Islas de Canaria. At hoc falsum est, penetrasse Sertorium in eas Insulas. Lege ergo mecum,

datem classe juverit, quid futurum fuit si uterque simul juncti Romam petiissent ?

Cum Sertorius Mithri

280

L. ANNAEI

FLORI

non potuit:* additus Metello* Cnæus Pompeius. Hi'7 co pias viri diu** et ancipiti semper acie attrivere:* '° nec ta men prius bello, quam suorum scelere et insidiis, extinctus est.** Copias) ejus prope tota Hispania persecuti, [§. 6. diu et ancipiti semper** acie domaverunt.** Prima per le gatos certamina habita,** * cum hinc** Domitius** et Tho

rius;*°' inde Herculeii*7* proluderent:** " mox his° [§. 7. apud Segoviam,*9 P illis* apud3° Anam' flumen, oppressis,** ipsi duces* cominus invicem experti, apud Lauronem atque Sucronem,' æquavere clades." Tum illis ad popula- [§. 8. ° Respublica Romana non satis uno duce tanto hosti resistere potuit. * Hi copias Sertorii frequentibus et dubiis præliis comminuere. -

—18 Viri prope tota Hispania persequuti diu Ed. Blanc. Sed dcinde absunt ab eodem libro verba copias ejus...domarerunt.—19 Atrirere Ed. Med.—20 O mittunt est Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—21 s? Ed. Lips. 1.—22 Sic Ms. Pal. 1. et Duk. fere omnes, Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Sed domuerunt Ms. Reg. Q, Fran. Voss. 3. Pal. 1. 2. Ed. Fab. dimica rerunt Ms. Ryck. Ed. Lips. 2. Junt. Gryph. Stad. Grut. Lngd. Pont. Zeu. Vetst. domitarerunt Ed. Ald.—23 Inhabita Ed. Par.—24 Hic Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—25 Domicius Ed. Lips. 1.—26 Sic Ms. Fabric. (ad Oros. 5, 23). Sed Ethorius Mss. Vin. Pall. Fran. et horius Ms. Naz. et Duk. ceteri, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. et cohortes Ed. Ald. Gryph. Vin. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—27 Hirtulei Mss. Vin. nonnu!li, Naz. Hirculei

Ms. Duisb. Fran. Ed. pr. Herculei, et Herculeii, Mss. Pall. Ryck. Vin. qnidam et Duk. reliqui. herculei Ed. Med. Par. Ven. hirculei? Ed. Lips. 1. Hirculeii

Ed. Lips. 2. hirculei Ed. Lips. 3.—28 luderent Ms. Ryck. præluderent

Ed.

Gryph. Vin. Stad. Lugd. Pont.—29 Segoniam Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. NOTAE

1 Metello] Qui Q. Cæcilius Metel lns Pius vocabatur, filius ejus qui Ju gurtham regem vicit. i Copias, &;c.] Nemo est qui dubi tet has lineas delere, Copias ejus prope tota Hispania persecuti, diu et ancipiti semper acie domuerunt. Nil enim aliud sunt quam quod supra dicit: “ Hi co pias viri diu et ancipiti semper acie

• Inde Herculeii] * Inde,' ex parte Sertorii: Herculeii duces, Sertorii fratres erant.

* Prima per legatos certamina habita] Verso stylo confodiatur istud habita;

n Proluderent] Idem quod, praelu dere. Metaphora a re musica. Sic lib. iv. cap. 2. * Ac Mariana quidem Cinnanaque rabies intra urbem præ lat, quasi experiretur.' ^ His] Herculeiis. p Segoriam] Urbem in Tarraco mensi Hispania. q lllis] Metelli legatis Domitio et

nec enim Latinum est, et a brevitate

Thorio.

attrivere.'

Flori abhorret. Pater.

' Hinc Domitius et Thorius] * Hinc,' ex parte Metelli; Domitius et Tho rius, Metelli legati.

* Anam] Hispaniæ fluvium. * Ipsi duces] Pompeius et Serto rius.

* Lauronem atque Sucronem] His

EpitoM. Lib. iii. cAp. 23.

281

tionem agrorum," his* ad urbium excidia conversis,** misera inter Romanos33 duces Hispania discordiæ poenas dabat: donec oppresso domestica fraude* Sertorio, victo** [§. 9. deditoque Perperna,35 > ipsæ quoque in Romanam*° fidem venere urbes, Osca,37* Termes,° Tutia,* " Valentia,* Auxi

ma,59* et in fame*° nihil*' non experta Calaguris.*** Sic [§. 10. rccepta in pacem Hispania. Victores duces externum id magis, quam civile, bellum videri** voluerunt, ut triumpha remt.'

CAP. XXIII. B EL LU M

ClVILE SUB L EPIDO.

MARco Lepido, Quinto' Catulo Consulibus, civile [§. 1. —30 Apud omittit Ed. Zeu.—31 Oppressi Ed. Par.—32 Conrersio Fd. Gryph. —33 ronos Ed. Lips. 1.—34 Victoque Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven.—35 Perpenna Mss. Vim. aliquot, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. ubique.—36 romam Ed. Ven.—37 Osta Ms. Ryck. Ed. Lips. 2.—38 termestudii Ms. Naz. Ter mestudia Ms. Duisb. Ed. pr. Lips. 2. Ternestudiu Ms. Voss. 1. 2. Trimestudia Ms. Voss. 3. Ostater Mestudia Ms. Fran. ostater : mestudia Ed. Lips. 1. 3.

Med. Par. Ven. obstater: mestudia Ed. Par. 2. Termestudia Ed. Lips. 2. Terme, Tutia Ed. Gryph. Stad. Grut. I.ugd. Pont. Fab. Vetst.—39 Auruma Mss. Vim. Pal. 1. Duisb. Fram. Voss. 1. 2. Ed. pr.—40 Sic Mss. Vin. aliquot, Ryck. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed infame Ed. Stad. marg. Lugd. Blamc.—41 Nichil Ed. Par. 2.—42 Calagurris Ms. Ryck. Pal. 2. Duisb. Berol. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. Ber. Sab. Med. Calagurtis Ed. Lips. 2. 3. Calagurus Mss. Vin. quidam.—43 Videre £d. Lips. 2.

$}';

1 Ita, non Quincto, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph.—2 Late quod Ed. NOTAE

paniae Tarraconensis fluvii Lauro et Sucro.

" Æqua rere clades] Ibi singula ex utraque acie cornua vicerunt.

* Illis ad populationem agrorum] Ser

a Termes] Celtiberiæ oppidum. b Tutia] Hispamiæ urbs. Alii le gunt Tuttia. e Valentia] Urbs Hispaniae Orien talis inter urbes Saguntum et Sala

torii militibus.

riam.

" His] Pompeii militibus. * Domestica fraude] A Marco An tonio et M. Perpenna in convivio in

d Aurina] Hispaniæ urbs ; alii Uxamam, alii Aurumam vocant. * Calaguris] Hispaniæ urbs ad Ibe

terfectus fuit.

rum fluvium sita.

* Victo deditoque Perperna] Qui Sertorii partes tutabatur. * Osca] In Tarraconensi Hispania

f Ut triumpharent] Nam de civili bus bellis nullus erat triumphus, quia, ut necessariæ istæ, ita lugubres sem per existimatæ victoriæ sunt ; ut

urbs.

982

I,. A NN AEI

FLORI

bellum pæne citius oppressum est, quam inciperet: sed quantum, lateque** fax illius motus ab ipso Syllæ rogo" exarsit! Cupidus namque rerum* novarum per inso- [§. 2. lentiam Lepidus acta tanti viri rescindere parabat: nec immerito, si tamen posset* sine magna clade Reipublicæ. Nam cum jure belli* Sylla dictator proscripsisset ini- [§. 8. micos; qui supererant,* revocante Lepido, quid aliud quam ad bellum vocabantur?* 5 cumque° damnatorum civium bona, addicente7 Sylla,* quamvis male capta, jure tamen,' repetitio* eorum procul dubio labefactabat compositam ci vitatem.* * Expediebat ergo quasi ægræ sauciæque [§. 4. IReipublicæ requiescere quomodocumque,9 ne vulnera cura tione ipsa rescinderentur.* Ergo cum turbidis con- [§. 5. * Lepido rerocante eos qui proscriptionibus supererant, quid aliud nisi ad bel lum rocabantur?

° Et cum bona cirium damnatorum, quamvis injuste capta, jure tamen capta essent adjudicante Sylla, eorum repetitio sine dubio quietam Rempubl. quatiebat. * Praestabat igitur ciritati veluti aegrotae et sauciae quiescere quoquo modo, ne vulnera curatione ipsa rursus aperirentur.

Lips. 2. quamque late Ed. Blanc.—3 Rex Ed. Par.—4 Superarerant Ed. Lngd.— 5 Rerocabantur Ed. Par.—6 Cum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.— 7 Addicence Ed. Lips. 1.—8 Repeticio Ed. Lips. 1.—9 Requiescere quócüque NOTAE

pote non externo, sed domestico par tæ cruore. Valer. Max. lib. ii. cap. 8. Lucamus bella civilia vocat * nullos

habitura triumphos.' CAp. xxiii. Bellum civile sub Lepi do] Eodem anno quo bellum Sertori anum, de quo Capite snperiori. • Sed quantum, lateque] Merito hæc verba viris doctis displicuere, quasi a Floro nostro aliena. Lege itaque : Fax illius motus ab ipso Syllae rogo ex arsit.

b Ab ipso Syllæ rogo] Recte. Sylla enim in agro Cumano mortuus, per Italiam Romam lectica aurea regi um in morem delatus, annitente Q. Catulo et Pompeio, in Campo Mar tio crematus fuit ; etiamsi reluctare tur Lepidus, qui inde et ejusdem

Syllæ acta rescindere, idque si minns procederet, patriæ bellum inferre cogitavit. Merito igitur dixit Nos ter, facem hujusce motus ab ipso Syllae rogo accensam fnisse. e Posset] Id est, potuisset. d Nam cum jure belli] Hæc pendent a superioribus, * si tamen posset.' Id autem non poterat, inquit Noster; * nam cum,' &c. e Addicente Sylla] * Addicere * ver bum jurisdictionis prætoriæ, id est, adjudicare. f Quamris male, jure tamen] Sed qni male capta si jure capta sunt ? Jure capta, quia ex legis jure capta fuere ; male autem capta, quia per proscrip tionis legem capta sunt. s Labefactabat compositam ciritatem]

EPITOM. LI B. i I I. CA P. 23.

2S:3

cionibus,'° velut classico,* civitatem terruisset,* profectus in Etruriam, arma inde et exercitum'' Urbi overat.

Sed jam Milvium'* pontem' collemque Janiculum [§. 6. Lutatius'* Catulus Cnæusque'* Pompeius, Syllanæ domi nationis's duces atque signiferi, alio exercitu'° insederant.'7 A quibus primo statim impetu retro pulsus,'* hostis- [§. 7. que a Senatu judicatus,' incruenta fuga in'9 Etruriam, inde Sardiniam recessit: ibique*° morbo et poenitentia*' interiit.

Victores, quod non temere** alias** in civilibus bellis,* pace contenti fuerunt.

* Ergo cum tumultuosis orationibus, quasi classico, urbem terruisset. -

Ed. Lips. 1.—10 Contionibus Ed. Lips. 1.—11 Erercitium Ed. Lips. 1. 3.— 12 Mulcium Ms. Naz. Ed. Fab. Mulrium, vel Mulmum, Ms. Fram. sublicium

Ms. Pal. 2. Flor.—13 Luctatius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. —14 Cneus Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 1. Ven. Gneus Ed. Par. 2. Cn. Ed. Gryph.—15 Sylleque dnationis Ed. Lips. 1. 3. Sullaque dnationis Ed. Lips. 2.— 16 Erercitum Ed. Ven.—17 Insiderant Ed. Lips. l. 2. 3. considerant Ed. Med. Par.—18 Retropulsus Ed. Lips. 1.—19 Sic Ed. Ald. Stad. Amstel. Sed rò in ab Mss. omnibus aberat: in Ms. tamen Malliab. ascriptum erat. Abest eti am ab Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Grut. Fab. Wetst. Duk. 1. 2.— 20 Ibi quoque Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Freinsh.—21 Pestilentia Ms. Ryck. Voss. 3 paenitentia pestilentia Ms. Naz. penuria Ms. Fran.—22 Tenue' Ed. Lips. 1. tenuere Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Vem.—23 Ita Mss. Vin. et Duk. omnes, Ed. pr. Sed aliis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. NOTAE

Quod scilicet bonorum possessores non facile se iis privari paterentur. * Velut classico] * Classicum' est cum signa omnia pariter canunt, ut milites ad pugnam vocent. Elegan ter Florus Lepidum turbidis concio nibns quasi classico urbem terrmisse dicit : nam per eas obvios ad arma concitabat.

' Milcium pontem] Mulvius sive

Milvius pons in Tiberi prope Romam: hodie Ponte molle vocant.

1 Hostisque a Senatu judicatus] Vide notata ad cap. 21. * Consulto Sena tus adversariis hostibus judicatis.' * Quod non temere alias in civilibus

bellis] In iis enim victores sibi vel dominationem vel vindictam petunt, ut in superioribus factum est,

L.

ANNAEI

FLORI

E P I T O M E

RE RUM

R O M A N A R U M I. LIBER

IV.'

}

CAP. I.* BELLUM CATILINAR1UM.3

CAtili NA M luxuria primum, tum hinc conflata [§. 1. egestas* rei familiaris, simul* occasio, quod in extremis

finibus mundi" arma Romana peregrinabantur, in nefaria -

-

1 L. Flori epithomatis liber qutrtus incipit Ed. Lips. 1. 3. L. Flori Epitomatis lib. IV. Ed. Lips. 2. L. Flori Epithomae Liber Quartus incipit Ed. Med. Par. Lucii Flori Epidomatis liber quartus Ed. Ven. L. Flori gestorum Romanorum Epitomnes liber IV. Ed. Gryph. L. Flori Historiarum liber I V. Ed. Stad. Pont.—2 Conti

mnabant hoc Capnt cnm superioribus Ms. Ryck. Pal. 2. Duisb. Ed. pr.—3 Bel lum Catiline Ed. Lips. 1. 2. 3. Bellum Cutilinae Ed. Med. Par. Ven.—4 Sil' Ed. NOT;E

CA p. 1. Bellum Catilinarium] Anno Mundi 3887. ante Ch. Nat. 61. ab Ur. Cond. 690. Coss. M. Tullio Cice rone et C. Antonio.

* Tum hinc conflata egestas] Egesta tem luxuriæ filiam fecit Plaut. in

Prolog. Trinum.

* Primum mihi

Plautus nomen luxuriæ indidit, Tum mihi natam hanc esse voluit inopiam. b Quod in eaetremis finibus mundi] Pompeius in Asia contra Mithrida

•

tem

militabat. Sallust.

* In Italia

nulius exercitus : Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat.'

L. ANNAEI FLORI EPITOM. Ll B. IV. CAP. 1.

2S5

consilia opprimendæ patriæ suæ compulere.* Sena- [§. 2. tum confodere, Consules* trucidare, distringere incendiis

Urbem,* diripere ærarium,° totam denique Rempublicam funditus tollere, et quicquid nec Annibal videretur optasse, quibus (o nefas!)7 sociis* aggressus9 est? Ipse patri- [§. 3. cius:*o • sed hoc minus'' est:* Curii,* Porcii, Syllæ,'*' Ce thegi, Autronii,'* Vargunteii,'* atque Longini, quæ fami liæ ? quæ Senatus insignia?* Lentulus quoque cum's max ime Prætor?*°* hos omnes'7 immanissimi facinoris satel

lites habuit. Additum est pignus conjurationis'* [§. 4. sanguis humanus:' quem circumlatum pateris bibere ; sum • Primum luaeus, deinde eae eo luxu comparata rei familiaris penuria, simul et occasio, quia in eartremis orbis finibus Romanorum arma versabantur, impulere Ca tilinam in flagitiosa opprimendæ patriæ suæ consilia. ° Urbem incendiis dividere.

Lips. 1.—5 Consule Ms. Ryck.—6 Errarium Ed. Lips. 1.—7 Ita Mss. Pall. et Duk. Ed. pr. quo tamen est id nefas) Sed optasse. Quæ ómnia quibus (o nefas) Ed. Vin. Stad. marg. Grut. Lugd. Zeu. Fab. Vetst. opptasse quibus o nephas Ed. Lips. 1. —8 (Nephas) socii Ed. Par. (nefas) sociis Ed. Med. id nefas sociis Ed. Gryph. Stad. Pont.—9 Agressus Ed. Lips. 1.—10'Patritius Ed.Ven.—11 Munus Ed. Ven.—12 Portii Sylle Ed. Lips. 1.3.—13 Sic Mss. Vin. aliquot, Voss. 3. Sed Antronii Ms. Naz. Pal. 2. Vin. alii, Regg. Voss. 1. 3. Fran. Ed. Stad. Andronii Ms. Ryck. Antomeii Ms. Pal. 1. Antonii Ms. Dnisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—14 Vargü teii Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Vargunterii Ed. Zeu.—15 Sic, ut videtur, Mss. Regg. Flor. Malliab. Freinsh. Amstel. Sed tunc cum Ms. Naz. Ryck. Berol. tum cum Ms. Voss. 8. tum Ms. Duisb. Ed. pr. Junt. tü Ed. Ven. tunc Mss. Pall. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—16 Præter Ed. Par. —17 Ois Ed. Lips. 1. 2. Med. omnis Ed. Par.—18 Conjurationi Ed. Zeu.—

$

NOTÆ

* Ipse patricius] Patricii qui ex pa tribus, hoc est, senatoribus, orti sunt. Sic dicti quod patrem ciere possent. ° Sed hoc minus est] Minus est, in quit, Catilinam, qui patricius fuit, contra patriam conjurasse, cum Cu

rii, Porcii, Syllæ, &c. qui et ipsi Se natores fuere, se illi socios adjunxe rint.

* Curii, &c.] Præter istos, quos hic numerat Florus, fuere item et alii, ut M. Crassus, Cæsar, &c. Vide Sallust. ' Syllæ] Hunc L. Syllam vocat Cicero,

s Quæ Senatus insignia] Nam plu rimi ex ipso Senatu. Unde Cicer. Catil. 1.

* Hic sunt im nostro nume

ro, P. C. im hoc orbis terræ sanctis simo gravissimoque consilio, qui de meo nostrumque omnium interitu, qui de hnjus mrbis atque adeo orbis terrarum exitio, cogitent.' b Lentulus quoque cum [tum] maxime prætor] Idem testatur Cicero,Sallust. et alii. * Tum maxime' autem nil aliud

est quam, tunc.

i Sanguis humanus] Idem Sallust. * Fuere ea tempestate qui dicerent

286

L. ANNAEI

FLOR1

mum nefas,'9 nisi amplius esset, propter quod biberunt.*** Actum erat de pulcherrimo imperio, nisi illa conjura- [§. 5. tio in Ciceronem et Antonium Consules incidisset: quorum

alterº industria rem patefecit, alter manu*' oppressit.* Tanti sceleris indicium** per Fulviam' emersit, vilissi- [§. 6. mum scortum," sed parricidii" innocens.** Tum** [§. 7. Consul** habito senatu,° in praesentem reum,*° P Cicero*7 peroravit:*** sed non amplius profectum, quam ut hostis * Summum flagitium, nisi majus esset illud cujus causa sanguinem illum bibe runt. -

19 Nephas Ed. Par. ubiqne.—20 Biberetur Mss. Pall.—21 Manus Ed. Med. Par. Lugd.—22 Judicium Ed. Lips. 1. 3. inditium Ed. Lips. 2.—23 Sic Ed. Ald. Freinsh. Sed patriciis innocens Mss. Pall. Reg. F, Flor. et Lipsii, Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Junt. Ven. patriciis ignocens Ms. Reg. Q, Malliab. in patriciis innocens Ms. Duisb. Ed. pr. Grut. Vetst. patricius ignoscens Ms. Fran. patricius innocens Ms. Naz. Voss. 2. patricius innoces Ms. Voss. 1. patricidiis innocens Ms. Voss. 3. patricii nominis Ed. Med. Par.—24 Tun abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—25 Consul Cicero Ed. Ald.—26 Sic Ed. Freinsh. Fab. Sed in praesentem parricidam in praesentem reum Mss. Dnk. omnes, Ed. pr. Vin. Stad. Grut. Lugd. Zen. Vetst. Duk. 1. 2. in praes. parri cidam et in praes. reum Ms. Ryck. in pr. purric. et pr. reum Ms. Voss. 3. in prae sentem parricidam reum Ed. Lips. 2. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Ven. Grypb.

in pitem parricidam reum Ed. Lips. 1. 3. in praesentem parricidam Ed. Junt.— 27 Cicero abest ab Ed. Ald. Blanc.—28 £ oravit Ed. Lips. 1.—29 Ex professo NOTAE

Catilinam, oratione habita, cum ad jusjurandum popnlares sceleris sui adigeret, humani corporis sanguinem vino permixtum in pateris circumtm lisse.' Unde infra Noster ait ; * Quem circumlatum pateris bi bere.'

J Quorum alter] Cicero.

virginem nobilem vocat Plutarch. n Parricidii] * Parricidium ' vocat

conjurationem in patriam. Sic supra 1. iii. c. 21. * parricidiale bellnm' vo cavit qnod contra patriam gereretur. o Habito senatu] Hoc est, coacto senatu. Sic supra dixit: “ Cum fre

quentissimos eos in sylvis haberet.'

* Alter manu oppressit] C. Antonius. Qui tamen contra hostes non ipse

P In praesentem reum] In aliis legi tur in praesentem parricidam, in præ

pugnavit, sed per Petreium legatum suum id bellum confecit, ut ex Cicer.

sentem reum; sed delenda sunt isthæc

verba in praesentem reum; nihil enim novi dicunt, nec in iis figura est ; et, ' Per Fulriam] * At Fulvia, inso si figura sit, contra figuram peccant. lentiæ Curii causa cognita, tale peri * Reus ' enim minus est centum pa culum Reip. haud occultum habuit; rasangis quam * Parricida.' Dele et sed, sublato auctore, de Catilinæ con •rò Cicero; quid enim aliud quam in juratione quæ quo modo audierat terpretamentum τοῦ Consul? “ Peroracit] Primam Catilinariam • • mpluribus narravit,' Sall. ” Vilissimum scortum] Illam tamen habuit. patet et Sallust.

epitoM. Lib. IV. cAP. 1.

987

evaderet,' seque palam*9 professo*°* * incendium suum re stincturum ruina'* minaretur." 3' Et ille quidem ad [§. 8. præparatum** a Manlio** in Etruria exercitum proficisci tur,34 signa illaturus Urbi. Lentulus destinatum familiæ suæ Sibyllinis35 versibus" regnum sibi vaticinans,' ad præ stitutum a Catilina diem36 Urbe tota viros, faces, tela, dis

ponit. Nec civili conspiratione contentus, legatis [§. 9. Allobrogum, qui tum forte aderant,*7 in arma solicitatis ;** iisset39 ultra Alpes furor,' nisi*° altera proditione" Vultur cii*' Prætoris literæ4** tenerentur.

Statim Ciceronis im

6 Et coram minitaret se incendium suum eorum ruina obruturum.

* Lentulus sibi promittens regnum per Sibyllinos versus familiæ suæ destimatum. -

Ed. Blanc.—30 Professus Ms. Reg. Q.—31 Mineretur Ed. Lips. 3.—32 Para tum Ms. Voss. 2.—33 Mallio Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—34 Proficistitur Ed.

Lips. 1.—35 Sybillinis Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. Sybilinis Ed. Par.—36 Dicit Ed. Ven.—87 Aderat Ed. Lip$. 3.—38 Sic Ed. Lips. 1. 3. cett. soll.—39 Is set Ms. Berol. Duisb. Fran. Éd. pr. in esset Ms. Ryck. et iisset Ms. Voss. 3. et isset Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad.

Pont. iissetque Ed. Fab.—40 Nisi et altera Ms. Ryck.—41 Vulturii Ed. Lips.

1. 3. Gryph. Vulturtii Ed. Par. Ven. Volturcii Mss. Vin. Fran.—42 Lre Ed. NOTAE

* Quam ut hostis evaderet] Prima Ciceronis oratione ex urbe profugus se ad Manlii castra in Etruriam pe netravit.

* Pulum professo] Barbarismus est. Dele professo. * Ruina] Patriæ scilicet. " Lentulus destinatum familiae suae Sibyllinis rersibus] Ex libris Sibyllinis, regnum Romæ tribus Corneliis por tendebatur, Cinnæ scilicet, Syllæ, et Lentulo, ut is putabat: jam Ciuna et Sylla regnaverant ; sibi igitur Len tulus vaticinabatur regnum deberi, cum tertius esset ex Corneliorum fa

milia. Meminit Cicer. in Catil. iii. * Lentulum autem sibi confirmasse ex

fatis Sibyllinis aruspicumque respon sis se esse tertium illum Cornelium,

ad qnem regnum hujus urbis atque imperium pervenire esset necesse : Cinnam ante se et Syllam fuisse.'

Multae Sibyllæ numerantur quæ hos

versus in linteis voluminibus descrip sere. Horum libri novem Tarquinio Prisco venales propositi. Quidam combusti, reliqui multa cum cura per longa tempora Romæ servati. " Iisset ultra Alpes furor] Lentulus legatos Allobrogum belli Transalpini et tumultus Gallici excitandi causa

solicitaverat, et sic ultra Alpes ivis set furor, ni res a Cicerone depre hensa et obruta fuisset.

• Altera proditione] Fulvia priorem Catilinæ conjurationem prodiderat, Vulturcius hanc Lentuli cum legatis Allobrogum. Est hæc igitur * altera,' hoc est, secunda proditio. Vel * al teram proditionem * dicit, quia bis proditor Vulturcius, primo quod cum Catilina ejusque sociis conjuravit, mox quod eos, cum quibus conjura verat, prodidit. x Prætoris litera] P. Lentuli literæ quas is ad Catilinam scripserat.

288

L.

ANNAEI

FLORI

perio injecta est barbaris manus.* Palam Prætor*** in De supplicio agentibus, [§. 10. Senatu convincitur.** Cæsar parcendum dignitati,* Cato** animadvertendum pro scelere,*° censebat. Quam sententiam secutis omnibus, in

carcere*7 parricidæ** strangulantur. Quamvis parte [§. 11. conjurationis oppressa, tamen*9 ab incepto*° Catilina*' non destitit: sed infestis ab Etruria signis patriam petens,

obvio Antonii exercitu opprimitur." Quam atrociter dimi catum sit,** exitus docuit: nemo hostium bello superfuit. Quem quis** in pugnando ceperat** locum, eum [§. 12. amissa anima corpore tegebat.*

Catilina longe a suis inter

hostium cadavera repertus est; pulcherrima morte, si pro patria sic concidisset.

Lips. 1.—43 Proto Ed. Ven.—44 Vinc;ur Ed. Lips. 1. 3.—45 Catho Ed. Lips. 1.—46 Proscelere Ed. Lips. 1.—47 Carcer Ed. Lips. 1.—48 Patricidæ Ed. Zeu.—49 Tamen aberat a Ms. Reg. F, et Malliab.—50 Incarpto Ed. Par. 1. incæpto Ed. Par. 2. In Ed. Ven. est tamen incepto.—51 Cathälina Ed. Ven.— 52 Stt Ed. Lips. 1.—53 Sic Ms. Vin. Pal. 1. 2. Ed. pr. et vett. reliqui. Sed Ms. Pal. 2. Ed. Vin. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—54 Caeperat Ed. Par.

ç* eiu.

NOTÆ

* Injecta est barbaris manus] Galli legati Allobrogum a Ponte Milvio cum abirent retracti, et Ciceronis domum deducti.

* Praetor] Lentulus. * Caesar parcendum dignitati] Cæsar, utpote qui ex conjuratis esset, non morte quidem multandos, sed ætermis tenebris vinculisque mandandos, cen sebat.

° Obrio Antonii erercitu opprimitur] Tamen Antonius non pugnavit, se aegrotare simulans, sed ejus legatus Petreius.

* Quem quis in pugnando ceperat lo cum, eum amissa anima corpore tege bat] Si jurem hoc in loco errorem esse, id quam multi minus credent. Sed et sic verum est. Constat enim

ex Sallustii Catilinario desumta esse ;

idque nemo neget; nam verba ipsa tanti scriptoris fidem cuivis fecerint. En tibi: * Quem quisqne vivus pug nando locum ceperat, eum, amissa anima, corpore tegebat;' sed recte apud Sallustium est pugnamdo; ratio est, quia non capitur locus dum pug natur (id est, in pugnando,) immo capitur locus ad pugnandum, id est, pugnando. Itaque istud pugnando est in tertio casu, non in sexto; et cum

quis dicitur cepisse locum pugnando, intelligimus locum ab eo captum fu isse ad pugnandum ; quod est lectis simæ et elegantissimæ Latinitatis, quam tamen Florus non observavit, aut istud in additum est. Pater.

EpitoM. Lib. iv. cAP. 2.

CAP. II. heLlUM cAESARis ET PoMPEII.'

JAM paene* toto* orbe pacato,* majus erat imperium [§. 1. Romanum,* quam ut, ullis externis viribus opprimi° posset. Itaque invidens fortuna principi gentium Populo, ipsum illum in exitium suum armavit. Ac Mariana quidem [§. 2. Cinnanaque7 rabies intra* Urbem prolat,9 quasi experi

retur.'°° Syllana** tempestas latius, intra Italiam tamen,** detonuerat. Cæsaris furor atque Pompeii Urbem, [§. 3. Italiam, gentes, nationes, totum denique, qua patebat, im

perium, quodam quasi diluvio et'* inflammatione corripuit;* adeo ut non recte tantum'* * civile' dicatur, ac ne** [§. 4.

* sociale' quidem, sed nec * externum:'* sed potius * com • Furor Caesaris et Pompeii Urbem, Italiam, gentes, nationes, denique totum qua extendebatur imperium complexus est, veluti quadam inundutione et inflamma tione. -

1 Pompei Ed. Lips. 1. 2. s. Med. Par. 2. ubique.—2 Paene Ed. Par. ubique. —3 Toto aberat a Ms. Ryck.—4 Romanum aberat a Ms. Fran., et ab Voss. 2. “rò ullis.—5 Quam ullis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—6 Ita Ms. Ryck. et Ed. pr. Sed extingui Mss. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—7 Sillanaque Ms. Fran. Ed. pr.—8 itr Ed. Lips. 1. inter Ed. Lips. 8.—9 Sic Ms. Berol. Sed præclat Mss. Regg. Naz. Voss. 2. Ed. Ber. Sab. Med. Par. 1. Junt. Ald. preclat Ed. Ven. præclusa erat Ed.

PÉJ';;;;';

Gryph. prælat Ed. Blanc. perculserat Ms. Voss. s. plat Ms. Ryck. se præclat Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. se præduxerat Ms. Fran.—10 Exspiratura Ed. Pont.—11 Syllana Ed. Lips. 1. Par. ubique.—12 Tü Ed. Lips. 1. Gryph. tum Ed. Lips. 3. Med. Par—13 Ac

Ms. Reg. Q. et cum Ed. Lips. 1. 8. Par. Grypli.— 14 Rcè tri Ed. Lips. 1.— NOTÆ

CAp. ii. Bellum Caesaris et Pompeii] * experiri,' musica verba sunt; et de Anno Mundi 3900. ante Ch. Nat. 48. iis dicuntur qui chordas instrumen ab Ur. Cond. 703. Coss. Claudio Mar

tornm digitis prætentant, ut experi

cello et L. Cornelio Lentulo qui

antur am inter se consentiant. * Præ

* Crus' vocatus est.

* Toto orbe pacato] Quicqnid a Ga

ditano freto usque ad Indiam patebat,

lat quasi experiretur,' Gallice diceres, Avoit préludè comme pour son der.

sibi fere Romani subjecerant.

• Nec * externum'] * Externum' di

° Prol. [Prælat,] quasi experire ci non potest, qnia non illud singulæ tur] * Præludere,' ut jam dixi, et nationes, sed universæ, gerunt. Delph. et Var. Clas.

Flor.

T.

290

L. ANNAEI

FLORI

mune quoddam'* ex omnibus, et plus quam bellum.''7* Quippe si duces ejus* inspicias, totus Senatus in [§. 5. partibus: si exercitus; hinc undecim'* legiones,' inde* de cem et octo,'9 flos omnis et robur Italici sanguinis: si auxilia sociorum; hinc* Gallici Germanique*° delectus:**

inde' Deiotarus, Ariobarzanes,*** Tarchondimotus,**' Co tys,*** omne** Thraciae,*° Cappadociæque, Ciliciæ, Mace doniæ, Græciæ, Ætoliæ,*7 totiusque** robur Orientis:

si moram belli; quatuor*9 anni,*°* et pro clade rerum [§. 6. 15 Nec Ms. Duisb. Ed. pr.— 16 Quoddam aberat a Ms. Pal. 1. in quo ipso de inde erat er omnibus gentium.—17 Cirile ascriptum erat in Ms. Malliab.— 18 XI. Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven.—19 Decem octo Ms. Voss. 1. XVIII. Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—20 Germanicique Mts. Reg. Q. Germaniaque Ed. Vetst.—21 Dilectus Mss. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Ber. Sab. Par. Junt.—22 Deiotarus rex Gallatiae, Ariobarzanes rex Cappadociaeque Cicilia Ms. Ryck. Deiotarus reae gallitiae, Ariobarzanes reae Cappadociæ Ed. Ven. Quæ verba haud dubie sunt rapeu8e8Amuéva a Grammatico aliove quodam interpretationis causa, ut fit, vel in margine, vel inter versus, addita. —23 Sic diserte Ed. Ven. Sed Tarchon Dimotus Mss. Vin. Ryck. et Dnk. plerique. Tarchò Dimotus Ed. Lips. 1. 3. Gryph. Tarchon: Dimotus Ed. Lips. 2. Med. Tarcon Dimotus Ms. Pal. 2. Tharcon : dimotus Ed. Par. Tarcom vlimotus Ed. Stad. Grut. Lugd. Zen. Vetst. Duk. 1. 2.—24 Corintus Ms. Ryck. Cointus Ms. Naz. Corinthus Mss. Vim. Pall. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Cornitus Ms. Berol. Duisb. Flor. Ed. pr. Corinthius Ed. Med. Par. Gryph. Corynthius Ed. Ven. Cothus Ed. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu.Vetst. Cothys Ed. Blanc.—25 Omnes Ms. Naz. omnis Mss. Pall. Ryck. Voss. 1. 2. Berol. Duisb. Ed. pr. Par. Ven. ös Ms. Ryck. ois Ed. Lips. 1. 2. 3. Med.— 26 thratie Ed. Lips. 1. 3.—27 Sic Ms. Duisb. Voss. 1. 2. Toll. Ed. pr. Sed Italiæ Mss. Pall. Ed. Lips. 2. Med. Par. Grypb. Stad. Lugd. Pont. italie Ed. Lips. 1. 3.—28 Tocius Ed. Lips. 1. 2. 3. tracie Cappadocieque Cilicie Ma cedonie...totiusque Ms. Ryck. In Ms. Fran. totus locus ita legebatur : Tha reon. Philimenes, Nicomedes. Orodes atraces attalus aristarcus. tigranes pharnax didimotus. chornitus OTis tracie.—20 άtuor Ed. Lips. l. quattuor Ed. Par.— 30 Annis Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven.— NOTÆ

° Et plus quam bellum] Optime hic Lucanum secutus, nullum enim hic

5 Deiotarus] Gallogræcus, pro quo Cicero orationem habuit, uteum apud gradum reliquit quo crescere posset. Cæsarem excusaret, qnod in Pompeii Sed non ita bene supra cap. 21. ut amicitiam propensior fuerit. ostendi. * Ariobarzanes] Cappadociæ Rex. * Si duces ejus] Dele vocem ejus. 1 Tarchondimotus] Ciliciæ regulus. ' Hinc undecim legiones] * Hinc,' ex m Cotys] Ut puto, pater fuit illius parte Cæsaris. Cotyos ad quem Ovid. de Ponto, ii. 9. * Inde] Ex parte Pompeii. misit : * Regia progenies, cui nobili * Hinc] Ut supra, ex parte Cæsa tatis origo Nomen in Eumolpi perve r1s. nit usque, Coty.' 1 Inde] Ex parte Pompeii. n Quatuor anni] Immo plures sunt,

EPITOM. LI B. iv. cAP. 2.

291

breve tempus: si locum et spatium*' ubi commissum est; intra Italiam :° inde se in Galliam** Hispaniamque33 de

flexit, reversumque ab Occasu, totis viribus in Epiro34 Thessaliaque consedit: hinc in Ægyptum33 subito transi

liit:3° inde37 respexit Asiam: inde Africæ incubuit: pos tremo in Hispaniam regyravit,** P et ibi aliquando defecit. Sed non et39 odia partium* finita cum bello.** Non [§. 7. enim prius quievere,** quam in Urbe ipsa, medio Senatu, eorum, qui victi erant, odia victoris sese cæde satiarent.“ Causa tantæ calamitatis** eadem, quæ omnium : [§. 8.

nimia** felicitas.' Siquidem Quinto** Metello,* Lucio Afra nio* Consulibus, cum Romana majestas toto orbe polleret, recentesque victorias,* Ponticos et Armenios*7 triumphos," -

31 Spacium Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2.—32 Se galliam Ed. Ven.—33 His päium Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—34 epyro Ed. Lips. 2. Med. Par.—35 Æ gypton Ms. Voss. 1. 2. egiptü Ed. Lips. i. Ab Ed. Par. abest rò in.—36 Tran siliuit Ms. Ryck. Berol. Duisb. Edd. vett., ut Lips. 2. Med. Par. Ven. träsili rit Ed. Lips. 1. 3.—37 Sic Ms. Voss. 2. 3. Ed. Vin. Grut. Lugd. Fab. Vetst. Sed omittunt inde Mss. Duk. ceteri, Edd. vett. ante Vin., nt Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Pont. Duk. 1. 2.—38 Ita Ms. Pal. 1. 2. Naz.

Voss. 2. Sed regirdirit Mss. Duk. mnlti, Ed. pr. Lips. 1. 3. remigravit Ms. Voss. 3. Ed. Lips. 2. Med. Par. Gryph. Pont. degirarit Ed. Junt. Ven.— 39 Non odiu Mss. Regg. 'Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—40 Parcium Ed. Lips. 8. —41 Cum bello finita Ms. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. finita cum bello sunt Ms. Reg. Q.—42 Quieverunt Ms. Ryck. Duisb. Fran. Ed. pr.—43 Neces sitatis Ed. pr.—44 Eademque omnium fel. Ms. Naz. eadem, quæ malorum omnium n. f. Ms. Reg. Q. eadem omnium n. f. Ms. Duisb. Berol. Ed. pr. eademque om nium n. f. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—45 Quinto Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Q. Ed. Lips. 2. Gryph.—46 Metello et Lucio Afranio Ms. Berol. Duisb. NOTAE

nempe sex. Nam anno quo Cæsar primo, et Consul et Dictator fuit, extinctum est.

toris,' hoc est, Cæsaris, quem in me dio Senatu confodere.

* Nimia felicitas] Consule, lib. iir. • Intru Italiam] Ubi Corfinium et cap. 12. * Denique, illa ipsa princi aliquot urbes Cæsar recepit; inde in patus et domiuandi cupido, unde nisi Galliam ubi Massiliam obsidet ; inde ex nimiis opibus ? Atqui hæc Cæsa in Hispaniam tendit ; Epirum postea, rem atqne Pompeium furialibus in Thessaliam, Ægyptum, Asiam, Afri exitium Reipub. facibns armavit.' cam, et rursus Hispaniam eodem te • Quinto Metello] Q. Cæcilio Me nore peragravit. tello, qui * Celer' dictus, et L. Afra p Regyravit] Hoc est, deflexit; nio, anno Mundi 3890. Græci dicerent reperdμι}aro. Male t Recentesque rictorias] Superiori in aliis remigravit. anno, eo scilicet qui Metelli et Cæci * Victoris sese caede satiarent] * Vic lii Comsulatum antecessit, Pompeius

292

L. ANNAEI

FLORI

in Pompeianis theatris' Roma cantaret; nimia Pompeii potentia apud otiosos,** ut solet, cives movit invidiam.

Metellus ob imminutum Cretæ triumphum," Cato** [§. 9. adversus potentes semper*° obliquus, detrectares* Pom peium, actisque ejus obstrepere.** Hinc** dolor transver sum** egit:' et** ad præsidia dignitati paranda impulit.* Forte tunc Crassus genere, divitiis,** dignitate flo- [§. 10. rebat: vellet3°* tamen auctiores37 opes. Caius Cæsar elo .quentia, et spiritu, ecce jam et** consulatu* allevabatur.* 59 * Cato potentibus semper infensus Pompeium rituperare coepit, et ejus acta su gillare, minuere. * Hic dolor eum in adversum impulit, et ad dignitati suæ auxilia comparanda ercitarit.

* Caius Caesar eloquentia, et animo, et jam consulatu suo nitebatur. -

-^

Edd. vett. Metello Afranio Ms. Voss. 8 Pro Lucio, et Lutio Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Ven. et Lucio Ed. Par. 1. Gryph. Stad. Pont. Pro Afranio, Af franio Ed. Lips. 2.—47 Armenos Ms. Ryck. Pal. 2.—48 Ociosos Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. occiosos Ed. Par. 1.—49 Catho Ed. Lips. 1. 3.—50 Sp Ed. Lips. 1.—51 Detractare Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven.—52 Sic Mss. Pall. Naz. Ryck. Regg. Flor. Malliab. Fran. Ed. Freinsh. Sed hunc Ms. Duisb. Berol. Voss. Ed. pr. hic Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Stad. Grut. Lngd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Amst.—53 Transrorsum Ms. I)uisb.—54 Et omittit Ed. Ven.

—55 Diviciis Ed. Lips. 1. 3.—56 Vellent Ed. Lips. 3.—57 Altiores Mss. Pall. Regg. Flor. Malliab. Fran. Voss. 1. 2. Vin. quidam, Ed. Stad. marg. auctores Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—58 Sic Ms. Naz. Pal. 1. Voss. 2. Ryck. Ed. pr. Sed ecce jam cons. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Med. Par. Freinsh. etiam jam et cons. NOTAE

ex Asia reversus de Mithridate, et Tigrane, et tota fere Asia triumpha vit.

v Ponticos et Armenios triumphos] Pontum, Armeniam, totam fere Asi am Metellus domuerat. Vide supra lib. iii. c. 5.

* Pompeianis theatris] Cave ea the atra intelligas, quæ Pompeius ex truxit: nondum enim ea extruxerat

cum de Mithridate triumphavit. * Pompeiana theatra* vocat Noster loca ubi pop. Rom. Pompeii laudes canebat, sive in campo Martio, sive in foro, sive revera ad id theatra quædam momentanea, ut fiebat, erec ta fuerint.

* Ob imminutum Cretæ triumphum] Dnm Metellus in Creta rem gerebat, Pompeius quamvis absens in ea pro vincia inclytus fuit, et multi ad eum defecerunt ; quapropter et hic de Creta triumphavit, et sic Metelli tri umphus imminutus fuit. Pompeius etiam captivos duces ornamentum triumphi Metello subduxerat, ut eos ipse duceret. * Obstrepere] * Actis alicujus ob strepere' est, murmurando et tumul tuando eorum rescisionem suadere.

3 Transrersum egit] Sallustiana phra sis. Gailice, Le poussa à la trarerse. * Vellet] Pro, voluisset.

• Consulatu] Nam post Metellum

EpitoM. LiB. IV. CA P. 2.

993

Pompeius tamen super utrumque eminebat. Sic igi- [§. 11. tur Cæsare dignitatem" comparare, Crasso augere,* Pom peio retinere cupientibus, omnibusque pariter potentiæ° cupidis, de invadenda Republica facile convenit. Ergo cum mutuis viribus in suum quisque decus nitere- [§. 12.

tur,' 6' Galliam Cæsar invadit,* Crassus Asiam,* Pompeius Hispaniam,' tres maximos** exercitus: et** sic orbiss impe rium societate trium principum occupatur.

Decem [§. 13.

annos* traxit ista dominatio. Exinde, quoniam** mutuo metu tenebantur,' Crassi morte) apud Parthos, et35 morte Juliæ Cæsaris filiæ,* quæ nupta Pompeio generi socerique concordiam' matrimonii foedere tenebat, statim æmulatio * Ergo cum singuli ad suam dignitatem tenderent. '

Ms. Flor. etiam cons. Ms. Fran. et jam cons. Ms. Duisb. Voss. 3. Ed. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Vetst. et jam e cons. Ms. Voss. 1. etiä iä cons. Ed. Ms. Pal. 2. Ed. Ald.—60 Potentiæ abest ab Ed.

Pal. 2. Malliab. Berol. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Lips. 2.—59 Elerahatur Lips. 2.—61 Niterentur

Ms. Voss. 2. Quod sane non est contemnendum.—62 Marimi Ms. Reg. Q. In Ed. Ber. Par. ita distinguuntur verba : tres max. ex. etiam. Sic orbis.—

63 Sic Ms. Ryck. Sed et jam sic Mss. reliqui, Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Dük. 1. 2. etiam? "sic

Ed. Med. Par. Etiam sic Ed. Ven.—64 Qiii Ed. Lips. 1. 2.—65 Parthos, NOTAE

et Afranium Consul fuit.

• Dignitatem] Consulatus scilicet, quem anno sequenti obtinuit. e Crasso augere] Supra: * Vellet tamen auctiores opes.' a Galliam Caesar invadit] Ad bellum Gallicum, de quo lib. iii. c. 10. • Crassus Asiam] Ad bellum Par thicum, de quo lib. iii. c. 11. ' Pompeius Hispaniam] Hanc se

Lentuli et Marcelli.

* Mutuo metu tenebantur] Ne scili cet alter alterum in imperio occu pando praeveniret. D Crussi morte] Nam, dum Crassus vivebat, nil movere audebant Cæsar

et Pompeius, quia tertii accessionem, Crassi scilicet, verebantur.

* Et morte Juliæ Cæsaris fuiæ] Et Crassus et Julia eodem anno mortem

cundo consulatu suo obtinuit, nec Romam tamen reliquit, sed ibi præ

obiere; nempe septem annis post ini tum foedus cum Crasso, Cæsare, et

sidens provinciam suam per legatos

Pompeio.

Aframium et Petreium istravit. Vellei. Paterc. lib. ii.

s Et [et jam] sic orbis] Istud jam unde huc irrepserit non video. * Decem annos] A consulatu Me

telli et Afranii, usque ad consulatum

' Generi socerique concordiam] Idem Vellei. lib. ii. * Male cohaerentis in ter Cn. Pompeium et C. Cæsarem

concordiæ pignus, Julia uxor Magni decessit.'

294

L. ANNAEI FLORI

erupit/ Jam Pompeio suspectæ Cæsaris opes, et [§. 14. Cæsari Pompeiana dignitas gravis. Nec hic ferebat parem, nec ille superiorem." Nefas!° sic de67 principatu labora bant, tanquam duos tanti* imperii" fortuna non caperet. Ergo Lentulo Marcelloque Consulibus,° rupta prima [§. 15. conjurationis*9 fide,P de successione Cæsaris* Senatus, id

est,7° Pompeius,' agitabat: nec ille abnuebat,* si ratio7' sui proximis7* comitiis73 * haberetur. Consulatus absen- [§. 16. ti,7* quem decem Tribuni,75 favente Pompeio," nuper decre / Postea quoniam mutuo metu tenebantur, statim aemulatio erupit Crassi morte apud Parthos, et morte Juliae Caesaris filiae, quae Pompeio nupta generi et soceri concordiam retinebat matrimonii faedere.

morte Ed. Ven.—66 o nefas Ms. Naz. nephas Ed. Lips. 1. 2.—67 £ princ. Ed. Ven.—68 Ita Ms. Ryck. Reg. Q, Duisb. Voss. 1. 3. Edd. vett., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Freinsh. Sed tanta Ed. Gryph. Vin. Stad. Grut. Lngd. Pont. Zeu. Vetst.—69 Conjuracónis Ed. Lips. 1.—70 Sic Ms. Naz. Regg. Be rol. Malliab. Fran. Voss. 2. a prima manu. Sed i. Ms. Pal. 1. et Ms. Pal. 2. idem Ms. Duisb. Voss. 1. 2. a manu secunda, Ed. pr. id' Ms. Ryck. idemque Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. —71 Racio Ed. Lips. 1.—72 Proxim° Ed. Ven.—73 Comiciis Ed. Lips. 1.—

74 Absentis Ed. Lips. 1. 2. s.—75 Sic Ed. Stad. Amst. Sed tribuni plebis NOTÆ

• Nec hic ferebat parem, nec ille sup.] * Hic ' est Pompeius. * Ille,' Caesar. Lncan. lib. i. * Nec quenquam jam ferre potest Cæsarve priorem Pom

peiusve parem.' a Tanquam duos tanti imperii] Idem expressit Lucan. lib. i. * Quæ mare, qnæ terras, quæ totum possidet or bem, Non cepit fortuna duos.' • Lentulo Marcelloque Consulibus] Vid. quæ capiti præmissa sunt. P Prina conjurationis fide] Qua illis de invadenda Republica convenerat. Vide supra.

q De successione Caesaris] Hoc est, de imperio Cæsari abrogando et suc cessore in ejus locum mittendo: tunc autem Cæsar provinciam Galliam obtinebat.

* Senatus, id est, Pompeius] Argutis sima sententia : quasi diceret Florus, Senatum nil aliud tum fuisse quam

Pompeium ipsum ; vel, quicquid vel let Pompeius, id statim Senatoribus placuisse, et eorum decretis firmatum fuisse. Nam Senatum in Pompeii partibus fuisse notum est. Hujus autem figuræ exemplum est in fine cap. 3. infra : * Romanæ dominati onis, id est, humani generis.' Ut si diceret Florus, humanum genus, et Romanam dominationem, verbis dif ferre, re autem minime.

• Nec ille abnuebat] Nec Cæsar ab nuebat successorem.

* Si ratio sui prorimis comitiis] Hoc est, si sibi proximis Comitiis consula tum vellent deferre.

w Facente Pompeio] Cum Pompeius legem tulisset, ne quis absens magis tratum posset petere, lege jam in æs incisa recordatus soceri sui C. Cæsa

ris, eum legi exemit, et errorem suum correxit. Sed Marcellus postea id

}

EPiToM. LIB. Iv. cAP. 2.

295

verant, tum, dissimulante76 eodem," negabatur.77 “ Veni ret" et peteret majorum more.' Ille contra flagitare [§. 17. decreta: ac, * nisi in fide permanerent,* non se remittere?** exercitum.' Ergo ut79 in hostem decernitur. His Cæsar

agitatus, statuit præmia armorum armis defendere. Prima civilis belli arena*° Italia fuit, cujus arces levibus [§. 18. præsidiis Pompeius insederat: sed omnia subito Cæsaris** impetu oppressa sunt. Prima Arimino*** signa [§. 19. cecinerunt. Tum pulsus** Etruria*4 Libo, Umbria Ther mus,* Domitius** Corfinio. Et peractum erat bellum sine sanguine,*° si Pompeium Brundusii*7° opprimere potuisset: et ceperat:** * sed ille per obsessi claustra portus [§. 20. nocturna fuga evasit. Turpe dictu! modo princeps Pa trum,* pacis bellique , per triumphatum a se Ms. Voss. s. Ed. Vin. Grut. Lngd. Freinsh. Zen. Fab. Vetst. trib. Ms. Voss. 2. tribus Mss. reliqui, Edd. vett. ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph.— 76 Dissimulante Pompeio eodem Ms. Voss. 2. In Lips. 3. est dissimutäte.— 77 Negabant Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven.—78 Ita Mss. Pall. Vin. nonnulli et Duk. Ed. pr. Med. Par. Ven. Sed dimissurum Ed. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeui. dimittere Ed. Lips. 1. 2. 3.—70 Ergo in Ed. Par.—80 Harena Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Freinsh. Amst. Duk. 1. 2.—81 Caesaris aberat a Ms. Ryck.—82 Arimini Ed. Blanc.—88 Depulsus Ms. Pal. 2.—84 Ab Etru ria Ms. Ryck.—85 Domicius Ed. Lips. 1. 3.—86 Sine sanguine bellum Mss. Regg. Malliab. Fran. sine sanguine, omisso τφ bellum, Ms. Pal. 2.—87 Brun disii Ed. Freinsh. Blanc.—88 Et cæperat Ed. pr. Zeu. Fab. ut cæperat Mss. Regg. Ed. Blanc. opprimere ut caperat potuisset Edd. vett. ante Grut., ut Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont. opprimere ut ceperat potuisset Ed. Lips. 1. 2. 3. NOTAE

nullo modo locum habere posse con tendit, cum Pompeius per se errorem snum correxisset, sine populi aucto ritate, qua tamen æque opus erat, ve luti si lex nova de integro rogata

.surum.

* Arimino] Maritima urbs, supra Umbros.

• Umbria Thermus] Ex Lucano: * Jusque suum pulso jam perdidit

fuisset.

Umbria Thermo.'

" Dissimulante eodem] Pompée ne faisant pas semblant de toir. " Veniret] Sic eum superioribus jnnge. Illi consulatus a Romanis me gabatur dicentibus, * Veniret.' * Ac, * nisi in fide permanerent] Nisi sibi consulatum darent, ut promise

b Brundusii] Vide lib. i. 20. • Et cep. [cæperat] Id est, incepe rat; snpp. opprimere. Alii legunt, ceperat, id est, cepisset: ut peractum erat, pro, peractum fuisset. d Princeps Patrum] * Princeps Se natus' is dicebatur, qui in lectione Senatus, quæ per censores peracto censu fiebat, primo loco recitabatur.

rant.

* Remittere] Eleganter pro, remis

296

L. ANNAEI FLORI

mare lacera*9 et pæne inermi nave9° fugiebat. Nec [§. 21. Pompeius ab Italia, quam Senatus ab Urbe, fugatur prior: quam pæne vacuam metu Cæsar ingressus Consulem se ipse facit.9' Ærarium quoque sanctum,9** quia9* tardius aperiebant Tribuni, jussit effringi: censumque et patrimo nium populi Romani ante* rapuit, quam imperium. Pulso fugatoque Pompeio, maluit prius ordinare [§. 22. provincias,95 quam ipsum sequi. Siciliam et Sardiniam, annonæ pignora,' per legatos habet.9° Nihil hostile [§. 23. erat in Gallia: pacem ipse fecerat: sed ad Hispanienses* Pompeii exercitus transeunti per eam duci portas claudere ausa Massilia est. Misera dum cupit pacem,* belli metu in bellum incidit: sed quia tutis muris erat,97 vinci eam

sibi jussit absenti.9*' Græcula civitas, non pro [§. 24. mollitie99 nominis,* et vallum rumpere,' et incendere ma -

Ven.—89 Lacerata Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. —90 Navi Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Gryph.—91 Fecit Ms. Flor. Voss. 3.—

92 Sctm. Ed. Lips. 1.—93 Quod quia Mss. Duk. plerique, Edd. vett., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Ven. quod quid Ed. Par. 1.—94 Populiromani û Ed. Lips. 1.—95 Prorinciâ Ed. Gryph.—96 Ita Mss. Pall. Ryck. et Dnk. fere omnes, Ed. pr. Sed adit Ms. Voss. 3. h; Ed. Lip*. 1. 3. habuit Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. hüit Ed. Ven.--97 Tuti... erät Ed. Lips. 2.—98 Abnti Ed. Lips. 1.—99 Mollitia Ms. Naz. Duisb. Fran. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. Stad. Pont. mollicia Ed. Med. Par. Ven. molitie Ed. Lugd.—l Ita Ms. Naz. Pall. Ryck. Regg. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 2. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed cepere Ed. Ber. Sab. sepere Ed. Lips. 1. 3. caedere Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. NOTAE

* Sanctum] Quia erat in æde Sa turmi. Vel * samctum * vocat, quia in eo pecunia belli Gallici causa ser vabatur, cum execrationibus publicis eam motum non iri, nisi Gallicum bellum incideret.

Prior sententia

magis placet. * Annonæ pignora] Sardinia et Si cilia populum Romanum nutriebant : ideoque eas * annonæ pignora' vocat Noster quod Urbi annonam certam facerent.

g Hispanienses] * Hispanienses' di cuntur qui in Hispania sunt, non vero

ex Hispania mati. * Hispani* vero qui ex Hispania mati, quamvis non sint in Hispania. b Dum cupit pacem] Portas enim Cæsari claat, nepartes ejus sequi coacta sic bello involveretur; itaque bellum metnens, in bellum incidit. 1 Absenti] A D. Bruto. j Graecula ciritas] * Graeculam' vo eat quod a Phocæensibus condita sit.

Vide Justin. lib. xliii. 3.

* Non pro nollitie nominis] Hoc est, quod purum mollitiei nominis conrenit. Græci autem semper molles et effœ

EPIToM. Li b. iv. cAP. 2.

297

chinas*' ausa, et congredi navibus:* sed Brutus, [§. 25. cui mandatum erat bellum, victos terra marique perdomuit.

Mox dedentibus sese ablata omnia, præter, quam potiorem omnibus habebant, libertatem. Anceps, variumque, [§. 26.

et cruentum* in Hispania bellum* cum legatis Cnæi Pom peii, Petreio et Afranio: * quos Ilerdæ°° castra habentes, apud Sicorim7° amnem obsidere et ab* oppido intercludere aggreditur. Interim obundatione9 verni'° fluminisP [§. 27. commeatibus prohibetur.*** Sic fame castra tentata'* sunt:

obsessorque ipse quasi obsidebatur.

Sed ubi pax [§. 28.

fluminis rediit,'* ° populationibus'* et pugnae'** campos aperuit: iterum ferox instat: et cedentes ad Celtiberiam

consecutus, aggere'6 et vallo, ac'7 per hæc* siti ad deditio * Graecula urbs ausa est vallum Cæsaris rumpere, et incendere machinas, et nuvibus pugnare, non secundum mollitiem sui nominis. * Interea verna inundatione fluminis commeatibus intercluditur. -

-.

—2 Machina Ed. Vetst.—3 Incruentum Ms. Pal. 1. Ryck. Regg. Flor. Be rol. Duisb. Voss. 1. 2. Fran. Ed. pr.—4 Certamen Ms. Reg. Q.—5 Af franio Ed. Gryph.—6 Illerdae Ed. Stad.—7 Sicorin Ms. Fran. Voss. 2. Sy corin Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Sycorim Ed. Vem. Gryph.—8 Et oppido Ed. Stad. Pont.—9 Sic Ms. Reg. F, Voss. 2. Toll. Ed. Stad. Freinsh. Sed inundatio Ms. Fran. obundatio Ms. Voss. 1. Pal. 2. obundationem Ms. Reg. Q. abundatione Ms. Naz. Pal. 1. Duisb. Voss. 3. Ed. pr. Par. Blanc. Duk. 1. 2. abundatio Ms. Pal. 2. inundatione Ms. Ryck. ab undatione Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Pont. ab i undatióe Ed. Lips. 2.— 10 Verni aberat a Ms. Pal. 2.—11 Sic Ed. Med. Par. Sed prohibet Mss. omnes, Edd. vett. reliqui, ut Lips. 1. 2. 3. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—12 Teptata Ed. Lips. 1. temptata Ed. Lips. 3.—13 Redit Ms. Regg. Fran. Ed. Par. reddit Ed. Lips. 1. 3.—14 Et popul. Ms. Naz.— 15 Sic Mss. Regg. Naz. Malliab. Berol. Voss. 3. Sed pugna Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst.—

16 Agere Ed. Lips. 1. 3.—17 Et Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Lugd. NOTAE minati audivere.

Ovid. Fast. lib. iii.

* Græcia facundum, sed male forte, genus.'

' Machinas] Quibus ad oppugnatio

p Obundatione cerni fluminis] Hoc est, obundatione verna fluminis. Alii legunt, abundatione, ut apud Virgil. Georg. 1. * Amnis abundans ;' sed

mem Cæsar utebatur.

obundatione rectum est ; usus stat.

m Petreio et Afranio] Afranium Con sularem, Petreium Prætorium, vocat

q Ubi pax fluminis rediit] Legendum profecto flumini; videre multi.

Vellei.

r Populationibus et pugnae [pugna] Legendum pugnae, ut monet Salma

-

n Ilerdæ] Oppidum in Hispania Tarraconensi quæ citerior dicta est. • Sicorim] Fluvium non longe ab Ilerda.

sius.

• Ac per hæc] Per aggerem et val

lum, quibus eos cinxerat, ita ut fonti

298

L. ANNAEI

nem compulit.

FLORI

Sic citerior Hispania recepta est; [§. 29.

nec ulterior moram fecit: quid enim una post quinque le

giones ?* Itaque ultro cedente Varrone, Gades, fretum," Oceanus, omnia felicitatem Cæsaris sequebantur. Aliquid tamen adversus absentem duccm ausa fortuna' est [§. 80.

circa Illyricum'* et Africam, quasi de industria prospera ejus" adversis radiarentur.' '9 Quippe cum fauces [§. 81. Adriatici*° maris jussi occupare Dolabella*' et Antonius,* ille Illyrico,** hic Curictico** ' littore castra** posuissent;

jam maria late tenente Pompeio, repente** legatus ejus Octavius Libo ingentibus copiis classicorum circumvenit utrumque.**

Deditionem fames extorsit Antonio. [§. 32.

* Quasi ex proposito, ut ejus felicitas adrersitate fulgeret. -

—18 Illiricum Ed. Lips. 1. 2. 3. nbique.—19 Sic diserte Ed. Ven. Sed radi arent Mss. Regg. radiantur Ed. Lips. 1. 3. traderentur Ed. Par. raderentur Ed. Med. Gryph.—20 Adriani Ms. Naz. Reg. F. Hadriani Mss. Voss.—21 Dolo bella Ed. Med. Par. Ven. Gryph. ubique.—22 Ille Ille illyrico Ed. Lips. 1.— 23 Sic Ms. Naz. Ryck. Pal. 2. a manu secunda. Sed Currictio Mss. Vin. Cu rictio Ms. Pal. 2. a manu prima. Currictico Ms. Pal. 1. Curictico, vel Caric tico, Ms. Voss. 1. 2. erictico Ms. Duisb. Ed. pr. curritico Ms. Fran. cretico Ed.

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Corcyraeo Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Zeu.

Vetst.—24 Castr Ed. Lips. 1.—25 sic Mss. omnes, Ed. Lips. 1. 2. 3. Sed rep. castra leg. Ed. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—26 Ita Mss. omnes. Sed utrimque circumrenit Ed. Gryph. Stad. Lugd. Pont. utrüque circürenit Lips. 1. 2. Med. Ven. utrunque circumvenit Ed. Lips. 3. Supra et Libo Ed. Stad. NOTAE bus interclusi essent.

“ Quid enim una post quinque legiones] Sensus est : Quomodo una legio re sistere posset, postquam quinque non potuere ? • Fretum] Proprie, fretum Hercu

leum seu Gaditanum, quod Hispani am a Mauritania dividit.

" Ausa fortuna] Ex Lucano, ut alia multa : * Non eadem belli totum for

tuna per orbem Constitit, in partes aliqnid sed Cæsaris ausa est.' " Quasi de industria prospera ejus]

Addo ut ; ausa fortuna est....quasi de industria, ut prospera ejus, &c. Fortuna et Consilium inter se pngnant, nec se misceri simunt ; tamen eo tempore

cum aliquid ansa fuit adversus Cæ sarem, consilium adhibuisse visa est, ut, dum adversabatur Cæsari, splen didiorem redderet Cæsarem.

* Dolabella et Antonius] Meminit Sueton. in Cæsar. cap. 36. * Omnibus civilibus bellis nullam cladem, nisi per legatos suos, us est; quorum C. Curio in Africa periit; C. Anto nius in Illyrico in adversariorum de venit potestatem ; P. Dolabella clas sem in eodem Illyrico, Cn. Domitius in Ponto exercitum, amiserunt.' » Curictico] In al. Corcyraeo: sed Curictico, vel Curictio, ex variantium lectionum multitudine legendum mo nuit Salmas. Curicta autem insula est

EPITOM. LI B. IV. CAP. 2.

299

Missæ quoque a Basilo*7 in auxilium ejus** rates, quales inopia navium fecerat, nova Pompeianorum*9 arte Cilicum,* actis sub mare*° funibus,* captæ quasi per indaginem? ° Duas tamen æstus explicuit:* *** una, quæ Opitergi- [§.83. nos* ferebat, in vadis hæsit, memorandumque posteris exi

tum*** dedit.

Quippe vix mille juvenum manus circum

fusi undique exercitus per totum diem tela sustinuit:** et cum exitum virtus non haberet, tamen ne in deditionem34 veniret,35 hortante Tribuno Vulteio,3° mutuis ictibus in se

concucurrit.37 In Africa quoque par et* virtus, et [§. 84. calamitas Curionis* fuit: qui39 ad recipiendam*° provin 1 Rates quoque, quales navium penuries fecerat, a Basilo in «jus auxilium missae novo artificio Pompeianorum nautarum, ductis sub mare funibus, quasi per indagi nem captae fuere.

* AEstus tamen duas expedirit.

Freinsb. Pont. libro Ed. Ven.—27 Sic Mss. Regg. Ed. Ald. Zeu. Sed a Basilio Ms. Ryck. Duisb. in marg. Edd. vett. plerique, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. ab Basilio Ms. Pal. 2. ab Asylio Ms. Pal. i. Ablasio Ms. Naz. a Bla sio Ms. Voss. 2. Duisb. ab Aarilio Ms. Voss. 3. ab asilo Ms. Fran. a Basillo Ed.

Stad. Pont.—28 Ei Ed. Amst.—29 Pópeiano Ed. Lips. 1. 3.—30 Mari Ms. Naz. Pal. 2. Flor. Malliab. Fran. et Leidd. quatuor apud Audendorp. ad Lu can. iv. 466. Ed. Stad.—31 Explicarit Ed. Ven.—32 Potis erm. Ms. Ryck.— 33 Substinuit Ed. Lips. 1.—34 Indeditionem Ed. Lips. 1.—35 Venirent Edd. vett. ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—36 Ulteio Ed. Med. Par. 1. Ven. Ultero Ed. Par. 2.—37 Sic Ms. Naz. " Sed concurunt Ms. Ryck. concur runt Ed. Lips. 2. Junt. Ven. Gryph. concurrit Mss. reliqui, Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu.—38 Par rirtus Ed. Auust. Wetst.

pax et virtus Ed. Lips. 3.—39 Que Ed. Lips. 3.—40 Recipiendum Ms. Pal. i. NOTAE

Illyriæ objacens, ut ex Plinio notum. * Nova Pompeianorum arte Cilicum] De hoc Lucanus lib. iv. * At Pom

peianus fraudes innectere ponto Am tiqua parat arte Cilix.' Ubi quam * antiquam ' ille, Noster « novam ' dicit.—Cilicum. Sic nautæ communi

cum piratis nomine dicebantur. * Actis sub mare funibus] Sic Brutus,

cum Xanthum obsedisset, et aliqui fluvium urbe prælabentem, sub aqua tranantes, evaderent, * retibus exce pit transverso alveo in altum demis sis, quorum in summo tintinnabula

appensa illico irretitum nuntiabant.' b Per indaginem] Proprie. Vide no tata ad lib. 111. 16. * Quicquid pira tarum fuit, quadam indagine inclusum et oppressum.' c Æstus explicuit] Mare recurrens altius naves attollendo eas e funibns extricavit.

4 Opiterginos] Opitergium oppidum Venetorum supra sinum Adriaticum. • Eritum] Pro eritum lego exem plum; vera lectio est. t Curionis] Ca. Curionem vocat Sueton.

800

L. ANNAEI

FLORI

ciam missus, pulso fugatoque Varo** jam superbus, subi tum Jubæ regis adventum, equitatumque Maurorum susti nere non potuit. Patebat victo fuga: sed pudor suasit,* ut amissum sua temeritate exercitum morte sequeretur. Sed

jam debitum** par** fortuna flagitante,* sedem bello [§. 85. Pompeius Epiron** elegerat: nec Cæsar moratur :** quippe ordinatis a tergo omnibus, quamvis hyems* [§. 80. media prohiberet,*7 tempestate' ad bellum** navigavit:

positisque ad Oricum*2j castris, cum pars exercitus, [§. 37. ob inopiam navium cum Antonio relicta,5° Brundisiis' mo ram faceret, adeo impatiens erat, ut ad arcessendos** eos

ardente ventis mari, nocte concubia,* speculatorio navigio,

Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab.—41 Varrone Ms. Fran. Ed. Ald. Gryph. pulsus fuga tusque Varro Ed. Lips. 1. 2. 3.—42 Debitam Ms. Pal. 1. a manu secunda. debita Ms. Naz. Ed. Lips. 2.—43 Pari Ms. Naz. Ed. Ald. Gryph.—44 Epyrom Ed. Lips. 2. Med. Par.—45 Moratus Mss. Regg. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ald. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—46 Hyems Ed. Lips. 2. Med. Par.—47 Prohibuerunt Ed. Par.—48 Belium Ed. Lips. 1.—49 Oricon Ms. Ryck.—50 Dimissa Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.— 51 Brundisio, et Brundusio, Mss. omnes, Edd. vett. Duk. Brundusii Ed. Lips.

1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Fab. Vetst. Duk. 1. 2. Brundusi Ed. Par. 1.—52 Sic Mss. Regg. Flor. Ed. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed arcessendos, omisso ró ad, Mss. Voss. ad accersendos, et accer NOTAE

* Sed pudor suasit] Cæsar de Bello Civ. lib. 11. * Curio numquam, amisso exercitu quem a Cæsare fidei suæ commissum acceperat, se in ejus con spectum reversurum confirmat, atque ita prælians interficitur.' b Sed jam debitum par fortuna flagi tante] Salmasius legit: Sed jam debi tum pari fortuna flagitante. Utinam me istuc scripsisset vir longe claris simus; quid enim est par fortuna, hoc loco ? Nihil. At debitum par metaphora est a re gladiatoria. * Fla gitante' quoque sumtum a populo, qui * paria' aliquot gladiatorum a muneratoribns poscebat; ex Martiale, Suetonio, et aliis im. Quid igitur? inquies. Hoc inquam : Et Scaligeris interdum, et Casaubonis,

et Salmasiis, opus venia est. Homi nes fuere. Huic exemplo alterum

plane genuinum est apud Justinum lib. xvii. ubi de Lysimacho et Seleuco agit : * Ultimum hoc certamen com militonum Alexandri fuit, et, velut ad exemplum fortunae, par reserva tum.* Pater.

i Hyems media prohiberet, [prohibe ret] tempestate] Refer rò media ad τὸ tempestate. Et hoc voluit Florus: Cum Pompeius Epirum bello egisset, ac Cæsar, qui Brundusii morabatur, illuc optaret trajicere, medio obsta culo, tempestate media, hoc est, quæ inter eum et Pompeium media erat, prohibebatur. Sed tamen, &c. j Oricum] Epiri maritima urbs. * Nocte concubia] * Nox concubia'

EpitoM. LiB. iv. c AP. 2.

801

solus ire tentaverit.' 53 Extat ads* trepidum tanto discri mine gubernatorem35 vox ipsius: “ Quid times? Cæsarem* vehis.' Contractis in unum omnibus undique co- [§. 38.

piis,57 positisque cominus castris, diversa erant ducum consilia. Cæsar pro natura' ferox," et conficiendæ rei cu pidus, ostentare aciem, provocare, lere:** nunc [§. 89. obsidione59 castrorum, quæ sedecim millium vallo obdux erat;* 6° (sed quid his obesset obsidio, qui patente mari omnibus copiis abundarent?) nunc expugnatione** [§. 40. Dyrrachii*** irrita; (quippe quam vel situs inexpugnabilem faceret;)** ad hoc** assiduis in eruptionem** hostium præ liis; (quo tempore egregia virtus Scævæ° centurionis° emicuit,67 cujus in scuto* centum atque viginti*9 tela se dere;) jam vero direptione7° urbium sociarum, cum [§. 41. ' Mari ventis exagitato media nocte speculatoria nare solus ire ausus fuerit. * Quæ cinxerat vallo sedecim nnillium.

siendos, Mss. et Edd.vett. Duk. ceteri. ad accersendos Ed. Lips. 1.2.3.—53 Tep taverit Ed. Lips. 1. temptaverit Ed. Lips. 3. Par. 2.—54 Exstat trep. Ms. Naz. et supra scriptum excitat trep.—55 Gubernatorem Amiclatem Mss. Pall. Malliab. —56 Tene, Caesarem Ms. Is. Vossii.—57 Ita Ms. Pal. 1. 2. Ryck. Reg. F, Ed. Sab. Par. Junt. Ald. Sed in unum undique omnibus cop. Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. undique copiis omnibus in unum Ms. Voss. 1. in unum undique copiis Ed. pr. Grut. Freinsh. Zeu. Vetst. —58 Lere aberat a Ms. Reg. F, Malliab. Sed in hoc tamen erat manu alia ascriptum.—59 Nunc lere obsidione Ms. Ryck. Voss. 3. In Ed. Lips. 2. est lacescere.—60 Quæ erant sed. mil. vallo obducta Ed. Ald. Gryph. Vin. Stad. Lugd. Pont. quae sexdecim m. v. obd. Ed. Par. 2. In Ven. Gryph. est etiam serdecim.—61 Oppugnatione Ed. Blanc.—62 Dyrrachi Ed. Lips. 1. 3. dirrachii Ed. Med. Par. Dyrachii Ed. Lips. 2. Dyrrhachii Ed. Freinsh. Blanc. Duk. 1. 2.—03 Facerent Ed. Par.—64 Haec Ms. Berol. Flor. Voss. 3.—

65 Eruptione Ms. Pal. 1. Flor. Ed. Zeu. Blanc. eruptionem Ed. Lips. 1.— 66 Scene Ed. Lips. 1. 3.—67 Enituit Ms. Ryck. Flor. Ed. Blanc.—68 Scutum Ms. Naz.—69 Quadraginta Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Grut. Zeu. Vetst.— NOTÆ

dicitur media mox, qua * cuncta ani nalia terris Somnus habet,' ut ait Ille: usus est etiam Liv.

'Pro natura] Satis dubito utrum istuc pro sit a manu Flori necne. m Ferox] Hic * ferox* est, audax, ut apud Virgil. Æn. lib. x. * Non vi vida bello Dextra viris, animusque ferox, patiensque pericli.' Et xui.

“ O præstans animi juvenis, quantum ipse feroci Virtute exsuperas.' a Dyrrachii] Macedoniæ oppidi quod prius Epidaurus dicebatur, ad littus fere maris Adriatici.

• Centurionis] * Centuriones * in ex ercitu dicebantur qui singulis ordini bus in legione praeerant. Qui ordines centum militibus constabant.

302

L. ANNAEI

FLORI

Oricum et Gomphos,7' P et alia castella Thessaliæ7* vasta ret.7* Pompeius adversus hæc nectere moras,* ter- [§. 42. giversari, simul ut hostem interclusum undique inopia com meatuum tereret,*7* utque ardentissimi ducis consenesce ret73 impetus. Nec7° diutius profuit duci salutare [§. 43.

consilium.77. Miles7* otium,79 socii moram, principes am bitum' ducis increpabant. Sic præcipitantibus fatis, præ lio** snmta est Thessalia:** et Philippicis campis* Urbis, imperii, generis** humani fata commissa sunt. Nun- [§. 44.

quam uno** loco tantum virium populi Romani,*** tantum dignitatis fortuna vidit. Trecenta amplius millia*: hinc* illinc, præter auxilia regum et Senatus.“ Nunquam [§. 45. * Contra haec Pompeius moras nectebat, recedebat, simul ut hostem undique con clusum inopia commeatuum minueret.

70 Dirreptione Ed. Lips. 1. 2. Ven.—71 Comphos Ed. Med. Pont.—72 Tessa liae Ed. Lips. 2. thesaliæ Ed. Med. ubiqne.—73 Vastarent Ms. Naz. Voss. 3. Edd. vett. praeter pr., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Ven. rastarentur Ms. Ryck.—74 Sic Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Gryph. Stad. Freinsh. Sed terreret Mss. Pall. et Dnk. reliqui, Edd. vett., nt Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Vin. Lugd. Pont. teneret Ms. Flor.—75 Senesceret Ms. Voss. 2.—76 Ne Ed. Lips. 2.—77 Concilium Ed. Par.—78 Ita Ms. Ryck. Malliab. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. Junt. Ven. Grut. Vetst. Dnk. 1. 2. Sed milites Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Lngd. Pont. Freinsh. Zeu.—79 Ocium Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—80 Bello Ed. Lips. 2.—81 Thessalia sumpta est Mss. Regg. Ryck. Flor. Fran. Malliab. functa est Th. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—82 Id est, generis Ed. Blanc.—83 Ullo Ms. Naz. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lngd. Pont. Ereinsh. Zeu. Duk. 1. 2.—84 Ita Ms. Naz. Pal. 2. Toll. Fran. Voss. 2. Edd.

vett., ut Lips. 1. 3. Par. Ven. Sed P. R. Ms. Pal. 1. populus Romanus Mss. Regg. Voss. 1. 3. Ed. Gryph. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Freinsb. Zem. Fab. Vetst. Po. Ro. Ms. Duisb.—85 Milia armatorum Ed. Ven.—86 Sic Ms. Flor.

Sed hinc belli, illinc Ms. Naz. Voss. 1. 2. hinc vel illinc Ms, Pal. 2. Regg. Mal NOTAE

p Gomphos] Oppidum Thessaliæ ab Epiro venientibus. • Nectere moras] * Nectere ' pro, mectebat, eleganter. Sic sæpe inde finitos pro imperfectis reperias. * Principes ambitum] Quasi de indus

Hi campi prius Pharsalici dicti sunt. t Tantum ririum p. R. [populus Ro manus] Hic errorem esse nemo non videt. Salmas. legit populi Romani;

tria moras necteret, ut diutius im

Florus.

perium obtineret. Et * ambitus' hic pro ambitione ponitur. * Philippicis campis] In Thessalia inter Pharsalum et Enipeum fluvium.

u Praeter aurilia regum et Senatus] Ridiculum est; lege sociorum pro Se

sed omnino delenda sunt hæc verba,

populi Rom. neque unquam illa scripsit

natus.

epitoM. i.ib. iv. c A P. 2.

303

imminentis ruinæ manifestiora prodigia," fuga victimarum,*

examina in signis,* interdiu** tenebræ. Dux ipse et noc turna imaginey theatri sui* audiens plausum in modum

planctus* circumsonare:*9 et mane cum pullo9°° (nefas!)* apud principia' conspectus.9' Nunquam acrior [§. 46. neque alacrior* exercitus Cæsaris9* fuit. Inde classica prius, inde tela.* Annotatum quoque committentis aciem Crastini9* pilum:' qui mox adacto9: in os gladio, sic inter liab. Berol. Dnisb. Fran. Voss. 3. Ed. pr. Freinsh. Fab. hinc et illinc Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zen. Vetst. bellatorum hinc illinc Ms. Ryck. armatorum hinc illinc Ed. Junt.—87 Sociorum Ed. Blanc.—88 Ita Mss. Pall. Lipsii et Duk. plerique, Ed. pr. Vin. Lugd. Sed eramina, insignes interdum Ms. Reg. Q. insignes i. temebræ, omisso τὸ era mina, Ms. Reg. F. examina in signes interdiu Ed. Lips. 1. eae anima: in signes int. Ed. Lips. 3. Grypb. ex. insignes interdiu Ed. Lips. 2. Med. Par. Vem. Stad. Pont.—89 Sic Ms. Flor. Reg. F, Edd. vett. præter pr. Sed circum sonat Mss. Pall. et Dnk. ceteri, Ed. pr. circumsact Ms. Voss. 3. circumsonare

Ed. Par. Gryph. Lugd. circùsonuit Ed. Lips. 3. circùsonare Ed. Ven.—90 Sic et Mss. Vim. Sed cum pullo amiculo Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Stad. Pont.—91 Conspectus est Mss. et Edd. vett. omnes ante Freinsh. ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—92 Acrior alacriorce Ms. Voss. 1.—93 Caesar Ed. Med. Par. 1. Caesari Ed. Par. 2.—94 Crassini Ed.Lips. 2.—95 Aductu Ed. NOTAE

" Prodigia] Idem quod, monstra ;

palmis concutiuntur, quod in luctu

quæ eveniunt, ut aliqnid portendant. fieri solet. “ Fuga victimarum] Victimæ ducebantur, non trahebantur; quæ si ductores sponte non sequerentur, vel si ex eorum manibus sese proripuissent et aufugissent, vel elapsæ ictum fefellissent, mali ominis erat, ut contra boni, si ad aram sponte accelerassent, sine tumultu ictum pertulissent, et collapsæ placide animum ex* Examina in signis] Vide notata ad lib. 11. 6. * Insidentia signis exa-

* Cum pullo] Id est, cum veste pulla, id est, migra, quod omen infaustum apnd Romanos putabatur, qui pullo nisi in luctu non utebantur. * Nefas] Quia cum purpura eum decebat conspici. ° Apud principia] Vide notata ad lib. iii. 10. • Inde classica prius, inde tela] Ab exercitu Cæsaris prius classica ceci nere, et prius tela missa sunt: quod dixit Noster, ut Cæsaris exercitus

mina.'

alacritatem ostenderet.

halassent.

* Imagine] Gallice diceres, Vision. •

f Crastini pilum] Certe hic non pos

* Theatri sui] Quod dedicaverat sep- sum quin incogitantiæ Florum insi tem anmis post triumphum suum de

mulem, qui hæc nobis ita tradidit, ut

Asia. Illud Demetrius, qui ejus liber- plane ignorarentur, ni nos ea alii do tus erat, ædificavit ad campum Floræ, contiguum circo Flamimio.

* Planctus] Est proprie cum pectora

cuissent. Hic Crastinus, qui Cæsaris partes sequebatur, prælium commis surus, antequam telum torqueret,

304

L. ANNAEI

FLORI

cadavera repertus,9° libidinem ac rabiem, qua97 pugnaverat, ipsa novitate vulneris præferebat.* Sed nec minus ira bilior* s illius exitus belli. Quippe cum Pompeius [§. 47. adeo equitum99 copia abundaret, ut facile circumventurus sibi Cæsarem videretur, circumventus' ipse est. Nam [§. 48.

cum diu æquo Marte contenderent,* jussuque Pompeii fusus* a cornu erupisset equitatus, repente hinc* signo dato,* Ger manorum cohortes tantum in effusos equites fecere* impe

tum, ut illi esse pedites, hi°j venire* in equis viderentur. Hanc stragem fugientis equitatus levis armaturæ' [§. 49. ruina comitata7 est.

Tunc terrore latius dato, turbantibus

invicem copiis, reliqua strages quasi una manu* facta* est. Nec ulla res magis exitio fuit, quam ipsa exercitus magni tudo. Multus in eo prælio Cæsar* fuit, mediusque [§. 50. inter Imperatorem et militem.° Voces quoque obequitan • Notatum quoque fuit telum Crastini pugnam incipientis, qui moae transacto in os gladio, sic inter mortuos repertus ipsa noritate vulneris rabiem et ardorem quo pugnaverat ostendebat. -

Lips. 2.—96 Repens Ms. Pal. 2.—97 Que Ed. Lips. 3.—98 Ammirabilis Ms. Fram.—99 Equitatuum Ms. Pal. 1.—1 Circumventurus Ed. Amst. operarum peccato.—2 Contenderet Mss. Voss. Naz. Ed. pr. Lips. 2. Med. Par. Gryph. —3 Fussus Ed. Ryck.—4 Hic Ed. Med. Par. Gryph.—-5 Facere Ed. Ven.— 6 Ii Ed. Med. Par. Vem.—7 Comita Ed. Lips. 1. 3.—8 Fctâ Ed. Lips. 1.— NOTÆ

Cæsarem aspiciens: “ Faciam,' inquit, * hodie, Imperator, ut aut vivo mihi aut mortuo gratias agas.' Annotatum ergo est ejus pilum, quia

m Quasi una manu] Ita facile facta fuit, ut una tantnm manu facta vide retur. Non temere hoc alibi reperies. a Multus in eo prælio Caesar] Elegan

hæc locutus illud in hostes torsit.

ter. * Multus * hic est, Pro multis,

8 Nec minus irabilior] Legendum nec minus irabilis.

* Hinc signo dato] A Cæsaris exercitu.

'Ut illi esse pedites] Pompeii equites.

assiduus, diligens.

Sic Sallust. in

Jugurth. * Ad vigilias multus esse.'

Et infra: * Tum vero multus atque ferox instare.'

• Mediusque inter Imperatorem et mi * litem] Hoc est, ut Imperatoris, sic

* Hi] Germani.

militis, munus obibat.

* Venire] Cum impetu in hostem

qne muneris particeps, et Imperato

ruere, hic. Quod notandum.

' Levis armaturæ] Hoc est, militum levis armaturæ.

Et sic utrius

ris et militis, medius erat inter

utrumque.

epitoM. Lib. iv. CAP. 2.

305

tis9 P exceptæ,*° altera cruenta, sed docta, et ad victoriam efïicax, * Miles, faciem feri:'' altera ad jactationem'' com

posita: * Parce civibus:' cum ipse sequeretur.* Fe- [§. 51. licem utcumque** in malis Pompeium, si eadem ipsum, quæ exercitum ejus, fortuna traxisset! Superstes'* dignita tis** suæ vixit, ut's cum majore dedecore per Thessalica'° Tempe' equo fugeret: ut'7 una navicula Lesbon* applicare

tur:is pulsus'9 Syedris*° in deserto Ciliciæ*' scopulo,' fu o Ob equitantis Ed. Lips. 1.—10 Excepto Ed.Ven.—11 Jactacòem Ed. Lips. 1. —12 Ütrunque Ed. Lips. 1.—13 Superstet Ed. Lips. 1. 3.—14 Sic Mss. Pall. et Duk. feré omnes, Edd. vett. ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Sed dignitati Ms. Reg. F, Malliab. Ed. Ald. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst.—15 Vixit cum Mss. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven.—

16 Tessalica Ed. Lips. 2.—17 Et Ms. Flor. ut cum Ms. Pal. 2. omittit Ed, Blanc.—18 Applicaret Ms. Reg. Q, Fram. Ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Pont. absunt verba ut una...applicaretur. —10 Pulsis Ed. Lips. 3.—20 Sic Ms. Malliab. Sed Hedris Mss. Vin. Naz. Flor. Berol. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Pal. 2. Ed. pr. Grut. Fab. Vetst. Hes dris Ms. Pal. 1. Synedris Ms. Ryck. Edris Ms. Voss. 3. _hearis Ed. J.ips. 1. Ber. Junt. Ven. Gryph. auris Ed. Lips. 3. A ceteris Edd. vett., ut Lips. 2. Med. Par. abest. Larissa Ed. Stad. Lugd. Pont. Zeu.—21 cilitie Ed. Lips.

NoTae p Obequitantis] Hoc est, circum equitantis, huc et illuc circum ordiues equitantis. 4 Faciem feri] Hoc est, resistentes feri, parce fugientibus: vel hoc ideo dixit Cæsar, ut, quod maxime ad victoriam efficax, cum hostes oculos ad vitamdum ictum averterent, toto

corpore patentes facile a suis trans foderentur. Sed prius magis verisi mile, immo et magis doctum et effi cax. Quasi dixisset Cæsar : Fugi entes sinite fugere, et vos ad obsis tentes convertite.

* Adjactationem composita] Quia per eam Cæsar se cives et amare et colere

suadere volebat, seque invitum con tra eos tela convertere.

morosa ad Peneum fluvium sita in

Thessalia : * Thessala Tempe ' dixit Horat. Horum plane mirabilem de scriptionem vide apud Ælian. Var. Hist. lib. iii. 1.

u Lesbon] Insulam in mari Ægæo e regione Troadis. v Pulsus Syedris [Hedris] in deserto Ciliciæ scopulo] Optime Salmas. qui legit : pulsus Syedris deserto Ciliciæ scopulo. Syedra autem est urbs Cili ciæ, quam * scopulum' vocat Noster, quia maritima est, ita ut longe aspi cientibus scopulus videatur. Quidam libri habent: pulsus Larissa, in deserto Ciliciæ scopulo, &c. Quod verum esse potest. Sed Salmasii lectio magis placet, cum idem Lucam. lib. viii. de eadem Pompeii fuga: * Ad profugum collecta ducem parvisque Synedris.' Ubi quivis videt legendum, Syedris, ut idem Salmas. monuit : quidam le

• Cum ipse sequeretur] Profecto scripserat Florus, Parce ciribus, quos ipse sequeretur, ut sensus sit, Cæsarem dixisse: * Parce civibus,' ut eos sci licet ipse sequeretur. gunt Celendris, sed id manifesto fal * Per Thessalica Tempe] Loca ne sum est. Flor. U Delph. et Var. Clas.

306

L. ANNAEI

FLORI

gam in Parthos, Africam, vel Ægyptum agitaret: ut [§. 52. denique in Pelusio** littore," imperio vilissimi regis,* con siliis spadonum,' et, ne quid malis desit, Septimii* deserto ris sui gladio trucidatus, sub oculis uxoris suæ liberorum

que moreretur. Quis non peractum esse cum** [§. 53. Pompeio crederet bellum ? atqui** acrius multo atque vehementius**

Thessalici*°

incendii

cineres

recaluere.*7

Et in Ægypto*** quidem adversus Cæsarem sine*9 [§. 54. partibus” bellum. Quippe cum Ptolemæus,*° rex [§. 55. Alexandriæ, summum civilis belli scelus* peregisset, fœ dusque amicitiæ cum Cæsare, medio Pompeii capite,' sanxisset; ultionem tanti*' viri Manibus quærente fortuna, causa** non defuit. Cleopatra regis soror, affusa** [§. 56. Cæsaris genibus, partem regni reposcebat.** Aderat puel læ forma, et quæ duplicaretur ex illo, quod talis a videbatur injuriam :35 odium ipsius regis,** qui [§. 57. P Aderat puellae pulchritudo, quæ etiam er eo duplicabatur, quod, cum talis esset, injurium tulisse videbatur. Aderat odium in regem. -

1. 3.—22 Ita Mss. Vin. Naz. Pall. Edd. vett. ante Ald. ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Fab. Sed Pelusiaco Ed. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Amst. Duk. 1. 2. pulso Ms. Ryck. Supra Ægypton Ms. Voss. 1. 2.—23 In Ms. Reg. Q.—2i Atquin Mss. Vin. F.d. Freinsh.—25 Varhementius Ed. Med.— 26 Thesalici Ed. Lips. 1. Med.—27 Recaluerunt Mss. Vin. et Duk. plerique, Ed. pr.—28 egipto Ed. Lips. 1. 3. In Ven. est et aegypto quidem.—29 Sn Ed. Lips. 1.—30 Ptolæmeus Ed. Med. Ptolomæus Ed. Lips. 2.—31 Clarissimi Ms. Naz. Ryck. Voss. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Junt. Ald. Ven. Gryph. Lugd. Clarissi Ed. Lips. 1.—32 Canno Ed. Ven.—33 Effusa Ms. Voss. 2. Ed. Sab. Par. Junt. Ven.—34 Poscebat Ms. Voss. 2.—35 Injuria Ed. Sab.— NOTÆ

* Pelusio littore] Ad Delta Nili. * Imperio rilissimi regis] Ptolemæi, Alexandriæ Regis. * Consiliis spadonum] Qui plurimi in his regionibus erant, et maxime potentes. Curtius lib. iii. * Spado num grex haud sane illis gentibus vilis.'

* Septimii] L. Septimius apud Cæsa rem vocatur.

-

• Et in Ægypto] Vid. ut plane ser vat ordinem, quem supra descripsit. * Totis viribus in Epiro Thessaliaque

consedit: hinc in Ægyptum subito transiliit.'

b Sine partibus] Pompeii scilicet. * Partes' proprie dicuntur cives unius Reipublicæ in factiones scissæ. c Summum civilis belli scelus] Pom peii necem. d Medio Pompeii capite] Pompeii nece mediante, conjungente fœdus illud amicitiæ.

e Odium ipsius regis] Repete aderat. * Odium regis ' est, odium in ipsum regem.

EPitoM. Lib. iv. cAP. 2.

807

Pompeii cædem partium fato,' non Cæsari, dederat; haud dubie idem3° in ipsum ausurus, si expedisset. Quam [§. 58. ubi Cæsar restitui jussit in regnum, statim ab eisdem per cussoribus Pompeii obsessus37 in regia, quamvis** exigua manu, ingentis exercitus molem mira virtute sustinuit.

Ac primum ædificiorum proximorum atque nava- [§. 59. lium incendio,* infestorum hostium tela summovit; mox in

peninsulam39 Pharon* subitus evasit: inde depulsus*° in maria mira felicitate ad proximam classem enatavit, re

licto*' quidem in fluctibus paludamento,' seu fato, seu con silio:** ut** illud ingruentibusj hostium telis saxisque pe teretur. Tandem44 receptus a classicis45 suis, undi- [§. 60. que simul hostes adortus, de imbelli ac*° perfida gente -

36 Idem abestab Ed. Amst.—37 Pondei opsessus Ed. Lips. 1. Pompei opsessus Ed. Lips. 3.—38 Quanvis Ed. Lugd. ubique.—39 In paene insulam Mss. Vin. Naz. Ryck. Fran. Voss. 1. 2. Ed. Ber. in penninsulam Ms. Duisb. Ed. pr. impune in sulam Ms. Pal. 1. in pone insulam Ed. Jumt. pone insulam, omissa in, Ed. Lips. 1. 2.3. Ven. pene in insulam Ms. Voss. 3. peninsulam Ed. Med. Par. in paeninsulam Ed. Lugd. Freinsh. Zeu. ubique.—40 Pulsus Ms. Fran. delapsus Ms. Pal. 2.— 41 Rejecto Ed. Par. 1.—42 Cóncilio Ed. Par.—43 At Ed. Lips. 2.—44 Tum Mss. Pall. Ryck. Toll. Duisb. Voss. Ed. pr. Par. Junt. Ven. tunc Ms. Fran. tamen Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Ald. fn Ed. Med.—45 Classibus Ms. Pal. 1.—46 Sic Ms. Flor. Voss. 3. Ryck. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Vin. Stad. Pont. Sed dein belli ac Ms. Naz. debellatu

MIss. Vim. Pal. 1. 2. Reg. Q, Toll. Duisb. Voss. 1. 2. Fran. Ed. pr. Grut. NOTAE

* Partium fato] Pompeium trucida vit, quia victus fuerat, et ut victoris Cæsaris gratiam iniret. Idemque sibi victo etiam fecisset, Pompeio victore; et sic partium fato, non Cæsari, Pom peii necem dederat. s Ac primum aedificiorum proximorum atque naralium incendio] Vide Cæsarem in fine Bellorum Civilium.

Navalia

hic sunt quæ vulgo dicimus Arsenal. * In peninsulam Pharon] E regione Alexandriæ, amtiquitus Insula fuit, postea vero limus, et alia inter eam et Ægyptum induruere, ut nnnc AEgypto ab altera parte contigua sit: quapropter * peninsulam ' eam voca vit Noster, quam Homerus antea * in

sulam ' vocaverat.

* Relicto quidem in fluctibus paluda mento] Alii dicunt non reliquisse, sed mordicus traxisse, ne hostes spolio potirentur. * Paludamentum ' erat pallium insigne bellicum Imperato rum ducumque proprium ; ejus forma erat, ut extrema longitudiuis essent ntrinque angusta, imis latioribus. Color ejus eximius, et quidem e coc co, interdum etiam album erat, sed mon ita sæpe. 1 Ingruentibus] Qui tomboient em grand nombre. Dictum * ingruere '

a * gruibus,* quæ se catervatim fum dunt.

80S

L. ANNAEI

FLORI

justa* generi' Manibus dedit.*7 Quippe et Theodotus** magister" auctorque*? totius belli, et ne virilia quidem por tenta, Pothinus*° atque Ganymedes,** diversas* per mare et terras fuga** et** morte consumti. Regis ipsius corpus obrutum limo** repertum est in aureæ loricæs6 honore.

In Asia quoque novus rerum motus a Ponto, plane [§. 61. quasi de industria captante fortuna hunc Mithridatico reg no exitum,* ut a Pompeio pater," a Cæsare filius vincere

tur. Rex Pharnaces magis discordiæ nostræ fiducia, [§.62. quam virtutis suæ, infesto in Cappadociam agmine ruebat: sed hunc Cæsar aggressus, uno, et, ut sic dixerim, [§. 63. non toto prælio,° obtrivit; more fulminis,57 quod uno eo demque momento venit, percussit, abscessit. Nec vana de se prædicatio est Cæsaris, * antes* victum hostem esse, quam visum.'* Sic cum exteris. At in Africa cum [§. 64. * Omnino quasi consulto fortuna serrante hoc Mithridatico regno fatum. -

Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—47 Piacula dedit Ms. Flor. Voss. 3.—48 Theodotos

Ed. Lips. 1. 2. 3. Theodorus Ed. Med. Par.—49 Auctor Ed. Lips. 1. 3. Par. Stad. Pont. autor Ed. Gryph.—50 Sic, et Potinus, Mss. Vin. Sed Photinus Ms. Ryck. Fran. Duisb. Edd. vett. pleræque, nt Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pout.—51 Ganymides Ed. Lips. 3. Ganimedes Ed. Zeu.—52 Sic Mss. Vin. Pall. et Duk. omines, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Junt. Ven. Sed dirisa Ms. Lipsii. dicersi Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—

53 Sic Ed. pr. Junt. Sed trasfuga Ed. Lips. 1. fortasse pro trasfuga. Certe in Ed. Lips. 3. perperam inde factum est trãsfuga. Edd. vett. nonnullae, ut Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont. transfugio.—54 Et omittit Ms. Lipsii. —55 In limo Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—56 Aurea lorica Ed. Lips. 1. 3.—57 Fluminis Ed. Par. Gryph.—58 Aü Ed. Lips. 1. Supra Caesari NOTAE

* Justa] Sic proprie dicuntur sacri

ficia, iuferiæ, quæ pro mortuis fiunt.

successu præferocem, intra quintum quam affuerat diem, quatuor quibus in conspectum venit horis, una pro fligavit acie.' • Non toto prælio] Quippe quod per

1 Generi] Pompeii. * Theodotus magister] Ptolemæi pueri præceptor fuit; eum lęhetori quatuor tantum horas duravit. Hic cam docebat, ut ex Plutarcho patet. ° A Pompeio pater] Idem Sueton. autem * non toto prælio;' alibi dixit: in Cæsar. cap. 35. * Ab Alexandria * Ne hoc quidem justo prælio.' P * Ante rictum hostem esse, quam in Syriam, et inde Pontum, transiit, nrgentibus de Pharnace nuntiis; risum'] Ita rem habet Sueton. * Pon quem Mithridatis magni filium, ac tico triumpho, inter pompæ fercula, tunc occasione temporum bellantem trium verborum prætulit titulum : (lego rebellantem), jamque multiplici * Veni, Vidi, Vici,' non acta belli sig

EPIToM. lib. iv. CAP. 2.

309

civibus multo atrocius,*9 quam in Pharsalia.' Huc reli quias partium naufragarum*° quidam furoris æstus expu ierat, r nec reliquias diceres,°' sed integrum bellum. Sparsæ magis, quam oppressæ vires** erant. [§. 65. Auxerat sacramentum ipsa clades Imperatoris:' nec dege nerabat ducum successio." Quippe satis ample** sona

bant64 in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio. Ac cessit copiis Mauritaniæ°* rex Juba, videlicet ut latius vin ceret Caesar.* Nihil ergo36 inter Pharsaliam et [§. 66. Thapson," nisi quod amplior,* eoque acrior*7 Cæsariano rum impetus* fuit, indignantium° post Pompeium crevisse bellum. Denique, quod alias7° nunquam ante7' imperium ducis,7* y sua sponte signa cecinerunt. Strages a7* [§. 67. * Huc naufragarum partium reliquias quidam furoris torrens ejecerat. -^•^•-•-•

Ed. Lugd.—59 Acrius Ms. Ryck.—60 Naufraga Ed. Lips. 1. 3. Naufragi Ed. Gryph.—61 Ne reliquias: sed Ed. Ven.—62 Viresdice, erant Ed. Ven.-63 Anipla Ed. Gryph.—6Â Sonabat Ed.Ven. Stad. Pont.—65 Mauritanius, et Mau ritainus Edd. Wett. post pr. Mauritanus Ed. Med. Par. Stad. Gryph. Maurita nius Ed. Lips. 1. 2. 3. Vem. Mauritianus Ed. Pont.—66 Ego Ed. Lips. i. 2.— 67 Amplior'ea acriorque Ms. Ryck. amplior eo acriorque Ed. Blanc. Amst.— 68 Impes Ms. Is. Vossii.—69 Indignantibus Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—

70 Aiit Ed. Lips. 1. aliter Ed. Lips. 2. 8. Med. Par. Gryph.—71 An Ed. NOTAE

nificantem, sicut ceteri, sed celeriter

* Videlicet ut latius vinceret Caesar]

confecti notam.'

Hæc a se dixit Florus. Gall. Juba

“ Cum civibus] Catone et Scipione. r Pharsalia] Ad campos Philippicos, qui et Pharsalici dicti fuere, ut supra

Roi de Mauritanie se joignit auae troupes de Scipion, sans doute pour accroítre la

dictum.

* Sparsæ magis, quam oppressae vires erant] Ex Lucano lib. viii. * Sparsit potius Pharsalia nostras Quam sub vertit opes.' * Aurerat sacramentum ipsa clades Imperatoris] Clades Pompeii effece rat, ut se arctius sacramento astrin

gerent ad bellum contra Cæsarem gerendum. • Ducum successio] Id est, succe dentes duces. Cato et Scipio non degenerabant a Pompeio.

victoire de César.

" Thapson] Africæ propriæ oppi dum.

* Nisi quod amplior] Certe hic ali quid deest. Sententia postulat ut legas, nisi quod ibi amplior hostium exer citus. Nihil discriminis, inquit, inter Pharsaliam fuit et Thapson, nisi quod ibi major hostium numerus, eoque acrior Pompeianorum impetus fuit. Id antecedentia probant et sequentia. y Ante imperium ducis] * Subito dex tro cornu, injussu Cæsaris, tubicen a militibus coactus canere cepit:' Hir

310

L. ANNAEI

FLORI

Juba coepit. Ejus elephanti7* bellorum rudes, et nuper75 a sylva,* consternati subito clangore: statim et in fugam exercitus,' 7° et77 duces fortius, quam ut fugerent,7** non in conspicua79 tamen morte omnium. Jam* Scipio [§. 68.

nave fugiebat: sed assecutis*° eum*' hostibus, gladium per viscera exegit: et, * ubi esset,' quodam requirente; re spondit hoc ipsum,* * Bene** se habet** Imperator.' Juba, cum se** recepisset in regiam, magnifice epu- [§. 69. latus est*: postero*^ die cum Petreio fugæ comite, super

que*7 mensas et pocula interficiendum se** ei præbuit.' Ille et regi suffecit*9 et sibi :** cum interim semesi in medio * Ejus elephanti pugnæ imperiti, et nuper e sylra extracti, subito clamore pace facti, statim, ut et exercitus, in fugam abiere. * Inter mensas et pocula se ei interimendum dedit. * Ille regi satis fuit et sibi. -

Lips. 1.—72 Ducis aberat a Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—73 In Ms. Ryck.— 74 Et eleph. Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Gryph. et eleppanti Ed. Med. in quo mox est glamglore.—75 Nuperi Ed. Blanc. Amstel.—76 Et erercitus in fugam Ed.

Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grt**. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. Amst. Duk. 1. 2. In Lips. 1. scriptum est hic, ut alibi, earertitus.—77 Sic Ms. Naz. Pal. 2. et Duk. omnes Edd. vett. omnes.

Sed

nec Ed. Zeu. Blanc. Amst. e conjectura Salmasii.—78 Effugerent Ms. Ryck. Malliab. Duisb. Fran. Voss. Edd. vett. omnes, etiam Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—79 In conspicua Ed. Par.—80 Et assecuti Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—81 Eum aberat a Ms. Naz. Voss. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven.—82 Hocipm: bn Ed. Lips. 1.— 83 h3 Ed. Lips. 1.—84 Sese Ed. Freinsh. Zeu.—85 Sic Ms. Ryck. Pal. 1. Sed epulatus, omisso est, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. In Amst. verba ita sunt distincta :

epulatus est. Postero die, &c.—86 Postremo Ed. Par. Ab Stad. Pont. absunt verba postero die.—87 Super Ms. Voss. 3. Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—88 Ita Ms. Ryck. Flor. Malliab. Duisb. Fran. NOTAE

tius de bello Africo. Semper autem imperium ducis exspectabatur, ut signa canerent.

* Et nuper a sylca] Eleganter, pro, a sylva recepti; quapropter eos per tempus fingere et ad bella instruere, formare, non licuit. a Et duces fortius, quam ut fugerent] Nullum hinc bonum sensum elicias.

Verissima est conjectura Salmasii qui legit, nec duccs. Hoc sensu : Ele

phanti et exercitus in fugam abiere, nec, duces ipsi fortius se gesserunt, quam ut fugerent. b Jam] Male qui legi volunt Nam ; nec Jam minus a superioribus pendet, nempe, * non inconspicua tamen morte omnium ;' Jum enim est quasi diceret, Premièrement, D'abord. c Hoc ipsum] Les mêmes paroles. d Ille et regi suffecit et sibi] Petreius Jnbam, seque postea, interemit; alii

EP1ToM. LIB. IV. cAP. 2.

811

cibi,9° et parentalia fercula,* regio' simul Romanoque san guine* madebant.

Cato non interfuit bello: positis- [§. 70.

que apud Bagradam9* castris,* Uticam,9** velut altera Africæ claustra,' servabat. Sed93 accepta partium clade, nihil cunctatus, ut sapiente dignum erat, mortem etiam læ tus accivit.J Nam postquam filium comitesque ab9* [§. 71. amplexu dimisit, in nocte lecto ad lucernam9: Platonis li

bro,* qui immortalitatem animæ docet, paululum% quievit: tum circa primam vigiliam' stricto gladio revelatum manu pectus semel iterumque percussit.* Ausi post97 hoc [§. 72. virum medici violare" 9* fomentis. Ille us, düm abs cederent.99 Rescidit plagas: secutaque vis' sanguinis* moribundas manus in ipso vulnere reliquit. [§. 78r

Qu;i

* Ibi circa primam vigiliam educto gladio detectum manu pectus semel et iterum feriit. -

Edd. vett. omnes.—80 Sufficit Ms. Ryck. Voss. 1. 2.—90 Cyphi Ed. Gryph. —91 Bragadam Ms. Ryck. Pal. 1. ad bragadam Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypli. Etiam in Stad. Pont. est ad.—92 Uti causa Ed. Par. 1. Nempe scriptum erat utica. Ex hoc homines inepti fecerunt uti causa. Ed. Par. 2. ut causa.—93 Ut causa Ed. Par. 2.—94 Ampleru, ab omissa, Ed. Stad. Pont. Fab. —95 Lucernâ Ed. Lips. 1.—96 Docuit qui. Ms. Ryck. docet paulum qui. Ed. Par. Gryph.—97 p9 Ed. Lips. 2.—98 Tentare Ms. Flor.—99 Ascederent Ed. Lips. 1. 2. 3.—1 Vi Ms. Fran., nt conjecerat Gruterus.—2 Usquam prius Ms. NOTÆ

dicunt alterum alterius mamu occisum fuisse.

nem altera, Uticam altera, Africæ claustra fuisse Noster intelligit. j Mortem etiam lætus accivit] De hoc

* Parentalia fercula] Eleganter*fer cula parentalia' vocavit, hoc est, fer cula quæ sibi pro parentalibus erant. Les services qui leur étoient comme les sacrifices qu'on a coutume de faire aux

cuncta terrarum subacta,Præter atro

morts.

catur.

Et revera, cum inter cibos et

pocula occubuerint, fercula illa facile parentalia videri poterant. * Regio] Jubæ scilicet.

s Romanoque sanguine] Petreii. * Positisque apud Bagradam castris] Lego, positis enim ad Bagradam castris. Bagradam : Africæ fluvium non longe ab Utica.

* Eticam] Africæ urbs maritima, juxta Carthaginem. ' Altera Africæ claustra] Carthagi

Catone sic Horat. Od. lib. ii. 1. * Et cem animum Catonis.'

k Platonis libro] Qui Phædon vo 1 Circa primam rigiliam] De vigiliis dictum alibi.

m Violare] Usque adeo egregium putabatur facinus propria manu sibi mortem consciscere, ut, qui sic per cussos a morte revocare tentarent, eos violare viderentur.

n Secutaque ris sanguinis] Alii le

gunt, secutaque vi sanguinis; quod magis placet.

312

L. ANNAEI

FLORI

non esset usquam* dimicatum, sic arma rursus et partes: quantoque* Africa supra* Thessaliam,5 tanto Africam su

perabat Hispania. Plurimum quantum3° favoris [§. 74. partibus dabat7 fraternitas ducum,P et pro uno duos stare Pompeios.* Itaque nusquam atrocius, nec tam ancipiti Marte' concursum est. Primum in ipso ostio [§. 75. Oceani** Varus Didiusque'9 legati conflixere: sed acrius fuit cum ipso mari, quam inter se navibus bellum: siqui dem, velut furorem civicum'° castigaret Oceanus,** utram que classem'* naufragio cecidit.'* Quinam ille [§. 76. horror, cum eodem tempore fluctus, procellæ, viri,'* naves, armamenta's " confligerent ?* *6 adde situs ipsius formidi * Quantus ille terror, cum eodem tempore, undae, tempestates, viri, mares, ele menta, concurrerent? -^-^-

Ryck. Ed. Junt. Ven. usque Ed. Lips. 3.—3 Quandoque Ed. Gryph.—4 Supe rat Ms. Reg. Q.—5 Thessaliam fuit Ms. Naz. Pal. 2. Ryck. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont.—6 Sic Mss. Regg. Voss. Berol. Fran. Malliab. Edd. vett. omnes præter pr. Sed pluri mumque tum Ms. Duisb. Ed. pr. plurimum quidem Ms. Flor. Ryck. Pal. 1. plurimumque Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—7 Addebat Ed. Stad. Pont.—8 Hostio occeani Ed. Lips. 1. hostio oceani Ed. Lips. 2. 3. Med. Par.—9 Varrus Didius Ed. Lips. 1. 3.—10 Ita Ms. Pal. 1. 2. Malliab. Regg. Voss. 1. 3. Ed. Lips. 1. 3. Ber. Med. Par. Sed civium Ed. Lips. 2. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. Amst. Duk. 2.—11 Occeanus Ed. Lips. 1.—12 Utrumque classe Ms. Ryck. utramque classem Ed. Med. Ven. Lugd.— 13 Caecidit Ed. Ven.—14 Viri aberat a Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Et ab Ed. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. absunt verba riri, nares.—15 Scemëta Ms. Lipsii.—16 Profligerent Ed. Lips. 2.— NOTÆ

• Plurimum quantum] Sic * Immane quantum ' dixit Horat. Alicnbi ad verbum IIλεῖστον δαον dixit Callimach.

Gall. Tout autant qu'il se peut. P Ducum] Pompeiorum. q Pro uno duos stare Pompeios] Pro Pompeio magno duos Pompeios ejus dem Pompeii filios stare, nempe Sex tum et Cnaeum. * Stare' grave ver bum. Hic, in armis esse, significat. * Nusquam atrocius, nec tam ancipiti Marte] Idem ad verbum Vellei. lib. ii. 56. * Sed nullum unquam atrocius periculosiusque ab eo initum præli

um, adeo ut plusquam dubio Marte,' &c.

• In ipso ostio Oceani] In freto quod Hispaniam inter et Mauritaniam cur rit, quod veluti claustrum et porta est, qua a mari nostro in Oceanum Atlanticum transitur.

t Varus Didiusque] Varus Pompeii legatus, Didius vero Cæsaris. Res ex Cæsaris Comment. nota est.

u Armamenta] In aliis legebatur, scementa, quod manifesto ex elementa corruptum fuit. Hic igitur malim legere elementa, cum rò armamenta nil

EPiToM. LI B. IV. cAP. 2.

313

nem, vergentia in unum," hinc'7 Hispaniæ, inde Maurita miæ littora; mare et intestinum" et externum;* imminen

tesque** Herculis speculas;' cum omnia undique simul prælio et tempestate sævirent. Mox circa obsi- [§. 77. diones urbium utrinque* discursum est: quæ nmiseræ'9 in ter*o hos atque illos duces societatis Romanæ poenas da bant. Omnium postrema certaminum Munda.* [§. 78. Hic non pro cetera*' felicitate, sed anceps, et diu triste**

prælium : ut plane videretur nescio quid deliberare for tuna.** • Sane et ipse ante aciem** moestior non ex [§. 79. more*s Cæsar, sive respectu*° fragilitatis humanæ, sive ni miam prosperorum suspectam habens continuationem:*7 vel eadem** timens, postquam idem esse coeperat, quod Pompeius.* Sed in ipso prælio, quod nemo unquam [§. 80. meminerat,* cum diu pari Marte acies nihil aliud quam occiderent, in medio ardore pugnantium subito ingens*9 • •, •

17 Hinc in unum Ms. Ryck. Mall.—18 Imminëtisque Ed. Lips. 1. 2. 8. Ven.

—10 Miser Ed. Lips. 1.—20 In Ed. Par.—21 Procetera Ed. Lips. 1.—22 Et triste Ms. Ryck. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—23 d' lib'tate futura Ed. Lips. 1. de libertate futura Ed. Lips. 3. de libertate fortuna Ed. Lips. 2. Par. 1.

—24 Are Ed. Ven.—26 Exmore Ed. Lips. 1.—26 Respectus Ms. Naz. respec tum Ms. Pal. 2. respecü Ed. Lips. 1.—27 h. conjurationem Ms. Pal. 2. hns contiunatione Ed. Lips. 1.—28 Adee Ed. Lips. 1. adesse Ed. Lips. 2. 8.—29 In NOTAE

aliud sonet, quam rò naves. " Vergentia in unum] Hoc est, fere Hispaniæ littora fere contigua sunt. * Mare intestinum] Mare Mediter

• Utrinque] A partibus Cæsaris, et a partibus Pompeii. a Munda] Bæticæ urbs in inferiori Hispania. Ex Lucano boc quoque: * Ultima funesta concurrunt prælia

rameum.

Munda.”

* Externum] Mare Atlanticum. Sed quid ad horrorem internum et externum mare? Quia ipse utrius que maris concursus atrociorem os

b Nescio quid deliberare fortuna] Hæc verba, nescio quid, addita fuisse credi

concurrentia;

nam Mauritaniæ et

tendit faciem.'

y Herculis speculas] Herculis colum mas * speculas' vocat, quod mari im minebant. Has Hercules in Libya erexit, cum ad Geryona tenderet, ut ejus boves furaretur. Vide Apollod. lib. ii.

derim.

• Postquam idem esse caperat, quod Pompeius] Hoc est, postquam ad idem imperii gloriæque culmen as cenderat, quo altius me fingi quidem poterat. Merito igitur sibi Pompeii fatum verebatur.

o Quod nemo unquam meminerat] Le gendum, quale nemo, &c.

314

L. ANNAEI FLORI

inter utrosque silentium, quasi convenisset:*°* hic** om mium sensus erat.'

Novissime illud** inusitatum [§. 81.

Cæsaris oculiss (nefas) post** quatuordecim** annos pro bata veteranorum" manus gradum retro dedit.35

Quod

etsi*°' nondum37 fugerat,j apparebat tamen, pudore ma gis, quam virtutes** resistere.39 Itaque ablegato [§. 82. equo, similis*° furenti, primam in aciem procurrit. Ibi prensare*'' fugientes, confirmare; per totum denique agmen** oculis, manibus, clamore, volitare. Dici- [§. 83. tur43 in illa perturbatione et de** extremis agitasse** secum, et ita46 manifesto vultu fuisse,*7 quasi occupare manu** mortem vellet;*49 nisi3° cohortes hostium quinque per trans *

* Dicitur in ista trepidatione etiam de ultimis secum cogitasse, et sic apertum vultum ostendisse, veluti si manu sua mortem vellet praerenire.

gens abest ab Ed. pr.—30 Convenisset Ed. Lips. 1. convenissent Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—31 Et hic Ms. Ryck. et hoc Ms. Fram.— 32 Alid' Ed. Lips. 2.-—33 p° Ed. Lips. 3.—34 XIIII. Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. —35 Fecit Ms. Pal. 1. retro gradum dedit Mss. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—36 Quod si Mss. Pall. Flor. Mall. Fran. Voss. 2. 3. quod et si Ed. Lips. 1. Par.—37 Nüdü Ed. Lips. 1. nudum Ed. Ven.—38 Pudorem magis quam rirtutem Mss. Pall. Regg. Flor. Mall. Duisb. Leidd. quatuor (apud Auden dorp. ad Lncan. vii. 310.) Ed. pr. Ber. pudore m. q. virtutem Ms. Voss. 2. 3.— 39 Resistete Ed. Lips. 1. 2. 3.—40 Sil'is Ed. Lips. 1.—41 Pensare Ed. Lugd. vitio operarum. In Ed. Ven. est presare : fugientes conf.—42 Agmen aberat a Mss. Regg. Fran. Voss. 1.—43 Dr Ed. Lips. 1.—44 Et cede Ms. Ryck.— 45 Cogitasse Mss. Vin. Pal. 2. Regg. Flor. Duisb. Mall. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. quod haud dubie glossema est roù agitasse.—46 Ita omittit Ms. Ryck.— 47 Praetulisse Ed. Blanc.—48 Manu aberat a Ms. Fran. In Ms. Ryck. Duisb. Regg. Ed. pr. est, ordine inverso, occupare mortem manu.—49 Volet Ms. Ryck. —50 Sic Ms. Pal. 1. Flor. Ed. Ald. Sed nisi quod cohortes Mss. Duk. plerique, NOTAE

* Quasi conrenisset] Gallice diceres, Comme s'ils eussent été d'accord. Pater.

' Hic omnium sensus erat] Frigidis sima explicatio est Magistelli ali cujus, apposita ad ea verba, quasi conrenisset.

s Illud inusitatum Cæsaris oculis] Si liceret, libenter legerem, illud invisi tatum Caesaris oculis.

Et sane facile

probaretur, sæpius alibi mendose in usitatum pro invisitatum legi. b Veteranorum] * Veterani' dice

bantur, qui post vicena stipendia

dimissi fuerant.

1 Quod etsi] Notanda Latinitas, quam vitiosam esse sentio. Legerem, Nam etsi.

J Nondum fugerat] Fugisse tamen aperte narrat Vellei. lib. 11. 56. * Pudore magis, quam virtute] Idem Vellei. lib. ii. * Verecundia magis quam virtute acies restitutæ sunt.' 1 Ibi prensare] Vide supra * Nectere moras,' pro, Nectebat. m Per transversam aciem] Per me diam aciem, Pompeii scilicet, non

EpitoM. f.ib. IV. cAP. 2.

315

versam aciem" actæ, quas Labienus" periclitantibus castris subsidiosº miserat,° fugæ speciem** præbuissent.' P Hoc

autss ipse' credidit, aut dux cállidus** arripuit** in [§. 84. occasionem: et quasi in36 fugientem' invectus, simul et suorum erexit animos, et hostis57 perculit.* Nam hi,*' dum se putant vincere, fortius sequi: Pompeiani,39 dum fugere credunt suos, fugere coeperunt. Quanta fuerit [§.85. hostium cædes, ira, rabiesque victoribus, sic æstimari** potest. Hoc a prælio profugi," cum se Mundam°' recepis

sent, et Cæsar obsideri statim victos** imperasset, conges tis** cadaveribus agger^*" effectus** est; quæ pilis jaculis v Nisi quinque cohortes hostium, quas Labienus periclitantibus castris ad auxi lium miserat, per mediam aciem actae, fugae similitudinem dedissent.

Edd. vett. reliqui, ut pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—51 Præsidio Ms. Ryck. Naz. Ed. Ber. Sab. Par. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont. psidio Ed. Lips. 1. 2. 3. presidio Ed. Med. Ven.—52 Spem fuge Ed. Lips. 1. 3. spem fugae Ed. Med. Par. Videlicet scriptum erat spem. Sed speciem fugae Ed. Lips. 2. Ven.—53 Sic et Ms. Flor. Mall. Fran. Voss. 2. Ed. Lips. 3. Sed aut et Edd. vett., ut Lips. 1. 2. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Freinsh. Zeu. —54 Callilidus Ed. Lips. 1.—55 Attribuit Mss. Pall. Regg. Duisb. Fran. Voss. 3. Edd.vett. omnes, ut Lips. 1.2.3. Med. Par.Ven. tribuit Ms. Voss. 1. ut tribuit Ms. Voss. 2.—56 In omittunt Mss. Duk. omnes, præter Flor. Edd. vett. omnes ante Vinetum, Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—57 Ita Mss. Pall. Duk. plerique, Ed. pr. Sed hostes Ms. Ryck. Voss. 2. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab.Vetst. Amst.—58 Ii Ed. Ven. hii Ed.

Lips. 1. 2. 3.—59 IN Pópeiani Ed. Lips. 1. unde Pompeiani Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. et Pompeiani Ed. Lugd.—60 Eristimari Ms. Duisb. Ed. pr. Ald.—61 Sic Ms. Pal. 2. Ryck. Ed. Junt. Ven. Sed Munda Mss.

Vin. Pal. 1. Naz. Regg. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. in unda Ms. Voss. 3. munde Ed. Lips. 1. 3.Tmidae Ed. Med. Par. Mundæ Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—62 Statim victos obsidere Ms. Ryck.—63 Sic Ms.

Naz. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Sed NOTÆ

Cæsaris: probant sequentia. * Et quasi in fugientem] Scribe, in fugientes. * Labiemus] Pompeii legatus. • Et hostis [hostes] perculit] Alii le ° Subsidio miserat] Id est, ad sub sidium. Pour les soutenir.

P Fugæ speciem præbuissent] Quippe per transversam aciem suam trans

euntes, ut periclitantibus castris, quæ a tergo erant, auxilium ferrent, terga

hostibus obvertebant, et sic fugere videbantur.

“ Ipse] Cæsar.

gunt, et hostis perculit, ut ad animos referatur.

• Nam hi] Cæsaris milites. u Sic aestimari [eristimari] potcst. Hoc a prælio profugi] Hic errorem esse nemo non videt. Lege igitur: sic existimari potest, quod a prælio pro fugi, &c. Pater.

316

L. ANNAEI

FLORI

que confixa, inter se tenebantur: foedum etiam inter [§. 86. barbaros ! Sed videlicet" victoriam° desperantibus Pom peii liberis, Cnæum prælio profugum, crure saucio,°? de serta et avia petentem, Cesonius* apud Lauronem oppidum consecutus, pugnantem (adeo°9 nondum desperabat)7°* in terfecit.7' Sextum fortuna in Celtiberiam7* interim7* [§. 87. abscondit; aliisque post Cæsarem bellis' reservavit. Cæsar in patriam victor invehitur. Primum de [§. 88. Gallia triumphum transmiserat* Rhenus,74 et Rhodanus,73 et ex auro captivus Oceanus:* altera7° laurus Ægyptia:77* tunc in ferculis* Nilus, Arsinoë,* et ad simulacrum7* ig -•^-^-

ex congestis Ms. Pal. 1. 2. et Duk. ceteri, Ed. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. congest9 Ed. Lips. 2. congestis undique Ed. Stad. Pont.—64 Ager Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—65 Confectus Ms. Ryck. Ed. Ven. factus Ms. Flor.— 66 Victoriam abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. At Ven. desperantibus ric toriam, ordine inverso.—67 Sauctio Ed. Lips. 1.—68 Sic Mss. Vin. Pall. et Duk. omnes, Ed. Med. Par. Ven. Sed Cenonius Ed. Lips. 1. 2. 3. Ald. Gryph. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. Cesennius Ed. Stad. Pont.—69 Adeo abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph.—70 Sic Mss. Pall. et Dnk. plerique. Sed desperaverat Mss. Voss. Ed. Lugd. adeo non desperarerat Ed. Stad. Pont. Zeu. Vetst. In Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Gryph. est pug mantem, nondum desperantem. Etiam in Ven. est desperantem.—71 Sic etiam Ed. Lips. 1. 2. 3. Grut. Zeu. Fab. Vetst. Sed interficit Ms. Ryck. Ed. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Amst. Duk. 1. 2.—72 Celtiberia Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Celtiperiam Ed. Lips. 2.—73 Iterum Ms. Flor. ut conjecerat Lipsius.—74 Rhemus Ed. Lips. 2. Renus Ed. Lugd.— 75 Rhodanus, et omissa, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. (in qua est Rodanus) Pont.—76 Sic Ms. Mall. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Juint. Ald.

Sed alterum Ed. Stad. Grut. Zeu. Vetst.—77

Egiptia Ed. Lips. 1. 2. 3.—78 Simulachrum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.— NOTAE

* Agger] Suggestus e terra et arbo fra. * Transmiserat] Proprie. Gallice rum truncis, quem paulatim attolle bant, et versus urbem producebant; diceres, Auroit fait er derant les nt ex alto et ex plano cum hostibus, yeux des Romains. qui pro muris stabant, manum conse a Ex auro captirus Oceanus] Captivus rerent.

Oceanus ex auro factus.

* Sed ridelicet] Hæc ad superiora non habent anaphoram : * sed' est

monui veteres in triumphis urbes,

transitio.

sibi subjecerant, ex auro, argento, vel ære repræsentare fuisse solitos. * Altera laurus Ægyptia] Elegantis sime hic * triumphus,' * laurus,' * cur rus,' pro eodem sumuntur. * Altera laurus Ægyptia;' hoc est, secundus

x Adeo nondum desperabat] Si enim omnino desperasset, lubens mortem oppetiisset, nec pugnasset. * Aliisque post Cæsarem bellis] Nem pe contra Augustum. Vid. cap.7. in

Jam alibi

montes, flumina, maria denique, quæ

EpitoM. LiB. iv. CAP. 2.

nium79 ardens Pharus.* rus,**' et Ponto.

817

Tertius de Pharnace*° cur- [§. 89.

Quartus** Jubam** et Mauros,*4 et bis*s

subactam ostendebat Hispaniam. Pharsalia, et Thapsos,*° et Munda nusquam.* Et quanto majora erant, de quibus*7 non triumphabat!** * Hic aliquando*9 finis armis fuit. [§. 90.

Reliqua9° pax9' incruenta: pensatumque clementia9* bel lum.' Nemo cæsus imperio9* præter Afranium9*j (satis9; -

79 Ignis Ms. Ryck.—80 Pharnacis Ms. Pal. 1. Pahrnace Ed. Lips. 2.—81 Cur sus Ms. Naz. Regg. Voss. 1. 2. rursus Ms. Duisb. Fran. Ed. pr. Librarius Ms. Ryck. a Pharus transierat ad Pharsalia.—82 Quarto Ed. Ven.— 83 Jubam Ed. Par.—84 Maurus Ed. Gryph.—85 Hic bis Mss. Pall. et hic Ms. Reg. Q, Flor. Mall. Voss. 1. 2. Fran. Ed. Vin. Lugd. his Ms. Voss. 3. Ed. Gryph.— 86 tharsos Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. tapsos Ed. Ven. Thapsus Ed. Stad. Pont.—87 deq'b Ed. Lips. 1.—88 Triumphabatur Ms. Flor.—89 Aliqn Ed. Lips. 1.—90 Hic aliqu...Reliqua aberant a Mss. Vim. Regg. Voss. 1. Fran.— 91 Pars Ed. Par.—92 Clementiam Ed. Ven.—93 Imperio Cæsaris Ms. Voss. 1. 94 Affranium Ed. Lips. 1. 2. 3.—95 Cui satis Ed. Lips. 1. 2. 3.—96 Ignorerat NOTAE

triumphus Ægyptius fuit, de Ægypto. crum ignium, nisi itidem et ad simu • Tunc in ferculis] * Fercula* sunt lacrum aquæ ardere posse diceretur. quæ in pompa ferebantur; quo no Neque.est quod quis dicat per * ig mine comprehenduntur simulacra op nes' sic absolute parva illa sidera pidorum, Deorum, spolia hostium, significari, ut apud Horat. * Velut coronæ, machinæ, et alia. Sueton. inter ignes Luna minores.' Nam hic in Cæsar. cap. 37. * Pontico trium alia plane res est. Quin et sic supra pho inter pompæ fercula trium ver locutus est Florus, lib. 1. 2. * Focum borum prætulit titulum : * Vemi, Vestæ virginibus colendum dedit, ut Vidi, Vici.'* Sic * Fercula ludorum,' ad simulacrum coelestium siderum * Fercula sacrorum,' id est, quæ in custos imperii flamma vigilaret.' f Tertius de Pharnace currus] *Tertius ludis, vel sacris, ferebantur. ° Arsinoë] Ægypti urbs ad simum currus,' hoc est, tertius triumphus. s Pharsalia, et Thapsos, et Munda Arabicum, quæ nonnullis Cleopatris dicitur.

nusquam] Nusquam, inquit, inter triumphos, Pharsalia, Thapsos, Mum Pharus] De Pharo supra dictum : in da, visebantur, videlicet quia ibi con • Et ad simulacrum ignium ardens

ea fuit turris, seu specula, ubi noctu ignis incendebatur, quem nautæ se querentur.

Quare hic Noster dixit

ad simulacrum ignium ardens Pharus, quia sic repræsentata fuit. Sed ego hunc Flori locum mutilum esse con

tendo, et legendum, et ad simulacrum ignium cælestium ardens Pharus. Igni bns enim cœlestibus Pharum compa rat, non ignibus : nam ridiculum sit dicere quidpiam ardere ad simula

tra cives pugnatum est.

h Et quanto majora erant, de quibus non triumphabat] Nempe Pharsalia, Thapsos, et Munda; nam ibi atrociora fuere prælia. 1 Pensatum clementia bellum] Gallice diceres, La guerre fut recompensée par la clemence.

J Nemo caesus imperio præter Afrani

um] Sed alii ejus imperio occisum fuisse non putant. Sueton. in Cæsar.

818

L. ANNAEI

FLORI

ignoverat semel)%* et Faustum Syllam97' (didicerat gene ros* timere)" filiamque Pompeii cum patruelibus" ex Sylla99 (hic posteris cavebatur).° ItaqueP non' ingratis civi- [§. 91. bus omnes unum* in principem congesti honores: circa templa imagines;* * in theatro distincta radiis corona;' suggestus* in curia;* fastigium in domo;* mensis in coelo;" -

apud Ilerdam semel Ms. Voss. 3. ignoverat sel' Ed. Lips. 1.—97 Fasti, Syllam Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—98 Sic Mss. Pall. Toll. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. Stad. marg. Sed generosum Ms. Naz. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. Lugd. generosi, timer Ed. Lips. 1. gemerum Ed. pr. Vem. Stad. Grut. Pont. Zeu. Vetst.—99 Cum pridib' er illa Ms. Ryck. cum patruelibus er illa Ms. Reg. Q. cum patruelibus illis Sylla Ms. Voss. 2. Pro Sylla, Silla Ed. Lips. 2. illa Ed. Ven.—1 Nunc Ed. Ven.—2 Usum Ms. Naz. Abest τὸ unum ab Ed. Par. In Ed. Stad. Pont. est omnes honores unum in prin cipem congesti.—3 In circo tensa; imagines Ed. Blanc.—4 Sugestus Ed. Lips. 3. NOTAE

cap. 75. * Nec ulli perisse nisi in cette facon il assuroit le repos de la prælio reperientur, exceptis duntaxat posterité : dum scilicet Syllæ liberos Afranio, et Fausto, et L. Cæsare ju cædit. p Itaque] Refer ad snperiora. Pen vene; ac ne hos qnidem voluntate satum clementia bellunm. Nemo caesns ipsius interemtos putant.' * Satis ignoverat semel] Hæc sunt imperio præter Afranium. Itaqne non includenda parenthesi: Nemo caesus ingratis civibus, &c. imperio præter Afranium et Faustum “ Circa templa imagines] Idem est Syllam, nam satis ignoverat semel, &c. quod ait Sueton. in Cæsar. cap. 70. Hi enim, nt ex Sueton. et aliis patet, * Simnlacra juxta Deos.' * Distincta radiis corona] Instar nu post impetratam veniam rebella vere. minum quæ cum corona radiis dis ' Et Faustum Syllam] Cui neptis tincta repraesentantur, ut et hodie fit Caesaris nupserat. Et sic Cæsaris in sanctorum capitibus. Per * radios' progener fuit, nom gener. Sed generi autem splendor significatur, qualem momine progeneri etiam continentur. jacere solet solis jubar, aut stellarum m Didicerat generos timere] Per * ge fulgor. meros' Pompeium, cui filia, et Faus • Suggestus in curia] Per * sug tum, cui neptis Cæsaris nupserat, in gestum ' hic intelligi puto sedem au telligit. ream reliquis altiorem, de qua Sueton. * Filiamque Pompeii cum patruelibus] cap. 76. * Sedem auream in curia et Refer ad rò Nemo cæsus præter, &c. pro tribunali.' t Fastigium in domo] * Fastigium in Sed hic ab Hirtio diversus noster abit, apud quem * Pompeiae cum Fausti domo ' Cæsaris, proprie erat ipsa do liberis Caesar incolumitatem suaque mus altitudo anterior, quæ in acumen omnia concessit.' * Patrueles ' autem pyramidale surgebat ad instar trian Pompeiæ vocat ex Fausto Sylla libe guli; Graece &eròs et áérœua dicitur: ros, quos * consobrinos ' potius vo meminit Aristoph. Illud autem tem care debuerat. plis Deorum proprium fuit. • J1ensis in cælo] Hoc est, * Appel ° Hic posteris carebatur] Gallice, De

EpitoM. LI b. iv. cAP. 2.

819

ad hoc* Pater ipse patriæ," perpetuusque Dictator:" novis sime, dubium an ipso volente,° oblata pro Rostris ab Anto nio Consule regni7 insignia.* Quæ omnia, velut [§. 92. infulæ,*» in destinatam morti victimam congerebantur.

Quippe clementiam principis vicit* invidia: gravisque erat liberis ipsa beneficiorum9 potentia.* Nec diutius [§. 93. dilatio donata est: sed Brutus et Cassius,° aliique'° patri cii,'' consenserunt'* in cædem principis. Quanta [§. 94. vis fati!* manaverat late conjuratio : libellus etiam Cæsari

—5 Hæc Mss. Regg. Flor. Voss. 3. Ed. Stad. Pont.—6 An ipso 'volente ab

erant a Ms. Voss. 2.—7 fgni Ed. Lips. 1.—8 Insule Ed. Lips. 3. Par.—9 Èftc. Ed. Lips. 1.—10 Aliisque Ed. Med.—11 Patres Ms. Pal. 2. Reg. Q, Mall. Voss. 1. Fran. patritii Ed. Grypb.—12 Consensere Mss. Regg. Flor. Mall. NOTAE

latio mensis e suo nomine,' ut ha bet Suetom. Est mensis Julius, qui antea * Quintilis' dicebatur, quod quintus esset dum Mars anno dabat initium. Dixit autem Florus * imcoelo,' quia menses per cursum siderum diri guntur, quod in coelo fit: idque ad majorem Cæsaris gloriam. " Pater ipse patriae] Sic ante Cæsa rem Cicero dictus fuit, ob assertam a Catilinæ conjuratione Rempublicam. " Perpetuusque Dictator] Quod con tra leges erat. Dictaturæ enim im perium semestre duntaxat fuit, et nunquam in annum prorogatum inve nias, nisi per extremam Reipublicæ

hostia ad aram, Lanea dum nivea cir cumdatur infula vitta, Inter cunctan tes cecidit moribunda ministros.' Has infulas alibi vittas tantum vocavit.

Æn. lib. ii. * Vos aræ ensesque me fandi, Quos fugi, vittæque Deum, quas hostia gessi.' * Vicit] Hoc est, invidia potior fuit clementia Caesaris.

Clementia

Cæsaris invidiam effugere non potuit. • Gravisque erat liberis ipsa beneficio rum potentia] Potentia beneficiorum, quam Cæsar præ manibus habebat, odiosa erat et gravis hominibus libe ris, quia beneficia Cæsaris servitutis $uæ pretium esse pntabant. Les béné necessitatem factum sit. Erat autem fices, dont César disposoit, étoient odieux dictator summus in urbe, et omnino aur Romains, amis de leur liberté, parce primus; quippe qui omnia arbitrio qu'ils croyoient que par leur moyen Césur achetoit leur servitude. suo gerere potuerit. * Regni insignia] Diadema scilicet. b Brutus et Cassius] Hi conjuratio Quod tamen repulit, atque in Capito mis duces fuere. M. Brutum quidam ex Servilia et ipso Cæsare genitum lium Jovi Optimo Max. misit. * Infulae] Fascia erant in modnm pntarunt. c Quanta vis fati] Quam inelucta diadematis, unde vittæ laneæ depen debant, qnibus caput victimarum re bile fatum est! Manaverat late con dimiri solebat. Virgil. Georg. iii. juratio, nec tamen Cæsar eam vitare * Sæpe in honore Deum medio stans potuit.

320

L.

ANNAEI

FLORI

datus* eodem die: nec perlitare'* centum victimis potue rat:*** venit in curiam's tamen, expeditionem Parthicam

meditans. Ibi in curuli sedentem eum Senatus inva- [§.95. sit: tribusque'° et viginti vulneribus'7' ad terram datus est. Sic ille, qui terrarum orbem civili sanguine impleverat, tan dem ipse sanguine suo curiam implevit. CAP. III. CÆSAR AUGUSTUS.'

PopULUs Romanus, Cæsare et Pompeio trucida- [§. 1. tis, rediisse* in statum pristinæ libertatis* videbatur:

et redierat, nisi aut Pompeius* liberos,° aut Caesar [§. 2. hæredem* reliquisset: vel, quod utroque perniciosius* fuit, sis non collega quondam,' mox æmulus Cæsarianae^ poten tiæ, fax et turbo sequentis7 sæculi,** superfuisset9 Antonius.

Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr.—18 Pereclitare Ed. Lips. 1. periclitare Ed. Lips. 2. 3.—14 Poterat Ed. Stad. Pont.—15 Curia Ed. Lips. 2.—16 Tribus Ed. pr.—17 Vulueribus Ed. Lips. 1. 1 Sic et Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Sed Bella cirilia sub Caesare Augusto Ms. Ryck. Reg. F. Prafatio in gesta post Julium Caesarem Ms. Reg. Q. Cæsar Octarianus Ed. Stad. Pont.—2 Redisse Mss. Duk. multi, Ed. pr. Lugd. Freinsh. Zeu. Blanc.—3 â pomp. Ed. Lips. 1.—4 Pernitiosius Ed. Lips. 2.

Ven.—5 Ei Ms. Voss. 3.—6 Cæsariae Ms. Naz.—7 - tbo sqntis Ed. Lips. 1. trabo sequentis Ed. Lips. 3.—8 Secundi Ed. Med. Par.—9 Swpervix NOTAE

d Libellusetiam Caesari datus] Sueton.

factum est anno Mundi 3906. ante

* Libellum insidiarum indicem ab ob

Ch. Nat. 42. ab Ur. Cond. 709. die

vio quodam porrectum libellis ceteris, quos sinistra manu tenebat, quasi mox

15. Martii.

lecturus

commiscuit.'

Libellus est

quod nos dicimus, Un placet. * Nec perlitare centum victimis potue rat] Idem habet Sueton. * Pluribus hostiis cæsis, cum litare non posset, introiit curiam.'

* Litare' autem et

* perlitare ' dicebatur, cum prospero eventu sacrificabant, et cum læta exta victimam Deo gratam esse præ ferebant. Graeci ra^^uepeiv dicunt.

' Trilus et viginti rulneribus] Hoc

CAP. iii. Hoc Caput vere ad Au gusti gesta Proœmium dicas. • Pristinae libertatis] Quam olim habuerant fugatis regibus. * Liberos] Sextum et Cnæum Pom peios. • Haeredem] Augustum. d Collega quondam] Nam cum Cæsare Consul fuit Antonius.

• Sequentis saeculi] Hoc est, sequen tis regni, nempe Augusti.

EpitoM. Lib. iv. cAP. 3.

321

Quippe dum Sextus* paterna repetit,'° trepidatum [§. 8. toto mari:* $ dum Octavius''* mortem patris ulciscitur, iterum fuit movenda Thessalia:' dum Antonius** [§. 4.

varius ingenio, aut** successorem Cæsaris'* indignatur Octavium, aut amore's Cleopatræ desciscit in regem:' nam'° aliter salvus esse non potuit,* nisi confugisset ad servitu tem. Gratulandum tamen in tanta perturbatione est, [§. 5.

quod potissimum ad Octavium Cæsarem'7 Augustum sum ma rerum rediit: qui sapientia'* sua atque solertia percul sum'9 undique et perturbatum*° ordinavit imperii corpus. Quod ita haud*' dubie nunquam coire et consentire [§. 6.

potuisset, nisi unius præsidis** nutu, quasi anima et mente, • Tumultuatum fuit per totum mare. ----

isset Ms. Flor.—10 pfha fpetit Ed. Lips. 1.— 11 Octarianus Ms. Reg. Q. Octari Ed. Lips. 1. 3.—12 Anthonius Ed. Lips. 8.—13 ät Ed. Lips. 1.—

14 Caesare Ed. Lips. 1. 2. 8.—15 â amor Ed. Lips. 1.—16 Nam omittunt Ed. Blanc. Amstel.—17 Caeralem Ed. Med.—18 Sapia Ed. Lips. 2.—19 Percus

sum Mss. Regg. Fran. Pciulsum Ed. Lips. 1—20 Ac perturbatum Mss. Regg.

Fran. Ryek. Berol. Duisb.Voss.s. Ed. pr. Lips. 2. 3. ac ptöatum Ed. Lips. 1. atque perturbatum Ms. Flor. Mall.—21 Ut Ed. Lips. 1. 3. Num pro ät, h. e. NOTÆ

f Sextus] Sextns Pompeius. * Toto mari] Vide cap. 8. infra. b Octarius] Cæsar Augustus. 1 Iterum fuit movenda Thessalia] Vide cap. 7.

5 Aut amore Cleopatrae desciscit in regem] Hoc est, aut amore Cleopatræ in regem declinat, hoc est, se regem

igitur legendum suspicor: dum Anto nius varius ingenio, aut successorem Cae saris indignatur Octavium, aut amore Cleopatrae desciscit in Regem, P. Rom. aliter salr • esse non potuit,nisi confugis set ad serritutem. Hoc est, Populus Romanus: prima litera P deleta, ex reliquis Rom. imperiti librarii fecere nam. Certum puto. Talis autem

facere conatur, nt Regina Rex ipse frueretur. Idem est quod dicit infra sensus est: Dum Antonius secundus cap. 11. de eodem Antonio: * Totus haeres prælatum sibi Octavinm dolet, in monstrnm illud, ut mente, ita animo vel dum insano amore Cleopatræ quoqne desciverat.' totus in Regem degenerat, ut populus * Nam aliter salrus esse non potuit] Rom. salvus esset, et ne in manns Quis salvus esse nom potuit, nisi ad Antonii caderet, illi ad servitutem servitutem confugisset ? Antonius ? confugiendum fuit ; hoc est, Regem At jam in regem desciverat. Quid pati necesse habuit, nempe Augu igitur ? Mutilus locus, quod quivis stum, qui nepos Cæsaris fuit ex so facile viderit. Aliquid dubio procul rore. excidit post desciscit in Regem. Sic Flor. X. Delph. et Vur. Clas.

822

L. ANNAEI

FLORI

regeretur.*** Marco Antonio, Publio** Dolabella** [§. 7. Consulibus,' imperium* Romanum*7 jam ad Cæsares** transferente fortuna," varius et multiplex civitatis motus*9

fuit: quodque in annua coeli3° conversione** fieri [§. 8. solet, ut mota sidera** tonent,* ac suos flexus tempestatess significent; sic cum* Romanæ dominationis, id est,35 hu

mani generis,° conversione penitus intremuit, omnique ge nere*° discriminum, civilibus, terrestribus, ac navalibus bellis, omne imperii corpus agitatum est.* ° Quod procul dubio nunquam ita conrenire et consentire potuisset, nisi guberna retur unius præsidis imperio, quasi anima et mente. * Quodque in annua caeli mutatione fieri solet, ut sidera emota tonent, ac revolu

tiones suas per tempestates aperiant ; sic cum mutatione Romanæ dominationis, hoc est, humani generis, totum inperii corpus omni genere discriminum, civilibus, ter restribus, ac navalibus bellis fuit agitatum. -

aut ?—22 Praesidiis Ed. Lips. 3.—23 Ageretur Ms. Reg. Q.—24 Et publico Ed. Lips. 1. Par. et P. Ed. Med. et Publio Ed. Lips. 2. 3. Ven. Gryph.— 25 Dolobella Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. Ven. Gryph. ubique. Do. Ed. Med.— 26 Communes imperator Rom. Ed. Par.—27 Romanumi abest ab Ed. Stad. Pont.—28 Cesars Ed. Lips. 1.—20 Motus ciritatis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—30 Cæli abest ab Ed. Stad. Pont.— 31 Commersione Ed. Ven.—32 Sydera Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. nbique.—33 Suo flexu tempestates Ms. Reg. Q, Flor. Berol. Ed. pr. Lips. 1.2. 3. Med. Par. 2. Ven. suo fluru tempestates Ms. Duisb. suo flexu tempestas Ed. pr. suo flexu tempestate Ms. Reg. F. suo fletu tempestates Ed. Par. 1. suo flexu tempestatem Ed. Gryph.—34 Ita Ms. Naz. Regg. Voss. 3. Sed in Mss. Duk. plerique, Ed. pr. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu.Vetst.—35 i. Ed. Lips. 1. 2.

s.—36 Gener Ed. Lips. 1. NOTÆ

' Marco Antonio, Publio Dolabella Cons.] Anno quo Caesar cum Marco Antonio Consul fuit, ipse Cæsar, in Parthos cogitans, sibi Dolabellam, si abiisset, Consulem substituit; sed a conjuratis interfectus, aliter quam putaverat in Dolabellam consulatum suum tramisit.

m Imperium Romnanum jam ad Caesa

res transferente fortuna] Nam eodem

anno et in manus Caii Cæsaris et Octavii Augusti Cæsaris imperium fuit.

n Ut mota sidera tonent] Hic * si dera' pro sole: ex annua enim solis mutatione tempestates et tonitrua oriri veteres pntabant. • Id est, humani generis] Quasi to tum, qua patebat, orbem imperio Ro mani tenuissent.

EpitoM. Lib. IV. CAP. 4.

CAP. IV. BELLUM

MUT IN ENS E.

PRiMA civilium motuum causa testamentum" [§. 1.

Cæsaris fuit, cujus secundus* hæres Antonius,* prælatum sibi Octavium furens, inexpiabile contra adoptionem* acer rimi juvenis susceperat bellum. Quippe cum intra [§. 2. decem et octos annos* tenerum,° obnoxium, et opportunum7

injuriæ juvenem” videret,* ipse plenæ9 ex commilitio'° Cæsaris* dignitatis,*** lacerare** furtis hæreditatem,'** ipsum insectari probris, cunctis'* artibus's cooptationem'° Juliæ • Ipse plenus dignitate ob commilitium Caesaris. -

-

1 Cä testm Ed. Lips. 1. causn testiù Ed. Lips. 3. In Par. est fuit causa test. Caes.—2 Sed's Ed. Lips. 1.—3 Auton. Ed. Par.—4 Adopationem Ed. Lips. 1. adotione Ed. Ven.—5 X. et VIII. Ed. Ven.—6 Tenerum et Mss. Toll. Ryck. Duisb. Fran. Voss. Edd. vett. præter Ald., ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Zeu.—7 Oportunum Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. 1.—8 Vidert Ed. Lips. 1. viderunt Ed. Lips. 2.—9 Sic Ms. Naz. Ryck. Flor. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Par. Junt. Sed ipse plene Ms. Pal. 2. ipsa plane Ms. Voss. 3. ipse plane Ed. Sab. Stad. Lugd. se plene Mss. Vin. Pal. 1. Duk. reliqui, Ed. pr. Ald. Gryph. se plane Ms. Voss. 1. Ernst. se plenae Ed. Grut. Vetst.—10 Ex cùnilitò Ed. Lips. l. 3. et convitiis Caesaris dignitatem et furtis hæreditatem la cerare Ed. Stad. Lngd. Pont.—11 Dignitatem Ed. Lips. 2. Med. Par. Gryph. Stad. Pont.—12 Sic Mss. Vin. et Duk. Edd. vett. præter Ald. Sed et - la cerare Ed. Ald. Grut. Vetst. laceraret Ms. Naz. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Vem. lacerate Ms. Ryck. Pal. 2.—18 Furtis here ditatem lacerare Mss. Voss. Ernst. Ed. Ald. Grut. Vetst. Amst. et furtis haere

ditatem laceraret Ed. Gryph. et furtis hereditatem lacerare Ed. Stad. Pont. Pro furtis, furiis Mss. Vin. Pal. 2. Regg. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. —14 Sic Mss. Regg. Pall. Naz. Sed et cunctis Mss. Dnk. plerique, Edd. vett. omnes, ut Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—15 Sic Ms. Naz. Pall. Ryck. Sed artibus cum Mss. Duk. ceteri, Ernst. Ed. pr.—16 Ita Ms. Naz. Edd. vett. præter pr. ut Lips. 1. 2. 3. Med. NOTAE

CAP. iv. Bellum Mutinense] Anno Cond. 710. Coss. C. Vibio Pansa et

dicebatur, ut patet ex Dione: quan quam et provectiori ætati * pueri nomen datur sæpius apud Virgil. et

A. Hirtio.

Horatium.

* Intra decem et octo annos] Cum Floro consentit Eutrop. sed tunc jam fere annum xix. impleverat. * Juvenem] Non solum * juvenis,' quod et de natu grandioribus dicitur, sed etiam * puer' tunc temporis vulgo

• Ex commilitio Cæsaris] Quod cum Cæsare consulatum gesserit. Con sules * commilites' vocat, quia per eos bella gerebantur. a Lacerare furtis hæreditatem] Anto nius HS. septies millies, ab Augusto

Mundi 3907. ante Ch. Nat. 41. ab Ur.

-

:321

I,.

A N N AEI

FLO RI

gentis inhibere'7 non desineret:'* denique'9 ad oppri- [§. 3. mendum*° juvenem palam arma moliri: et jam** parato ex ercitu in Cisalpina Gallia resistentem motibus suis Deci

mum** Brutum obsidebat:** Octavius Cæsar, ætate [§. 4. et injuria favorabilis,* et nominis majestate,' quod sibi in duerat, revocatis ad arma** veteranis, privatus** (quis cre deret?*) Consulem aggreditur:** obsidio*7 Mutinæ liberat

Brutum:* Antonium exuit castris.

Tum quidem [§. 5.

etiam manu pulcher' apparuit: nam cruentus et saucius aquilam,) a moriente signifero traditam, suis** humeris in castra referebat. -

Par. Gryph. Freinsh. Fab. Sed cooptionem Ed. Ven. adoptationem Ms. Pal. 2. Ryck. Regg. Ed. Stad. Pont. adoptionem Mss. Vin. Toll. Duisb. Frau. Voss. Ernst. Ed. Amst. Duk. 1. 2. quum adoptionem Ed. pr. Grut. Zeu.Vetst. —17 Cum inh. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—18 Sic Mss. omnes, etiam Ernst. Edd. vett. Sed desinet Ed. Lips. 1. desinere Ed. Blanc.—19 Denique abest ab Ed. Blanc. hic, sed translatum est post rò jure nem.—20 Depremendum Ms. Naz. diprimendum Ms. Ryck. deprimendum Edd. vett. praeter pr. ut Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven.—21 Moliriet pa rato Ed. Lips. 1. moliri et purato Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—22 Dacium Ed. Par. 1. Decium Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Ven. Gryph.—23 Obsideret Ed. Stad. Pont.—24 roma Ed. Lips. 1.—25 Priratis Ed. Lips. 1. 3.—26 Aggredit ? Ed. Lips. 1.—27 Ita Ms. Naz. Flor. Mall. Regg. Voss. 2. Ed. Ber. Sab. Med. Par. Sed obsidiòe Ed. Lips. 1. obsidione Ed. Lips. 2. 3. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—28 Sire Ed. Lips. 3. NOTÆ

ad Opis ædem depositum, occupavit. Vid. Vellei. lib. II. 60.

• Ætate et injuria farorabilis] Hoc est, qui propter ætatem et injuriam, quam pati videbatur, favorem mere retur.

* Et nominis majestate] Nam Au gustus * Cæsar' salutatus fuerat. s Quis crederet] Incredibile enim est hominem privatum contra Con sulem, totius fere reipub. viribus subnixum, stare ausum fuisse.

Sed

cur eum Noster * privatum * vocet, non video, cum ex Cicer. Sueton. et aliis constet eum comparato exer

citui pro prætore præesse jussum

fuisse.

* Brutum] Decimum Brutum. 1 Pulcher] Id est, fortis, ut snperins monui.

} Aquilum] Idem habet Suetonius in August. cap. 10. * Atque in media dimicatione, aquilifero legionis suæ graviter saucio, aquilam humeris sub iisse, diuque portasse.' Quod mirum videbatur, cum certum sit signa mili taria tanti fuisse ponderis, ut iis por tamdis vix valentissimi humeri suffi cerent. Nec tantus erat ea ætate

Octavius, nt tanto oneri, sine magno conatu, par esse posset.

EPiToM. Llb. IV. CAP. 5.

325

CAP. V.* BELLUM PERUS1NUM.*

ALTERUM bellum concitavit agrorum divisio,* quos [§. 1. Cæsar* veteranis in castris* * pretium militiæ persolvebat. Semper alias* Antonii* pessimum ingenium Fulvia,7 [§. 2. gladio cincta virilis militiæ, uxor* agitabat. Ergo depulsos

agris colonos incitando, iterum* in arma ierat.* Hic9 [§. 3. vero jam non*° privatis,'' sed totius* Senatus suffragiis judicatum hostem Cæsar** aggressus, intra Perusiæ'* * muros redegit, compulitque ad extrema deditionis* turpi et nihil non experta fame. -

-

1 In Ed. Ald. Gryph. Stad. Pont. Caput hoc rejectum est post Bellum Phi lippense.—2 perusium Ed. Lips. 1.—3 Disio Ed. Lips. 1.—4 Cae. Ed. Med. —5 In castris absunt ab Ed. Blanc.—6 Ita Mss. Pall. Naz. et Duk. plerique, Edd. vett. Duk. omnes. Sed alias Lucii Antonii Ms. Reg. F, Voss. 2. Ed. Stad. Lugd. Pont. Zeu. L. Antonii Ed. Gryph. alit Antonii Ed. Lips. 1. aliter Antonii Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven.—7 Fulria abest ab Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—8 Erat Ed. Ven.—9 Hinc Ed. Freinsh.— 10 Non abest ab

Ed. pr.—11 Privatus Ms. Berol. Mall. Voss. 3. Ed. pr. Primatus Ms. Pal. 2. —l2 Caesari Ed. Ven.—13 Perusine Ed. Par.

NOTAE

CAP. v. Bellum Perusinum] Anno Mundi 3909. ante Ch. Nat. 39. ab Ur. Cond. 712. Coss. L. Antonio et

c Virilis militiæ, [militiæ] uror] Du bito am hoc Latine dici possit, uxor virilis militiae. Lege itaque ririlis au

P. Servilio Vatia Isaurico 11.

daciae uror; est enim imitatio Sal

* Quos Caesar reteranis in castris] Hæc corrupta sunt, neque enim in castris agros militibus dividebat Au gustus. Lege igitur: quos Caesar re teranis patris pretium militiae persolre bat. Et re vera Julii Imperatoris

lustii, ubi de Sempronia agit : * Quæ multa sæpe virilis audaciæ facinora

veterani erant.

Pater.

° Semper alias Antonii] Graviter hic

Florus lapsus est, qui hoc bellum Marco Antonio tribuit, quod alii omnes de Lucio Antonio marrant.

Neque est quod quis dicat Florum de Lucio sensisse; nam voces uror, et iterum, quæ sequuntur, contrarium in

dicant.

Fulvia enim Marci, non

Lucii, uxor fuit.

commiserat.'

d Iterum] Hoc probat Florum de M. Antonio sentire: nam is prius bel lum, nempe Mutinense, conflavit. Vide Notam quæ superiorem proxime antecedit.

* Hic verojam non priratis, sed totius] Immo et superiori bello Senatus suf fragio hostis judicatus fuerat. f Perusiae] Tuscorum mediterranea urbs est intra Thrasimenum lacum et Tiberim.

s Eatrema deditionis] Vide caput 13. lib. ii.

326

L.

ANNAEI

FLORI

CAP. VI. TRIUM viRATUs.'

CUM solus etiam gravis paci, gravis Reipublicæ [§. 1. esset Antonius,* quasi ignis incendio Lepidus accessit. Quid* contra duos exercitus necesse* fuit venire* in cruen tissimi foederis* societatem ?" Diversa omnium vota. [§. 2. Incendit** Lepidum divitiarum cupido,7 quarum spes ex

turbatione Reipublicæ: Antonium ultionis* de his, qui se hostem judicassent: Cæsarem inultus9 pater, et Manibus ejus'° graves Cassius et Brutus' agitabant.* In hoc [§. 3. . *. Diritiarum cupiditas, quarum spes eae turbatione Reipub. orta erat, Lepidum incitabat ; Antonium, rindictæ de his qui se hostem judicarerant ; et Caesarem, pater inultus, et Cassius et Brutus patris sui Manibus onerosi. -

-

1 Bellum Viratus Ed. Par.—2 Auton. Ed. Par.—3 Quod Ms. Pal. 1. quia Ed. Lips. 2. Gryph. Stad. Pont.—4 Ncce Ed. Lips. 1.—5 Ut cruentissimi riri faederis Ms. Naz. ne cruent. f. Ms. Pal. 1. in cru. riri f. Ms. Ryck. Reg. F, Herol. Duisb. Voss. Ed. pr. in cruentissimi riri sceleris Ms. Fran. icru. faed. Ed. Lips. 1.—6 Sic Ms. Voss. 8. ut conjecerat Freinshemius: etiam Ed. Amst. Dnk. 2. Sed rota incendia Mss. Pall. et Dnk. plerique, F.dd. Duk. veteres praeter Par. et Ald. ut Lips. 1. (in qna tamen est icedia) 2. 3. Ven. Duk. 1. 2. tota incendia Ms. Ryck. nota incendia Ed. Med. Par. Gryph. Grut. Lugd.

Freinsh. Zeu.Vetst. voto incendia Mss. Regg. Ed. Ald. Städ. Pont.—7 Ita Ms. Naz. Ryck. Voss. 3. Ed. Ald. Sed cupidum Mss. et Edd. vett. reliqui, ut pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—8 Sic Ms. Ryck. Reg. F, Mall. Berol. Duisb. Fran. Voss. 2. 3. Ed. pr. Sed ultio Ms. Reg. Q, Flor. ultióes d' eis

Ed. Lips. 1. ultiones de eis Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. ultiones de his Ed. Gryph. Stad. Grut. Pont. Fréinsh. Zeu. Lugd. Fab. Blanc. Vetst.— NOTÆ

CAp. vi. Triumviratus] Eodem anno

viderunt, his ita distinctis, planissi

quo bellum Mutinense. De quo vid.

mum sensum effici.

cap. 4. * Quid contra duos exercitus necesse

Triumviratus scilicet.

fuit renire] Sic distinguenda sunt hæc

b In cruentissimi faederis societatem] e Dirersa

omnium rota. Incendit

verba: Quid contra duos exercitus?

[nota incendia] In Edit. Stadii, Dirersa

Necesse fuit venire in cruentissimi faede Quasi diceret: Quid

omnium roto incendia. Salmasius, tota incendio. Quod nihil est. Scilicet

Caesar contra duos exercitus, Lepidi scilicet et Antonii, potuisset ? Ne cesse fuit igitur ut cum iis cruentis

non viderunt istud, incendia, huc per incogitantiam librarii scriptoris tra ductum e superioris periodi parte,

simum fœdus iniret. Mirum quantum hic locus torsit interpretes, qui non

cendio,' &c.

ris societatem.

ubi scriptum est, * quasi ignis in Legendum:

Dirersa

epitoM. lib. iv. cAp. 6.

327

velut foedus* pax inter tres duces componitur. Apud Con fluentes''' inter Perusiam'* et Bononiam* jungunt manus, et exercitus'* consalutant.'* °

Nullo bono'* more Triumvi

ratus invaditur:' oppressaque'° armis Republica,'7 redit Syllana proscriptio:**j cujus atrocitas nihil in se minus habet,* quam numerum centum quadraginta'9 senatorum. Exitus*° foedi,** truces, miserabiles,' toto terrarum [§. 4.

orbe fugientium. Pro** quibus quis** pro dignitate** rei -

9 Ultus Ed. Lips. 1. 2. 3.—10 Ict? Ed. Lips. 1. 2. 8.—11 fluetes Ed. Lips. 1. 2. 3.—12 Mutinam Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ven.— 13 Exertitus Ed. Lips. 1.—14 Consultant Mss. Egnat. Mall. Ed. Ber. Sab. Par.—15 Sic Mss. Vin. Pall. et Duk. Edd. vett. omnes, ut pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Freinsh. Pont. Sed nullo more Ed. Vin. Grut. Lugd. Zeu. Vetst.—16 Oppressa Ed. Par. Gryph. Stad. Pont.— 17 Resp. Ed. Lips. 2. Pro armis, ab his Ed. Lips. 1. 2. 3.—18 Reddit Sylla na proscriptâ Ed. Lips. 1. 3. rediit S. pr. Ed. Lips. 2. Ven.—19 CXL. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—20 Exitii Ed. Lips. 1. 2. 3.—21 Faedos Ed. Lips. 2. Ven.—22 Non pro Ed. Med. Par.—23 Equis Ed. Ven.—24 Ita Mss. Pall. et Duk. Ed. pr. Sed indignitate Mss. Egnat. Ed. Lips. 2. Med. Par. 1. Junt. Ald. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont. In Ed. Ber. Sab. est fugientium pro indignitate rei immiscetur Caesarem. Ed.Lips. 1. 3. fugientium pro idignitate rei NOTAE

omnium vota. Nil verins. Delendum Crassi, Cæsaris, et Pompeii. Qui itaque incendia. Pater. Triumviratus fœdere rupto de oppri * Et Manibus ejus grares Cassius et menda republica cogitavere. Hic Brutus] Defunctorum Manes ultione autem * nnllo bono more' est, nulla placari et placida quiete componi bona consuetudine. putabantur. im apud veteres. 1 Oppressaque armis republica, redit * In hoc velut foedus] Gall. diceres, Syllana proscriptio] Ut Sylla, post Sous cette condition. In hoc fœdus, ut Rempublicam Marii et Cinnæ armis scilicet omnes singulorum causam oppressam, ingentem illam proscrip quasi suam amplecterentur; et sic tionis tabnlam proposuit, sic Cæsar, Lepidns sibi opes pararet, Cæsar et Lepidus, et Antonius, post eam armis Antonius, Cassium et Brutum prior, suis prostratam, rursus eandem pro Senatum posterior, ulciscerentur. scriptionem excitavere. Unde patet ' Apud Confluentes] Juxta fluvios oppressam Rempublicam proscripti qui in unum locum confluebant. Sed onis semper cansam fuisse. * Cujus atrocitas nihil in se minus quis fuerit is locus incertum est. Nam nimium distantes sunt et Perusia habet] Hoc est, quæ usque atrox est, et Bononia, ut aliquid certi statnatur. ut nullum minus caput contineat, s Bononiam] Galliæ Togatæ urbem ; quam numerum centum quadraginta hodie Bologna. Senatorum. Gallice diceres, Dont le

* Et exercitus consalutant] Quod pa cis et concordiæ signum erat. * Nullo bono more Triumviratus in

vaditur]

Alludit ad triumviratum

moimdre article est de cent quarante Sénateurs.

1 Miserabiles] Non est quod vulgo dicimus, Misérables, sed, Dignes de

328

L. ANNAEI

FLORI

ingemiscat,**" cum Antonius*° Lucium Cæsarem*7 avuncu lum suum, Lepidus Lucium Paulum** suum fratrem,*° pro scripserit?*° Romæ capita cæsorum proponere** in [§. 5. Rostris jam usitatum erat: verum sic quoque* civitas la crymas** tenere non potuit, cum recisum** Ciceronis caput* in illis suis RostrisP videretur:34 nec aliter ad videndum eum,

quam solebat ad audiendum, concurreretur.33 Hæc [§. 6. scelera in Antonii Lepidique tabulis. Cæsar percussoribus patris contentus fuit. Haec36 quoque, nisi multa*7 fuisset, etiam** justa cædes haberetur.“ CAP. VII. BELLUM cAssii et BRUTI.'

BRUtUs et Cassius sic Cæsarem,* quasi Tarqui- [§. 1. -

concedente Caesare arunc.—25 Ingemescat Ms. Naz. ingemiscatur Ms. Ryck. non ingemiscat Ed. Ven. Gryph. Stad. Lngd. Pont.—26 Anthonius Ed. Lips. 2. —27 Concedente Caesare Mss. Vin. quidam, Ed. Gryph. Stad. Pont.—28 Lw

tium Pauli. Ed. Lips. 1. 3. Ab Ed. Lips. 2. abest rò Lucium, post Antonius.— 29 Fratrem suum Ms. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr. suum frem Ed. Lips.

1.—80 Proscripserint M«. Ryck. Berol. Duisb. Ed. pr. proscripserunt Ms. Flor. Fran.—31 Ponere Ms. Flor. Pal. 2. proponer Ed. Lips. 1.—32 Citas lachrias Ed. Lips. 1. civitas lachrimas Ed. Lips. 8. cir. lachrymas Ed. Par.—33 rscis sum Ed. Lips. 1. rescissum Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont.— 34 Videret Ed. Lips. 1. 2. 3.—35 Concurreret Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Ce terum in Ed. Stad. Pont. eum rejectum est post τὸ audiendum.—36 His Ms. Naz. Pall. Ryck. Reg. Q, ROuisb. Fram. Ed. pr.—37 Invita Ms. Voss. 3. in ulta Ed. Lips. 2. ulta Ed. Gryph.—38 Etiam aberat a Ms. Pal. 2. Ryck. Mall.

1 Brutii Ed. Lips. 1.—2 Caium Caesarem Ed. Lugd.—3 Regü Ed. Lips. 1. NOTAE

comion. m Quis pro dignitate rei ingemiscat] In aliis legitur, quis pro dignitate rei non ingemiscat. Sed prior lectio magis placet, et est fortior. * Verum sic quoque] Hoc est : Sed, quamvis usitatum fuerit in rostris

olim ipse Cicero defenderat, recisum fuit.

P In illis suis Rostris] Ad augendam invidiam, in illis Rostris, pro quibus tam sæpe insontes defenderat, et in reos peroraverat, ut illa ipsa sibi uni propria viderentur. cæsorum capita cernere, tamen civi “ Nisi multa fuisset, etiam justa caedes tas a lacrymis temperare non potuit, haberetur] Cædes quæ justa sit, si nimia, fit injnsta. Sic Ovid. de Ponto cum ibi Ciceronis caput vidit. • Recisum Ciceronis caput] A Popilio lib. 1. EI. 8. * Nec prius abscessit, Centurione, quem in causa capitis merita quam cæde nocentum Se nimis

EpitoM. LiB. IV. CAP. 7.

329

nium* regem,* depulisse regno videbantur: sed libertatem, quam maxime restitutam voluerunt, illo ipso parricidio per didere.** Igitur, cæde perfecta,3 cum veteranos Cæsa-[§. 2. ris, nec immerito, timerent, statim e Curia* in Capitolium confugerant.7 Nec illis ad ultionem deerat animus, sed ducem non habebant.** Igitur cum appareret, quæ [§. 8. strages Reipublicæ immineret, displicuit ultio cum Consu lis9 abolitione decreta.*

Ne tamen publici doloris [§. 4.

oculos ferrent, in provincias ab illo ipso, quem occiderant, Cæsare datas,* Syriam et Macedoniam, concesserant.'° Sic vindicta Cæsaris dilata potius, quam oppressa est. Igitur ordinata magis ut poterat, quam ut debebat,'' [§. 5.

Respublica,*** relicto ad Urbis'* præsidium Lepido, Cæsar —4 Perdiderunt Ed. Stad. Pont.—5 £fcä Ed. Lips. 1.—6 Statim curia Ms. Naz. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Par. Ven. statim curiam Mss. Regg. Fram. statim caeriam Ms. Voss. 1. 3.—7 Sic Mss. Pall. Ryck. Flor. Mall. Edd. vett. præter pr. Sed confecerunt Ms. Voss. 1. 3. confecerant Mss. Regg. Fran. confugerunt Ed. Gryph. Freinsh. Zeu.—8 Hebant Ed. Lips. 1.—9 Consulis, omisso τφ cum, Mss. Regg. Mall. cum consulibus Ms. Voss. 1. consensu con sulis Ed. Stad. Pont. Blanc.—10 Sic Mss. Toll. Ryck. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Edd. vett., in his Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Sed concesserunt Ed. Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.—11 Debebat, omisso τφ ut, Ms. Reg. Q. ut decebat Ms. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt, Ald. Ven.—12 Inter triumviros res. p. Ms. Ryck. in triumviros resp. NOTAE

ulciscens, extitit ipse nocens.'

d Displicuit ultio cum Consulis aboli

CAP. vii. Bellum Cassii et Bruti] tione decreta] Nemo est qui hæc im Anno Mundi 3908. ante Ch. Nat. 40. telligat. Legendum est, Displicuit ab Ur. Cond. 711. Coss. L. Munatio

Planco et M. Æmilio Lepido 1r. * Quasi Tarquinium] Alludit ad Bru-

ultio, senatusconsulto caedis abolitione decreta. Nam revera, secundo die post interfectum Cæsarem, ex Cice

tum et Collatinum, qui Tarquinium

ronis

Superbum regno fugavere. ° Illo ipso parricidio perdidere] Nam Roma fugere coacti fuere.

factum fuit de amnestia sancienda.

* Nec illis ad ultionem deerat animus, sed ducem non habebant] Pudendum et

sententia Senatusconsultum

Vide Epit. Liv. 116. et alios. In qui busdam Edit. legitur consensu consulis.

Quod et corruptum est. * Ab illo ipso, quem occiderant, Caesare

foedum dictu, ut Brutus et Cassius datas] Non a Cæsare, sed ab ipso ducem non habuerint. Quem ducem, Senatu post interfectum Cæsarem quos duces optassent ? Nullos ; ne- Bruto et Cassio provincias fuisse que enim ipsis duce opus erat, qui datas invenio. tantum in scientia militari possent.

f Ordinata Resp. [in Triumviros

Corrige igitur, exercitum non habebant.

Repub.] Latinum non est, nec un

Pater.

quam erit. Scribo, per Triumviros.

3:30

L. ANNAEI FLORI

cum Antonio in Cassium Brutumque succingitur. Illi [§. 6. comparatis ingentibus copiis, eandem illam, quæ fatalis Cnæo Pompeio fuit, arenam* insederant.** Sed nec tum

imminentia cladis destinatæ's signa latuere.*^* Nam [§. 7. et assuetæ cadaverum pabulo volucres' castra, quasi'7 jam sua,' circumvolabant: et in aciem'* prodeuntibus obvius

Æthiops'9* nimis aperte ferale*° signum fuit. Ipsique [§. 8. Bruto per noctem, cum illato*' lumine ex more aliqua se cum agitaret,** atra quædam imago** se obtulit: et, * quæ esset,' interrogata:*** Tuus,' inquit, * malus genius.'' Hoc** dixit,*° " et sub oculis mirantis evanuit. Pari in*7 [§. 9. ••

Ms. Naz. Ed. Ber. i triumriros resp. Ed. Lips. 1. 2. 3. in triumviros republica Mss. Duk. reliqui, etiam Mall. (in quo tamen ascriptum erat res) Edd. vett. pleræque, ut Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. in triumriros rei publicae Ed. pr.—18 Orbis Ed. Lips. 3.—14 Eadem illaque....ha reman insiderant Ms. Ryck. Pro arenam, harem. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Lngd. Freinsh. Amst. Duk. 1. 2. Pro insed. Ed. Par. 1. insid.—15 Im minentis cladis destinata Ms. Naz. a manu correctrice. Ed. Blanc. imminentia

e cladis destinata Ms. Ryck.—16 Latuerunt Ms. Ryck. Regg. Toll. Fran. Ed. pr. latuer Ed. Lips. 1.—17 qi Ed. Lips. 1.—18 Et omittunt Ed. Lips. 1.2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont. et in acie Ed. Gryph.—19 Æthiops obrius Ed. Stad. Pont.—20 Fatale Ms. Pal. 1.—21 Allato Ed. Fab. Blanc.—22 Agitare

Ed. Par.—23 Ymago Ed. Lips. 2.—24 Interrogatus Ed. Freinsh.—25 Ohe Ed. Par.—26 Dicto Ms. Voss. 3. Aberat a Ms. Naz.—27 Dari in Ms. Ryck. pa NOTAE

s Eandem illam arenam] Philippicos Campos, ubi Cn. Pompeius a Cæsare victus: cap. 2. * Sed nec tum imminentia cladis desti

natae signa latuere] Dele imminentia, quod ridiculum est de signo. At im minentis ab aliquo studioso ascriptum fuerat supra vocem destinatae, quasi explicatio scilicet; id deinde corrup tum est, et intra textus verba, ut fit, receptum. Salmasii V. CI. sententiam refellere nil necesse est, qui legit: Sed nec tum imminentis cladis destinata

non homines in armis stetissent, sed cadavera jacuissent. * Obrius Æthiops] Ferale signum fuit Æthiops, ob nigrum colorem, qui luctui proprius est. 1 * Tuus,' inquit, * malus genius'] Singulis hominibus suos præesse De

os, qui * Genii' vocabantur, putabant veteres; malum alterum, alterum bo

num, qui eos per totum vitæ decur snm, vel ad bona bonus genius, vel malus ad mala, deducebant. m Hoc dixit] In libro D. Nazarii,

signa latuere. Ibi enim corruptionem non tollit, sed in aliud verbum trans

quo usus est Salmas. abest τὸ dixit.

fert.

pinqua non bene sonant. Et elegan

i Volucres] Vultures. j Castra, quasi jam sua] Quasi in iis

Recte; nam inquit et dixit tam pro tius hoc secundum dixit subintelligi tur.

EPITOM. LI B. 1 v. c A P. 7.

881

meliora præsagio in Cæsaris castris omnia** aves" victimæ que promiserant:* sed nihil illo*9 præsentius,*°° quod*' Cæsaris medicusP somnio onitus est,** * ut Cæsar cas

tris excederet, quibus capi imminebat:'** ut factum est. Acie namque commissa, cum pari ardore aliquamdiu [§. 10. dimicatum foret; quamvis** duces non essent præsentes,**

quorum36 alterum' corporis ægritudo, illum*7 metus* et ig navia subduxissent, staret** tamen pro partibus invicta for tuna et ultoris,* et qui vindicabatur;' 39 primum adeo anceps

fuit, et par utrinque*° discrimen, ut exitus prælii docuit.* • Æquali sed feliciori præsagio in castris Caesaris aves et victimæ omnia promi serant.

^ Nam incepto prælio, cum pari libidine per aliquod tempus pugnatum esset, et, quamvis duces non essent praesentes, quorum alterum morbus, alterum metus et igna via prælio subtraxerant, invincibilis fortuna et vindicis, et ejus qui vindicabatur, staret tamen pro partibus, statim dubium fuit, et par ex utraque parte periculum, ut finis prælii docuit. -

rum Ms. Reg. Q. Parti Ed. Lips. 1. 2. Partim Ed. Lips. 3.—28 Omina Ed. Lips. 1. 2. oia Ed. Par.—29 Illo abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Sed hoc Ed. Lngd.—30 Præstantius Ed. Ven.—31 Quam Ed. Gryph. cum Ed. Stad. Pont.—32 Est omittunt Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph.—33 Cäpi immiebat Ed. Lips. 1. capi imminebät Ed. Lips. 2. campi imminebant Ed. Lips. 8.—34 Sic Ms. Ryck. Sed et quävis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Fab. Vetst. Duk. 1. 2.—35 Essent tum præs. Ed.

Stad. Pont. essent tiic pntes Ed. Lips. 1. es. tunc praesentes Ed. Lips. 2. 3. Med. lPar. Ven. Gryph.—36 Cum Mss.TRegg. Mall. Berol. Duisb. Fram. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. cum hinc Ms. Ryck. Ed. Junt. Ven. hinc Ms. Voss. 3. —37 Alterum Ms. Ryck.—38 Starent Ms. Duisb. Fram.Voss. 1. 2. Ed. pr. stulat Ed. Stad. Pont.—39 Sic Ms. Naz. Ryck. Mall. Berol. Duisb. Edd. vett., in his pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Sed rêdicabatur Ed. Ven. vindica

bantur Mss. Duk. reliqui, Ed. Grut. Vetst. vindicabuntur Ed. Lugd.—40 Utrù que Ed. Lips. 1. 2. Med. utrumque Ed. Par. utrunque Ed. Lips. 3. Gryph. In Ed. Blanc. legitur locus totus sic : et qui vindicabatur, ut eritus prælii docuit. NOTÆ

4 Quorum alterum] Octavium. * Aves] Ex quorum volatu, gestu, gustuve futura præsentiebant. r Illum metus] Antonium. De quo ° Praesentius] * Præsens' sæpe apud Plutarch. Sunt qui scripserunt non in bonos auctores pro favente reperias. terfuisse praelio Antonium, sed post pug Ut hic * præsentius' est, faventius, nam, consectantibus jam hostem suis, quod certius demonstret faventes supervenisse. Sed in Annalibus eum Deos. pugnæ interfuisse, et fortiter pugnas P Quod Cæsaris medicus] In aliis est, se, immo et Cassium vicisse invenies. • Ultoris] Octavii. quum Caesaris; quod Latinum esse vix puto. Legendum arbitror: Sed nihil * Et qui vindicabatur] Julii Cæsaris. illo præsentius quam quod Caesaris me Subintelligendum, ejus. dicus, &c. Pater.

332

L. ANNAEI

FL0RI

Capta sunt hinc" Cæsaris castra, inde" Cassii. Sed [ §. 11. quanto efficacior** est fortuna, quam virtus! et quam verum est, quod moriens efflavit,** " * Non in re, sed** in verbo** tantum, esse virtutem !'* Victoriam illi prælio error dedit.*

Cassius, inclinato cornu suo,** cum,*° captis Cæsa- [§. 12. ris*7 castris, rapido impetu recipientes se** videret equites,*? fugere arbitratus, evadits^ in tumulum:* inde pulvere [§. 13. et strepitu, etiam*' nocte vicina, eximentibus gestæ rei**

sensum, cum speculator quoque in id missus tardius re nuntiaret,** transactum de partibus ratus,* uni de** proxi mis auferendum præbuit caput. Brutus cum in Cassio [§. 14. etiam suum animum perdidisset,* ne quid ex constituti fide • Cassius fugato cornu suorum, cum videret equites Brnti furenti impetu rede untes e Caesaris castris, quæ ceperant, eos fugere putans, ascendit in tumulum. 4 Putans omnino actum esse de partibus suis. ----

Primum adeo anc. f. et p. v. discrimem. Capta, &c.—41 Quanta. efficatior Ed. Lips. 1. 3. quarto efficatior Ed. Par. Etiam in Lips. 2. est efficatior.—42 Ubi ories qfflarit Ed. Lips. 1. 3. ubi oriens afflarit Ed. Med. Par. Ven. ubi oriens efflarit Ed. Lips. 2.—43 Non residet Ms. Reg. Q, Fran. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—44 Sed et in verbo Ms. Naz. Reg. F, Berol. Duisb. Ed. pr. Ald. Ceterum in Ed. Ber. Sab. Par. est: rerum est, ubi oriens afflavit non residet in verbo tantum, &c. Ed. Junt. Ven. v. est ubi oriens qfflarit non resedit turbo. Vic toriam.—45 Ita Ms. Ryck. Sed suorum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Duk. 1. 2.—46 Et Ms. Ryck.— 47 Cæsaris aberat a Ms. Ryck. Ed. Blanc.—48 Si Ms. Ryck.—49 Equites videret Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Amst. Duk. 1. 2.—50 Erasit Ms. Pal. 2. Flor. Mall.—51 Et jam Ms.

Mall. Fran. Ed. Blanc.—52 Rei gestae Mss. Regg. Toll. Ryck. Duisb. Frau. Ed. pr.—53 Enuntiaret Ms. Naz. Ryck.—54 Ex Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. NOTAE

" Hinc] A parte Cæsaris et Antonii. " Inde] A parte Cassii et Bruti. " Quod moriens efflarit] Adde, Brutus.

* * Non in re, sed in rerbo tantum, esse virtutem'] Hoc est, virtutem non rem, sed nomen esse. * Aut virtus no men inane est,' Horat. * Victoriam illi prælio error dedit] Quomodo se in eo prælio res habue rint, oculis subjiciendum arbitror, nam inde hujusce loci intelligentia pendet.

Brutus Augusti, Antonius vero Cassii castra devicit; Cassius antem cum videret Brutum revertentem, et

eum fugere putaret, se ipsum intere mit. Brutus paulo post iterum pugnavit, et victus, ipse etiam sibi manus intulit. * Cum in Cassio etiam suum amimum

perdidisset]

Brutus et Cassius con

venerant, ut mortuo altero alter etiam moreretur. Et mortuo Cassio, in eo

jam suum animum Brutus perdiderat.

EPITOM. Li b. iv. c A P. 8.

83:8

resignaret' (ita enim par superesse** bello convenerat)* ipse quoque uni comitum suorum3° confodiendum præbuit la tus.37 Quis sapientissimos viros non mireturs* * ad [§. 15. ultimum non suis manibus usos ? nisi sis9 hoc quoque ex6° persuasione defuit,*** ne violarent manus, sed in abolitione

sanctissimarum** piissimarumque*** animarum judicio suo, scelere alieno,64 uterentur. CAP. VIII. BELLUM CUM SEXTO POMPEIO.'

SuBLATis percussoribus Cæsaris supererat Pom- [§. 1. * Ne quid er constituti faedere remitteret. -

Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu.—55 Ita enim persuperesse Ms. Naz. ita enim superesse Mss. Pall. Ryck. et Duk. omnes, Ed. pr.—56 Suorum abe rat a Ms. Fran. At in Mall. erat sociorum, sed inductum tamen.—57 Sic Mss. Pall. Sed praebuit latus, omisso r@ confod. Ed. pr. Grut. Vetst.—58 n. mir. Ed. Lips. 1.—59 Sic et Ed. Ven. Sed nisi hoc Ms. Ryck. Voss. 2. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Par. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zem.—60 Et Ed. Ven.—61 Non defuit Ms. Pal. 2. Edd. vett. Duk. ut pr. Ber. Sab. Med. Par., etiam Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu. nò defuit Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven.— 62 Oblacòe sciss. Ed. Lips. 1. oblatione est etiam in Lips. 2. 3.—63 Ita Ms.

Vin. unns, Mss. Pall. et Duk. omnes, Ed. pr. Sed piéntissimurumqne Edd. vett. ceteræ, ut Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Lugd.

Pont.— 64 Al. sc. Ed. Gryph. NOTÆ

* Ita enim par superesse bello conre plices, qui m'irera, sed qui ne s'éton nerat] Multi ad hunc locum mnlta nera ? • Nisi si hoc quoque ex persuasione de dixere: at nemo (dicam libere) quic quam attulit, quod se mihi probare fuit] Hoc est : Nisi manibns suis possit. Legendum est: pariter enim uti noluerunt, propter persuasionem superesseconrenerat. Quod dico,pariter, Stoicæ sectae, quæ sibi manus inferre idem est ac si scribas, utrumque super prohibet. Nisi si hoc (manibus suis esse, non alterntrum; et hoc signifi uti, scilicet) illis defuit ex persuasi cat pariter.

Unde autem isthæc cor

ruptio ? Ex Ita par: sic somniculosi interdum erant veteres Librarii. De

one.

a Piissimarum] In Ed. Stadii pientis simarum, quod Latinissimum est. CAP. viii. Bellum cum Serto Pom

Salmasii conjectura piget dicere. Quis enim ferat pracsupcresse? Istuc puto esse monstrum, nunquam alias

peio] Anno Mnndi 3912. ante Ch.

in Latio visnnm.

Appio Claudio Pulchro et C. Norba

“ Quis non wirctur] Cave sic ex

Nat. 36. ab Ur. Comd. 715. Coss. mo Flacco.

3:34

L. ANNAEI

FLORI

peii domus. Alter juvenum* in Hispania occiderat, alter* fuga evaserat: contractisque infelicis belli reliquiis, cum insuper* ergastula armasset, Siciliam Sardiniamque habe

bat.* Jam et classe medium mare insederat, o quam [§. 2. diversus a patre! Ille Cilicas extinxerat:* hic secum pira tas navales agitabat.** Tanta* mole belli penitus* [§. 8. in Siculo freto juvenis oppressus est:* magnique famam ducis ad Inferos secum tulisset, si nihil7 tentasset ulterius:* nisi* quod magnæ indolis signum est, sperare semper.9 Perditis enim rebusprofugit, Asiamque*° velis'' petit;'* [§. 4. venturus ibi in manus hostium, et catenas, et, quod miserri mum est'* fortibus viris, ad hostium arbitrium sub percus

sore'* moriturus.

Non alia post** Xerxem'° s misera -

1 Cum Ser° Pópeio Ed. Lips. 1.—2 Super Ed. Zeu.—3 Hebat Ed. Lips. 1. —4 Hic se piruta naralis agitaret Ms. Naz. hic cum piratas narales agitaret Ms. Pal. 1. Reg. F, Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. hic cum se piratas narales agi taret Ms. Pal. 2. Mall. hic se Diruta navalibo agitaret Ms. Ryck. hic cum secum piratas narales agitaret Ms. Flor. Berol. hic cum p. n. agitarat Ms. Reg. Q. hic secum p. m. agitaret Ms. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. (in quibus tamen est pyra tas) Ber. Sab. Junt. Ven. hic pirata navalis agitaret Ms. Voss. 3. hic secum pyralas n. agitarat Ed. Med. Par. Ald. Etiam in Blanc. est agitarat.— 5 Tamen Ms. Reg. Q.—6 Petitus Ms. Naz.—7 Si Ed. Lips. 2. omittit.— 8 Nihil nisi Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—9 Sperafgs Ed. Lips. 1.—10 asiä Ed. Lips. 1. 2. 3.—11 Velis aberat a Ms. Berol. Duisb. Fran. Reg. Q, Voss. 1. Ed. pr. In Ms. Reg. F, erat manu secunda additum.—12 Petiit Ms. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr.—13 Est aberat a Mss. Regg. Mall. Fran.— 14 Ita Ms. Naz. Voss. 3. Edd. vett. præter pr. Sed percussoribus Mss. Pall. Ryck. et Duk. reliqui, Ed. pr. percussór Ed. Lips. 1.—15 p° Ed. Lips. 3.— NOTÆ

• Alter juremum] Cn. Pompeius. Vid. cap. 2. supra. * Alter] Sextus Pompeius, de quo

quod postremo confnsum sit. Qui aliud melius dispexerit, illi favebo ; sed valde metuo, ut cuiquam necesse

hic agitur.

habeam favere. Pater.

c Ille Cilicas extinxerat] Vide lib. 1ii. cap. 6.

e Tanta mole belli penitus in Siculo freto jurenis oppressus est] Lego, Tota mole. Fortasse hinc aliquid exciderit.

4 Hic secum piratas navales agitabat] * Piratæ navales' qui sint, et qua ra Certe verisimile est. f Si nihil tentasset ulterius] Hoc est: tione ab aliis piratis differant, haud equidem scio, nisi si et novos pira Si ab Augusto victus cedendo tem tas, terrestris generis scilicet, inve pori se ad altera bella reservasset, nias. Itaque pro piratas navales facile neque in Asiam aufugisset, ubi in putem scriptum a Floro fuisse archi fuga deprehensus turpiter occisus piratas, quod quispiam interpretari est. s Post Xerxem] Qui post pugnam studens apposuerat latrones navales;

EpitoM. Li b. iv. cAP. 9.

bilior fuga.

335

Quippe modo'7 trecentarum quinquaginta

navium dominus** cum sex septemve'9 fugiebat, extincto

prætoriæ navis*° lumine,° annulis*' in mare** abjectis,** * pavens atque respectans,**J et tamen non** timens** ne periret.* CAP. IX. BELLUM PARTHICUM DUCE VENTIDIO." a.

* '* ἐ ar* 3*

QUAMvis* in Cassio et Bruto partes sustulisset; [§. 1. in* Pompeio totum partium nomen abolesset: nondum ta men ad pacis stabilitatem profecerat Cæsar, cum scopulus, et nodus, et mora* publicæ securitatis superesset Antonius. Nec illes defuit vitiis,° quin periret,* immo omnia [§. 2. expertus7 ambitu* et luxuria, primum hostes, deinde cives,* • Nec stetit per vitia quin ille periret. -

16 Xersem Ed. Lips. 1. 3. Med.—17 Mâ Ed. Lips. 1.—18 Dns Ed. Lips. 1. —19 Septe ve Ed. Lips. 1.—20 Prætorio n. Ms. Naz. prætorio lumine Mss. Vin. quidam, Reg. Q, Fran. Voss. 1. 2. praetoriae navalis lumine Ms. Ryck.— 21 Ann. Ed. Med. Par. Ven. Cett. anul.—22 Mar Ed. Lips. 1.—23 Oljectis Ed. Ven.—24 rspectans Ed. Lips. 1.—25 tn n Ed. Lips. 1.—26 Metuens Ed. Stad. Pont.

1 Duce Ventidio absunt ab Ed. Lips. 1. 2. 3.—2 Sub retidio quamvis Ed. Lips. 1. 2. quo Vetidio quamvis Ed. Lips. 3. quanris Ed. Par.—3 Et in Ed. Stad. Pont.—4 In ora Ed. Lips. 1. 2. Med. Par. in hora Ed. Lips. 3.—5 Nec unus Ms. Ryck. Pal. 2.—6 Vitiis defuit Mss. Regg. Mall. Duisb. Fran. Ed. pr. defuit unus Ed. Lips. 1. 3.—7 Erpertus animo amb. Ed. Ven. exp. unus aunb. NOTAE

cum Græcis ad Salaminem, victus et profugus, una navicula Hellespontum trajecit, innumerabilium copiarum et mavium modo dominus.

* Ertincto prætoriæ maris lumine] In prætoriis navibus lumen accendeba

tur, quod reliquis præluceret, ut eæ

eundem cursum sequerentur. lllud autem Pompeius jussit extingui, ne quo fugeret indicaret.

' Annulis in mare aljectis] Ne cap tus agnosceretur.

3 Respectans] Gallice, Regardant der rière lui; ut videret an mitterentur

qui ipsum retraherent. * Et tamen non timens me periret] Quasi diceret Noster: Pompeius suæ navis lumen extinxit ne fuga pro deretur, annulos abjecit ne captus dignosceretur; nec tamem, cæcæ bo minum mentes ! quod sibi timendum erat, timuit. Non enim timuit ne periret, cum revera ibi ipsi pereun dum fuerit. CAP. 1x.

Bellum

Parthicum duce

Ventidio] Eodem anno quo inceptum bellum superius. ^ Ambitu] Hic pro ambitione poni

3:36

L. ANNAEI

FLORI

tandem etiam* terrore sui* sæculum liberavit. Parthi [§. 3. clade Crassiana* altius'° animos erexerant: civilesque po puli Romani discordias'' læti acceperant: itaque ut prima** affulsit'* occasio,' non dubitaverunt et** erumpere, ultro quidem invitante Labieno: qui missus a Cassio [§. 4. Brutoque (quis'* furor scelerum!) solicitaverat'° hostes'7 in auxilium : et illi Pacoro'* duce, regio'9 juvene, dissipant*° Antoniana præsidia. Saxa*' ° legatus, ne veniret in [§. 5.

potestatem, a gladio suo** impetravit.**

Denique** ablata**

Syria,*° * emanabat*7 latius malum, hostibus sub auxilii

specie** sibi' vincentibus, nisi Ventidius, et hic*9 legatus -

Pd. Lips. 2.—8 em Ms. Ryck.—9 Ita Ms. Flor. Ed. Stad. Freinsh. Sed totum t're Ms. Ryck. terre Ms. Ber. Duisb. Fran. Voss. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. terræ Ed. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Wetst. Ceterum in Ed. Stad. Pont. verba quamris in Cassio...saeculum liberarit Capiti superiori adjuncta snnt.— 10 Altius abest ab Ed. Zeu.—11 Motus Ed. Stad.—12 Primum Ms. Ber.

Duisb. Fran. Ed. pr. patria Ed. Lips. 3.—13 Adfulsit. Sic Ms. Naz. et Dnk. plerique, Edd. vett. ante Gruterum: nisi qnod in Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lngd. Pont. est affulsit. flurit Ms. Pal. 1. qffluxit Ms. Pal. 2. Ryck. Reg. F, Mall. effulsit Ms. Voss. 2. 3. Ed. Grut. Zen. Vetst. affuit Ms. Reg. Q.—14 Sic et Ed. Freinsh. Fab. Sed et omittunt Ms. Ryck. Ber. Duisb. Fran. Voss. 3. Edd. vett. ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grnt. Lugd. Pont. Zeu. Vetst. Amst. Dnk. 1. 2.—15 Qui Ms. Naz. Voss. 2. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. Stad. Pont. q Ed. Lips. 1.—16 Sic Ed. Lips. 1. 3. Cett. soll.—17 Hostem Ed. Ven.—18 Pacaro Ed. Lips. 1. 3. pacato Ed. Med. Par.—19 rgio Ed. Lips. 1.—20 Disputant Ms. Naz. Reg. F, Mall. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr.—21 Sic Ms. Naz. Pal. 1. 2. Duk. pleriqne, Ed. pr. Stad. et ceteri. Sed Xara Mss. Vin. Reg. F, Voss. 1. Saga Ms. Ryck. cara Ed. Lips. 1. 3. Casca Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Zen. Vetst. Cascha Ed. Lips. 2.—22 Suo aberat a Ms. Voss. 1. 2.—23 Impetrarerat Ed. Stad. Pont.—24 Deinde Ms. Pal. 2. Reg. F, Mall. Ber. Duisb. Fram. Ed. pr.—25 Oblata Ed. Lngd.—26 Suria Ed. Stad. Pont.

ubique.—27 Emanavit Ed. Lips. 2.—28 Spe Ed. Lips. 1. 3. Par. 2. spem Ed. NOTAE

tur. Sic initio cap. 11. * Furor Antonii, quatenus per ambitum non im teriret, luxu et libidine extinctus

* Saxa' vocabatur. Hic, ne in manus Labieni et Pacori caderet, se ipsum

est.'

tum narrant.

* Primum hostes, deinde cires] Pri mum Parthos, deinde Romanos, tan

coro.

interemit : alii ab hostibus interfec

e Ablata Syria] A Labiemo et Pa

dem sæculum terrore sui liberavit.

f Sibi] Hoc est, in usum et utilita

Vide cap. 11. c Clade Crassiana] De qua vid. lib.

tem suam, non vero Cassii et Bruti. Sic lib. 1. cap. 16. * Bellum Samniti

111. cap. 11.

cum Pop. Rom. sibi gessit.'

“ Saxa] Antonii legatus Decidius

epiToM. LiB. iv. cAP. 10.

337

Antonii, incredibili felicitate et Labieni copias, ipsumque Pacorum, et omnem Parthicum3° equitatum, toto*' inter

Orontem*** et Euphratem sinu33 late cecidisset. Viginti [§.6. amplius millium** fuit:* nec sine consilio ducis: qui** simulato metu adeo us est hostem* castris succedere,' donec, absumto37 jactus spatio,** adimeret usum sagitta rum.”39

Rex fortissime dimicans cecidit.

Mox cir- [§. 7.

cumlato*° ejus per urbes, quæ desciverant, capite,** Syria sine bello recepta.** Sic Crassianam cladem Pacori cæde pensavimus.** CAP. X. BELLUM PARTHICUM CUM ANTONIO.'

Expertis invicem Parthis atque Romanis, cum [§. 1. Crassus atque Pacorus utrinque* virium mutuarum* docu ° Qui simulans metum fugiendo usque eo hostem castra sua subire us est, donec, consumto jaculandi spatio, usum sagittarum adimeret. -

Med. Par. 1.—29 Hinc Ed. Lips. 1. 2. 8.—30 pticum Ed. Lips. 1.—31 Toto aberat a Ms. Ryck. Pall. Regg. Mall. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Sed totum Ms. Voss. 3.—32 Orontam Ed. Freinsh.—33 Sinum Ms. Pal. 2. Voss. 1.

2. Reg. Q, Fran. Atum Ms. Ryck.—34 Militü Ed. Lips. 2.—35 Quippe qui Ed. Stad. Pont.—36 Hostem abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Grypb.— 37 Assúpto Ed. Lips. 1. assumpto Ed. Lips. 2. 3. Med. Par.—38 Spacio Ed. Lips. 1. 2. 3. Par.—39 Sagitarum Ed. Lips. 3.—40 Circumlato Ed. Par. 1. cir cülato Ed. Par. 2.—41 q desinerät capte Ed. Lips. 1. Etiam in Lips. 2. est desinerant. At Lips. 3. desirerant. Ed. Stad. Pont. quæ defecerant.—42 Recepta fuit Ed. Pont. recepta sit Ed. Stad.—43 Pagoriae depensarimus Ms. Naz. Pa jorie depensarimus Ms. Voss. 1. Pagorie dispensacimus Ms. Fran. Pro pensav. piar. Ms. Pal. 2. 1 Anthonio Ed. Par. 2. B. Parthicum Antonii Ed. Stad. Pont.—2 Mutuarum NOTÆ

& Orontem] Syriæ fluvium.

* Viginti amplius millium fuit] Hinc

' Castris succedere] Sic apud Virg. * Succedere stabulis,' * Succedere tectis,' pro, tecta et stabula subire.

certe aliquid ætas aut incnria abstu CA p. x. Bellum Parthicum cum An lerit; neque enim ratio, nec struc tura sermonis, ut aliter sentiam, si tonio] Anno Mundi 3914. ante Ch. nunt. Sensus esse debuit, et his qni Nat. 34. ab Ur. Cond. 717. Coss. dem verbis conceptus: Viginti am L. Gellio Poplicola et M. Cocceio plius millium ea clades fuit. Idque cur Nerva. jam primum non omnes viderint, • Cum Crassus atque Pacorus utrin haud equidem video. Pater. que] Parthi Crassum, Pacorum Ro Flor. Y Delph. et Var. Clus.

88S

L. ANNA£I

FLORI

menta fecissent, pari rursus reverentia3 * integrata* amicitia; et quidem ab ipso foedus Antonio* cum rege percussum.* Sed immensa* vanitas hominis, dum7 titulorum cupi- [§. 2.

dine Araxem et Euphratem* sub imaginibus suis legi9 con cupiscit:'° ° neque causa,'' nec** consilio, ac ne** imagi naria quidem belli indictione,'** quasi hoc quoque ex arte

ducis esset, obrepere;**' relicta repente* Syria'7 in Parthos impetum facit. Gens'* præter armorum fiduciam [§. 8. callida'9 simulat trepidationem, et in campos fugam.* Hic* statim quasi victor sequebatur: cum subito, nec magna' abest ab Ed. Stad. Pont.—8 WTerentia Ed. Lips. 1.—4 Integra Ed. Par.2. Stad. Lugd. Pont.—5 Antonio fædus Ms. Pal. 2. Ryck. Regg. Toll. Duisb. Fran. Ed. pr.—6 Inm. Ed. Lips. 1.—7 Tü Ed. Lips. 1. 3. cü Ed. Lips. 2.— 8 Euphraten Ed. Lips. 3.—9 Labi Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Vim. Stad. Lugd. Pont.—10 Concupiss3 Ed. Lips. 1. concupisset Ed. Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad.—11 Cá Ed. Lips. 1.—12 Neque Ms. Voss. 1. 2. Duisb. Ed. pr. Par. 1. Stad. Pont.—13 Nec Ms. Fran.—14 Ita Ms. Naz. Ed. pr. Sed condictione Ms. Pal. 1. Ryck. Flor. Mall. Fran. Ed. Lips. 1. conditione Ms. Pal. 2. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. con ditâe Ed. Lips. 2.—15 Ita et Mss. Pall. Sed in Ms. Reg. F, Ber. Mall. Duisb. Fran. Voss. 3. Ed. pr. Grut. Lugd. Vetst. est ex arte ducis præriperet. In Ms. Reg. Q prorumperet. In Reg. F a manu secunda esset obrepere: ut erat in M*. Flor. Voss. 1. 2. Edd. vett. Etiam in Ryck. erat obrepere, sed omisso tô esset. —16 Repetente Ed. Lips. 1. 3.—17 Siria Ed. Lips. 2.—18 Quæ gens Ed. pr. Grut. Zeu. Vetst.—19 Sic Ed. pr. Ven. Abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. NOTÆ

mani interfecerunt; et sic Crassus et Pacorus et Romanarum et Parthi

carum virium experimenta dederunt. b Pari reverentia] Par fuit reveren tia, quia utrimque paria damna ac cepta fuerant. • Cum rege percussum] Quem regem intelligat Florus non video; nam Pa corum Ventidius occiderat, et cum Phrahate, qui post Pacorum in reg

mum electus fuit, nusquam foedus per cussum invenias.

De Orode Pacori

patre intelligendum esse certum est. ° Ararem et Euphratem sub imagini bus suis legi concupiscit] Tituli devic tarum gentium, locorum, fluviorum statuis ascribebantur.

* Ac ne imaginaria quidem belli tw

dictione] Vid. notata ad lib. iii. cap. 11. * Ne imaginario quidem jure.' f Obrepere] Hic est, subito in nec opinantes impetum facere. s Et in campos fugam] In pugna Parthi fugam simulant, ut insequen tes, et sic adversus vulnera incau tiores, inversis sagittis facilius trans figant. Virgil. Georg. lib. iii. * Fi dentemque fuga Parthum, versisque sagittis.' * Hic] Antonius. ' Nec magna] Legendum immanis, id et res et sequentia probant: * im manem' enim esse oportuit, quæ vel ut nimbus erupit, et sagittis duas legiones operuit.

EPITOM. Lib. iv. CAP. 10.

889

hostium*° manus, ex improviso,*' et jam** in fessos** via sub** vespere,** velut nimbus, erupit: et, missis undique

sagittis, duas legiones operuerunt. Nihil acciderat [§. 4. in comparationem** cladis, quæ*7 in posterum diem immine bat,** nisi intervenisset Deum miseratio.*9 Unus ex clade Crassianaj Parthico habitu castris adequitat, et salute La

tine data, cum fidem ipso*° fecisset,* quid immineret, edo cuit: * jam affuturum** cum omnibus copiis regem: [§. 5. irent retro,* peterentque montes: sic quoque' hostem for tasse non defore:' atque ita secuta** est minor vis hostium,

quam imminebat. Affuit tamen : deletæque reliquæ [§. 6. copiæ forent, nisi urgentibus** telis in modum grandinis, quadam forte,* quasi docti,*** procubuissent in genua milites; et, elatis3° super capita scutis, cæsorum speciem

præbuissent. Tum Parthus arcus inhibuit. Deinde [§. 7. -

Gryph. Stad. Lngd. Pont.—20 Hostium aberat a Ms. Voss. 1. 2. Fran.—21 In proriso Ed. Lips. 1. 2. 3.—22 Etiam Ed. Par. Ald. Ven. etiâ Ed. Lips. 1. 3.— 23 Insessos Ed. Lips. 1. 2. 3. omittit in Ed. Ven.—24 Sua Ed. Ven.—25 Ves pera Ed. Stad. Pont.—26 Comparatione Ms. Ber.—27 Gladii qui Mss. Regg. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr.—28 Imminebant Ed. Ven.—29 Dei miseratio Ms. Reg. Q, Voss. 1. 2.—30 Ipse Ms. Ryck. Pal. 2. Mall. Ber. Dnisb. Fran. Ed. pr. Ven. Gryph.—31 Sic Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grut. Vetst. Cett. adf.—* rtro Ed. Lips. 1.—32 Facta Ms. Reg. Q, Pal. 2. Mall. Ber. Duisb. Voss. 1. 2. Ed. pr.—33 Urguentibus Ms. Naz.—34 Sic Ms. Ryck. Naz. Pal. 2. Vin. quidam, Toll. Voss. 2. Ed. Ber. Med. Par. Junt. Ven. Sed sorte Mss. Vin. alii, Duk. ceteri, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Sab. Ald. Gryph. Stad. Pont.—35 Ita Mss. Vin. omnes, Naz. Pall. Reg. F, Flor. Mall. Voss. 3. Edd. Duk. vett. præter pr. Sed docti, omisso rò quasi, Mss. reliqui, Ed. pr. Grut. Lngd. Zeu. Vetst. si docti Ms. Reg. Q. quasi docte Ed. Lips. 1. 2. 3. Gryph. —36 Claris Ed. Gryph.—37 Rursus quum se Romani Mss. Toll. Duisb. Fram. NOTÆ

1 Unus eae clade Crassiana] Romanus, qui clade Crassiani exercitus a Par this captus fuit : is cnm fortunam non animum mutasset, accessit nocte ad stationem Romanam, prædixit que ne destinatum iter peterent, sed diverso sylvestrique pervaderent. Vellei. lib. II.

* Cum fidem ipso fecisset] Latinitas jubet ut legas, Cum fidem eo ipso fe

1 Sic quoque] Hoc est: Et quamvis montes peterent, tamen fortasse et hostes affuturos.

m Quadam forte, [sorte] quasi docti] Id ex sorte potius quam militari sci entia evenisse vult Florus. Sed quo modo id factum fuerit, scire non li cet : forsan qnidam ex militibus, dum per prærmpta fugiebat, cadens, cly

peum supra caput extulit, sicque in

cisset. Eo ipso fidem fecit, quod La

gruentia hostium tela vitavit, quod

tine locutus est.

reliqui annotantes imitati sunt.

340

L.

ANN AEI

FLORI

Romani cum se rursus 7 extulissent, adeo res miraculo fuit, ut unus ex barbaris miserit vocem: “ Ite et beneº valete

Romani: merito vos victores gentium" famaº loquitur, qui Parthorum tela fugistis.'º Non minor ex aqua postea, [S. 8. quam ab hostibus clades.º Infesta primum sitiº regio: tumº quibusdam salinacidisº fluvius infestior:ºº novis sime, quia jamº ab invalidis et avide hauriebantur,º noxiae

etiamº dulces fuere.º Mox et ardoresº per Arme- [S. 9. -

Ed. pr. cum se rursus Romani Ms. Ryck.–38 Bn Ed. Lips. 1.–39 Ita Ms. Pal. 2. Mall. Sed vict. fama gent. Mss. reliqui, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2.– 40 Ita Ms. Flor. Mall. Reg. Q, Voss. 3. Naz. Pal. 2. Edd. vett. omnes praeter pr. Sedfudistis Ms. Pal. 1. fugitis Ms. Ryck. fertis Mss. Duk. reliqui, Ed. pr. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.–41 Ita Mss. Vin. Pal. 2. Ed. Stad. Freinsh. Fab. Duk. 1. 2. Sed ercepta clades Ms. Naz. Ryck. Ber. Duisb. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grut. Zeu. Vetst. accepta clades Ms. Pal. 1. Ed. Gryph. recepta clades Ms. Flor.-42 Sui Ms. Pal. 2.–43 Sic Mss. Duk. plerique, Ed. pr. Lips. 3. Sed cum Ms. Naz. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. Ber. Sab. Med. Par. Ven.-44 Ita Ms. Reg. F, Toll. Voss. 1. Sed salmacidis Ms. Pal. 2. Ryck. et Duk. plerique, Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Salmadicis Ms. Fran. Salmatides Ms. Voss. 3. Salmassidis Ms. Reg. Q.–45 Infestor Ed. Lips. 1. 3. Pro fluvius, fluviis Ms. Mall.-46 Novissimeque etiam Ms. Naz. norissimeque jam Mss. Vin. Pal. 1. Voss. 2. 3. Ed. Grut. Lugd. Freinsh. Vetst. novissime quia Ms. Ryck. Ed. Blanc. morissime qui jam Ms. Pal. 2. Toll. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. novissimeque qui Ms. Regg. novissimeque cum id Ed. Sab. novissime que cum jam Edd. vett. aliae, ut Lips. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. novissieque cum jam Ed. Lips. 1. novissimeque quum Ed. Zen – 47 Sic Mss. Regg. Sed hauriebatur Ms. Pal. 2. et Duk. ceteri omnes, Ed. r. Lips. 1.2. 3. Ber. Sab. Med. (in quo est auriebatur) Par. Ven. Grut. Fab. etst. Duk. 1. 2.–48 Sic Ms. Naz. Edd. vett. praeter pr. Sed cum moriae etiam Mss. Pall. Toll. Regg. Duisb. Fran. Voss. 2. 3. Ed. pr. Vin. Grut. Lngd. Freinsh. cum maar etiam Ms. Ryck. cum moria Ms. Voss. 1.–49 Sic Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed dulces fiere Ms. Naz. dulces fere Ms. Ryck. dulces fluere Ed. Blanc. dulces fieret Mss. Pall. Mall. Fran. Voss. 2. Ed. pr. Vin. Grut. Lugd. Freinsh. Fab. Vetst. dulces fie ret Mss. Regg. dulces fierent Ms. Flor. Ber. Voss. 3. dulcis fierent Ms. Duisb. NOTE

º Merito vos victores g. f. [f. g.] Dura transpositio: melius in aliis le

gitur, Merito vos victores gentium fama loquitur.

º Tum quibusdam sal. [Salmacidis] fluvius infestior] Cave fidem habeas Ortelio, qui hoc loco deceptus flu vium, nomine Salmacis, in Parthia creavit. Omnino corruptus hic locus. Lege igitur ex Salmas. in Solin. et

Freinshem. tum quibusdam Salinacidis fluriis infestior; novissime, cum jam ab inralidis et avide hauriebantur, norice etiam dulces fuere. Sensu aperto et facili. Salinacidis autem, a Salinis.

Quanquam non video cur omnino Salmacidis rejiciatur; recte enim Sal macidus a “Salme, quod ab tºun,

salsugo, muria, et “acidus dici pos Sit,

EpitoM. lib. IV. cAP. 11.

341

niam, et nives per Cappadociam,** et utriusque coeli subita** mutatio pro pestilentia fuit. Sic vix tertia parte de [§. 10. sedecims* legionibus reliqua,P cum argentum** ejus im dolabris concideretur:35 8 et subinde3° inter moras* mortem

a gladiatore suo efflagitasset37 egregius imperator;* tandem

perfugit** in Syriam. Ibi$9 incredibili quadam mentis ve cordia*° ferocior*' aliquanto factus est: quasi vicisset, qui** evaserat.' CAP. XI. BELLUM CUM ANTONIO' ET CLEOPATRA.

FURoR Antonii, quatenus* ambitu* non interiret, [§. 1. luxu* et libidine* extinctus est. Quippe post Parthos cum ------

Voss. 1.—50 Cardores Ed. Ven.—51 Cappadotiam Ed. Lips. 1. 2. 3.—52 Subita aberat a Ms. Reg. F, Duisb. Fran. Ed. pr.—53 XVI. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—54 Sic et Ed. Ven. Sed argenti Ed. Lips. 2. Etiam ab Ed. Lips. 1. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ald. Gryph. abest rò ejus.— 55 Concideret Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—56 Sub inde Ed. Lips. 1.—57 Flagitasset Ms. Naz. Pal. 1. Ryck. Flor. Edd. Duk. vett. omnes, etiam Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—58 Profugit Mss. Toll. Ryck. Duisb. Fran. Voss. 2. 3. Edd. vett. omnes, ut pr. Lips. 1. 2. s. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—59 Sic Mss. Regg. Toll. Fran. Ed. Stad. Freinsh. Sed ibique Ms. Duisb. Voss. Ed. pr. Grut. Vetst. ubi Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Gryph. Vin. Lugd.—60 Væcordia Ed. Freinsh. Blanc.—61 Ferotior Ed. Lips. 2.—62 Quo Ed. Lips. 2. 1 Bellum Actiacum cum Ant. Ed. Stad. Pont.—2 qi Ms. Ryck. i. e. quasi. —3 Per ambitum Ms. Ber. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Freinsh. Fab.—4 Et luxu Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. NOTAE

Antonius fugam suam, quia vivus exierat, * victoriam' vocabat.

p Sic vix tertia parte de sedecim le gionibus reliqua] Velleius tamen scri bit, haud minus quarta parte mili tum, calonum, servitiique desidera

patra] Anno Mundi 3919. ante Ch.

tum fuisse.

Nat. 29. ab Ur. Cond. 722. Coss. Au

• Dolabris concideretur] Ut osten dat quantum argenti Antonius ibi perdidit, id ab hostibus dolabris con

sala.

cisum fuisse dicit.

* Inter moras] Gallice diceres, De tems em tems.

* Egregius imperator] Ironice. * Quasi vicisset, qui eraserat] Hanc

CAP. xi. Bellum cum Antonio et Cleo

gusto Cæsare iii. et M. Valerio Mes • Quatenus amb. [per ambitum] non interiret, luacu et libidine] Vid. cap. 9. * Omnia expertus ambitu et lnxuria, primum hostes, deinde cives, tandem etiam terrore sui wit.'

sæculum libera

342

1L. ANNAEI

FLORI

éxosus arma in otio* ageret, captus amore Cleopatræ,

quasi bene* gestis rebus, in regio se sinu reficiebat. Hæc mulier Ægyptia,7° ab ebrio* imperatore,* pretium [§. 2. libidinum Romanum imperium petit. Et promisit Anto nius: quasi facilior? esset Partho Romanus. Igitur [§. 8. dominationem parare, nec tacite: sed patriæ, nominis, togæ, fascium oblitus,* totus in'° monstrum illud* ut mente,

ita animo' quoque et cultu,** desciverat. Aureum in manu baculum;'** ad latus acinaces;'** purpurea vestis ingenti bus obstricta'* gemmis; diadema aderat, ut regina rex ipse frueretur. Ad primam** novorum motuum famam [§. 4. Caesar a Brundisio'° trajecerat, ut venienti bello occurreret:

positisque in Epiro castris, Leucadem'7 insulam, montem

Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—5 Ocio Ed. Par.—6 Bi Ed. Lips. 1.—7 egip tia Ed. Lips. 1.— 8 Pro ebrio, Ebrio Ed. Lips. 1.—9 Felicior Ms. Duisb.— 10 Ita Mss. Pall. Ed. Ald. Sed ut Mss. Regg. Voss. Duisb. Ryck. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven.—11 Istud mente jam animo q et

cultuque Ms. Voss. 3. Etiam in Ed. Lugd. Zeu. est istud. Pro et culta,Tul tuque Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—12 Bacculum Ed. Lips. 1.—13 Acinacis Ms. Naz. Ed. Stad. Pont. ac in acie Ms. Duisb. Voss. 3. Ed. pr. et in acie Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. acinace Ed. Grut. Lugd. Vetst. Aberat a Ms. Ryck.—14 Obstructa Ms. Pal. 2. ostricta

Ed. Lips. 1. astricta Ed. Ven.—15 PriiiTi Ed. Lips. 1. 3. primum Ed. Par. Ven.—16 brundusio Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Pont. Duk. 1. 2.—17 Castris in epyro Leucadâ Ed. Lips. 1. 2. 3. castris in epyro Lew cade Ed. Med. Par. castris in Epyro Leucadem Ed. Ven. castris in Epiro Leu eadem Ed. Gryph. Lugd. Pro Leucadem, Leucatem Mss. Regg. Vin. Leuca dam Ms. Naz. Ryck. Toll. Duisb. Voss. 2. 3. Fran. Pal. 1. 2. a manu secunda, NOTAE

b Haec mulier Ægyptia] Tò hæc hic ad contemtum positum est. c Ab ebrio imperatore] Ebriosum fuisse Antonium, et eo ipso male au diisse, mnltorum testimonio patet. a Sed patriæ, nominis, togae, fascium

oblitus] Patria, nomen, toga, fasces, ad exaggerationem posita sunt. Et videtur Florus respexisse ad illud

Horatii, Od. lib. iii. 5. * Anciliorum, nominis, et togæ Oblitus, æternæque Vestæ.'

e In monstrum illud] Regem scili

cet, qui tunc temporis pro monstro Romanis erat.

* Ut mente, ita animo] * Mens' quan doqne pro animo sumitur, sed hic nil aliud est quam, voluntas simplex et sola; animus vero est, ipsa in , doles. Sic Terent. Andr. act. 1. sc. 1. * Mala mens, malus animus.' s Aureum in manu baculum] Hæc apud Ægyptios Regum insignia. * Acinaces] Persarum et Medorum gladii acinaces vocabantur. * Medus acinaces,' Horat.

EPIT0M. LIB. IV. CAP. 11.

348

que Leucaten,*** et Ambracii'9 sinus) cornua, infesta*° classe succinxerat.* Nobis quadringentæ amplius naves, [§. 5. ducentæ** non minus hostium: sed numerum magnitudo

pensabat.* Quippe a senis in novenos** remorum ordini bus:' ad hoc** turribus, atque tabulatis" allevatæ,** castel

lorum et urbium specie, non sine gemitu** maris, et labore ventorum ferebantur:* quæ quidem** ipsa moles exitio fuit. Cæsaris naves a triremibus in senos, non*7 amplius, [§. 6.

ordines creverant: itaque habiles in omnia, quæ usus pos cebat; ad impetus, et recursus, flexusque capiendos,** illas graves,*9 et ad omnia præpeditas, singulas plures adortæ,3° missilibus simul, tum** rostris, ad hæc** ignibus

jactis, ad arbitrium dissipavere. Nec ulla re magis [§. 7. hostilium copiarum apparuit magnitudo, quam post victo • Classe inimica insederat cornua Ambracii sinus.

° Nam a semis ordinibus remorum in novenos crescentes, insuper turribus atque tabulatis elatae, quasi castella et urbes ferebantur, non sine labore ventorum et ma ris gemitu.

Ed. pr. Ber. Laucadam Ms. Voss. 1.—18 Leucatem Ms. Ryck. Ed. pr. Med. Par. Junt. leucatæ Ed. Lips. 1. 2. 3. Leucatem Ms. Fran. Leucantem Ms. Voss. 8. Leucadem Ed. Gryph. Stad. Pont.—19 Ambratii Ed. Lips. 2.—20 Infesta abest ab Ed. Amst.—21 CCCC....CC. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—22 Nonenos Ed. Lips. 1. 3.—23 Hec Ed. Lips. 1. 2. 3. hæc Ed. Med. Par. Ven. Gryph.—24 Elevatæ Ms. Ryck.—25 Genitu Ed. Par.

—26 7 quam Ed. Lips. 1. que quidam Ed. Lips. 3.—27 Nec Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. TSab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph.—28 Fa ciendos Ms. Ber. Duisb. Ed. pr.—29 Gravis Ed. Med. Par. Ven.T graveis Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Vetst. Amst. Duk. 1. 2.—30 Adoratæ Ms. Naz.—31 Cum, omisso rj simul, Ms. Fran. Ed. pr. simul cum Ed. Grut. Lugd.

Zeu. Vetst. Amst.—82 Ita Ms. Ryck. Flor. Berol. Regg. Sed hoc Ed. Lips. NOTÆ

* Leucatem] Montem et promonto rium in Leucade insula. Virg. Æn. viii. * Fervere Leucaten auroque ef

fulgere fluctus.' Veteres pro Leuca tem habent Leucadam, ut bene Salmas. Leucada autem pro, Leucas, ut * Per sida' pro, Persis ; * Elida' pro, Elis; * Chalcida' pro, Chalcis, &c. 3 Ambracii sinus] Supra Acarna niam.

* Sed numerum magnitudo pensabat]

Augustus quadringentas naves habe bat, Antonius vero ducentas, sed harum magnitudo illarum numerum æquabat. De magnitudine navium Antonii, vid. Dion. lib. xlix. ' A senis in novenos remorum ordini

bus] A trinis in denos, ait Plutarch. et Dio, a quaternis in denos. Hi au tem ordines remorum alii supra alios collocabantur.

• Tabulatis] Gallice, Des étages.

344

L. ANNAEI FLORI

riam. Quippe immensa** classis, naufragio belli facto,** toto mari ferebat;35 Arabumque,*° et Sabæorum," et mille

aliarum gentium Asiæ spolia, purpuram aurumque in ri pam37 assidue mota ventis maria revomebant.*** Prima [§. 8. dux fugæ regina, cum aurea puppe veloque purpureo, in altum° dedit.39

Mox secutus Antonius: sed instare vesti

giis Cæsar.P Itaque nec** præparata*' in Oceanum [§. 9. fuga, nec munita præsidiis** utraque Ægypti** cornua,* Parætonium*** atque Pelusium, profuere: prope** manu e Maria ventis agritata assidue in ripam revomebant purpuram aurumque, spolia Arabumque et Sabæorum, et mille aliarum gentium Asiae. -

1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grnt. Pont. Freinsh. Zen. Fab. Blanc. Vetst.—33 Inmensa Ed. Lips. 1.—34 Fracta Ms. Ber. Duisb. Ed. pr.—35 Ita Ms. Naz. Pal. 1. Ryck. Regg. Fran. Sed ferebatur Ms. Pal. 2. Toll. Duisb. Voss. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad.

Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 2. ferebat Ed. Lips. 1.—36 Arabum Ms. Pal. 2. Arabum sabaeorumque et mille Ed. Blanc.—37 Aurum q inripam Ed. Lips. 1.—38 Remorebant Ed. Par. 1. Ven. Vetst.—39 Sic Ms. Naz. Voss. 3. Sed se in altum tulit Ms. Ryck. se in altum dedit Ed. Lips. 1. 3. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Duk. 1. 2.—40 Neque Ms. Pal. 1. Regg. Flor. Mall. Voss. Fran.—41 Sic Ms. Naz. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. Sed parata Ms. Pal. 1. Vin. Ed. I.ugd. Zeu. aperta Ms. Pal. 2. Berol. Duisb. Ed. pr. Grut. Vetst.—42 A praes. Ed. Ven.—43 Nili Ms. Berol. Duisb. Ed. pr.—44 Parethonium Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. parhetonium Ed. Ven.—45 Propere Ed. Stad. Pont.— NOTAE

n Arabumque, et Sabæorum] Arabes

sulam se recepisse. “ Itaque nec præparata in Oceanum testatur Virgil. Æn. lib. viii. * Omnis fuga, nec munita præsidiis utraque Æ Arabs, omnes verterunt terga Sa gypti cornua] Hic etiam Noster falsus bæi.' est, qui in fuga mortuum Antonium, • In [Se in] altum] Abundat rò se, cum jamjam caperetur, Cleopatram neque illud agnoscunt meliores libri. vero a Cæsare captam putat, ante * In altum dare' quid sit, docti sciunt. quam in Ægyptum perveniret, ab ipso Monuit Salmas. Horatio deceptus Ode supra. Nam p Sed instare vestigiis Caesar] Hoc ex Dione et aliis certum est post pug ex Horatio desumsit Noster: Od. nam Actiacam quosdam milites a Cae lib. 1. 37. * Mentemque lymphatam sare ad Antonium et Cleopatram in Mareotico Redegit in veros timores seqnendos missos fuisse, sed non as Cæsar, ab Italia volantem Remis secutos; eosque Alexandriam perve adurgens.' Sed uterque ibi falsi nisse. r Paraetonium] Urbs Ægypti mari sunt. Nam ex Sueton. et aliis patet et Sabæos in Antomiana classe fuisse

Cæsarem ab Actio statim Samum in

tima versus Occidentem.

eP1ToM. LI B. iv. cAP. 12.

345

tenebantur.* Prior ferrum occupavit Antonius. Regina ad pedes Cæsaris provoluta tentavit oculos ducis: frustra.

Nam pulchritudo intra* pudicitiam principis*7 fuit.' Nec illa de vita, quæ** offerebatur, sed de parte regni, [§. 10. laborabat. Quod ubi desperavit a principe,*9 servarique*° se triumpho vidit, incautiorem** nacta custodiam, in Mau

soleum** se (sepulcra regum sic vocant") recipit: ibi** [§. 11. maximos, ut solebat, indutas* cultus, in differto*: odoribus

solio," juxta suum se collocavit Antonium:* otisque*° ad venas serpentibus," sic morte,37 quasi somno, soluta est.58

CAP. XII. BELLA ADVERSUS GENTES EXTERAS.*

Hic finis armorum civilium : reliqua adversus [§. 1. * In sepulcro odoribus repleto juxta suum se Antonium composuit. 46 Inter Ms. Voss. 1. infra Ms. Voss. 3. Sarisber. 8. 10. Ed. Vetst. in Ed.

Ven.—47 Principi Ms. Pal. 1. Reg. F, Mall. Berol. Pal. 2. Caesaris Ms. Pal. 1. Reg. F, Duisb. Fran. Voss. 3. Ed. pr. e glossemate.—48 Qua Ed. Par.— 49 Apricipe Ed. Lips. 1.—50 Privarique Ed.Ven.—51 i cautiore Ed. Lips. 1. -52 mauseolü Ed. Lips. 1. 3. Med. Par.—53 Sic Ms. Naz. Pal. 1. 2. et T)uk.

fere omnes, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Sed recepit ibi Ms. Flor. Voss. recepit ubi Ed. Ald. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu.—54 Indi ut solebat inducta Ms. Pal. 2. ut sol. inducta Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Maximocultu Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Pont. male. Siê enim et Plinius Ep. 2. 20. 11. * Coëgit mulierem aperire tabulas, ac sibi tunicas, quas erat induta, legare.' -55 i diff. Ed. Lips. 1. in disserto Ed. Ven.—56. otis Ed. Stad. Pont.—

57 Sic morte aberant a Mss. Voss. Duisb. Ed. pr. Grut. Zeu.Vetst. Etiam ab Lips. 2. abest rò morte.—58 Est aberat a Mss. Voss. Ed. pr. Grut. Freinsh. Vetst. Amst.

i Bella...erteras absunt ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—2 Districtio NOTAE

* Prope manu tenebantur] Falsum: vid. Not. superiorem.

u Sic vocant] Ægyptii scilicet. * Solio] Hic * solium' significat lo

* Intra pudicitiam principis fuit] Hoc

culum quo mortui conduntur, ut

est, minor fuit pudicitia principis. Vide notata ad lib. 1. cap. 3. * Faci.

apud Q. Curtium et Plinium. * otisque ad venas serpentibus]

mus intra gloriam fuit.' Legebat Salmas. intra pudicitiam principi fuit. Sed

Aspidum morsu periisse creditum est.

non placet.

346

L. ANNAEI

FLORI

exteras gentes: quæ, districto* circa mala sua imperio, di versis* orbis oris emicabant.* Nova quippe pax: [§. 2. necdum* assuetæ frænis servitutis tumidae gentium inflatæ que cervices ab imposito nuper jugo resiliebant.* Ad [§. 3. Septemtrionem conversa ferme plaga ferocius: agebat: No rici, Illyrii,° Pannonii, Dalmatæ,7 Mysi,* Thraces et Daci,

Sarmatæ9 atque Germani. Noricis animos dabant [§. 4. Alpes'° atque nives, quo bellum'* non posset ascendere : sed omnes illius cardinis* populos, Brennos,'* Senones'* atque Vindelicos,° per privignum'* suum, Claudium's Dru sum,* perpacavit.** Quæ fuerit'7 callidarum'* gen- [§. 5. tium feritas, facile'9 vel mulieres ostendere; quæ,*° defi * Reliqua bella adversus gentes erteras fuere, quar, imperio circa mala sua dis tracto, diversis terrarum finibus erumpebant.

° Et colla gentium túmida et infiata, nondum fraenis assueta, ab imposito nu perjugo deflectebant.

Ed. Ven.—8 Dirersi Ed. Lips. 3. Par.—4 Nec dü Ed. Lips. 1. Par.—5 Ferotius Ed. Lips. 1. 2. 3.—6 Illyrici Ms. Fran. Voss. 1. 2. Ryck. Mall. Berol. Duisb. Ed. pr. Par. illirii Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. ubique.—7 Delmatae Ms. Naz. hic et mox §. 10.—8 Maesi Ms. Mall. Mysi vel Marsi Ms. Voss. 1. Mesi Ed. Lips. 2. Mysii Ed. Gryph. Stad.—9 Sarmates Ms. Naz.—10 Alpes dabant Ms. Naz. -11 Et in nives b. Ms. Naz. et mires quo b. Mss. Toll. Ryck. Duisb. Fran.

Ed. pr. _atque nives, quod Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd.— 12 Ita Ms. Pal. 2. et Buk. plerique, Edd. vett. omnes. Sed Berenos Ms. Pal. 1. Brenos Ms. Ryck. Brénos, Ed.Ven. Brenuos Ms. Fran. Breunos Ms. Voss. 1. 2. Naz. Ed. Stad. Pont. Brennones, et Breunos, Mss. Vin.—13 Sic Mss. Toll. Ryck. Sed sennones Ed. Ven. Sennos Ms. Pal.2. Scemnos Ms. Naz.

Pal. 1. Regg. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Senos Ms. Flor. Voss. 3. Seno nes, et Scenos, et Scennos Mss. Vin.—14 Perprirignum Ed. Lips. 1.—15 Clau dium aberat a Mss. Regg. Voss. 1. 2. Fran.—16 Perpacarit sed Cæsar Augus tus Ms. Voss. 1. pacavit Ed. Lips. 1. 8. Med. Par. Ven. Gryph. placavit Ed. Lips. 2.—17 Fuit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.—18 Albidarum Ms. Naz.

Ryck. Alpinarum Jord.—19 Facile aberat a Ms. Voss. 1.—20 ofide* 7 Ed. NOTAE

* Illius cardinis] Gallice, De ce climat.

acer plus vice simplici.' e Per privignum suum, Claudium D.]

* Atque Vindelicos] Gentem Cisal pinam, non longe ab Helvetiis. Hu jusce Augusti victoriæ, per Drusum,

Tiberii Claudii Neronis uxorem Li

meminit Horat. Od. lib. iv. 14. ad

menses Claudium Drusum Neronem

Augustum: “ Vindelici didicere nu per Quid Marte posses: milite nam tuo Drusus Genaunos, implacidum genus, Brennosque veloces, et arces Alpibus impositas tremendis Dejecit

viam in sextum mensem gravidam Augustus sibi duxit, quæ post tres

peperit, qui sic privignus fuit Au gusti. a Perpacavit] Anno Mundi 3935. ante Ch. Nat. 13. ab Ur. Cond. 738.

EPITOM. LI B. IV. CAP. 12.

347

cientibus telis, infantes ipsos afflictos humo*' in ora mili

tum adversa miserunt.

Illyrii** quoque sub Alpibus [§. 6.

agunt, imasque** valles earum, ac** quædam quasi** claus

tra, custodiunt,* abruptis** torrentibus impliciti :**7 in hos expeditionem** ipse sumsit,' fierique pontes imperavit.*9 Hic se et aquis et hoste turbantibus, cunctanti ad [§. 7. ascensum militi scutum de manu rapuit: et in via*° primus, tunc agmine** secuto, cum Illyricus** multitudine pontem** succidisset,* * saucius** manibus ac cruribus,36 * specio sior*7 sanguine, et ipso periculo augustior,** terga hostium * Illyrii etiam sub Alpibus vivunt, et extremas earum valles, veluti quædam claustra, habitant, abruptis torrentibus impediti.

Lips. 1.—21 Adflictos humano Ms. Naz. et in marg. eadem manu, adflictos in humane. Sed qfflictos humi Jord. Ed. Lugd. collisos humi Oros. et Frec.— 22 Illyrici Ms. Ryck. Mall. Berol. Dnisb. Fran. Ed. pr. Par. ut §. 8.— 23 Unusque Ed. Ven.—24 Sic Mss. Toll. Ed. Fab. Sed ad Ms. Reg. F, Pall. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Vin. Grut. Lugd. Freinsh. Vetst. et [Ms. Naz. Ryck. Edd. vett. reliquæ, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. Duk. 1. 2. quædam, simpliciter, Ms. Reg. Q.—25 Quasi aberat a Ms. Pal. 2. —26 Abruptis quibusdam torrentibus Ms. Reg. Q.—27 Implicati Ms. Naz. Ryck. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven. Stad. Pont.

—28 Expeditó; Ed. Lips. 1.—29 Sic Mss. Vin. Naz. Regg. Voss. Fran. Sed potentem imp. Ms. Ryck. pontes et aquis imperavit Ms. Duisb. Toll. Pal. 2. Ed. pr. pontem et aquis imp. Ms. Pal. 2. pontè imper. Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd.—30 Invia Ed. Lips. 1. 8. Med. Par. iniria Ed. Lips. 2. —-31 Fuit in agmine et sequuto Ms. Voss. 3.—32 Lubricus Ms. Pal. 2. INaz. Flor. Voss. 3. subruptus Jord. Illyricis Ms. Ryck. illiricus Ed. Lips. 1. Par. 1. Illyricus Ed. Par. 2.—83 Puti Ms. Naz. et emendatum sputi.T Sed pons Ms. Pal. 2. Flor. ponte Ms. Voss. 3.—34 Succedisset Ms. Naz. sed correctum erat succidisset. Ed. Blanc. quum subruptus multitudine pons succidisset.—35 Sau ciis Ms. Ryck. Duisb. Voss. Fd. pr.—36 Pedibus Ed. Lips. 2.—37 Ita Ms. Fran. Toll. et Jord. Sed speciosiore Ms. Ryck. Pal. 1. 2. Regg. Duisb. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. (in quo tamen scriptum est spetiosiore) Grut. Fab. speciosior e Ms. Naz. speciosior et Ed. Vetst.—38 Ang. Ed. Lips. 3. NOTÆ

e Custodiunt] Hoc est, habitant. Sic Horat. de Diama :

* Montium

custos nemorumque Virgo:' quod ea in montibus perpetuo maneret: ex Callimach. Græci eodem sensu di

cunt φυλάσσ€tv, érußλéreu»: Homer. Callimach.

* Ipse sumsit] Augustus 8. ann. ante pugnam Actiacam. s Cum Illyricus multitudine pontem succidisset] Illud falsum est et ridicu lum. Optime in libris antiquis, qui bus usus est Salmasius, legitur lubri

cus; unde ipse sic verba ordinavit: cum lubricus pons multitudine succidis set.

Nil verius.

Succidisset autem

ita hic usurpatur, ut apud Plautum, * Genua mihi succidunt :' quale ali quid apud Lucretium est. * Saucius manibus ac cruribus] Idem Sueton. in August. cap. 20. * Dalma tico (bello) etiam vulnera excepit; una acie dextrum genu lapide ictus, altera autem et crus et utrumque brachium ruina pontis consaucia tus.'

348

L. ANNAEI

FLORI

percecidit.39 Pannonii duobus saltibus, ac tribus [§. 8. fluviis,*° Dravo, Savo, Istroque,** vallabantur:**' popu lati** proximos, intra ripas se recipiebant: in hos doman

dos* Vibium** misit:) cæsi sunt in utrisque fluminibus. Arma victorum non ex more46 belli* cremata; sed [§. 9. capta sunt; et*7 in profluentes data: ut ceteris, qui resis

tebant,** victoria sic*9 nuntiaretur.3° Dalmatæ ple- [§. 10. rumque sub sylvis agunt:** indes* in** latrocinia promtis simi.

Hos jam quidem Marcius**' incensa urbe [§. 11.

Delminio*** quasi* detruncaverat:" postea Asinius Pollio*7* -

—39 pcidit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. præcidit Ed. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont. —40 Sic Mss. et Edd. vett. omnes. Sed duobus acribus fl. Mss. Jord. fluriis, simpliciter, Ed. Blanc.—41 Saco, omisso rj Istroque, Mss. Regg. Mall. Duisb. Voss. Ed. pr. Satoque, omisso r6 Istroque, Mss. Jord. Pal. 1. 2. Ed. Blanc. Savo Histroque Ms. Berol. Fran. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Dnk. 1. 2. Saro Chistioque Ms. Ryck. Savo Christio Ms. Flor.—42 Valantur Ms. Pal. 1. 2. callantur Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—43 ppl'ati Ed. Lips. 1.— 44 Domando Ed. Lips. 1. 2. 3.—45 Sic Ms. Mall. Voss. 3. Sed Vinnium Mss. Vin. Naz. Vimuum Ms. Pal. 1. Mumium Ms. Pal. 2. Verinium Ms. Ryck. Vinium, Vinnium, Junium, Urbium, Mss. Duk. reliqui. Duennium Jord. Ur bium Ed. Par.—46 Ermore Ed. Lips. 1.—47 Et omittit Ms. Flor.—48 rsiste bant Ed. Lips. 1.—49 Sic abest ab Ed. Vetst.—50 Remunciaretur Ed. Zeu.— 51 Agebant Ms. Ryck. Flor. Voss.—52 Inde abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Ven. —53 Ad Ed. Gryph. Stad. Pont.—54 Martius Mss. Vin. quidam, Ed. Par. Ven. Marius Ed. Gryph.—55 delirinio Ed. Lips. 1. 2. 3. Delrinio Ed. Ven. —56 Quasi abest ab Ed. pr.—57 Pollo Ed. Par.—58 Armis, agris Ed. Lips. NOTAE

' Pannonii duobus saltibus, ac tribus fluriis, Dravo, Saro, Istroque, calla bantur] In aliis : duob. salt. ac fluv. Dravo, Saroque vallabantur, nulla Istri

gentium arma ignibus dare. i Marcius] Caius Marcius Figulus, qui cum Cornelio Lentulo Lupo Con

facta mentione : et melius.

Nat. 154. ab Ur. Cond. 597.

Dravus

et Savus Pannoniae fluvii, qui in Da nubium incnrrunt.

5 Vibium misit] Multimodis hnjus ducis nomen corruptum fuit; quare facile viris doctis assentior, qui le gunt Tiberium, nam facile TIB in VIB potuit degenerare: et in An

sul fuit anno Mundi 3794. ante Ch.

m Delminio] Delminium urbs Dal matiæ ad Septemtrionem. n Detruncarerat] Recte : nam Del minium Dalmatarum caput.

• Asinius Pollio] Anno Mundi 3910. ante Ch. Nat. 38. ab Ur. Cond. 713.

nalibus Tiberium Pannonios sube

Quo tempore Consul fuit Pollio cum Domitio Calvino, et de Dalmatis

gisse reperies, anno Mundi 3940.

triumphavit.

ante Ch. Nat. 8. ab Ur. Cond. 743.

1. ii. 1. * Et consulenti, Pollio, curiæ;

* Ea: more belli] Fuse docet Livius Romanis usitatum fuisse, devictarum

peperit triumpho.'

Meminit Horat. Od.

Cui laurus æternos homores Dalmatico

epitoM. Lib. iv. CAP. 12.

849

gregibus, agris, armis,** mulctaverat,** (hic secundus* orator,)P sed Augustus perdomandos Vibio°*' mandat:** qui efferum genus fodere terras coëgit, aurumque [§. 12. venis repurgare:** quod, alioquin** gens omnium cupidissi ma,35 studiosa diligentia anquirit:** ut illud in usus suos servare°7 videatur. Mysi*** quam feri, quam truces [§. 18. fuerint, quam ipsorum etiam barbari barbarorum, horribile

dictu est.

Unus ducum, ante aciem postulato°9 [§. 14.

silentio, * Qui vos,' inquit, * estis?” Responsum7° invi cem: * Romani gentium domini.' Et illi:7' * Ita,' in quiunt,7* * fiet,75 si nos7** viceritis.' 75 Accepit omen" Mar

cus7° Crassus." Illi statim ante aciem immolato77 [§. 15. equo concepere votum, * ut cæsorum extis ducum et lita rent et vescerentur.'

Deos audisse crediderim :" nec tu ••••••••••••

1. 2. 3. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Blanc. Vetst. Duk. 1. 2.—59 Sic Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb. ubique.—60 Scd's Ed. Lips. 1. Ab Ed. Stad. Pont. Zeu. absunt verbâ hic secundus orator.—61 Sic Mss. Dnk. plerique. Sed Vinnio Ms. Voss. 2. Ubio Ms. Naz. Jubio Ms. Pal. 1. 2.—62 Mendat Ed. Par.—63 Repugnare Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. 1.—64 Alioqui Ed. Gryph.—65 Cupidissimia Ed. Lips. 2. cupitissima Ed. Lips. 3.—66 Sic Ms. Voss. 2. 3. Ed. Vin. Stad. Lugd. Sed adquirit Ms. Naz. Reg. F. acquirit Mss. Duk. ceteri, Ed.

pr. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. acqrit Ed. Lips. 1. con {√ Ed. Zeu.—67 Serrari Ed. Gryph.—68 Misi, Mysi, Missii Mss. et Edd. uk. vett. 9mnes. . Mysi Ed. Lips. i. 3. Misii Ed. Med. Par. Mesi Ed. Lips. 2. Mysii Ed. Gryph. Stad. Pont.—69 Aciem imolato equo concepere votum pos tulato Ms. Ryck. e §. 15. In Ed. Ven. est ostulato.—70 Risi, Ed. Lips. 1.— 71 Et illi aberant a Ms. Reg. Q.—72 Ille...inquit Jord. Frec.—73 Fiet erat in Ms. Naz. Pal. 1. Ryck. Flor. Aberat a Mis. Pal. 2. Mall. Berol. Duisb.

Pran. Voss. Ed. pr. Stad. Pont. Zeu.—74 Vos Ed. Lips. 8.—75 Vinceritis Ed. Ven. viceretis Ed. Par.—76 Martius Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven.— NOTÆ

P Hic secundus orator] Unde tam

si nos viceritis.” Quod a Floro alienis

putidum additamentum huc irrepsit, simum puto. non video.

“ Vibio] Hic iterum scribendum puto Tiberio.

Is enim Dalmatas sub

egit anno sequenti post devictos Pannonios.

* Anquirit] Hoc est, inquirit, vel circnm quærit. * Mysi] Mysi vel Moesi intra Ma. cedoniam et Danubium.

** Ita,' inquiunt, * si nos] Rescriben

dum ait Salmas. * Ita,' inquiunt, * fiet,

“ Accepit omen] Proprie : nam omen est, cum, quod ex alicujus ore ortum est, id nos præsagium accipimus; ut hic Crassus omen accepit, quod hos tes dixerint, * Si nos viceritis.” " Marcus Crassus] Marcus Licinius Crassus Mysos vicit anno Mundi 3921. ante Ch. Nat. 27. ab Ur. Cond. 724.

" Deos audisse crediderim] Ironice.

350

L. ANNAEI

bam* sustinere potuerunt.

FLORI

Non** minimum terroris [§. 16.

incussit barbaris Domitius79 centurio,' satis barbaræ,*° effi

cacis tamen apud paris** homines stoliditatis, qui, focu lum** gerens super cassidem,* suscitatam** motu corporis flammam, velut ardenti capite, fundebat. Ante hos* [§. 17. Thracum maxime** populus* desciverat.** Ille barbarus et signis militaribus, et disciplina, armis etiam Romanis, as

sueverat:** sed a Pisone* perdomiti, in ipsa captivitate ra biem ostendere:*7 quippe, cum catenas morsibus tentarent, feritatem suam ipsi puniebant.* Daci montibus in- [§. 18.

hærent.

Cotisonis*** regis imperio, quoties*9 concretus

* Domitius centurio, homo stultitiae satis barbaræ, sed tamen efficacis apud ho mines barbaros, qui foculum gerens super galeam, &;c. -

77 Imolato Ed. Lips. 1. 8. Ven.—78 Nec Ms. Ryck —79 Sic Mss. Regg. Sed Chonidius Ms. Naz. Pal. 2. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Chomidius Ed. Ven. Domidius, et Domidius, Mss. Vin. Domidius Ms. Fran. Canidius Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. Conidius Ms. Pal. 1. Voss. 3. Ryck. Comi tius Ms. Flor.—80 Barbarie Ed. Lips. 1. 2. 3.—81 Sic Ms. Flor. Berol. Sed pares Mss. ceteri, Edd. omnes ante Græv. ut pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zen. Fab. Vetst. Amst.—82 Poculü Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. focü Ed. Gryph.— 83 Succitatâ Ed. Lips. 1. 3.—84 Ante asse regum maxime dicitur Ms. Naz. lite ris majusculis, apud hos maxime Thracum Ms. Pal. 1. 2. Lips. Ryck. apud hos Thracum maxime Ms. Voss. 3. Toll. apud hos maxime stragum populos Ms. Duisb. Ed. pr. ante hos maxime Thracum Ms. Flor. ante hos Thr. marimus p. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Pont. Zeu.—85 Desciverant Ms. Naz.—86 Assuerat Ms. Fran. Mall.—87 Oiidef Ed. Lips. 1.—88 Contisonis Ms. Pal. 1. Conscisonis Ms. Duisb. Consosonis Ms. Fram. Conscisionis Ed. pr.—89 Quoties Ed. Lips. 1. 3. Ven. quotiens Ed. Lips.2. Med. NOTAE

* Tubam] Sonitum tubæ. * Domitius centurio] Qnis fuerit Do mitius, ignotum est.

Alii legunt Do

b A Pisone] L. Piso Thracas perdo mnit, anno Mundi 3939. ante Ch. Nat. 9. ab Ur. Cond. 742.

midius, Domidius, vel Cronidius. * Ante hos] Falsum; nam multo post Mysos Thraces rebellarunt, ut patet ex Annalibus. • Thracum maxime populus] Hic er ror est: quid enim istuc maxime? In Edit. Stadii, maximus populus; quod ipsum et Herodotus scripsit, et vere, sed non secundum recentiorum scrip

tin. etiam Dacos Getarum sobolem

torum sententiam.

vocat.

• Ipsi puniebant] Dum se frustra catenas mordendo macerabant.

d Cotisonis] Hunc Daciæ regem fe cit Noster, Horatium secutus, Od. lib. iii. 8. * Occidit Daci Cotisonis

agmen.' Suetom. vero Getarum re gem vocat; sed Plinius scribit, Getas Romanis Dacos fuisse dictos.

Jus

epitoM. Lib. iv. CAP. 12.

351

gelu9° Danubius junxerat9* ripas, decurrere** solebant, et vicina9* populari. Visum est Cæsari Augusto gen- [§. 19. tem aditu difficillimam94 summovere. Misso igitur Lentulo,*

ultra ulteriorem repulit ripam : citra præsidia constituit. Sic tunc9s Dacia% non victa, sed summota atque dilata est. Sarmatæ patentibus campis inequitant:97 et hos per [§. 20. eundem Lentulum prohibere* Danubio satis fuit. Nihil præter nives, rarasque99 sylvas habent.' Tanta barbaries* est, ut pacem non intelligant.3 Germaniam* quoque [§. 21. utinam vincere tanti non putasset!** magis turpiter amissa est, quam gloriose acquisita:* sed quatenus sciebat [§. 22. patrem suum Cæsarem, bis trajecto ponte7 Rheno,** quæ sisse bellum, in illius honorem* concupiit9 facere provin ciam. Et factum'° erat, si barbari tam vitia'* nostra,' quam'* imperia, ferre'* potuissent.'* Missus in eam [§. 23. Par. Grut. Lugd. Freinsh. Blanc. Vetst.—90 In gelu Ed. Gryph. imperio Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—91 Vinxerat Ms. Naz. Pall. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 3. Par. virerat Ed. Lips. 1. 2. Med.—92 Discurrere Ms. Pal. 2. Mall. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Stad. Pont.—93 Viciniam Ms. Naz. Pall. Mall. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. vicinam Mss. Regg.—94 Difficillimo Ms. Mall. Berol. Duisb. Fran. Ed. pr. difficilimâ Ed. Lips. 1. 2. 3. difficiligam Ed. Blanc.— 95 Sic hinc Ed. Gryph. si tunc Ed. Stad. Pont. a quibus libris mox abest τὸ

sed.—96 Datia Ed. Lips. 1. 3.—97 Injetât Ed. Lips. 1. injetant Ed. Lips. 2. inquietant Ed. Gryph.—98 Prohiber Ed. Lips. 1.—99 Pruinasque et s. Jord. ratasque Ed. Lips. 1. 3.—1 hnt Ed. Lips. 1.—2 Barbarie Ed. Blanc. barbaria Ed. Lips. l. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Pont.—3 Intellgant Ed. Lips. 1.—4 Germaniam, &c. Hæc usque ad extremum librum in Ed. Lips. 1. 3. sejuncta a superioribus leguntur, cnm hoc titulo : Bellum contra germa nos.—5 Putassent Ed. Gryph.—6 Acquisitum Ed. Lips. s.—7 Ita Ms. Flor. Reg. Q. Sed bis transvectum pontem Ms. Naz. Voss. 3. Ryck. Ed. Ber. Sab. bis trãspectü póte Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. bis transrecto ponte Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. bis transacto ponte Ms. Pal. 1.—8 Renum Ms. Ryck. Rheni Ed.

Gryph. Stad. Pont.—9 Concupit Ed. Ven.—10 féTi Ed. Lips. 1. facta Ed. Blanc.—11 Vicia Ed. Par.—12 Nostraque Ed. Par.—13 Sic Ms. Naz. Pal. 2. Regg. Mall. Duisb. Berol. Fran. Sed facere Ms. Pal. 1.—14 Maluissent Ms. NOTAE

* In illius honorem] Ne scilicet eos lus incertum est. Facile crediderim videretur contemnere, contra quos fuisse Cn. Cornelium Lentulum au- tot annis Caesar bella gesserat. * Lentulo] Quis ipse fuerit Lentu-

gurem, qui consul fuit anno Mundi ' Putasset] Augustus.

' Vitia nostra] Injurias, avaritiam. Sic apud Tacit. alicubi: * Frisii pa cem exuere, nostra magis avaritia

s Bis trqjecto ponte Rheno] Vid. lib.

quam obsequii impatientes.'

3936. ab Ur. Cond. 739.

iii. cap. 10.

852

L. ANNAEI

FLORI

provinciam Drusus,j primos'5 domuit Usipetes:* inde'6 Tenctheros'7 percucurrit,** et Cattos.'9' Nam" Marcoma norum*° spoliis insignibus“ quendam editum tumulum in

tropæi modum** excoluit.

Inde validissimas na- [§. 24.

tiones, Cheruscos,**° Suevosque,** P et Sicambros,*** pari

ter aggressus est: qui, viginti** centurionibus incrematis,* hoc velut sacramento*7 sumserant** bellum, adeo certa vic

toriæ spe, ut prædam*9 in antecessum*°' pactione*' divise rint.** Cherusci equos, Suevi aurum et argentum, [§. 25. Sicambri captivos elegerant: sed omnia retrorsum.* Vic tor namque** Drusus equos, pecora, torques eorum, ipsos -

Pal. 1. Regg. Duisb. Mall. Berol. Fran. Ed. pr.—15 Primo Ms. Berol Ed. pr.—16 fi Ed. Lips. 1.—17 Ceteros Ms. Ryck.Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Tenchtheros Ed. Vetst. Tencatheros Ed. Gryph. Tencteros Ed. Zeu.—18 Sic Ms. Naz. Flor. Berol. Ed. Lips. 1. 3. Sed percurrit Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—19 Tactos Ms. Naz. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. sactos Ms. Duisb. Ed. pr. cactos Ms. Fran. datos Ms. Voss. 3.—20 marcemanorü Ed. Ven. marcomanorum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—21 Trophei modn Ed. Lips. 1. trophei modum Ed. Lips. 3. Med. Par. Ven. trophaei modum Ed. Gryph. Stad. Grut. Pont. Freinsh. Vetst.— 22 chruscos Ed. Lips. 3.—23 Suevos Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—24 Stcabros Ed. Ven.—25 XX. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. —26 Concrematis Ed. Stad. Pont. Zeu. interceptis Ed. Ven.—27 Sacro Ed. Ven.—28 Sumpserat Ed. Par. Ven.—29 Preda Ed. Med.—30 Anticessum Ms.

Naz. Pal. 2. Duisb. Fran. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 1. 3. anticensum Ms. Ryck.

antecessus Ed. Med. Par. anticessam Ed. Lips. 2. aiicessi Ed. Ven.—31 Pac tione aberat a Ms. Voss. 1. 2.—32 Sic Ms. Naz. Pall. Flor. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Sed dividerent Ed. pr. Stad. Grut. NOTAE

3 Drusus] Claudius Drusus, Angusti privignus (vid. supra) in Ger

est. Immo et ad Albim tropæa ista, de qnibns loquitur Florus, a Druso

maniam missus anno Mundi 3938. ante Ch. Nat. 10. ab Ur. Cond. 741.

fixa fuisse testatur Dio alicubi.

Et ibi quarto quam bellum gessit an no periit.

* Usipetes] Germaniæ populi non longe a Rheno. ' Cattos] Catti Germaniæ populi, iidem qui Saxones, ut volunt. m Nam] Est transitio. ^ Murcomanorum spoliis insignibus] Marcomani Germaniæ populi, quos

ad Albim coluisse ex Tacito colligere

• Cheruscos] Germaniæ populos. Lnnebulgenses putat Junius.

P Suecosque] In media Germania fere.

q Sicambros] Sicambri Germaniæ populi ad latus Rheni degentes. * In antecessum] Hoc est, ante tem

pus. Gallice, Par avance.

Sic lib.

111. cap. 21.

* Retrorsum] Hoc est, aliter ac ipsi putaverant evenere.

EPiToM. Lib. iv. cAP. 12.

353

que præda** divisit,' et vendidit. Præterea in tute- [§. 26. lam provinciarum** præsidia atque custodias3° ubique dis posuit, per Mosam" flumen, per Albim,37 " per Visurgim.** * Nam per Rheni quidem ripam*9 quinquaginta amplius cas tella* direxit. Bonnam et Gesoniam*° ' cum*' pontibus junxit, classibusque firmavit. Invisum** atque in- [§. 27.

accessum in id** tempus* Hercynium** saltum patefecit.** Ea denique in Germania pax erat, ut mutati homines, alia terra,*° coelum ipsum mitius*7 molliusque** solito, videre tur. Denique non*9 per adulationem, sed ex meritis, [§. 28. -

Pont. Zeu. Vetst.—33 Nanque Ed. Lips. 2. Par.—34 Prædam Ed. Blanc.— 35 Provincie Ed. Lips. 1. 3. provinciæ Ed. Med. Par. Ven. Gryph. prorintie Ed. Lips. 2.—36 Provitias Ed. Lips. 1. 2. Med. prorincias Ed. Lips. 3. Par. Gryph.—37 Alabium Ms. Ryck. Albium Ms. Duisb. Ed. pr. Alpium Ms. Fran. Albin Ed. Lips. 3. Zeu.—38 Visurgiam Ms. Fran. insurgiam Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Isurgiam Ed. Ven.—39 Nam in reni quidem ripa Ms. Ryck. et in reni qu. ripa Ms. Flor. per Rh. qu. ripam, omisso τφ nam, Ms. Mall. Ed. Lips. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. In Ed. Lips. 1. est isurgiâ : perrhei q. r. —40 Sic Ms. Ryck. et Duk. plerique, Ed. pr. Ald. Sed Bonam et Gesogiam Ms. Naz. Bomam et Gesoniam Mss. Pall. Bonnam et Gemosiam Ms. Voss. 2. Ed. Ber. Sab. Jnnt. bonâ et genosià cù Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Ven. bonam et genosiam cum Ed. Par. Bonnam et Geroniam Ms. Voss. 1. Bonnam et Gessomiam Ms. Voss. 3. Bononiam et Gesoriacum Ed.

Vin. Stad. marg. Grut. Lugd. Zeu. Vetst. Amst. Bonnam et Geldubam Ed. Stad. Pont. Fab. Bonnam et Moguntiacum Ed. Blanc.—41 Cum omittunt Ed. Zeu. Blanc.—42 Sic Mss. Vin. et Duk. Edd. vett. omnes, excepto Ald. Sed inrium Ed. Ald. Gryph. Stad. Grnt. (qui tamen in notis ait se rece pisse inrisum ex Ed. pr.) Lugd. Pont. Zeu. invitum Ed. Vetst.—43 Ad id Ms. Ryck. per idem Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. in, omisso id, Ms. Mall. Fran. id, omissa Praep. Ms. Voss. 3.—44 hirciniù Ed. Lips. 1. 2. 3. Par. hyrcinium Ed. Med. hercinium Ed. Ven. quo in libro paulo ante est fer navit.—45 Patefacit Ed. Lips. 1. 3.—46 Terra nati Ed. Ven.—47 q3 assue

verät add. Ed. Lips. 2.—48 Moliusque Ed. Lips. 1. 3.—49 7 Ed. Lips. 1. NOTÆ

* Præda divisit] Hoc est, in præ dam.

v Mosam] Mosa Galliæ Belgicæ flu vius, qui per mediam Bataviam in

in Germanos et Gallos essent subsi dium. Ceterum hæc castella sunt

* Albim] Fluvium in extrema Ger mania, ad Cimbricam Cbersonesum

origo urbium quæ hodieque in Galli ca Rheni ripa visuntur. * Bonnam et Gesoniam [Geldubam] Oppida ad Rhenum sita. Apud alios aliter legitur hic locus. Sed melio

fere.

rem lectionem repræseutavimus.

* Visurgim] Germaniæ flnvium, qui in Oceanum aquas evolvit : ab Ovi dio * Isturgis' dicitur. * Quinquaginta amplius castella] In iis octo legiones locavit, ut commune Delpk. et Var. Clus.

* Invisum atque inaccessum in id tem pus] In eo tamen Cæsar hostem quæ sivit. Supra lib. iii. cap. 10. * Sed non penetravit.'

mare incurrit.

Plor.

Z

354

L. ANNAEI

FLORI

defuncto ibi fortissimo juvene,* ipsi,*° quod nunquam

alias,*'* Senatus cognomen ex provincia* dedit. Sed [§. 29. difficilius est provincias obtinere,**° quam facere:** viribus

parantur,** jure** retinentur. Igitur breve id gau- [§. 30. dium.*° Quippe Germani victi magis, quam domiti, erant: moresque nostros magis, quam arma, sub imperatore Druso

suspiciebant:57* postquam veros* ille defunctus,*9 [§. 31. Vari Quintilii*° libidinem' ac superbiam haud secus, quam sævitiam,** odisse coeperunt. Ausus** ille agere conven tum:* et in castris jus dicebat,*** quasi violentiam** bar barorum** et° lictoris virgis, et præconis voce, posset inhi -

-

—50 Ipse Ms. Pal. 2. Voss. 1. et Mall. a manu prima. Ed. Blanc. defuncto ibi fortissimo jureni, quod, &c. Etiam in Zeu. est jureni.—51 Sic Mss. om mes. Sed alias alteri Ed. Vin. Lugd. In Ms. Pal. 2. erat ipse quidem non alias senatus. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. aliter. Ed. Ven. Gryph. Stad. Pont. alteri.—52 Retinere Ms. Ryck. Berol. Duisb. Ed. pr.—53 Facile Ed. Par.—54 Paratur Ed. Lips. 1.—55 Brevi Ed. Lips. 3.—56 Gaudium fuit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont.—57 Suscipiebant Ms. Naz. Ryck. Flor. Voss. 3. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Grypb. Stad. Pont. susceperant Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. Grut. Lugd. Zeu.Vetst.—58 Ve ro abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—59 Defunc

tus est Ms. Ryck. Flor. Fran. Mall. Ed. Lips. 1.2.3. Med. Par. Vem. Grypb. Stad. Lugd. Pont.—60 Sic Ed. Lips. 1. 2. S. Med. Par. Ven. Gryph. Cett. Quinct.—61 Sceritiam Ms. Ryck.—62 Ausus rero Ed. Stad. Pont.—63 Sic Ed. Stad. Pont. Freinsh. Fab. Blanc.

Sed in castos ita se direxerat Ms. Naz. in

castris se dirererat Mss. Duk. plerique, Edd. vett. præter Ald. etiam Grut. Lugd. Vetst. Duk. 1. 2. in castris se dixerat Ms. Ryck. Fram. Ed. Ald. in castris

direxerat Ed. Gryph.—64 Violentiü Ed. Lips. 2. violenciam Ed. Lips. 3.-65 Et NOTAE

• Fortissimo jurene] Claudio Drn so, qui collapsus equo crus fregit, et obiit.

sub imperatore Druso suspiciebant] Id est, reverebantur. Male in aliis sus cipiebant; nam etsi suscipere mores Ro

° Quod nunquam alias] An vult nun manorum suum sensum habere possit, quam alias Germanici cognomen re arma Romanorum suscipere nemo bomo portatum fuisse ? An nunquam alias intelligat. devictarum gentium nomen mortnis * Libidinem] Avaritiam hic inter Senatum dedisse ? Posterius magis pretor. placet. Et verum est. s Ausus ille agere conrentum] Gallice * Cognomen ex prorincia] * Germani diceres, Tenir les états. cus' vocatus fuit. Ovid. Fast. 1. * Et * In castris jus dicebat] Pessime in mortem et nomen Druso Germania aliis et in castris se derererat, quod fecit.' viri docti in jus dicebat mutavere. a Obtinere] Hic est, fortiter tenere, Sed his etiam error remansit; nam ita ut eripi nequeat. legendum, et in castris jus dicere. * Moresque nostros magis, quam arma, Nunc res plana est.

EpitoM. LiB. iv. c AP. 12.

355

bere: at illi, qui jam pridem rubigine obsitos°7 enses, [§. 82.

inertesque quærerent* equos, ut primum togas,' et sæviora armis jura viderunt, duce Arminio°9 arma corripiunt: cum interim tanta erat Varo pacis fiducia,7° ut ne [§. 83. prædicta quidem, et7* prodita per Segestem7* unum princi pum7* conjuratione commoveretur.7* Itaque impro- [§. 34. vidum,75 et nihil tale metuentem, improviso adorti,] cum

ille, (o securitas!)7° ad tribunal citaret,* undique invadunt, castra rapiunt,77 tres legiones opprimuntur.7* Varus [§. 85. perditas res eodem, quo Cannensem diem79 Paulus,' et fato est et animo*° secutus. Nihil illa cæde per paludes [§. 36. barb. Ed. Med. Par.—66 Sic Ms. Voss. 1. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Ald. Ven. Sed Mss. reliqui, Ed. pr. Sab. Par. Junt. omittunt et.—67 Ita Ms. Pal. 2. Flor. Mall. Ed. Stad. Pont. Blanc. Duk. 1. 2. Sed oblitos Mss. et Edd. reliqui, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Grut. Lugd. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst.— 68 Inertesque ererent Ms. Naz. inertesque mererent Ms. Pal. 1. 2. Ed. pr. inertes que maererent Ms. Berol. Mall. inertesque maererent Ms. Duisb. Voss. 1. 3. Ed. Zeu. Blanc. Dnk. 1. 2. inertesque merente Mss. Regg. inertesque merent Ms. Fran. inertesque haberent Ms. Ryck. Flor. inertesque cernerent Ms. Voss. 2. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. 2. Junt. Ald. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. in ertesque cemerent Ed. Par. 1.—69 Armenio Mss. Vim. Mall. Duisb. Fran. Voss. 2. Ed. pr. Armiuio Ed. Lips. 3.—70 Fidutia Ed. Lips. 1. 3.—7 1 Præd. quidem et absunt ab Ed. Lips. 1. 2. 3.—72 Segestu Ed. Lips. 1. 2. 3. segestâ Ed. Par. 2. segestæ Ed. Med. Par. 1. Sergeste Ed. Ven.—73 Sic Mss. Duk. plerique, Ed. pr. Sed unum principem, ducum Mss. Vin. Ed. Stad. Pont. unum princi pem, conj. Ms. Fran. unum ducü Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Lugd.—74 Sic Mss. Pall. Naz. Voss. 3. ' Sed moreretur Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. moneretur Ms. Duisb.—75 In providum Ed. Lips. 1.—76 Quum ille ad secures et Ms. Duisb. Ed. pr.—77 Undique castra inradunt Ms. Reg. Q. und. invadunt, castra intercipiunt Ms. Fran.—78 Opprimunt Ms. Flor.—79 Eodem die, quo Cunnensem cladem Ms. Reg. Q. Pro Cannensem, canese Ed. Lips. 1. canensem Ed. Par.—80 Et fato et animo est Ed. pr.—81 Sic Mss. Regg. Voss. NOTAE

1 Togas] Quas in jurisdictione in duebant Romani.

licet corruptns hic locus. Lege igi tur: cum illos, et post adorti ponenda est major distinctio ; sic : adorti.

1 Itaque improvidum, et nil tale me tuentem, improviso adorti] Miror ne minem vidisse vocem improviso hinc removendam esse, quippe quæ ex improvidum nata est; videlicet expli catio scholastica apposita in textum

taret, undique invadunt. Pater. ' Eodem, quo Cannensem diem Paul. lus] Id est, secutus est exemplum Pauli, qui Cannensi die post amis

recepta est.

sum exercitum sibi mortem consci

* Cum ille, (o securitas!) ad tribunal citaret] * Citare' absolute positum

vit, quod Varus imitatus est. Conti git hæc clades anno decimo nono post

meminem adhuc vidisse puto. Vide

mortem Drusi.

Cum illos, o securitas ! ad tribunal ci

356

FLORI

L. ANNAEI

perque sylvas cruentius: nihil insultatione barbarorum in

tolerantius,*' præcipue tamen in causarum patronos. Aliis oculos, aliis manus, amputabant: unius os** [§. 37. sntum,** recisa prius lingua, quam in manu tenens barba

rus: “Tandem,' inquit, * vipera, sibilare desiste.' Ip- [§.38. sius quoque Consulis" corpus, quod militum pietas humi abdiderat, effossum. Signa et aquilas duas adhuc barbari** possident:" tertiam signifer prius, quam in manus hostium veniret, evulsit;** ° mersamque*° intra baltei sui latebras?

gerens, in cruenta palude sic latuit. Hac clade fac- [§. 39. tum,*7 ut imperium, quod in littore Oceani non steterat,** in ripa Rheni fluminis*9 staret.” Hæc ad Septemtrionem. Sub Meridiano tumultuatum magis, quam bellatum, [§. 40. est. Musulanios9°* atque Gætulos,* accolas9* Syrtium,' Cosso" duce, compescuit: unde illi * Gætulici'9* nomen.9* -

Naz. Ed. ßer. Sab. Par. Ald. Gryph. Freinsh. Fab. Sed intoleratius Ms. Pal. 2. intolerabilius Mss. Duk. plerique, Ed. pr. Lips. 2. Junt. Ven. Stad. (;rnt. Liigd. Pont. Zeu. Vetst. itollerantius Ed. Lips. 1. 3. Med.—82 Hos Ed. Med.— 83 Situ Ed. Lips. 2.—84 Et barb. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven.— 85 Erulsis Ms. Naz. et supra correctum erulsum. Ed. Zen. arulsit.—86 Mer sitque f.d. Lips. 1. 3. Par.—87 Factum est Ms. Voss. 3. Ed. pr.—88 Non steterat. Ità Mss. et Edd. vett. omnes.—89 Flumis Ed. Lips. 1.—90 Musulamos, Musula mos, Misulanos, Musilianos Mss. Duk. Misulanos, et Musulanos, Mss. Vin. Musu lanas Ed. Lips. 1. 2. 3. Musulamos Ed. Med. Par. Musulamias Ed. Vem.—91 Ac collas Ell. Pär. 2.—92 gettulici Ed. Lips. 1. 3. getulici Ed. Med. Par. Ven.

Gryph. ut ante Getulos.—93 Cognomen Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. NOTAE

u, Consulis] Vari. Sed is Proconsul, non Consul, fuit.

* Adhuc barbari possident] Dio ta men et Tacitus ambas istas aquilas a Romanis recuperatas fuisse tradunt. • Erulsit] Quippe hastæ acumini

sam fluvium siti. • Gaetulos] Africæ populos infra Mauritaniam.

t Accolas Syrtium] Sic Virgilium secutus est Florus, qui Syrtes Gætu las vocat.

Nam falsum est Gaetulos

infixa haerebat, ut mos fuit.

ad Syrtes degere, quippe qui medi

P Intra baltei sui lat.] Hinc patet aquilas non ita magnas fuisse. q In ripa Rheni fluminis staret] Hoc

terranei sunt, et infra Mauritaniam.

est: Hac clade factum est ut impe

rium ad Oceanum extendi prohibi tum flumine Rheno terminaretur.

r Musulunios] Musulanii vel Misu

1anii Africae propriae populi ad Amp

u Cosso] Cosso Cornelio Lentulo, qui Consul fuit cum Calpurnio Pi sone Augure anno Mundi 3949. post Ch. Nat. 2. ab Ur. Comd. 752. A devictis Gætulis Gætulicus dictus est.

EpiToM. Lib. iv. cAP. 12.

357

Latius victoria patet. Marmaridas* atque Gara- [§. 41. mantas" Curinio9** subigendos dedit. Potuit et ille redire * Marmaricus,'* sed modestior in æstimanda95 victoria fuit.

Ad Orientem plus negotii9° cum Armeniis:97 huc [§. 42. alterum* ex Cæsaribus,9° nepotibus suis, misit. Ambo?? fato breves:* sed alter inglorius. Massiliæ' quippe [§. 43. Lucius* morbo solvitur: in Syria3 ° Caius ex vulnere,* cuum Armeniam ad Parthos se subtrahentem recipit.3 Armenios, victo rege^ Tigrane,* in hoc unum servitutis genus7 Pom peius assueverat,** ut rectores a nobis acciperent. Inter missum ergo jus per hunc9 recuperatum, non incruento, nec inulto'° tamen, certamine. Quippe Domnes,''* [§. 44. -

Stad.—94 Sic Mss. Vin. Pal. 2. Ryck. Regg. Mall. Berol. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr. Sed Quirino Ms. Flor. Pal. 2. Jord. Frec. Cirino Ms. Voss. 3. Quirinio Ms. Pal. 1. Turmio Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd. Turinio Ed. Lips. 2. Furnio Ed. Stad. Pont. Zeu.—95 Inestim Ed. Lips. 1.— 96 Negocii Ed. Lips. 1. Par.—97 Armenis Ms. Duisb. Voss. 3. Ed. pr. Lips. 1.

2. 3. Med. Par.—Gs Cesar ex nep. Ed. Lips. 1. 2. 3. Cæsar eae nep. Ed. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—99 Ambus Ed. Ven.—1 Massiniae Ms. Naz. Massinie Ms. Duisb. Ed. pr. Massune Ms. Fran. marime Ms. Pal. 2.—2 Lu £ius Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—3 Ita Mss. Vin. Pall. et Duk. omnes, Ed. pr. Sed in Lycia Ed. Ber. Sab. Junt. Ald. Gryph. Stad. Pont. Inlitia Ed. Lips. 1. 3. in licia Ed. Lips. 2. Med. Par. Ven.— 1 Volnere Ms. Duisb. et hic et s. 44.—5 Recepit Ed. Gryph. Stad. Pont.—6 Victoria de Ms. Fran.—

7. Servitutis CH. Pomp. Ms. Ryck. servitutis Gneus Pomp. Ms. Voss. 1. 2. ser ritutis G. Pomp. Ms. Fran.—8 Assuefecerat Ed. Stad. Pont. asseruerat Ed. Ven. —9 Per hunc aberant a Ms. Fran. Voss. 1. 2.—10 Multo Ms. Ryck. Voss. 1. 2. Ed. Stad. Blanc. Duk. 2.—11 Domnes Ms. Voss. 1. Ed. Lips. 2. dones Ed. Lips. NOTAE

* Marmaridas] Marmaridæ sunt qui Marmaricam, a Nilo usque ad Cyre nem, vel Syrtem majorem, incolunt. " Garamantas] Libyæ populos in tra Gætuliam et montes Æthiopicos. * Curinio] Quis fuerit ille Curinius fateor me ignorare; forsan Q. Quiri nius sit, cujus sæpe Tacitus memi nit.

* Redire * Marmaricus'] Id est, Mar. marici cognomen reportare. * Alterum] Caium Cæsarem, Juliæ Augusti filiæ ex Agrippa filium, et sic Augusti nepotem. * Ambo fato lreres] Major vigesimo tertio, minor vigesimo secundo ætatis anno, mortem obiere.

b In Syria] In Armenia, non in Syria, vulneratus fuit, ut habent om nes historici; et multo post, dum Ita liam repetebat, in Urbe Syriæ (Li myram vocant) morbo periit anno Mundi 3953. post Ch. Nat. 4. ab Ur. Cond. 756. cum ante annum et men

ses quinque frater Lucius obiisset. c Victo rege Tigrane] Vide lib. iii. cap. 5.

d Pompeius assueverat] Legendum arbitror ustrinarerat. Non quod ne sciam rò assuererat esse significationis activae ; sed quod non victoribus mos est, ut victos assuescant, sed ut eos astringant. * Domnes] Alii * Addon.' Sed Pa

358

L. ANNAEI FLORI

quem rex' Artaxatis** præfecerat, simulata proditione, adortus virum intentum libello, quem, ut thesaurorum ra tiones'* continentem, ipse porrexerat, strictus ac recrea tus'* ex vulnere in tempus.** Ceterum barbarus [§. 45. undique infesto exercitu oppressus, gladio, et pyra,'° in quam se percussus immisit,'7 superstiti** etiamnum'9 Cae sari satisfecit. Sub Occasu pacata fere omnis*° [§. 46. Hispania, nisi quam*' Pyrenæi desinentis scopulis inhæ rentem citerior** alluebat Oceanus.**3 8

Hic duæ validissi

mæ gentes, Cantabri* et Astures,' immunes** imperii agita bant. Cantabrorum et pejor,** j et altior,*° et magis [§. 47. pertinax in rebellando animus fuit; qui non contenti liber * Nisi ea quam interior Oceanus ambibat impositam saris Pyrenæi montis.

1. Dominationis Ed. Med. Par.—12 Sic Mss. Vin. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Veu. et ceteri. Sed Ariaratis, Artarates, Arsaces Mss. Vin. alii. ariaratis Ed. Par. 1. Artarates Ed. Gryph.—13 Röne Ed. Lips. 1. rönem Ed. Lips. 8. Ven. rationem Ed. Med. Par. ratione Ed. Lips. 2.—14 Sic Ms. Reg. F. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Sed stricto ac recreato Ed. Ven. strictos arre creatus Ms. Naz. et emendatum strictus ac recreatus. Sed stricto sarre creatus Ms. Voss. 1. strictus serre creatus Mss. Vim. stricto sarre cruentus Ms. Berol.

Duisb. Ed. pr. stricto inde recreatus Ms. Pal. 1. 2. stricto inde ac recr. Ms. Flor. Mall. stricto ferro cruentus Ms. Ryck. Ed. Gryph. stricto ferro cruentat Ms. Voss. 2. ferro cruentus Ms. Voss. 3. strictus sed recreatus Ms. Reg. Q, Ed.

Lugd. stricto recreatur Ed. Blanc. stricto ferro cruentat rulnere in tempus Ed. Stad. Pont. Fab. stricto ferro cruentat rulnere in tempore Ed. Grut. Zeu. Vetst. Ceterum ab Ms. Fran. aberant verba: strictus... tempus.—-15 In tempore Mss. Vin. Voss. 1. 2. Duisb. Reg. Q. in timpore Ms. Berol. Ed. pr. Grut. interem tus Ms. Voss. 3. Ab Ms. Mall. aberant.—16 Pira Ed. Lips. 2.—17 imissit Ed. Lips. 1. 3.—18 Superstiti abest ab Ed. Med. Par. Vetst.—19 Ita Ms. Naz. Flor. Mall. Sed etiamnunc Ms. Fran. etiam Caesari non Ms. Ryck. Berol. 1)uisb. Ed. pr. etiam non Mss. Vin. Pall. Voss. Regg. Ed. Stad. Grut. Lugd.

Vetst. etiam Caesari Edd. vett. ceteræ, ut Lips. 2. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Ven. Gryph. eet Caesari Ed. Lips. 1. 3.—20 Sic Ms. Flor. Berol. Duisb. Ed. pr. Grut. Freinsh. Sed pacata erat o. et pacata erat fere o. et pacata fere erat o. et pacata fere omnis erat Mss. Duk. ceteri. pacata erat omnis Ed. Gryph. Stad. Pont. pac. fere erat omnis Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd.—21 Quod Ed. Lips. 2.—22 Citerior aberat a Ms. Berol. Duisb. Ed. pr. —23 Occeanus Ed. Lips. 1.—24 imunes Ed. Lips. 1.—25 Sic Ms. Berol. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Jnnt. Ald. Ven. Sed prior Mss. reliqni, Ed. pr. Gryph. Vin. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Vetst.—26 Alterior Ed. NOTAE

terculus * Addnum' vocavit.

f Rer] Rex Parthorum. s Citerior alluebat Oceanus] Ocea-

nus Gallicus, sed qui et * interior' dici posset.

h Cantabri] Hispaniæ Septemtrio malis populi. * Astures] Hispaniæ popnli supra

Galliciam, e regione Cantabrum. J Pejor] Male in aliis prior.

EPITOM. LIB. IV. cAP. 12.

359

tatem suam defendere, proximis etiam imperitare tentabant, Vaccæosque,*7* et Curgionios,**' et Autrigonas,*9 " crebris incursionibus fatigabant. In hos igitur, quia vehe- [§. 48. mentius agere nuntiabantur,*° non mandata expeditio, sed Ipse venit Segisamam:*'° castra posuit: inde

sumta est.°

partito** exercitu totam in diem** amplexus** Cantabriam, efferam gentem, ritu ferarum, quasi indagine, debellabat.35 P Nec ab Oceano quies, cum infesta3° classe ipsa quo- [§. 49. que terga hostium cæderentur. Primum adversus Canta bros sub moenibus Belgicæ37* præliatus est.** Hinc*9 fuga in eminentissimum Vinnium*°' montem, quem*'* maria' Par.—27 vacceosque Ed. Par. Gryph.—28 Curmogos Ms. Naz. Berol. Duisb. Ed. pr. Curinogos Ms. Pal. 2. Ryék. Ed. Ven. Curgonios Mss. Regg. Voss. Flor. Ed. Med. Par. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Fab. Blanc. Vetst. Duk. 1. 2. Turgonios Ms. Mall. Surgonios Ms. Fran. eurinogos Ed. Lips. 1. 2. 8. Gurgonios Mss. Vin. Curgonicos Ed. Zeu.—29 Auricomas Ms. Ryck. Voss. 3. Aurigonas Mss. Duk. ceteri, Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd. ' Freinsh. Zeu.—30 Nunciabatur Ed. Lips. 1. 3. Par.

£'j|;: Sic Ms.

Duisb. Regg. Voss. 2. Ed. pr. Med. Par. Stad. Pont.

Fab. Blanc. Amst. Duk. 1. 2. Sed Segissamam Ms. Naz. Secusamam Ms. Flor. Mall. Sagisamam Ms. Berol. Sagisama Ed. Lips. 1. 3. Segisaniam Ms. Fran. Ed. Lips. 2. Pagisamam Ms. Voss. 1. secus a man Ms. Voss. 3. Sagesa

mam Ed. Griit. Lugd. Freinsh. Zeu. Vetst. Sugesama Ed. Gryph. Sagesuma Ed. Ven. In Ed. Blanc. est ipse ad Segisamam castra posuit, omisso τφ

venit.—32 Perdito Ms. Reg. Q, Fran. Voss. 1. 2. et lib. vet. Is. Vossii.-33 In diem aberant a Ms. Reg. Q. Sed indiam Ed. Par. 1. inde jam Ed. ßtad. Pont. Zeu. indidem Ed. Blanc.—34 Complerus Ed. Stad. Pont.35 Debellat Ms. Pal. 1. debellarit Ms. Reg. Q.—36 Ab inf. Ms. Ryck.— 37 Sic Mss. Pall. Vin. Edd. vett.

Sed sub hostibus manibus Belgicae Ed. pr.

sub moenibus Vellicae Ed. Stad. Pont. Zeu. Blanc.—38 Pugnatum Ms. Ryck. pugnatum i Ms. Voss. 3.—39 Hic Ed. Med. Par.—40 Junium Ms. I'yck.

Medullium Ms. Fran. et supra scriptum Numium. Sed Vinium Ed. Par. Vindium Ed. Stad. Pont.—11 Sic Mss. PaII. Sed qua Ms. Naz. Berol. NOTAE

* Vaccaeos] Vide lib. ii. cap. 7. i Curgionios] Populos in Hispania Tarraconensi. Fortasse ab urbe Kovp ^yóvuov, quam in illo tractu nominat Ptolemæus.

Veteres libri

habent

Nat. 24. ab Ur. Cond. 727.

Et post

quinque annos ad finem perducta. o Segisumam] Alii Vaccæorum, Can tabriæ alii, urbem faciunt. In Can

tabria potius fuisse crediderim. p Debellabat] Legendum debellat. q Sub naenibus Belgicae] Nescio an in Hispania urbs reperiatur, quæ

Curmogos, forsan et corrupte pro Turmodigos. m Autrigonas] Hispaniæ Tarraco nensis populos. Hodie Navarræ reg

Belgica dicta sit. Libenter legerem,

num esse volunt.

sub maenibus Belgidae; nam Belgida

a Sed sumta est] Ab Augusto scili cet.

Anno Mundi 3924. ante Ch.

Celtiberorum urbs est.

r Vinnium] Montem Hispaniæ Tar

360

L.

ANNAEI

FLORI

prius Oceani,** quam arma Romana ascensura esse credi

derant.** Tertio Aracillum**" oppidum magna vi repugnat. Captum tamen postremo fuit.

Medulli montis obsi- [§. 50.

dio** (quem perpetua quindecim millium* fossa compre hensum cinxit) undique simul adeunte Romano, postquam extrema barbari vident, certatim igne,*7 ferro inter epulas,

venenoque, quod ibi vulgo ex arboribus taxeis** exprimi tur,/ præcepere*9 mortem: seque pars major a captivitate,

quæ*° videbatur,' vindicavere.**

Hæc per Antis- [§. 51.

tium,** * Furnium,33 * Agrippam,' legatos,** hybernans in / In obsidione Medulli montis (quem fossa perpetua quindecim millium uum clausum undique vallacit, Romano milite simul adeunte) postquam ultima rident barbari, certatim mortem occupavere, igne, ferro inter epulas, et veneno, quod ibi communiter ex taris arboribus exprimitur. -

Duisb. Ed. Lips. 1. 3. Med. Par. Gryph. Zeu. quia Ed. pr. q maria Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. quo maria Ed. Ald.—42 Occeani Ed. Lips. 1.—43 Sic Mss. Pall. et Duk. omnes. Sed crediderat Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—44 Sic Mss. Regg. Toll. Pal. 1. Duisb. Fran. Ed. pr. Sed Arachillum Mss. Vim. Aracilum Ms. Ryck. Arracilium Ms. Voss. 1. 3. Dracillum Ms. Voss. 2. Arra cillum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 2. Ven. Grypb. Stad. Pont. Freinsh. Zen. Lugd. Blanc.—45 Captum tamen. Postrema fuit Medulli m. obs. Ed. Junt. Pro Medulli, Meduli Ms. Ryck. in Edulii m. obsidione Ed. Stad. Pont. in Medullii obsidione Ed. Zeu. in Edulii m. obsidio Ed. Blanc.—46 XV. miliü Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—47 Igni Ed. Par.—48 Sic Mss. Vin. Pall. et Duk. omnes, Ed. pr. _ Sed taaeis Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu.—49 Præcipere Ms. Naz. percepere Ms. Ryck. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. præripere Mss. Vin. Voss. 1. 2. Fram. Fd. Stad. marg. percipere Ed. Ven.—50 Quam Mss. Regg. qua Ed. Blanc.— 51 Vindicarerunt Mss. plerique, Ed. pr.—52 Antestium Mss. Vin. Fram.— 53 Firmum Ms. Ryck. Mall. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Firmù Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Firmium Ms. Berol. Voss. 3. Ed. pr. Gryph. Furium Ed. Stad. Pont.—54 Legatos et Agrippam Ms. Ryck. Mall. Duisb. Fran. Ed. pr. legatum et Agrippam Ms. Voss. 3. legatos Agrippam Ms. Berol. Flor. et Agrip pam legatos Ed. Junt. Ald. Ven. Agrippam, omisso tô legatos, Ms. Reg. Q. NOTÆ

raconensis : cujus pars ad Pyrenæos pertingere dicitur. • Quem] In al. qua. Unde Salmas. fecit quo. Sic supra : * In nives quo bellum non posset ascendere.' t Maria] Poëtice pro aquis. u Aracillum] Oppidum in Canta

talis erat. Quis enim nisi barbarus Augusto servire * captivitatem' vo

bria.

pam.

* Quæ videbatur] Videbatur, nec

cet ?

" Antistium] Caium Antistium vo cat Vellei. lib. ii. cap. 91. x Furnium] Meminit Dio, lib. i.iv. * Agrippam] M. Vipsanium Agrip

EP1ToM. LI B. i v. c A P. 12.

Tarraconis35 maritimis Cæsar accepit. sens56 hos deduxit montibus:

361

Ipse præ- [§. 52.

hos obsidibus astrinxit:57

hos sub corona* jure belli venumdedit.** Digna res [§. 53. lauro, digna curru* senatui visa est: sed jam59 Caesar tan tus erat, ut posset triumphos contemnere. Astures6° [§. 54. per idem tempus ingenti*' agmine a montibus suis descen derant: nec temere** sumtus, ut barbaris,° impes:65 * posi tis** castris apud Asturam35 * flumen, trifariam diviso^° ag mine, tria simul Romanorum castra aggredi parant.37 Fuisset et** anceps, et cruentum, et utinam% mutua [§. 55. clade certamen,* tunc tam7° fortibus, tam7' subito, tam

cum consilio venientibus, nisi Trigæcini7*' prodidissent :75 Agrippâ legatos Ed. Lips. 1. 3.—55 Taraconis Ed. Lips. 2. Med. Par. 1. tra

conis Ed. Par. 2. Terraconis Ed. Pont. Tarratiôis Ed. Lips. 1. 3.—56 Ph$ Ed. Lips. 1. 2. Ven. præsagus Ed. Zeu.—57 Adstrinaeit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—58 Vendidit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—59 Et jam Mss. Pall. Ryck. Flor. Mall. Voss. 3. Fram. Ed. Stad. Lugd. Pont. et, omisso jam, Ed. Lips. 1.2.3. Med. Par. Vem.—60 Austures Ed. Lips. 1.—61 i genti Ed. Lips. 1.—62 Tinuere Ed. Lugd. timere Ms. Burdig.— 63 Sumpta...spes Mss. Pall. et Lips. sumptus...spes Ms. Flor. subtus...impares Ed. Gryph. nec tenuere suos ut barbari impares Ed. Stad. Pont. Pro impes, etiam Ms. Mall. Berol. Voss. 1. 2 Duisb. Ed. pr. Sed impares Ms. Burdig. Ryck. Voss. 3. Regg. Ed. Lips. 2. Ber. Ald. Lugd. impare Ed. Sab. Par. pare Ed. Med. inspexit Ms. Fran. impetus Ed. Lips. 1. Junt. Grut. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2. Ab Ed. Ven. absunt verba nec temere sum. ut b. impes.—64 Sed positis Ms. Naz. Pall. Lips. Voss. 2. 3. Ed. Sab. Junt. Stad. Grut. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Amst. Duk. 1. 2. et positis Mss. et Edd. vett. re liqui, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Lugd.—65 Sic Ed. Ald. Gryph. Vin. Stad. Grut. Lugd. Zeu. Fab. Vetst. Sed Scuram, Scurram, Scu riam Mss. et Edd. vett. Dnk. Scuram Mss. Vim. scurâ Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ven. Sturam Ed. Med. Par.—66 Indiriso Ed. Lips. 1. 3. in diriso Ed. Par. —67 Sic Ms. Naz. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Freinsh. Sed parabant Mss. ceteri, Ed. pr. Stad. Grut. Lugd. Pont. Zeu. Fab. Vetst. l)uk. 1. 2.—68 Mss. Regg. Ryck. Flor. Mall. Duisb. Fran. Voss. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Med. Par. et omittunt.—69 üt Ms. Ryck. ultimum Ed. Stad. Pont. Zeu.—70 Tunc tamen Ms. Naz.

tunc cum tam Ms. Pal. 1. Flor.

cum tam Ed.

Ald.—71 Etia Ed. Lips. 1. 2. 3. etiam Ed. Med. Par. Gryph. et Ed. Ven. —72 Drigaecini, Drigecini, Drecini, Dridecimi Mss. Duk. drigecini Mss. Vin. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 1. Ven. Dirigecini Ed. Par. 2. Brigarcini Ed. Stad. Pont. Trigecini Ed. Gryph.—73 Prodisset Ed. Lips. 1. 3. prodissent -

NOTAE

* Sub corona] Venales servi coromam gestabant. • Curru] Triumpho. * Ut barbaris] Hoc est, ut solent barbari, qui impetum pro virtute habent.

c Impes [Impetus] Ex veteribus li bris antiquam vocem impes restituit Salmas.

d Asturam] Fluvium apud Astures. • Et utinam mutua clade certamnem] Legitur in aliis Edit. (et ultimum mu

362

L. ANNAEI

FLORI

a quibus præmonitus Carisius,* cum exercitu adve- [§. 56. niens oppressit7* consilia: sic quoque tamen7s non incru ento certamine. Reliquias fusi exercitus validissi- [§. 57. ma7° civitas Lancia77* excepit: ubi adeo7* certatum79 est, ut, cum*° in captam urbem faces** poscerentur, ægre** dux impetrarit** veniam,** * ut victoriæ Romanæ stans potius esset, quam incensa, monumentum.'* Hic*s finis* [§. 58. Augusto bellicorum certaminum fuit: idem*7 rebellandi

finis Hispaniæ. Certa mox fides, et æterna pax; [§. 59. cum ipsorum ingenio in pacis partes promtiore,** tum*° consilio Cæsaris, qui fiduciam*° montium timens, in quos se recipiebant, castra sua, sed quæ in plano erant, habitare

et incolere9' jussit. Ingentis esse consilii illud ob- [§. 60. servari coepit.9*J Natura95 regionis circa se omnis aurifera, -

Ed. Lips. 2. Med. Par.—74 Adrenit oppressi sed Ms. Naz. adr. oppressisset Ed. Lips. 1. 3. Par. Gryph.—75 Sic Γι quoque Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—76 Validissimi Ms. Naz. Duisb. Voss. 3. Ed. pr.

Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—77 Lancea Ms. Voss. 1. Ed. pr. Lips. 2. 3. Ber. lácea Ed. Lips. 1. quo in libro paulo ante est exertitus.—78 Sic Mss. Duk. fere omnes, Ed. pr. Sed ubi cum loci Ms. Naz. ubi tum loco Ms. Flor. ubi loci adeo Ed. Lips. 1. 2. 8. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ald. Vem. Gryph.—79 Pugnatum Mss. Regg. Ryck. Toll. Duisb. Fran. Voss. 1. 2. Ed. pr.—80 Cum abest ab Ed. Lips. 1. 3. Gryph.— 81 Fasces Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. 1. Ven. Gryph. falces Ed. Par. 2.— 82 Ægrae Ed. Ven.—83 Impetrarerit Ms. Pal. 2. Ryck. Fran. Ed. Junt. Stad. Pont. Zen. Fab. Blanc. impetravit Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Gryph. Grut. Lugd. Wetst.—84 Veniam aberat a Ms. Flor.—85 His Ed. Stad.—86 Finis abest ab Ed. Zem.—87 Id est Ms. Mall. i. Ms. Fram.—88 Promptior: Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par.—89 Et cum cons. Ms. Ryck. Duisb. Voss. 2. 3. Edd. Duk. Vett. etiam Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph.—90 Fidutiâ Ed. Lips. 1.—91 icoler Ed. Lips. 1.—92 Sic Ed. Gryph. Vin. Stad. Grut. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. Duk. 1. 2. Sed in gentis esse consilium illud obser rari caput consilio Ms. Naz. Ed. pr. ingentis esse consilii illud obs. caput consi lio Ms. Ryck. Reg. Q, Flor. ingentis esse consilium illud obs. capit consilio Mss. Regg. Fran. a manu prima: sed manus alia correxerat cepit Ms. Voss. 1. ing. esse consilium illud obs. capitis consilio. Ms. Voss. 2. 3. img. esse consilium illud obs. capit consilio. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. ingentis esse consilium illud observari caput. Ed. Junt Ald. Ven. ingentis esse consilii illud NOTAE

tua clade certamen); quae lectio melior

h Lancia] Hispaniæ urbs in Astu

altera est.

ria.

* Trigæcini] Hispaniæ populi. Sed eorum incerta positio. * Carisius] Meminit Dio, lib. liv.

i * Ut victoriae Romanae stans potius esset, quam incensa, monumentum'] Ex genio Rhetoricæ artis lego, ut cle

rPiTOM. LiB. IV. cAP. 12.

363

?f £?

miniique,* et chrysocollæ,9*' et aliorum colorum ferax. Itaque9s exerceri solum jussit." Sic Astures et latentes% in profundo opes, suas atque divitias, dum aliis quærunt, nosse coeperunt. Omnibus ad Occasum et Meri- [§. 61. diem pacatis gentibus, ad Septemtrionem quoque duntaxat97 intra Rhenum atque Danubium, item ad Orientem intra Cyrum9** et Euphratem; illi99 quoque reliqui,° qui immunes imperii erant, sentiebant' tamen magnitudinem, et victorem

;

gentium populum Romanum* reverebantur.*

.

Nam [§. 62.

-

obs. caput.—93 Ná Ed. Lips. 1.—94 Croceo colore Ms. Voss. 2. ceruso colore Ms. Voss. 3. chrysocolæ Ed. Par. chrusocollæ Mss. Vin.—95 Igitur Ms. Ryck. Berol. Duisb. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Pont.—96 Ut lactantes Ms. Voss. 1.

elactantes Ms. Voss. 2.

ut latentes Ms.

Ryck. Berol. Duisb. Voss. 3. Edd. vett. præter Ald. latentes, omissa et, Ed. Ald. Gryph. Stad. Pont.—97 Duntaxai abest ab Ed. Lips. 2.—98 Intra et Cyrum Ms. Ryck. intra Ecirum Mss. Toll. intra Etirum Ms. Voss. 1. 2. intra Ecyrum Ms. Pal. 2. Naz. intra Scirum Ms. Pal. 1. intra Eurum Ms. Voss. 3. Fran. Duisb. Ed. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven. in tra Nilum Ed. Ald. intra Taurum Mss. Regg. Ed. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zeu. Fab. Vetst. intra Tigrim Ed. pr.—99 euphratem : mili Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Euphratem nisi Ed. Par. 2. Ven. Euphr. Ni lum Ed. Gryph. im quo libro post rò reliqui repetitur τὸ quoque.—l Senciebant Ed. Lips. 2.—2 Victoriam gentium Populi Romani Mss. Duk. plerique, Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. (in qna est P. R.) Gryph. Stad. Pont.—3 Rever NOTÆ

mentiae Romanæ stans potius esset, quam incensa, rictoriæ monumentum.

Hoc

Auro quoque ditissima, adeo ut eti am aratro frequenter glebas aureas

elegantiores homines legent, et, puto, probabunt. Pater. 1 Ingentis esse consilii illud observari

exscindant.”

carpit] Hæc verba nihil sunt quam mere barbara balbuties ; neque ist

p.

haec a Floro. Alia conjicit Salmasius, sed quæ nemo unquam probaverit. * Aurifera, miniique] Vide lib. xliv. cap. 1. Justin. ubi fuse de Hispania:

rum alligatur, agglntinatur: a Græco xpvoròs, et κολλdw agglutino. • Exerceri solum jussit] Nam prius non exercebatur, ut ex Justino cer tum est. Sed iis, si quando fulgure terra proscissa erat, quæ in his locis

s.

* Nec summæ tantum terræ laudanda

assidua res est, detectum aurum velut

.

bona, verum et abstrusorum metallo

nium....plerique etiam divites auro, quod in balucibus vehunt.' Et 8. * Regio cum æris ac plumbi uberrima, tum et minio, (legendum minii,) quod

Dei munus colligere permittebatur. a Cyrum] [Taurum] Armeniæ ma joris montem ad Euphratem. Legit Salmas. intra Cyrum et Euphratem. Sed cur vulgata lectio rejiciatur, hand equidem video. • Illi quoque reliqui] Legendum om

etiam vicino flumini nomen dedit.

mino, illae quoque reliquæ, quae. Nam

í

fí [] ** * e*

£ !

rum felices divitiæ....Minii certe nul la feracior terra. In hac cursus am

Crysocollæ] * Crysocolla' est hu mor qui per venas auri fluit; eo au

364

L. ANNAEI

FL0RI

et Scythæ misere* legatos,P et Sarmatæ," amicitiam* pe tentes. Seres' etiam,° habitantesque sub ipso sole Indi, cum gemmis, et margaritis, elephantes7 quoque inter mu

nera trahentes, nihil magis, quam longinquitatem viæ im putabant,* quam quadriennio* impleverant: et9 ipse homi num color* ab alio venire coelo'° fatebatur. Parthi [§. 63.

quoque, quasi victoriæ poeniteret,'' rapta clade Crassiana ultro signa'* retulere.'* " Sic ubique cuncta'* atque [§. 64. continua totius generis humani aut pax fuit, aut pactio.

Aususque'* tandem Cæsar'° Augustus, septingentesimo ab Urbe condita'7 anno," Janum'* Geminum claudere,'9 * bis -

tebantur Ed. Par.—4 Schyte misef Ed. Lips. 1. 2. 3.—5 Amicicia Ed. Lips. 1. —6 Et Ed. Lips. 1. ein Ed. Lips. 2.—7 Elephantos Ms. Flor. Berol. Duisb. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Stad. Pont. Blanc.—8 Quadrien niit, omisso quam, Ed. Lips. 1. 2. 8. Med. Par. Ven. Gryph.—9 Sic Ms. Ryck. Sed et tamen Mss. reliqui, Edd. vett. omnes, ut Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Grut. Lugd. Pont. Freinsh. Zen. Fab. Vetst. Dnk. 1. 2.—10 Ab a. v. caelo Ed. pr. Sed ab illo p. cælo Ms. Pal. 2. Ryck. Fran. ab alio v. sole Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. eos ab al r. sole Ed. Stad. Pont.—11 Pertineret Ed. Lips. 1. 3.—12 Signa ultro Mss. Regg. Ryck. Flor. Mall. Duisb. Fran. Ed. pr.—13 Rettulere Ed. Par. Ven. Zeu.—14 Una Ed. Blanc.—15 Ansusque Ed. Lips. 1.—16 Cuius Ed. Med. Par. 1. Ven. Cryph. Casus Ed. Par. 2.—17 Ab Urbe condita aberant a Ms. Voss. 1.— 18 Janum abest ab Ed. Lips. 1. 2. 3.—19 Cluade Ed. Lips. 1. claudere Ed. NOTÆ

de gentibus hic agitur.

tavit etiam quod non laqueo strangu latam in Gemonias abjecerit.' Il lui ton. 21. * Qua virtutis moderationis faisoit sonner fort haut, lui rouloit faire que fama Indos etiam ac Scythas, er pour une grande grace, de ce qu'il auditu modo cognitos, pellexit ad ne l'aroit pas fait étrangler, et jctter amicitiam suam Populique Romani après dans les Gemonies. ultro per legatos petendam.' Scy t Et [tamen] ipse hominum color] thæ sunt qui ad ultimam Septemtrio Ridiculum sensum hic efficit vox ta mis plagam versus Orientem degunt. men, quæ delenda vere est. “ Sarmata] Remotiores illos Sar u Ultro signa retulere] Aliter ta matas intellige, qui ultra Rham fluvi men Sueton. cap. 21. * Parthi quoque P Scythæ misere legatos] Idem Sne

um degunt.

et Armeniam vindicamti facile cesse

* Seres] Ii sunt qui supra Sinarum regionem colunt. * Nihil magis, quam longinquitatem viae imputabant] Gallice diceres, Ne faisoient riem sonner si haut que, &c. Nam ea vis est verbi imputare. Sic apud Sueton. in Tib. cap. 53. * Impu

runt, et signa militaria, quæ M. Cras so et M. Antonio ademerant, repos centi reddiderunt.'

* Septingentesimo ab Urbe condita anno] Qui potuerit Augustus Jannm claudere anno septingentesimo ab U. C. non video, cum tunc Julius Cæsar

.

EPITOM. LIB. IV. cAP. 12.

365

ante se clausum;*° sub Numa rege,* et victa primum Car thagine.*' ' Hinc conversus ad pacem, pronum in [§. 65. omnia mala, et in luxuriam** fluens saeculum** gravibus

severisque legibus multis coërcuit. Ob hæc tot [§. 66. facta** ingentia * Dictator perpetuus,'* et * Pater patriæ,'* dictus.** Tractatum etiam in Senatu, an, quia condidisset imperium," * Romulus' vocaretur:* sed sanctius et reve rentius visum est nomen * Augusti,'* ut scilicet*° jam -

Lips. 3. Med. Par. Vem. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu.—20 Ante reclusum Mss. Vim. Regg. Voss. Fran. ante se clausum Ed. Lips. 1. 2. 3. Med. Par. Ven. Gryph. Stad. Lugd. Pont. Zeu.—21 Cartagine Ed. Lips. 2.—22 Luarum Ms. Voss. 3. luxurien Ed. Blanc.—23 Scl'm Ed. Lips. 1.—24 Fcâ Ed. Lips. 1.—25 Dictus aberat a Mss. Vin. Ryck. Reg. Q, Mall. Duisb. Fran. Ed. pr. Lips. 1. 2. 3. Ber. Sab. Med. Par. Junt. Ven.—26 Scilicet abest ab Ed. Lips. NOTAE

adhuc esset in vivis, et annos tantum movem natus ipse Cæsar Augustus. Videlicet hic amnorum numerum se

cutus est Florus, quem initio propo suit. Nam a Romulo usque ad Cæsa rem Augnstum annos totidem, non amplius, interesse voluit. Locum ip sum vide. Ceterum primo ab Au gusto Janus clausus fuit anno ab U. C. 723. post devictum Antonium. Secundo, ab U. C. 728. cum ex bello Cantabrico Romam redisset. Tertio, anno ab U. C. 743. post Dalmatas a

quato et C. Attilio Bulbo. Vid. lib. 11. cap. 3. * Peracto Punico bello tunc primum post Numam clausa fuit porta Jani. Sed statim ac sine mora patuit.' * * Dictator perpetuus'] Sed hunc ho morem fortiter repulit, tribunicia po testate contentus, ut patet ex Anna libus.

a * Pater Patriae'] Patris Patriæ cognomen universi repentino maxi moque consensu detulerunt ei, ut ha bet Suet. Ovid. docet ei hoc cogno

Tiberio snbactos.

men Nonis Februariis datum fuisse :

" Junum Geminum claudere] Quod pacis et bona fide cessantium armo

* Sancte Pater Patriae, tibi plebs, tibi curia nomen Hoc dedit,hoc dedi mus nos tibi nomen eques.' Quomo do autem illi datum fuerit, fuse mar rat Sueton. cap. 58. * Condidisset imperium] Hoc est, ex integro restituisset, renovasset. Vid. lib. i. cap.3 e * Romulus' vocaretur] Idem Sue ton. cap. 7. ' Angusti cognomen as

rum fuit indicium. dictum est.

De Jano alibi

Bis ante se clausum] Idem Sueton. cap. 22. * Janum Quirinum, semel at que iterum a condita urbe memoriam

ante suam clausum, in multo breviore temporis spatio, terra marique pace parta, ter clausit.' * Sub Numa Rege] A quo is mos claudendi Jani inventns est: is eum

clausum tenuit per annos 43. y Et ricta primum Curthagine] An no ab U. C. 519. Coss. T. Manlio Tor

sumsit Munacii Plancisententia, cum,

quibusdam censentibus * Romulum' appellari oportere, quasi et ipsum conditorem urbis, prævaluisset ut * Augustus' potius vocaretur.'

366

L. ANN aet floRt EpitoM. Lib. iv. CAP. 12.

tum,*7 dum colit terras, ipso nomine et titulo consecrare tur.as •

1. 2. 3.—27 Tum omittunt Ms. Voss. 1. Ed. Lips. 1. 2. S.—28 Consacraret Ed. Lips. 1. In Ms. Reg. Q, post verbum hoc scriptum erat ab librario religioso Amen. Ed. Lips. 2. Finis. Ed. Par. Romanæ Historiæ per L. Florum quam ele gantissime in Compendium redactae Finis. NOTAE d Sed sanctius et rererentius visum

nomen * Augusti'] Rationem reddit Sueton. cap. 7. * Quod loca quoque religiosa, et in quibus augurato quid consecratur * augusta' dicuntur. Ab auctu, vel ab avium gestu gustuve.' Et inde est quod subjungit Noster :

* ut ipso nomine et titulo' (Augusti, scilicet)* consecraretur,' quippe quæ * augusta' dicuntur ea religiosa, et Diis consecrata sunt.

• Consecraretur] Vide Notam supe riorem.

EXCERPTIO N ES

C H R O N O L O G I C AE A D F L O R U M, Ita concinnatæ, ut prior cifra librum, altera caput, tertia versum, tibi ostendat. AUCTORE JO. FREINSHEMIO.

a. Ch. N.

Italiæ cultores primi Aborigines fuere, quorum rex Saturnus: post hunc tertio loco Faunus, sub quo 1230 Ewander in Italiam venit 1, 1. 9. 1221

A. U. C.

480 Gedeon Israëlis judex moritur. 471 AEetas Ponticis gentibus impe rat 3, 5. 1.

1181

1179 Æneas in Italiam venit 1, 1. 9. Lavinium conditur 1, 1. 4.

431 Troja capta. 429 Agamemnon occiditur. Jeptha, Ebzan, Elon, Abdon, Israëlem judicant.

1 140 Alba condita 1, 1. 4.

399

882

132 Dido Carthaginem condit 2, 15. 17.

793 Amulius Numitorem regno pel

43

lit 1, 1. 4.

776 Romulus nascitur 1, 1. 1.

26 Usias rex Judæ.

Zacharias, Sallum, Menahem, reges Israëlis.

752 Amulium deturbat 1, 1. 5.

2 Ezechias rex nascitur.

Propbeta. 750 Roma condita 1, 1. 7. cujus ita primus rex ROMULUS reg mat per annos xxxvii.

747 Raptus Sabinarum 1, 1. 10.

Micha

3(58

EXCERPTIONES CHRONOLOG ICÆ

A. Ch. n.

746 743

Spolia opima prima 1, 1. 11. Sabini, ex hostibus, Romæ ci ves fiunt 1, 1. 14. Romulus Veientes vincit 1, 1.

An. U.

4

7 Pekah, rex Israëlis, incurrit in Judæam.

Hierosolyma obsidetur. 29 Salmanassar expugnat Sama

11. 713 712

Romulus moritur l, 1. 16. NUMA POMPILIUS, secum dus rex Romanorum, pacifice

riam. 37

38 Nahum Propheta.

Ezechias, Manasses, reges 'Ju dæ.

regnat per annos xliii. 1, 2.

TULLUS HOSTILIUS, tertius rex Romanorum, regnat per

81

annos xxxui. 1, 3. 1. 664 662

Pugna Tergeminorum 1, 3. 3. Alba diruta 1, 3. 9.

644

86 88

106 Tarentus conditur 1, 18. 2. Ammon rex Judæ.

637

ANCUS MARCIUS, quartus

113

rex Romanorum, regnat per annos xxiiii. 1, 4. 624

Ostia condita 1, 4. 2.

126

G1 3

TARQUINIUS PRiscUs, quintus rex Romanorum, reg

137 Josias moritur: succedunt filii.

Josias rex Judæ.

Nebucadnezar Hierosolymam venit.

nat per annos xxxviii. 1, 5. 599

Tusci vincuntur 1, 5. 5.

151 Daniel interpretatur Nebucad nezaris somnium. Jeremias vaticinatur.

162 Galli in Italiam veniunt 1, 13. 5.

SERVIUS TULLIUs, sextus rex Romanorum, regnat per

175 Ezechiel vaticinatur.

annos xi.iiii. 1, 6. 563

Census instituitur 1, 6. 3.

187

Jechonias olim rex Judæ car cere liberatur.

TARQUINIUs sUPERBUs, rex Romanorum ultimus, reg

219

Cyrus Judæos restituit.

nat per annos xxv. 1, 7. 1.

Templum reficitur.

Suessa Pometia capitur 1, 7, 5.

226

231 Septem Persæ regnum Magis eripiunt 3, 5. 1. Gabii urbs capitur 1, 7. 7.

235 Darius rex Persarum.

Haggæus et Zacharias vatici nantur. 514 50{j

Capitolium conditum 1, 7. 8. Imperium regibus abrogatur, cum durasset annos ccxliiii.

1, 7. 11.

236 Babylon opera Zopyri capitur. 214

AD

3{59

FLORU M. An. U.

A. Ch. N.

Bellum Ionicum geritur.

Consulatus origo 1, 9. 1. Brutus filios securi percutit 1, 9. 5.

Porsena Romam obsidet 1, 10. 1. Horatius, Mucius, Cloelia, cla rent 1, 10. 3.

Brutus et Aruns Tarquinius mu Pythagoras moritur.

tuis vulneribus cadunt 1, 10. 8.

I.atinos

257

491 Plebs secedit in Sacrum mon-

259

493 Posthumius

dictator

vincit 1, 11. 2. tem 1, 23. 1.

490 Corioli capiuntur, unde Coriola-

260

nus 1, 11. 9. 489

261 Darius exercitum mittit contra

488 Coriolamus exulat 1, 22. 3. 482 Spurius Cassius interficitur ob affectatum regnum 1, 26. 4.

262

481

269 Xerxes montem Athon perfodit

476 Fabii privatum bellum cum Veientibus gerunt 1, 12. 1.

274

470 Volerone duce fracti cos. fasces 1, 22. 2.

280

408 Appii exercitus non vult vin-

282

Athenienses 2, 8. 2.

268

2, 8. 2.

Artaxerxes, rex Persarum. Esras Hierosolymam venit.

cere 1, 22. 2.

448 Decemviri creantur 1, 24. 1.

302

446 Decemviratus tollitur 1, 24. 3.

304 Nehemias Hierosolymam venit.

425 Spolia opima secunda 1, 12. 9.

325 Thucydides historiam scribit.

410 P. Posthumius Albns trib. mil.

340

Herodotus historiam scribit.

consulari potestate lapidatur a militibus 1, 22. 2.

Bellum Siculum cum Athenien sibus.

Dionysius major, Siciliæ tyram mus.

401 Veii obsessi 1, 12. 8. Stipendia incipiunt ibid. 399 Hyematur sub pellibns ibid.

351 Artaxerxes Mnemom, rex Per

392 Falisci Camillo se dedunt 1,

358

349

satum.

12. 3.

Fidenæ conflagrant ibid. 391 Veii capti, 1, 12. 9.

359

Plato philosophatur.

-

386 Camillus exulat 1, 22. 4. 385 Roma CAPTA 1, 13. 14. Delph. et Var. Clas.

364 305 Flor.

2 A

370

EXCERPTION ES CHR0N0L0G1CAE

A. Ch. N.

An. U.

Pax tota Græcia.

384 Camillus finitimos vincit 1, 13.

366

19.

Xenophon bistoriam scribit.

379 M. Manlius de saxo Tarpeio dejicitur 1, 26. 8.

371

362 C. Licinius Stolo senatui con

388

Aristoteles nascitur.

sortium consulatns extorquet 1, 26. 4. 355

Galli vincuntur ad Anienem 1, 13. 20. inde Torquatus. 313 Galli vincuntur in agro Pontino ibid. inde Corvini.

395 Philippus M. rex Macedoniae. 407 Templum Dianæ Ephesi com flagrat, dum Alexander nas citmr.

Dionysius Corinthi. 337 Campani comcedunt in ditionem

413

Romanorum 1, 16. 2. Unde natum

bellum Samniti

cum, quod duravit annis cir citer l. 33 1

Manlius filium contra imperium

416 Alexander M. rex Macedoniæ.

pugnantem occidit 1, 14. 2. 332

Rostra nomen accipiunt ex spo !iis Antiatibus 1, 11. 10.

418

Darius, Persarum rex, interfi citur.

Hierosolyma capitur a Ptole maeo.

Agathocles, Siciliæ tyrannus. 317 Clades Caudina 1, 16. 9.

433

316 Papirius Sammitibus jugum re ponit 1, 16. 12.

434

307

443 Lysimachia condita 2, 8. 7. 445 Demetrius Poliorcetes, rex A

Theophrastus philosophatur.

305 Saltus Ciminius penetratus 1, 17. 4. 303

Decius Mus se devovet 1, 17.

siæ. 457

7.

Demetrius Poliorcetes, rex Ma cedoniæ.

288 Curius Sabinos vincit 1, 15. 2.

462

Hoc anno bello Samnitico fi

nis impositus, cum durasset amnis L. 1, 16. 8. 284

Plebs secedit in Janiculum 1,

Pyrrhus, rex Macedoniæ. 406

25. 1.

Ptolemæus Philadelphus, rex AEgypti. 281

Dolabella Gallos vincit 1, 13. 21.

460

Regnum Tuscorum finitum.

371

A D FLORU M. An. U.

A. Ch. N.

279 Bellum Tarentinum 1, 18. 278 Pyrrhus Tarentimis auxilio ve

471

472 Ptolemæus Ceraunus, rex Ma cedoniæ.

nit 1, 18. 6.

Pugnat cum Romanis ad Hera cleam 1, 18. 7.

276 Iterum ad Asculum 1, 18. 9.

474 Galli in Asiam veniunt, unde Gallogræcia 2, 11. 3.

273 Postremo in Arusinis campis

477 Aratus Phænomena scribit.

1, 18. 11. Fabricius censor Rufimum no

Sacra Biblia translata per Lxx. interpretes.

tat 1, 18. 22.

266 Picentes vincuntur 1, 19. 2. 264 Sallentini vincuntur 1, 20. 1. 263 Volsiniensium servi puninntur

486 487

1, 21. 3. Hoc modo Italia faeta Romano

rum 2, 1. 2. 262

Romani in Siciliam navigant 2,

488

2. 5.

Antigonus, rex Macedoniæ, Gal

Unde matum bellum Pumicum

los vincit. Nicomedia con ditur. Zeno Stoicus mori

primum, quod duravit annis circiter xxiv.

258 C. Duillius Nepos cos. Poenos navali prælio superat 2, 2. 7. Cn. Cornelius Scipio Asina cos. capitur a Pœnis 2, 2. 11. 257 L. Cormelius Scipio cos. in Sar dinia et Corsica Poenos vincit

tur.

492 Antiochus Theos, rex Syriæ.

493 Ptolemæus Philadelphus cum Antiocho bellum gerit.

2, 2. 15. A. Atilius Calatinus cos. in Si

494

cilia Pœnos vincit 2, 2. 12.

M. Atilius Regulus cos. bellum in Africam transfert 2, 2. 17. Xanthippus Regulum vincit 2,

496

497 Antigonus Athemas capit.

2. 23.

L. Cæcilius Metellus procos. Poenos cædit 2, 2. 27. Regulus pacem cum Poenis dis suadet 2, 2. 24.

502 Aratus Sicyonius, dux Achæo

247 P. Claudius Pulcher cos. clas

503 Ptolemæus Euergetes, rex Æ gypti.

sem amittit 2, 2. 29.

rum.

243 M. Fabius Buteo Cos. Poenos

507

cædit 2, 2. 30. 239 C. Lutatius Catulus cos. primo bello Punico finem imponit

511 Attalus Pergamenum regnum

2, 2. 33.

Duravit autem an

nis xxiv.

235 Q. Fulvius Flaccus cos. Ligures vincit 2, 3. 5.

constituit. Arsaces Parthorum constituit.

regnum

372

EXCERPTION ES CHRONO LOG 1 C AE

A. Ch. N.

An. U.

Annibal patri jurat ad aram se bostem pop. Rom. futnrum 2, 6. 2.

233 Janus clausus 2, 3. 1. 232 Ligures Romanis bellum faci

517 518

unt 2, 3. 2.

228 Teutana legationem Rom. vio lat 2, 5. 3. 227 Illyrii vincuntur 2, 5. 4. 226

522

523 Demetrius,rex Macedoniæ, Phi lippi pater, moritur. Carthago Hispana conditur, de qua 2, 6. 30.

225 Saguntus fœdere Romanorum et Poenorum in libertatem exci

pitur 2, 6. 4. 223 L. Æmilius Pappus cos. Gallos vincit 2, 4. 3. 221 C. Flaminius Nepos cos. Gallos vincit 2, 4. 4. 220 M. Claudius Marcellus cos. de

Viridomaro Gallo opima re fert 2, 4. 5. 217 Saguntus deleta 2, 6. 6.

Seleucus et Antiochus fratres, Syriæ reges, moriuntur. Antigonus Tutor, Macedooiæ rex, Spartam occupat. Philippus, rex Macedoniæ pen ultimus.

Philippus cnm AEtolis bellum gerit. Antiochus cum Pto lemæo.

Romani, legatione Carthaginem missa, dedi postulant Anni balem 2, 6. 7.

pat.

216 Annibal Alpes transit 2, 6. 9. Unde bellum

Philippus Peloponnesum occu

Punicum

se

534 Attalus cum Gallis contra A

chæum pugnat.

cundum, quod duravit annis circiter xvi.

Carthaginiensium classis ad re cuperandam Siciliam missa vincitur.

Cn. Scipio in Hispaniam mit titur 2, 6. 36. 2, 17. 6.

Hiero, rex Syracusamus, Roma nos juvat.

P. Cornelius Scipio, post Afri canus, prætextatus adhuc,pa trem servat 2, 6. 10.

215 Annibal Sempronium vincit 2, 6. 12.

Et C. Flaminium Nepotem cos. ui. 2, 6. 13.

P. Scipio procos. in Hispaniam venit 2, 6. 30. 2, 17. 6. Q. Fabius Maximus dictator Annibalem cunctando mace

Cn. Scipio in Hispania classem Carthaginiensium capit, et Mandonium Hispaniæ regu lum vincit. Antiochus vincitur a Ptolemæo.

Philippns urbes aliquot Paeo num occupat, et cum Illyriis bellnm gerit.

rat 2, 6. 27.

211 Clades Cannensis 2, 6. 15.

530 Antiochus Achæum bello per sequitur.

AD

873

FLO RU M.

A. Ch. N.

An. U.

Asdrubal in Hispania Carpesios

Annibal Capuam occupat 2, 6. 21.

vincit.

Ad Nolam vincitur a Marcello

Prusias, rex Bithyniæ, Gallos cædit.

2, 6. 29. 213 Iterum.

Sardi vincuntur a T. Manlio, ut alii, sive, ut Noster, a Grac cho 2, 6. 35. Philippus legatos de societate

537 Antiochus obsidet.

Achæum Sardibus

Hiero, rex Siciliæ, moritur. Hieronymus, rex Siciliæ, cum Carthaginiensibus fœdus init.

mittit ad Ammibalem 2, 7. 4.

Scipiones Asdrubalem vincunt 2, 17. 7.

212 Tib. Sempronius Gracchus procos. Poenos in Lucania cædit 2, 6. 30.

538

Marcellus Annibalem ad Nolam

Hieronymus, rex Siciliæ, inter ficitur. Saguntus restituitur. Philippus Aratum veneno tol lit.

tertio vincit 2, 6. 29. Marcellus in Siciliam mittitur

Achæus occiditur ab Antio cho.

2, 6. 33.

210 Syracusæ captæ 2, 6. 33. Scipiones cæsi 2, 6. 36.

Annibal

Tarentum

occupat.

Centenium et Fulvium vincit.

209 Annibal cnm exercitu Romam

contendit 2, 6. 42.

Antiochus Ptolemæi præfectos ex Syria pellit.

Capua recipitur ibid.

Valerius Lævinus contra Phi

lippum res gerit 2, 7. 6. P. Cornelius Scipio, mox Afri canus, cum proconsulari im

perio in Hispâniam mittitur 2, 6. 37.

208 AErario deficiente privati opes suas reip. conferunt 2, 6. 24.

512

Lævinus cos. Siciliam provinci am facit.

Scipio Carthaginem novam una die expugnat 2, 6. 39. 2, 17. 7.

207 Fabius Tarentum recipit 2, 6. 42.

206 Attalus cum Romanis contra

Philippum bellum gerit 2, 2. 8.

-

543

Philippus cum Romanis varia fortuna bellum gerit.

544 Marcellus cos. insidiis Anniba lis interficitur.

Philopoemen Machamidam La cedæmoniorum tyrannum oc cidit.

205 Asdrubal occiditur 2, 6. 40.

Scipio Hammonem Poenorum ducem capit.

202 Scipio in Africam trajicit 2, 6.

Ptolemæus Epiphanes rex AE

55.

200 Annibal Italia decedit 2, 6. 56.

gypti. Scipio Syphacis castra incendit. Vermina Syphacis filius vinci tur.

374

EXCERPTIONES CHRONOL0G1CAE

A. Ch. N.

An. U.

Vincitur a Scipione 2, 6. 61. et ita finitur bellum

Punicum

Carthaginienses pacem petunt, et impetrant a Scipione.

secundum, postquam durave rat annis circiter xvi.

100 Scipio vocatur Africanus 2, 6. 11 et 37. Athenienses a Romanis anxili

551 Philippus navali prælio vincitur ab Attalo et Rhodiis 2, 7. 8.

um petunt adversus Philip pum 2, 7. 4.

108 Philippus in sepulcra et templa

552 Plautus poëta moritur.

Atheniensium sævit ibid.

106 T. Quintius Flaminius cos. Ao

um penetrat 2, 7. 10.

554 Cato prætor sortitus provinci am Sardiniam, ab Ennio ibi dem Græcis literis instituitur.

105 Philippus vincitnr ad Cynoce phalas 2, 7. 11. 194 Quintius Boeotos compescit 2, 7. 12.

555 Attalus rex Pergamenus mori tur.

Succedit Eumenes.

556 Antiochus Lysimachiam instan rat.

193 M. Porcius Cato Celtiberos vin

557 Annibal ad Antiochum venit 2, 8. 5.

cit 2, 17. 9. Quintius Nabin vincit 2, 7. 12.

100 Antiochus in Græciam trajicit 2, 8. 8. 189 Mam. Acilius Glabrio cos. An

Græcorum libertas in Nemeis

proclamatur 2, 7. 14. 560 Philopoemen cum Nabide bel lum gerit. 561 P. Cornelius Scipio Nasica cos.

tiochum pellit 2, 8. 12. Æmilius Regillus praetor clas sem Antiochi vincit 2, 8. 12.

562 Antiochus vincitur a Scipione

187 M. Fulvius Nobilior cos. Am

563 Cn. Manlius Vulso cos. Gallo

188

braciam obsidet 2, 9. 2.

Boios vincit.

2, 8. 14. græcos vincit 2, 11.

185 Cn. Manlio negatur triumphns 2, 11. 2. 170 Perseus cum Philippo patre in Hæmum montem ascendit 2,

Bononia colonia deducta. 565 Africanus accusatur Romæ. Antiochus occiditur. Succedit Seleucus.

571 Fulvius Flaccus prætor Celtibe ros vincit.

12. 4.

178 A. Posthumius

Albinus

cos.

Ligures exarmat 2, 3. 5.

572 Ptolemæus Epiphanes moritur. Succedit Ptolemæus Philo metor.

177 Tib. Sempronius Gracchus Cel tiberos vincit 2, 17. 0.

573 Philippus, rex Macedoniae, mo

176 M. Manlius Vulso cos. castris

574 Vestæ ignis extinctus.

ritur.

Succedit Perses.

exuitur ab Istris 2, 10. 2. 175 C. Claudius Pulcher cos. rem

gerit contra Istros 2, 10. 4. 168 Africani filius Africanum mino

rem adoptat 2, 15. 12.

575 Gracchus Sardos vincit. Selen cus moritur.

Succedit Anti

ochus Epiphanes. 582 Salondicus, belli Hispanici con citor, opprimitur 2, 17. 13.

AD

875

FLORUM. An. U.

A. Ch. N.

167 Q. Marcius Philippus cos. ii. Macedoniam irrumpit 2, 12. 5.

Antiochus Ægypto inliiat. 583 Ennius poëta moritur. Antiochus Alexandriam obsi det.

166 Anicius prætor Gentium vincit 2, 13. L. AEmilius Paulus cos. ii. Per sen vincit 2, 12. 7.

164 L. Æmilius Persen in triumpho ducit 2, 12. 12.

157 M. Fulvius Nobilior procos. Ligures domat 2, 3. 5.

584 Popilius legatus ad Antiochum. Antiochus Hierosolymam occu pat.

Polybius in Italiam venit. 586 Jndas Maccabæus legem defen dit. Antiochus

moritur.

Succedit

Antiochus, ejus filius, tutore Lysia. 593 Terentius poëta moritur. Judas Maccabæus interficitur. Succedit Jonathas.

154 C. Marcius Figulus cos. ii. Dal matas vincit 4, 12. 11.

596 Jonathas et Simeon Amaraeos

per insidias caedunt.

Jonathas pacem facit cum Bac 150 Carthaginienses exercitum con tra fœdus comparant 2. 15. 3.

149 L. Licinius Lucullus

cos.

in

Hispania res gerit 2, 17. 11. 147 Bellum Punicum tertium inci

pit 2, 15. Carthago obsidetur 2, 15. 11. 146 Q. Cæcilius Metellus Andris

cum vincit 2, 14. 5.

145 Scipio, contra leges cos. factus, obsidionem Carthaginis urget

chide. 600 Demetrius occiditur. victor Alexander.

Succedit

Andriscus Pseudo-philippus captus Romam dedncitur. 601 P. Cornelius Scipio Æmilianns siugulari certamine hostem superat 2, 17. 11. 603 Andriscus, custodiam elapsus, occupat Macedoniam. Cato Censorius moritur.

604 Prusias, Bithyniæ rex, a filio Nicomede interficitur. Masinissa moritur.

605 Critolaus legatos Romanorum violat 2, 16. 2.

2, 15. 12.

144 Metellus Achæosvincit 2, 16. 3.

606 Metellus appellatur Macedoni

Triumphat de Andrisco 2, 14. 5.

Viriatus in Lusitania duces Ro

Carthago diruitur 2, 15. 16.

manos cædit 2, 17. 15. Alexander, Syriæ rex, interfici

cus 2, 17. 10.

Corinthus diruitur 2, 16. 5.

tur. Succedit ei Demetrius. Ptolemæus Philometor moritum ex vulnere. Succedit Ptole

mæus Physcon. 143 Q. Fabius Maximus Æmilianns cos. contra Viriatum mittitur

2, 17. 17.

607 Jonathas Demetrio auxilium mit tit contra Antiochenos.

376

EXCERPTION ES CHR0N0LOGICAE

A. Ch. N.

Ad. tJ

Tryphon Demetrium pellit. Jonathas occiditur. Succedit Simon. Simon cum Demetrio foedus imit.

141 Q. Cæcilius Metellus Macedo

609 Simon arcem Sionis capit.

nicns res in Hispania gerit 2, 17. 10.

139 Q. Pompeius Rufus cos. turpe foedus cum Numantinis icit

611 Tryphon, Antiocho pupillo ne cato, Syriæ regnum invadit.

2, 18. 4.

138 Viriatus a suis interficitur 2, 17. 17. 136 Dec. Junius Brutus cos. in His

612 Antiochus Sedetes ejecto Try phone Syriam occupat. 614 Tryphon interficitur.

pania res gerit 2, 17. 12. 135 C. Hostilius Mancinus cos. foe

dus cum Numantinis icit 2, 18. 6.

615 Joannes Hyrcanus, Simonis fi lius, Cendebeum vincit. Brutus Gallæcos vincit 2, 17. 12.

133 Eumus Serwile bellum concitat

617 Simon, Ethnarches Judæorum, occiditur.

3, 19. 4.

Hypsæus prætor a servis vinci

Antiochus Hierosolymam obsi det.

tur 3, 19. 7.

132 P. Cornelius Scipio Africanus,

618 C. Fulvius Flaccus cos. contra

cos. ii. contra Numantinos

servos in Siciliam mittitur.

mittitur 2, 18. 8.

131 Tib. Sempronius Gracchus le ges seditiosas promulgat 3,

619 L. Calpurnius Piso Frugi servos vincit.

14.

130 Numantia diruitur 2, 18. 14.

M. Perperna praetor ovans de servis Urbem ingreditur 3,

G20 P. Cornelius Scipio Africanus triumphat de Numantinis 2, 18. 17.

19. 8.

129 Aristonicus Asiam occupat 2, 20. 4. P. Licinius Crassus Mucianus

621

Census actus

Romæ:

censa

civium Romanorum 313823, præter pupillos et viduas.

cos. ab Aristonico capitur 2, 20. 5.

M. Perperna cos. Aristonicum vincit capitque 2, 20. 6. 127 Man. Aquilius cos. reliquias Asiatici belli conficit 2, 20. 7.

Antiochus Sedetes occiditur.

623 Ptolemæus sorori filium, quem ex ea sustulerat, membratim concisum mittit.

Alexander Zebina Syriæ reg num invadit.

123 Massilienses queruntur de Sa lyis 3, 2. 3. M. Fulvius Flaccus cos. contra

Salyos proficiscitur 2, 3. 5.

627 Antiochns Gryphus regnum Sy riæ vindicat. Alexamder Zebina interficitur.

Polybius moritur.

AD

377

FLORUM. An. U.

a. Ch. N.

121 C. Gracchus seditiosas leges

620 Aquæ Sextiæ, quarum mentio 3, 3. 7. conditæ.

fert 3, 15. Q. Cæcilius Metellus cos. ad versus Baleares mittitur 3, 8.

Carthago colonia deducta.

119 Cn. Domitius Ahenobarbus pro cos. Allobroges vicit 3, 2. 4.

631 C. Gracchus interficitur 3, 15. 5.

118 Q. Fabius Maximus Æmilianus

632 Antiochus Cyzicenus fratri de regno controversiam movet. Ptolemæus Physcon moritur.

procos. Bituitum vincit 3, 2. 5.

113 Jugurtha fratribus struit 3, 1. 8.

insidias

112 C. Porcius Cato cos. vincitur a

Scordiscis 3, 4. 4.

111 Didius Thraces vincit 3, 4. 5. 110 Jugurtha fratrem Adherbalem necat 3, 1. 5.

637 M. Aemilius Scaurus cos. Li

gnres vincit. 638 Antiochus Cyzicemus a fratre Grypho vincitur. 630 Cimbri vagantur 3, 3. 1. 640 Antiochus Cyzicenus exercitu reparato Gryphum vincit.

M. Livius Drusus cos. Scordis

cos vincit 3, 4. 5. 100 L. Calpurnius Bestia cos. con tra Jugurtham mittitur 3,

641 Magna pars Urbis conflagrat, una cum æde Magnæ Ma

1. 7.

108 Jugurtha Romam venit 3, 1. 8.

tris. 642 M. Minucius cos. in Thracia

res gerit 3, 4. 5. A. Posthumii Albini exercitns

Samaria exscinditur a Joanne

corrumpitur a Jugurtha 3,

Hyrcano.

1. 9. 107 Q. Cæcilius Metellus cos. com

643 M. Junius Silanns cos. vincitur

tra Jurgurtham proficiscitnr

a Cimbris 3, 3. 4.

3, 1. 10.

106 Metellus Thalam capit 3, 1.

644

11.

105 C. Marius cos. Capsam capit 8, 1. 14.

645 Metellus triumphat ex Numi dia, et appellatur Numidicus.

Jugurtham et Boccluum reges vincit 3, 1. 15. L. Cassius Longinus cos. vinci tur et occiditur a Cimbris,

Pompeius Magnus nascitur. 103 Bocchus Jugurtham Syllæ tra dit 3, 1. 17. Marius Jugurtham in triumpho ducit 8, 1. 17.

647 Cn. Manlius cos. et Q. Servilius

Cæpio procos. vincuntur a Cimbris s, 3. 4. Joannes Hyrcanus pontifex mo ritur.

Succedit Aristobulus,

qui pontificatum in regnum 102 C. Marius cos. 11. adversus Cim

bros movet 3, 3. 5. 101 Lucius Licinius Lucullus cas

tris exuitur a servis 3, 19. 11.

commutat. 648 Aristobulus Judæorum rex mo ritur. Succedit Alexander.

649 C. Lucilius, Satyrarum scriptor, moritur.

EXCERPTION ES CHR0N0L0GICAE

378

An. U.

a. Ch. N.

100 C. Marius cos. iiii. Teutonos

650 Archias poëta Romam venit.

cædit 3, 3. 7. 09 Man. Aquilius cos. cum servis debellat 3, 19. 11. C. Marius cos. v. Cimbros cæ dit 3, 3. 14. 98 C. Marius cos. vi. Saturninum

652 Saturninus occiditur 3, 16. 7.

fovet 3, 16. 2. C. Julius Cæsar nascitur.

Metellus Numidicus exulat 3, 16. 2.

Ptolemæus Lathurus a matre

regno pellitur. Alexandrum Judæum vincit.

92 P. Rutilius damnatur repetun darum 3, 17. 3.

658 Antiochus, Cyziceni filius, Se lencum regno Syriæ exuit. Antiochus, Seleuci frater, occi

90 M. Livius Drusus leges fert 3,

660 Alexander, rex Judæorum, vi.

ditur. 17.

m. eorumdem occidit.

89 Interficitur 3, 17. 9.

661 Alexander, rex Judæorum, l

88 Bellum Sociale exoritur 3, 18.

662 Alexander, rex Ægypti, ma

m. eorumdem occidit. trem occidit.

P. Rutilius Lnpus cos. vincitur ab Italis 3, 18. 12.

Alexander, rexJudæorum,Pha risæorum seditionibus premi

87 L. Sylla vincit Samnites 3, 18.

663 Demetrins Eucærus capitur a

tur.

14. 86 Bellum civile Mariamum oritur

3, 21.

Parthis.

664 Cives Romani in Asia jussu Mithridatis occiduntur 3, 5. 7.

85 L. Cornelius Cinna cos. Urbe

pellitur 3, 21. 9.

665 C. Marius cos. vii. moritur 3, 21. 17.

Marius et socii Urbem occu

Cicero Moloni Rhodio rhetori

pant 3, 21. 13. 84 Sylla Mithridaticos vincit 3, 5.

dat operam. 666 Athenæ captæ 3, 5. 10. C. Sallustius Crispus, Historiæ Romanæ princeps, nascitur. 660 Templum Delphicum incendi

11.

81 Sylla redit in Italiam contra Marianos 3, 5. 11. 3, 21. 18.

tur a Thracibus.

Capitolium conflagrat. 80 C. Marius, Marii filius, cos. opprimitur 3, 21. 23. Pontius Telesinus opprimitur. ibid.

670 L. Licinius Murena bellum Mi thridaticum renovat.

Sylla Tribunorum potestatem minuit. Ptolemæus Lathurus moritur. Succedit Ptolemæus Auletes.

77 Ap. Claudius Pulcer cos. in Thracia res gerit 3, 4. 6.

673 Cicero Athenas navigat, An tiocho philosopho operam da turus.

379

AD FLORUM. A. Ch. N.

An. U

P. Servilius Vatia cos. Isauros vincit 3, 6. 4.

Sylla sponte dictaturam depo

76 M. Æmilius Lepidus cos. civile

674 Alexander, rex Judæorum, mo

bellum movet 3, 23.

nit. ritur.

Succedit uxor Alex

andra.

75 Cn. Pompeius contra Sertorium

675 Cicero e Græcia Romam redit.

mittitur 3, 22. 5. 74 C. Scribonius Curio

676 Capitolium restituitur.

cos. in

Thracia res gerit 3, 4. 6. Cicero quæsturam petit. Nicomedes, Bithyniæ rex, mo ritur, hærede relicto pop. 72 M. Antonius vincitur a Creten

sibus 3, 7. 3. 71 C. Licinius Lucullus Mithrida

tem vincit ad Cyzicum 3, 5.

Rom. 678 Sertorius cum Mithridate fœ

dus init 3, 22. 4.

670 Ariovistus, Germanorum rex, in Galliam transit.

16.

Spartacus cum gladiatoribusbel lum pop. Romano facit 8, 20.

Pompeius prospere res gerit

70 Cn. Cornelius Lentulns Clodia

680 Lucullus Mithridatem in Pom

nus cos. vincitur a Spartaco

contra Sertorium 3, 22.

tum fugat.

3, 20. 10.

69 Sertorius interficitur a suis 3, 22. 9.

C. Cassius Varus procos. vinci tur a Spartaco 3, 20. 10.

681 Mithridates in Armeniam fugit. Virgilius nascitur. Alexandra, Judæorum regina, moritur : filins ejus minor Aristobulus fratre dejecto succedit.

66 Q. Cæcilius Metellus in Cretam

684 Lucullus Nisibim capit.

mittitur 3, 7. 4. Triarius Mithridatem vincit.

65 Pompeio bellum Piraticum de cernitur 8, 6. 7. 64 Pompeius contra Mithridatem proficiscitur 8, 5. 21. M. Terentius Varro triumphat de Thracibus 3, 4. 6. 63 Pompeius. in Iberos, Albanos, &c. movet 3, 5. 28.

62 Proficiscitur in Syriam 3, 5. 29. 61 Pompeius Hierosolymitanum templum intrat 3, 5. 30. Catilinæ conjuratio discutitur 4, 1.

685 Mithridates Triarium ingenti clade afficit.

Cicero præturam petit. 686 Pompeius Mithridatem noctur no prælio vincit 3, 5. 23. Lucullus ob magnificentiam et luxuriam Xerxes togatus ap pellatur. 687 Hyrcanus Aristobulum fratrem obsidet Hierosolymis. 688 Cicero consulatum petit. 689 Mithridates moritur 3, 5. 26.

Augustus Cæsar nascitur. Julius Cæsar fit Pontifex Maxi mus.

Lucullus triumphat.

3S0

EX CERPTIONES CHRONOLOGICAE

a. Ch. N.

An. U.

60 Metellus Creticns appellatur 3, 7. 6.

690 P. Clodius uxorem Cæsaris vio lat.

Helvetii de invadenda Gallia

deliberant 3, 10. 2. 57 Julia, Cæsaris filia, Pompeio nubit 4, 2. 13. 56 Cæsar Helvetios et Ariovistum

vincit 3, 10. 2 et 11. 55 Item Belgas 3, 10. 4. 54 Et Venetos 3, 10. 5.

693 Messala Corvinus orator nasci tur.

Titus Livius nascitur. 694 Cicero exulat.

Clodius Pompeium insidiis pe tit. 695 Cicero redit.

696 Orationem habet pro Sextio, &c.

53 Rhenum transit 3, 10. 14. In Britanmiam trajicit 3, 10. 16.

697 Gabinius Ptolemæum regno pulsum restituit. Alexander, Aristobuli filius, Ju dæam subigere tentat frus tra.

52 M. Crassus in Parthos movet

698 Gabinins Nabathæos vincit.

3, 11. 3. Cæsar

iterum

in Britanniam

trajicit 3, 10. 18.

Romam reversus accusatur, pri

mum a Cicerone, mox defen ditur: damnatur tamen.

51 M. Crassus interficitur 3, 11. 9.

699 Cassius superstites cladis Cras sianæ in Syria colligit 3, 11.

Julia Pompeii conjux moritur

Labienus, Cæsaris legatus, Tre

11.

4, 2. 13.

viros vincit.

Caesar ponte facto Rhenum pe netrat 3, 10. 15.

Cicero creatnr Augur. Clodius occiditur a Milone.

50 Cæsar media hyeme in Galliam redit 3, 10. 22.

Cæsari conceditur absenti pe

700 Lucretius poëta per furorem manus sibi infert.

Cicero libros scribit de finibus.

tere consulatum 4, 2. 16.

49 Cæsar consulatum more majo rum petere jubetur. ibid.

701 Cicero in provinciam Ciliciam proficiscitur. Censa civium capita 320000.

47 Caesar Brundisii Pompeium ob sidet 4, 2. 19.

703 Scribonius Curio Siciliam oc

46 Cæsar Pompeium vincit 4, 2.

704 M. Caelius et Milo occiduntur.

cupat pro Caesare 4, 2. 22. Occiditur in Africa 4, 2. 34.

48.

45 Et Aegyptios 4, 2. 60.

705 Cicero Cæsari obviam progre

44 Item Jubam regem et Scipionem

706 Cicero orationes habet ad Caesa

ditur.

4, 2. 65.

Caesar triumphat 4, 2. 88.

rem pro M. Marcello et Q. Ligario.

A E)

3S1

FLORUM.

A. Ch. N.

Creatur dictator perpetuus 4, 2. 91.

43 Cæsar ad Mundam Pompeii li beros vincit 4, 2. 78.

42 Interficitur 4, 2. 95. Amnestia decermitur 4, 7. 3. 41 Brutus et Cassius in provincias suas abeunt 4, 7. 4.

an. U.

Herodes Galilææ præficitur ab Antipatro patre. 707 C. Caninius in paucas horas cos. fit. 708 Octavius Romam venit.

Sex. Pompeius bona paterna repetit 4, 3. 3. 709 C. Trebonius, unus ex percus soribus Cæsaris, a Dolabella interficitur.

Cæsar Octaviamus Antonium ab

Cassius Judæam spoliat.

obsidione Mutinæ repellit 4, 4. 5. Ovidius nascitur.

Antipater, Herodis pater, inter ficitur.

Triumviratus Cæsaris, Antonii, et Lepidi 4, 6. Cicero occiditur 4, 6. 5. 40 Cassius et Brutus pereunt 4, 7. 13. et 14. 39 L. Antonius cos. obsidetur ab

Augusto Perusiæ 4, 5. 4.

710 Sextus Pompeius Siciliam oc cupat 4, 8. 1.

711 Pacorus Hierosolymam occu pat.

Antigonus patruo Hyrcano au riculas præcidit, ne receptum haberet ad pontificatum. 36 Ventidius Pacorum occidit 4, 9. 6.

Bellum cum Sex. Pompeio ex oritur 4, 8.

714 Asinius Pollio Dalmatas vincit

4, 12. 11.

Augustus Liviam ducit. Herodes Hierosolymam capit. M. Vipsaains Agrippa Gallos vincit.

34 Pompeius Sicilia pellitur 4, 8. 4.

Antonius rem male gerit in Par this 4, 10. 3.

716 Lepidus triumvir ab Augusto omni po*entia exuitur. Hyrcanus, qui hactenus apud Parthos commoratus erat, ad Herodem venit.

33 Sex. Pompeius occiditur 4, 8. 5. 32 Octavius vulneratur in Illyriis 4, 12. 7.

30 Bellum civile inter Caesarem et

Antonium 4, 11.

717 Pannonii vincuntur 4, 12. 8. 718 Antonius Artavasdem, Arme

miæ regem, dolo irretitum capit. Sallustius moritur. 720 Herodes cum Arabibus bellum

gerit. Atticus, amicus Ciceronis, mo ritur.

29 Pugna Actiaca 4, 11. 6. 28 Antonius et Cleopatra se peri munt 4, 11. 9. et 11.

721 Agrippa Bogudem, Maurita miæ regem, occidit. 722 Catullus poëta moritur.

EX C E R PTION ES CH RONOLOGICAE

382

An. U.

a. Ch. N.

Ægyptns provincia facta per 27 M. Crassus Mysos vincit 4, 12.

Equites Rom. istratur. 723 Augustus triumphat.

14.

Senatum purgat.

25 Octavius appellatur Augustus

725

Herodes Mariamnem,conjugem

726

Cornelius Gallus poëta, præses Ægypti, mortem sibi conscis

suam, occidit.

4, 12. 66.

24 Augustus Cantabros bello petit 4, 12. 48.

cit. Herodes Alexandram interficit.

His post quinquennium perdo mitis, tota denique pacatur Hispania, cum in ea dimica tum esset Romanis per annos

socrum

cc. circiter, 2, 17. 5. 23 C. Antistius Cantabros vincit 4, 12. 51.

727 Terentius Varro Salassos vincit.

Templum Jani clauditur 4, 12.

M. Vinicius Germanos superat.

64.

20 Cantabri semet ipsos perimunt

730 Pantheon ab Agrippa ædifi catur.

4, 12. 50.

17 Indorum legatio ad Augustum

Virgilius moritur. 733 Herodes templum instaurat.

venit 4, 12. 62.

Parthi signa reddunt 4, 12.63.

Augnstus Caium et Lucium ne potes adoptat. Horatius

Carmen

Sæculare

scribit.

13 Drusus Rhætos vincit 4, 12. 4.

737

Cyzicenis libertas redditur.

9 L. Piso Thracas vincit 4, 12. 17.

741

Drusus Frisios smbigit. Drusus, Rheno et Lupia trans missis,ad Visurgim usque pro

8 Drusus Cattos et Sicambros superat 4, 12. 24.

742

Claudius imperator nascitur.

cedit.

Tiberius Juliam, Augusti filiam, 7 Drusus mortuus Germanici cog nomine honestatur 4, 12. 28.

uxorem ducit. 743 Tiberius Dalmatas et Panno

nias subigit. Herodes filios suos interficit. 750 Jesus Christus nascitur. He

An. Ch.

rodes moritur.

2 C. Julius Cæsar oos. vulneratur

in Armenia 4, 12. 44. 3 Lucius Caesar moritur 4, 12. 42.

752 Tiberius ex secessu Rhodiensi Romam redit. 753 Asconius Pædianus floret.

C. Cornelius Lentulus Cossus

Athenodorus, philosophus Stoi

Gætulos vincit 4, 12. 40.

cus, floret.

Tiberius in Germania res gerit. 10 Quintilius Varus occiditur a

Germanis 4, 12, 31.

760 Pannomii rebellant ducibus Ba tonibus.

AD FLORUM.

328:3

Atque hæc Chronologica ex accuratissimis temporum et annalium scripto ribus adjecimus, ut essent unde quæ prius, quæve'posterius eorum, quæ ab hoc auctore memorantur, gesta sint, citra laborem cognosceres. Addidimus autem ex alienis quoque historiis, sacris præcipue, notissima quæque, ut ad aliquod instar synchronismi memoria certius confirmaretur. Ea quidem quæ eodem tempore evenerunt, statim e numerorum suorum regione; alia inter id spatium, quo gesta sunt, annorum numero non accurate signato. Tempora autem ipsa, ad annos ante natum Salvatorem, item ab Urbe condita, retuli mus : qui tamen aliquot fere nensibus discrepant, quin et ipse conditæ Urbis annus controvertitur. Sed hæc non utique magnum, in hoc proposito, quo rerum apices non exquirimus, impedimentum afferent. Sicut nec istud, quod æra Christiana non plane respondet receptæ consuetudini.

LUCIUS

AMIPELIUS

EX BIBLIOTHECA

C L.

S A L M A S I I.

CUM NOTIS DUKERI.

Delph. et Vur. Clas.

Flor.

2 B

TYPOGRAPHUS

B E N IG N O

L E C T O R I.

“ CUM in eo strenue laboremus semper, ut aut Editionem reliquis castiorem adornemus, aut nova quaedam addamus, quibus et existimationi nostræ et Auctori recte consulatur, consuetæ in bonos Scriptores curæ nostræ ne nunc quidem defuimus. Quo enim auctior et ornatior fieret hæc, quam

nunc publicamus, Editio Flori, Lucium Ampelium adjeci mus; Auctorem, ob res, quas tractat, varias, vulgoque vix cognitas, non contemnendum: eoque magis commen dandum, quod ex Bibliotheca Nobilissimi CL. SALMAsii, Viri, dum viveret, Incomparabilis, in lucem proferatur. Propter affinitatem vero argumenti, quia multa de Romanis

attingit negotiis, et propter styli concinnitatem, rerumque adeo plurimarum, quas aliunde non liceat sumere, novita tem, visus est idoneus, qui Floro comes adderetur, atque in ejus comitatu lucem publicam usurparet.

Sed de hoc

Auctore judicium Clarissimi Viri SALMAsii, ita disserentis, audiamus:

* Quis ille fuerit, quo tempore vixerit, juxta me scire di cam cum ignarissimis, si mihi eripias, eum esse quem sus picor, cujus meminit Sidonius Apollinaris in Excusatoria ad Felicem, his versibus: Sed ne tu mihi comparare tentes, Quos multo minor ipse plus adoro,

Paulinum, Ampeliumque, Symmachumque, Messalam ingenii satis profundi.

388

PRAEFATI0

Recenset in sequentibus plures, qui circa illam ætatem fuere, viros ingenio, doctrina, et eloquentia celebres. Sed, cur ille Ampelius hic noster non erit? Dices; Quæ ratio nos cogit ita cogitare, præter idem nomen ? Certe alia

etiam sunt, quæ hanc suspicionem augeant. Eo ævo vix isse constat quo Cæsares Augusti adhuc in Occidente im

peritabant.

Ita enim ipse scribit eo capite, quo tangit quas

commutationes status populi Romani habuerit: * Donec

exortis bellis civilibus inter Cæsarem et Pompeium, et op pressa per vim libertate, sub unius Cæsaris potestatem re dacta sunt omnia. Ex eo perpetua Cæsarum dictatura dominatur.' Doctum præterea hominem fuisse, ac disertum politumque, ut erat eorum temporum captus, nec indignum

testimonio illo et elogio Sidonii, apparet ex ipso hoc ejus, quod damus, scripto. Notavit porro Sirmondus ad eum Apollinaris de Ampelio locum, se olim a P. Pithoeo audi visse, L. Ampelii ad Marinum fragmenta quædam prolixi oris operis extare Divione in Bibliotheca S. Benigni, et

præfationem etiam sibi ostendisse. Codex Jureti,' quo usus sum, nescio an ex Bibliotheca S. Benigni Divionensis fuerit; et potest fieri ut ita sit, qui sciam multos ex ea Bib liotheca libros aliquando utendos accepisse eundem claris simum Juretum. Exemplar tamen illud vetus non ad Marinum, sed ad Macrinum, habuit inscriptum, quod prae fationis vicem huic Ampelii opusculo præfixum est, ἐπιστο

x£iov. An fragmentum sit majoris operis, cujus hæc Epi tome videatur esse, ne id quidem possum affirmare. Veri

similius tamen, si conjecturæ locus sit, arbitrarer, non aliud opus prolixius auctorem fuisse meditatum, cum id vulgavit. Mos quippe fuit eruditorum illius sæculi, quo literæ jam in barbariam ibant, ejusmodi doctrinarum et historiarum sec tari et affectare compendia. Quibus tum vacabat evolvere

integra Veterum scripta, ut pauci odum numero erant qui id possent, cum et ipsos paucissimos esse scirent, quos NOTAE

1 Ex Jureti Bibliotheca se accepisse Ampelium scribit ad Solin. p. 610.

AD

I.ECTOR EM.

889

cura legendi et discendi tangeret, quæ fusissime ab antiquis tractata fuerant, ipsi contrahebant, quia fastidio sui tempo ris, vel potius inertiæ, rem se gratam facere intelligebant. Lecturos quippe sua non aliter habuissent. Ut autem præcipuus est finis eorum qui aliquid literis mandant quod victurum opinentur, famam apud populum, quo docti vide antur, mereri, idque unum aucupantur; totum id pendere cum cernerent a gustu et judicio lectorum, satis facere eis

conabantur. Alia via id obtineri non poterat, quam ut scri beretur quod legere aliquis dignaretur. Nam pro captu legentium, ut fata libri habent, ita et librorum auctores. Hinc desidia nata est scribentium ex ignavia studentium. Imperitia deinde ex eodem fonte ebulliit. Qui docti eo

tempore videri volebant, et qui id nomen ex merito habere etiam poterant, cum antiquos scriptores jacere viderent, ob grandiora operum volumina, quæ reliquerant, remedium aliquod ex necessitate quæsierunt, quo illos vulgo traderent noscendos, seque eadem opera notos in vulgus darent. Nec uno modo omnes in eo negotio versati sunt, ut id quod cap

tabant consequerentur. Quidam ipsos auctores in epito men redegerunt, ipsis auctorum verbis servatis, aut paulum immutatis. Alii breviaria quædam proprio stylo confece runt, ex variis scriptoribus excerpendo quod in rem videre

tur. Nonnulli quasi centones consarcinarunt ex pluribus scriptoribus qui rem eandem tractabant, alia ab his, alia ab

illis sumendo, ac corpus unum, hinc inde collectis alienis membris aut membrorum particulis, condiderunt. Ita Di gesta contexuit Tribonianus, ex plurimis Jurisconsultorum

commentariis et scriptis. Alii per locos communes diges serunt quicquid præclari in auctoribus occurrebat, et sub certos ac generales titulos, quæ ex variis defloraverant, congesserunt. Hoc modo universam Historiam Græcani cam concerpsit Constantinus Porphyrogeneta. Cujus

laboris beneficio aliquot fragmenta Polybii, ac Nicoiai Damasceni, et aliorum, nobis, tanquam ex incendio erepta,

servata sunt in duobus titulis, quos ab injuria temporum

vindicavit eruditorum curiositas, uno τερ) τg*73tiây, altero

390

PRAEFATIO

regi áperij; xaì xaxtxg. Quartum et eorum genus fuit, quj, ad privatum studiorum usum, inter legendum laudabilia loca ad oram notabant, quæ ἀgaia et xgijaipa Graeci Critici ap pellant, eaque etiam interdum, ut firmius memoriæ inhære rent, describebant. Nec insignes tantum sententias pleri que in adversaria sua referre soliti, sed etiam, ut iidem Cri

tici loquuntur, άλοι τά xaraßarâ, si historiam aliquam egre giam continerent, aut luculentam alicujus loci, rei aut per sonæ descriptionem.

Quinimmo, et consueverant multi

studiosi, si quem auctorem legerent, retento lectionis ordine, quicquid ex eo judicarent excerpendum, in codicem suum regerere, et sibi servare. Unde factum, ut hæc in bibliothe cis privatorum reperta, sæpe a librariis pro integris aucto

rum operibus descripta fuerint, ac ad posteritatem, aliis subinde ea excipientibus ac describentibus, propagata. Ita conservatus est elegantium nequitiarum curiosis Petro

nius Arbiter. Quod enim ex ejus Satyrico habemus, mera excerpta sunt alicujus studiosi, qui quæ ad gustum suum in illo auctore invenerat, eodem quo opus legebat ordine,

adversariis suis commendavit ac commisit. Qui putant, a monachis sic eviratum esse, vehementer errant.

Qualis

hæc castratio foret, quæ, resectis a reliquo corpore mem bris, vel potius ipso corpore abjecto, solas pudendas par tes reliquisse videatur? Certe, quæ desiderantur, vix videri possunt salaciora ac nequiora fuisse his quæ relicta sunt.

Immo ista^nullam procacitatis et protervitatis Ürsp3ox}v vel ipsis lenonibus usurpandam reliquam faciunt. Sed his ex cerptorum concinnatoribus facile ignoscendum, si quid ea causa detrimenti a est Resp. literaria. Non enim hoc propositum videntur habuisse, ut excerpta, quæ ad usum suum exscripserant, posteris legenda, loco auctorum ipso rum, substituerent. De reliquis, quibus apparet hanc animi mentem fuisse, ut pro auctoribus legerentur, quos compi laverant, videndum, an omnino hi extra culpam. Nonnemo certe eos accusat, reosque peragit illius incuriæ quæ tot praeclaros nobis abstulit scriptores. Ego vero Epitoma tores, et omnes ejusmodi Breviariorum compositores, et

AD LECTOR EM.

391

compilatores centonum, non adeo literis censeo nocuisse ut autumant nonnulli. Quod enim ita existimant, eos in causa fuisse, cur ipsis auctoribus, quos abbreviarunt et excerp serunt, careamus, ego in alia sum sententia. Ea secordia

fuit illorum temporum, quibus barbari literatum et Roma num orbem inundare coeperunt; ut, nisi extitissent qui nobis has tanquam ex naufragio tabulas servarunt, certum sit, nihil prorsus ex illorum monumentis ad nos fuisse perven

turum. Atqui præstat hæc qualiacumque nos habere, quam nihil. Malo certe, quod ad me attinet, eos majore sui parte esse deperditos, quam si toti funditus periissent. Qui reliquias sanctorum corporum consectantur, ac studiose religioseque eas requirunt, satis habent si vel uno ossiculo potiri queant. Beatiores certe se judicarent, si totum cor pus aliunde nancisci possent. Hoc cum non liceat, saltem eo, quod licet, contenti sunt. lta ergo nos affectos esse oportet erga illas veterum reliquias scriptorum, quæ nobis

remanserunt, gratiamque illis habere, nisi maxime ingrati velimus esse, per quos eæ hoc qualicunque modo ad nos salvæ fuere transmissæ. Hoc autem Ampelii Opus ex eorum genere est, quæ a plerisque tum solebant conscribi et edi. Non Epitome est, non fragmentum longioris Ope ris, sed veluti collectaneum rerum toto Orbe memorabilium, ex variis auctoribus brevitate summa, sed qualem in omni

bus ea tempora expetebant, compilatum. Memorialem eum se librum scripsisse in paucis illis verbis, quæ vice præfa tiunculæ præfixit, profitetur. Quos libros Memoriales ea ætas vocaverit, non latet viros doctos qui versati sunt in monumentis illius ævi. Non dissimili genio, etsi dissimili argumento, scriptus Theodori Manlii liber de rerum natura, causisque naturalibus, de astris, et aliis ejusmodi, qui ad huc in Bibliothecis extat, manu exaratus et pedestri ser mone compositus. Is est Theodorus Manlius, cujus con sulatum celebravit carmine Claudianus, ut et opus ipsum.

Inde occasionem arripuit vir quidam doctissimus, transcri bere illud Manilio, sive Manlius sit, cujus hodie Astrono micon habemus, ut idem sit Manlius ille Claudiano lauda

392

PRAEFATIO AD

LECTO REM.

tus. Nos alibi pluribus pugnavimus rationibus, et quidem invictissimis, non posse ita esse, cum tot argumenta sint, quibus probari queat, eum Manilium vixisse sub Augusto. Exemplar porro, unde Ampelium descripsi, ab imperito librario vitiosissime scriptum fuisse indicare hic debeo, ne, qui tam multas adhuc superesse in eo mendas animadvertit, nihil a nobis, quoad emendationem, præstitum esse arguere possit.

Non pauciora in illo codice errata fuere, quam

verba. Quæ potuerunt sine magno negotio et citra nimiam libertatem castigari, ea correximus omnia.

Plurima tamen

etiam reliquimus, quæ facillimum erat restituere, et mutari tuto poterant; sed intacta ideo prætermisimus, quia tantum nobis licere noluimus, et non tanti visa sunt nonnulla eorum, ut scripturam veterem solicitandam putaremus. Fatendum est, et non pauca haberi, quæ sine ope melioris Codicis vix a quoquam possint emendari.'

** Huc usque SALMAsiUs. Accipe igitur, quisquis es, LEctor, hunc, quem tibi hic sistimus, Auctorem, non ele gantem minus, quam brevem: atque conatus nostros, ad

Reip. literariæ bonum destinatos, adjuva; hoc, atque aliis e Typographia nostra quotidie prodeuntibus, in omni Eru ditionis genere, libris, in studiorum tuorum commodum, utere, fruere. VALE.”

LUCIUS AMIPELIUS MACRINO SUO S A L.

Volenti tibi omnia nosse scripsi hunc Librum memoria lem, ut noris, quid sit mundus, quid elementa, quid orbis terrarum ferat, vel quid genus humanum peregerit. CAP. I.

DE MUNDO.

Mundus est universitas rerum, in quo omnia sunt, et extra quem nihil, qui Græce dicitur x6ap.og. Elementa mundi Iv. Ignis, ex quo est coelum. Aqua, ex qua mare oceanum. Aër, ex quo venti, tempestates. Terra, quam

propter formam ejus orbem terrarum appellamus. Coeli regiones sunt quatuor: oriens, occidens, meridies, septem

trio. Coelum dividitur in circulos quinque: Arcticum et Antarcticum, qui ob nimiam vim frigoris inhabitabiles sunt: Æquinoctialem, cui subjacet regio quæ catacecaumene dicitur, neque incolitur, ob nimiam vim ardoris: Brumalem et Solstitialem, sub quibus habitatur: sunt enim temperatis

simi, per quos obliquus circulus vadit, cum xii. signis, in quibus Sol annuum conficit cursum. CAP. II.

DE DUODECIM SIGN IS.

Signa sunt in coelo duodecim.

Aries beneficio Liberi,

quod, is cum exercitum in Indiam per Libyam duceret per loca sicca et arenosa, cum aquæ inopia esset, et exercitus

394

LU CII

AMPELII

ejus siti affligeretur, aries eis aquam demonstravit; et ob id a Libero Jovis Ammon est appellatus, eique fanum magni ficum fecit, ad eum locum ubi aquam invenit. Quod abest ab Ægypto et Alexandria millia uum novem.* Ob eam

rem a Jove petiit, ut in sidera reciperetur. Alii putant, eum esse, qui Hellen et Phryxum vexerit. Taurus beneficio

Jovis, quem Jupiter a Neptuno fratre per gratiam abduxit, qui sensum humanum figura Tauri continebat, isque Jovis jussu Europam Agenoris filiam, Sidonia* alludens decepit, et eam Cretam deportavit. Ob eam rem Jupiter in sideri bus eum dignatus est immortali memoria. Gemini, qui Samothraces nominantur esse, quorum argumentum nefas

est pronuntiare præter eos, qui in his præsto sunt. Alii Castorem et Pollucem dicunt, quod hi principes mare tutum a prædonibus præstitissent. Sunt qui dicant Herculem et

Theseum, quod similia athla sint adepti. Cancer, Carcinus, receptus beneficio Junonis, quod ejus jussu, cum Hercules missus esset ad Hydram Lernaeam, quam nos Excetram dicimus, interficiendam, Carcinus ingressus, Herculis pedes et crura lanians, incommodiorem faciebat eum, quam ipsa Excetra. Idque malum Hercules difficillimum habuit, Car cinumque Cancrum ob id factum Juno sideribus est dignata.

Leo, Leon,* qui educatus est Nemeæ, Junonis consilio ad Herculis interitum missus, in terra Argiva diu spelunca latitavit, quem Hercules dicitur interfecisse cum Molorcho

hospite suo, cujus clavam ei tributam tum principio est adeptus, qua Leonem interfecit, ejusque pellem postea pro tegumento habuit. Ob id factum Junoni odio esse coepit, Leonemque coelesti dignitate est honorata.* Virgo, quam NOTÆ

1 Novem] Hoc corruptum est: nam sex dierum itinere a Mareoti palude abfuisse colligitur e Curtio. Freinsh. ad Cnrt. iv. 7. 15.

2 Sidonia] Sidoniam, Heins. 3 Leo, Leon] Leo Cleonaeus, Idem. Sic Auctor Fpistol. Paridis ad (Enon. vs. 46. Lucan. iv. 612. Claudiam, i.

in Rufin. 287. et alii. Vid. Barth. ad Claudian. et Cellar. 11. Geogr. Ant. 13. 4 Est honorata] Pro, honoravit. Plura hujusmodi vid. ap. Salmas. ad Solin. p. 38. Add. quæ ad Flor. ii. 17. 11. annotata sunt.

LIBER

MEMORIALIS.

395

nos justitiam dicimus, fuit cum hominibus. Sed postquam homines malefacere coeperunt, Jovis eam inter signa posuit. Sunt qui Erigonem Icarii filiam Atheniensem dicunt, cujus patri Liber vinum dedit, ut hominibus ad suavitatem* daret. Quibus dedit, ebriati sunt, et lapidibus eum occiderunt.

Canis, qui cum illo erat, vidit hominem* occisum, et cum ululatu ad Erigonem rediit, quem ut moestum et singularem vidit, solicita proficiscitur cum eo. Venere ad locum ubi Icarius jacebat. Vidit corpus patris. Magna lamentatione in Hymetto monte sepelivit. Ipsa vero se suspendit laqueo. Canis ad pedes ejus discumbens diutius, et sine alimentis deficiens, post aquam anhelans in puteum se projecit. Tum Liber a Jove petiit, quod suo imperio deficerent,7 ut inter siderum cursus poneretur Virgo. Icarius autem Arcturus nominatus est, cujus stella cum exoritur, continuas tempes tates facit. Canis, Canicula. Libra quam Græci Zygon appellant, virile nomen est adeptus. Is omni clementiæ justitia Mochos dictus ; qui primus dicitur libræ pondus

hominibus invenisse, quæ utilissima mortalibus æstimantur, ideoque in numerum stellarum receptus est, et Libra est dictus. Scorpius, qui dicitur ad perniciem Orionis in insula Chio in monte Pelenæo* voluntate Dianæ natus.

Orion

autem dum venatur, visa Diana, stuprare eam voluit. Illa Scorpionem subjecit, qui eum vita privaret. Jupiter et Scorpionem et Orionem inter sidera recepit. Sagittarius,

Crotopi filius, nutricius? Musarum, quæ Musæ semper dile xerunt eum, quod plausu et lusu sagittarum eas avocaret.

Alii Chironem dicunt, quod justus et pius, doctus, hospi NOTAE

5 Ad suaritatem] Videtur descriptum ex Hygino Fab. cxxx. Ubi forte nihil mutandum est.

terat. 8 Pelenaeo] Pelinæo, vel Pelinnato : Salmas. ad Solin. p. 607. Bochart.

6 Hominem] Dominum Heins. Hy Chanaan. 1. 9. gin. 11. Poët. Astronom. 4. * Ululans, 9 Crotopi filius, nutricius] Leg. Cro ut videretur obitum domini lacry tom, Euphemes nutricis. Muncker. ad mari.'

7 Deficerent] Forte defecerant : nempe, quod illis causa mortis exti

Hygin. Fab. ccxxiv. Non credo eum voluisse tolli voccm filius, quæ cur delcri dcbeat, nulla causa est.

396

LU CII

AMPELII

talis fuerit. Ab eo Æsculapius medicinam, Achilles ci tharam, et alia multa. Capricornus, cui nomen Pan. Quo tempore Python'° speluncas incolens in monte Tauri, AEgyptum profectus est ad bellum, Pan se in capræ figu ram convertit. Igitur Dii immortales, postquam Pythonem digna poena affecerunt, Pana astrorum memoria decorave

runt.

Aquarius, qui putatur esse Ganymedes, dicitur

Deucalion Thessalus, qui maximo cataclysmo cum uxore Pyrrha solus evasit, et hic pietatis causa inter sidera locatus est. Pisces, ideo pisces, quia bello Gigantum Venus per turbata in piscem se transfiguravit. Nam dicitur et in

Euphrate fluvio ovum piscis in ora fluminis columba'' ad sedisse dies plurimos, et exclusisse deam benignam et misericordem hominibus ad bonam vitam. Utrique me moriæ causa pisces inter sidera locati. CAP. III.

DE SIDERIBUS.

Praeter duodecim signa, potentissima sidera in coelo. Septemtriones duo, major et minor, qui nunquam mer guntur: ideoque navium cursus regunt, quorum alter Cy nosura dicitur. Bootes, idem Arcturus. Orion, qui mag

nitudine sua dimidiam coeli obtinet partem. Pliades, quæ Latine Virgiliæ dicuntur. Hyades, quæ a nobis Suculæ dicuntur, quarum ortus et occasus a nautis et ab agricolis observantur. Canicula, cujus vis præcipue Solstitio est. Stellæ potentissimæ in coelo sunt septem, Saturnus, Sol, Luna, Mars, Mercurius, Jupiter, Venus, quæ a Græcis planetæ, a nobis erraticæ dicuntur, quia ad arbitrium suum vagantur, et motu suo hominum fata moderantur. Item adverso cursu contra coelum feruntur. NOTAE

10 Python] Typhon, et mox Typho-

p. 199. et Hygin. Fab. cxcvii. ubi

nem, pro Pythonem. Heins. et Muncker. ad Hygin. Fab. cxcvi. 11 Columba] Adi Salmas. ad Solim.

Munckerus mon male pro adsedisse emendat insedisse, e Scholiaste Ger manici.

LIB ER

CA p. 1v.

397

MEMORIA LIS.

QU i BUs pARti bUs sed EANT XII. S1GNA DUODECIM VENTORUM.

Aries, in Africum.

Taurus, in Circium. Gemini, in

Aquilonem. Cancer, in Septemtrionem. Leo, in Thrasciam. Virgo, in Argestem. Libra, in Zephyron. Scorpius, in Africum. Sagittarius, in Austrum et Africum. Capricor nus, in Austrum. Aquarius, in Eurum et Notum. Pisces, in Eurum. CAP. V.

DE VENTIS.

Venti fiunt ex aëris motu et inclinatione.

Sunt autem

generales quatuor. Eurus, idem Apeliotes, idem Vulturnus, ab oriente. Ab occidente, Zephyrus, idem Corus, idem Favonius. Aquilo, Boreas, Aparcias idem, a septemtrione. Notus, idem Libs et Auster, et Africus, a meridie.

Hi sunt

quatuor generales: ceteri speciales adscribuntur. Ut Iapyx Zephyro, qui ab Iapygio Apuliæ promontorio flat. Leu conotus Noto, cum serenior flat.

Caurus Aquiloni, cum

vehementior Gallias perflat. Item Etesiæ, qui statis diebus

flant per æstatem. CAP. VI.

DE ORBE TERRARUM.

Orbis terrarum, qui sub coelo est, quatuor regionibus incolitur. Una pars ejus est, in quanos habitamus. Altera

huic contraria, quam qui incolunt, vocantur Antichthones. Quarum inferiores duæ ex contrario harum sitæ, quas qui incolunt, vocantur Antipodes. Orbis terrarum, quem nos colimus, in tres partes dividitur, totidemque nomina. Asia,

quæ est inter Tanain et Nilum. Libya, quæ est inter Nilum et Gaditanum sinum. Europa, quæ est inter fretum et Tanain. In Asia clarissimæ gentes: Indi, Seres, Persæ, Medi, Parthi, Arabes, Bithyni, Phryges, Cappadoces, Cilices, Syri, Libyi.** In Europa clarissimæ gentes, Scy thæ, Sarmatæ, Germani, Daci, Moesi, Thraces, Macedones, NOTHE

12 Libyi]

Fort. Lydi, vel Lydii ; aut Lycii.

:30S

LU CII

A MPE LI I

Dalmatae, Pannonii, Illyrici, Graeci, Itali, Galli, Spani.** In Libya gentes clarissimæ, Æthiopes, Mauri, Numidae, Poeni, Getuli, Garamantes, Nasamones, Ægyptus.'* Claris

simi montes in orbe terrarum; Caucasus, in Scythia. Emodus,** in India. Libanus, in Syria. Olympus, in Mace donia. Hymettus, in Attica. Taygetes in Lacedæmonia, et Citheron Eleon'^ in Boeotia.

Parnassus, Acroceraunia,

in Epiro. Mænalus, in Arcadia. Apenninus, in Italia. Eryx, in Sicilia. Alpes, inter Galliam et Italiam. Pyrenæus, inter Galliam et Spaniam. Atlas, in Africa. Calpe, in freto Oceani.

Clarissima flumina in orbe terrarum : Indus, Gan

ges, Hydaspes in India. Araxes, in Armenia. Thermodon et Phasis, in Colchide. Tanais, in Scythia. Strimon et Hebrus, in Thracia. Sperchios, in Thessalia. Hermus et Pactolus, auriferi.'7 Mæander et Caystrus, in Lydia. Cyd nus, in Cilicia. Orontes, in Syria.

Simois et Xanthus,

in Phrygia. Eurotas, Lacedæmone. Alpheus, in Elide. Ladon, in Arcadia. Achelous et Inachus, in Epiro. Savus et " Danubius, qui idem Ister cognominatur, in Moesia. Eridanus et Tiberinus, in Italia. Timavus, in Illyrico.

Rhodanus, in Gallia. Iberus et Betis, in Spania. Bagrada, in Numidia. Titron, in Getulia. Nilus, in Ægypto. Tigris et Euphrates, in Parthia. Rhenus, in Germania. Clarissimæ insulæ in mari nostro undecim: Sicilia, Sardi

nia, Creta, Cypros, Euboea, Lesbos, Rhodos, duæ Baleares, Eubusus,** Corsica, Gades. In Oceano ad orientem, Ta probane. Ad occidentem Britannia. Ad septemtrionem Thyle. Ad meridiem, Insulæ Fortunatæ. Præter has in NOTAE

13 Spani] Pro, Hispani: ut * Spamia,' pro, Hispania. Vid. Casaub. ad Spartian. Adrian. 1. Salmas. ad Capitol. Auton. Philos. 1. et Cerd. ad Virgil. ix. Æn. 582. 14 Ægyptus] Cur non Ægyptii? ut cetera omnia.

15 Emodus] * Hemodus' apnd Me lam iii. 7. Qui hic * Taygetes,' aliis est * Taygetus,' et plural. * Tayge

ta. 16 Eleon] Fort. Helicon Heins. Etiam et loco motum, et Cithaerom et Helicon legendum puto: ut mox, * Thermodon et Phasis,' et alia. Ex cidit etiam nomen regionis, in qua Parnassus, quae Phocis est. 17 Auriferi. Maeander] Distinguo, auriferi, Maeander.

18 Eubusus] Ebusus; Perizon.

LIBER

MEMOR l ALIS.

899

Ægæo mari, Cyclades duodecim:'9 Delos, Gyaros, My conos, Andros, Paros, Pharos, Tenedos, Cythnos, Melos, Naxos, Donusa. Praeter has Sporades innumerabiles; ce terum celeberrimæ : Ægina, Salamina, Coos, Chios, Lem nos, Samothracia. In Ionio Echinades, Strophades, Ithaca,

Cephalenia, Zacynthos. In Adriatico, Ciriteæ*° circiter mille.

In Siculo Æoliæ' viii. In Gallico Stoechades tres:

in Syrtibus Cercina, et Menynx, et Girrha.* CAP. VII.

DE MARIUM AMBITU.

MARE, quo cingimur, universum vocatur Oceanum. Hoc quatuor regionibus irrumpit in terras. A septemtrione, vo catur Caspium. Ab oriente, Persicum. A meridie, Arabi cum, idem Rubrum et Erythræum. Ad occasum, Magnum mare, idem Atlanticum, quod commerciis totius generis humani peragitur.3 Hoc intrat in fretum Gaditanum inter duos montes clarissimos Abinnam* et Calpen, ob impositas Herculis columnas. Dein latissime simul et longissime fusum medium terrarum orbem inundat, et nomina acquirit.

Balearicum, quod Hispaniam alluit. Gallicum, quod Gallias tangit. Ligusticum, quod Liguribus infunditur. Tuscum, Tyrrhenum, idem inferum, quod dextrum Italiæ latus cir cuit: Hadriaticum, idem supremum,3 quod sinistrum Italiæ NOTÆ

19 Duodecim] Deest una in enu meratione. Oudendorp. ad Obseq. Cap. c. post * Myconos' supplet Ci molos. Et mox pro Pharos, Tenedos; legit Olearos, Tenos; vel Syros, Te nos. Add. Muncker. ad Hygin. Fab. cclxxvi.

20 Ciritea] Cratea legendum sus picor, quas in Adriatico memorant Scylax pag. 17. et Plin. iii. H. N. ult. Neque tamen has mille fuisse credibile est. Itaque fortassis scrip serat Crateae, et circiter mille aliae. Plin. l. d. * Illyrici ora mille amplius insulis frequentatur.'

1 Aeolia] Plinius, Mela, aliique

* septem.' Sed vid. Cellar. 11. Geogr. Ant. 12.

2 Girrha] Girba, puto: quæ apud Jul. Honorium et Æthicum * Girbe '

est. Sed si de hac loquutus est, ex una Menynge duas fecit; nisi legas, et Menynx, quæ et Girba; vel, et Me nynr: eadem Girba. Nam * Menynx' deinde * Girba' dicta est. Vid. Or

tel. Thesaur. Geogr. et Cellar.

3 Peragitur] An peragratur? 4 Abinnam] Aliis * Abyla.' Vid. Salmas. ad Solin. p. 203. 5 Supremum] * Superum ' vocant alii omnes.

400

LUCII

AMPELII

latus circuit. Siculum, in quo Sicilia. Creticum, in quo insula est Crcta. Ionium et Ægæum, quæ Achaiam, ean dem Peloponneson, simul ambiunt; ut interveniente Isthmo pæne insulam faciant. Myrtoum et Icarium, quæ adhærent Ægæo mari, illud a Myrtilo, hoc ab Icaro cognominata. Euxinum, Ponticum, quod ingenti sinu Scythis infunditur. Hellesponticum fauce transmissum, inter duas celeberrimas urbes, Seston Asiæ,° Abydon Europae. Tanaiticum, quo Asia alluitur. Ægyptium ab AEgypto, Libycum a Libya cognominatur. Syrticum, a duabus Syrtibus, reciprocis æstibus retorquetur. U AP. VIII.

MIRACULA MUNDI.

MiRAcuLA quæ in terris sunt. Ab Apollonia Athaman tia7 millia us quinque, in monte Nymphæo, ibi ignis est, et de terra exit flamma.

In silva Panis symphonia in op

pidum auditur. Item sub eo monte in campo lacus aquæ pleni, unde pix exit,* et bitumen. Cum manibus sup plodas, pix alte attollitur, et quasi ab aqua bullescit. Am braciæ in Epiro in pariete sunt picti Castor et Pollux et NOTAE

6 Seston Asia] Immo Seston Europae, Abydon Asiae. 7 Athamantia] credo.

Hoc corruptum

Athamania vicina erat Æto

liae, et remotior ab Apollonia, quam ut hæc in Athamania poni possit. Fortassis aliquid de Taulantiis scrip serat. Nam Apolloniam in Taulan tiis, vel certe in Taulantiorum fini bus, fuisse constat e Ptolemæo, Stra bone iii. p. 326. et Aristotele r. 0av aaor. àxovoru. Quamquam etiam de Amantibus dixisse potuit, quos Apol loniam accolere scribit Plin. iii. H. N. 23.

8 Unde pir erit] Hoc pro miraculo memorant cum alii, tum Ælian. xiii. V. H. 16. Kal èv roìs mλmor(ov aùrjs xaplous àorpdxtov έστιν άpvxth, kaì rìu πλά τὸν αὐτὸν ἐκ τῆς γῆς άvar€λλονσα τρόπον, δv xal ai m^eiora, m ryal r&v

ύδατων. In hoc loco, quem corrup tum esse apertum est, interpretando miror se torsisse Viros Eruditissimos, quum præsertim ante oculos habue rint Aristotelem, e quo Ælianus hæc prope ad verbum descripsit. Verba xal τιμπλά ita supplent, xal rurλέ τὴν δρυκτην ή άσφαλτοs, et implet fodi nam bitumen. Atqui àpvxth non est substantivum, sed adjectivum ver bale, ut dicunt Grammatici. Legen dum est ex Aristotel. 1. d. primum, άσφαλτόs èατυ δpvxrh, est bitumem fos sile, quod etiam Palmer. 1. Graec. An tiq. 27. 28. et Scheffer. in Ind. Æli ani viderunt. Deinde pro rurA£ substituendum est r{ααa, pir. Nam ita Aristoteles: 'Ev Tfi 'AroAAwvfq;

φασι γίγνεσθαι άσφαλτον δpvxTijv, και τ{ασαν.

401

LIBER MEMORIALIS.

Helena, manu Autochthonis, et nemo invenire potest quis pinxerit. Arcis in Epiro, quod Ippaton appellatur: ibi pons magnus columnatus duplex, quem Medea ædificari imperasse fertur. Ibi picta sunt gubernacula Argonauta rum, quæ coepta navis; ibi Jovis templum Hyphonis,9 unde est ad Inferos descensus ad tollendas sortes. In quo loco dicunt, duo qui descenderunt, Jovem ipsum videre.

Leucade mons; unde se Sappho dejecit propter virum: in summo monte fanum est Apollinis, ubi sacra fiunt.

Et, cum

homo inde desiluit, statim excipitur lintribus. Sicyone in Achaia, in foro ædes Apollinis est. In ea sunt posita Aga memnonis clypeus et machæra, Ulyssis chlamys et thoraci um, Teucri sagittæ et arcus, Adrasti arca, quam deposuit,'° in qua quid sit, ignoratur; sed et olla ærea, in qua Pelias coctus dicitur.

Item Palamedis cithara.

Marti autem quo

que corium remi Argonautarum, et gubernaculi brachia, cauculus quem Minerva sortita est. De Orestæ cervice una proci parasiti palla pendet: quam si quis halitu affla verit, tota patefit. Penelopæ tela: ibi de terra'' oleum scaturit. Argis Inachiæ Junonis templum magnifice orna tum, quod Asylum vocant. Olympiæ templum Jovis nobile ; ubi athletæ initiantur.

Corintho balænæ costa est

magna secundum mare, quam homo complecti non potest. Eodem in loco fanum est Veneris; in quo vas marmoreum Laidos. Boeotiæ lacus sacer; ubi Amphiaraus devoratus in eo lacu est. Urceus fictilis fractus pendet, testa inter se composita, unde autem pendeat, non apparet, nisi a vento moveatur. Athenis Minervæ ædes nobilis, cujus ad simi stram Clypeus appositus, quem digito tangit. In quo Clypeo medio Dædali est imago, ita collocata, quam si quis imagi NOTÆ

0 Hyphonis] Sub hoc latere nomen Trophonii suspicatur Oudendorp. ad

Marsyæ, pro Marti. Deinde Ossa de Orestae cervice. Perizonius: calculus,

Obseq. cap. cx. quem Minerva sortita est de Oresta. 10 Deposuit] Heinsius legebat, 11 Ibi de terra] Ibidem de terra. quam Medea deposuit. Idemque, et Heins. Muncker. ad Hygin. Fab. clxv. mox Delph. et Vur. Clus. Flor. 2 C

402

LUCII AMPELII

nem e Clypeo velit tollere perit totum opus, solvitur enim signum. Ipsa autem Dea habet hastam de gramine. Ilio

lapis quadratus, ubi Cassandra fuit alligata, quem si ante tangas aut fricueris, lac demittit: ex altera autem parte si militer si frices, ac si sanguinem remittit.** Juxta autem mare, qui locus Rhoete's vocatur, ibi est Achillis et Patrocli vultus, et flumen Scamandras. Epheso Dianæ fanum nobi lissimum, maximum, pulcherrimumque orbis terrarum. In troitu dextra sinistra postes marmorei monolithi, longi

cubitis xx, qua super templum ascensu sunt cxL. millia. Samo in templo Junonis scyphus factus ex hedera, cujus capita foras iv. arietina magna, cornibus miræ magnitudinis contortis. Pergamo ara marmorea magna, alta pedes X L. cum maximis sculpturis. Continet autem gigantomachiam. Rhodo signum Dianæ marmoreum pulcherrimum, quod stat

sub divo coelo, nec, cum pluit, aqua tangitur. Argyro est fanum Veneris super mare: ibi est lucerna super candela brum posita, lucens ad mare sub divo coelo,'* quam neque ventus aspergit, nec pluvia extinguit. Sed et Herculis

ædes antiqua; ibi columna pendet's cavea ferrea rotunda, in qua conclusa Sibylla dicitur. Ibi jacent ossa balænæ, quasi lapides quadrati. Marmesiæ*6 apud Sipilum columnæ sunt iv. inter has columnas est victoria ferrea, pendens sine aliquo vinculo, in aëre ludens. Sed quotiens ventus aut pluvia fuerit, non movet. Ædis Dianæ'7 Epheso, quam NOTAE

12 Ac si sanguinem remittit] Est ac si sanguinem remittat. Periz.

13 Rhæte] Rhæteon : Salmas. ad Solin. p. 610. Idemque cultum ex ponit imaginem ore vel pectore tenus in clypeo. Sed Heinsius et Perizo

nius pro vultus, conjecerant tumulus,

catur cælo hic glossema esse. Sed Caper in lib. de Orthograph. p. 2446. Grammatic. Putschii veteres * sub divo coelo * dixisse scribit.

et hic Scamandros, pro Scamandras. 14 Sub dico cælo] Sic ante, * quod

in columna.

stat sub divo.'

lum: Voss. ad Vellei. i. 4.

Isidorus xvi. 4. hanc

fabulam memorans dicit, * lucernam sub divo sic ardentem.' Hinc Munc

kerus ad Lactant. Fab. xiv. 4. suspi

Pro as

pergit Munck. ibid. legit dispergit. 15 Ibi columna pendet] Fort. ibi e vel a columna pendet. Muncker. l. d. 16 Marmesiæ] Magnesiae apud Sipy 17 Ædis Dianæ] Hoc, et quæ dein de usque ad * Agartus' scribuntur, pæne iisdem verbis in Hygino Fab.

LIBER

MEMORIALIS.

403

constituit Amazon. Ibi et sepulchrum Icari stertentis quasi dormiat, miræ magnitudinis, ex orichalco et ferro. Rhodo Colossi signum Solis altum super columna marmorea cum

quadriga. Columna vero habet cubitos centum. Cypro signum Jovis Olympii æreum, facies ex auro, quem fecit Phidias in cubitis centum quinquaginta, et lata cubitis

sexaginta. Domus illic** Cyri regis ædificata lapidibus candidis, et nigellis, auro vinctis: ubi sunt columnæ diversis coloribus, et innumerabiles lanceæ ferreæ, fenestræ ex argento, et tegulæ ex lapide prasino. Murus intus medio Babyloniæ, quem Memnon ædificavit lapide cocto,'9 id est, calce et sulfure, ferro intermixtus ut suntjuncturæ. Latitudo

ejus cubitis xxx. altus cubitis cxxx. cingitur millia pas suum xxx. Hunc cepit Semiramis, filius ejus perfecit. Pyramides in Ægypto, quas ædificavit. Agartus oppidum: ibi est Nilus fluvius ære factus, plexilis in cubitis ccc. cujus facies smaragdo limpido, brachia ex ebore magno, cujus aspectu et bestiæ terrentur. Athenis signum Jovis

Olympii, Alexandriæ flumen Nilum maxime colunt. CAP. IX.

QUOT FUERE JovEs, vEL ALii IN Loco DII DEAEQUE.

Joves fuere tres. Primus in Arcadia Ætheris filius,*° cui etiam Ætherius cognomen fuit. Hic primum Solem

procreavit. Secundus abinde in Arcadia, qui Saturnius cognominatur, qui ex Proserpina Liberum patrem procrea vit primum victorum. Tertius Cretæ, Saturni et Opis filius, optimus maximusque est appellatus. Martes fuere duo. NOTAE

ccxxii. et Vibii Sequestris Appen dicula legi, observavit cl. Hesselius ad Vibium.

18 Domus illic] Immo in Ecbata nis. Hygin. Fab. ccxxiii. * Domus Cyri regis in Ecbatanis, quam fecit Memnon lapidibus variis et candidis, vinctis auro.'

19 Lapide cocto] Muncker. ad Hy

gin. l. d. mavult lutere cocto: sic Vi bius: deinde Muncker. ut sint junc turae. Fort. ubi sunt juncturae. Vel ut pro, ubi, ut sæpe apud alios. Vid. Gifan. Ind. Lucret. Stat. ad Catull.

c. x. et lxiii. et Cerd. ad Virgil. v. Æn. 328.

20 Ætheris filius] Vid. Cic. 111. de N. D. 21. et ibi Davies.

404

LUCII AMPELII

Primus ex Enoposte,' ut eum Homerus ait, et noster est Mars Leucarpis et aliter Marsenius. Secundus ex Jove et Junone.

Soles fuere quinque. Primus Jovis filius. Se cundus Hyperionis. Tertius Nini* filius, cui Ægyptus est consecrata. Quartus qui et Rhodi natus est, cujus etiam Zemintus* est filius. Quintus Colchi filius,* ex quo Circe et Medea et Phaëthon nati sunt. Volcani fuere quatuor. Primus Crios et Joppe natus. Secundus Nili filius.6 Ter tius Saturni et Junonis.7 Quartus in Sicilia Miletis* filius. IMercurii iv.

Primus Coeli et Diei filius.

Secundus Jovis Tertius Croni*o filius et

et Croniæ9 filius, vel Proserpinæ. Maiæ, qui est inventor lyræ. Quartus Quilleni'' filius; qui Ægyptiis literas et numerum dixit. Apollines quinque. Primus Vulcani et Minervæ. Secundus ex Corybante. Tertius, Jovis filius ex Latona. Quartus, Sileni filius in

Arcadia. Quintus,** Ammonis filius, in Libya natus. Dianæ iii. Prima, Jovis vel Croni filia ex Proserpina, quæ est NOTAE

1 Enoposte] Hoc nomen in Homero legi non puto. Matrem ejus * Enyo” quidam tradiderunt apud Phurnut. de Nat. Deor. c. xxi. et Schol. parv. Homeri in Il. E. 333.

De Marte

* Leucarpi* et * Marsenio* quoque nihil apud alios inveni. Leucaspis convenire Marti posset, qui * Chal caspis' est Pindaro, et * Marmes sus' Lycophroni. Vid. Girald. His tor. Deor. Syntagm. x. 2 Nini] Cicer. l. d. * Tertius Vul cano, Nili filio,' natus. Sic quoque Arnob. iv. p. 135. 3 Zemintus] Forte Zmintheus re scribendum. Muncker. ad Hygin. Fab. cvi.

4 Colchi filius] Cic. * Quintus, qui Colchis fertur AEetam et Circen pro creavisse.' Arnob. * Quintus Scy thici Regis, et versipellis habetur Circæ pater.' 5 Crio] Cic. l. d. c. 22. * Coelo.'

6 Nili filius] Cic. ib. c. 23. * In Nilo natus.*

Ita Gruterus cum Vic

torio.

Sed rectius alii Nilo mafus.

Nam sic ipse Cic. paullo ante *Vul cano Nili filio.*

Vid. Casaub. et Me

nag. ad Diog. Laërt. Prooem. 7 Saturni et Junonis] Cic. * Tertius ex tertio Jove, et Junone.* 8 Miletis] Idem : * Quartns Me nalio natus, qui tenuit insulas prop ter Siciliam.'

9 Croniæ] Id. * Alter Valentis et Phoronidis F.”

10 Croni] Id. et Arnob. *Jove ter tio natus et Maia.*

11 Quitleni] * Quartus Nilo patre.* Id. et Arnob. Cyllenii hic legit Muncker. ad Fnlgent. Mythol. 1. 24. e Servio ad Virg. Iv. AE. 577. et Schol. Statii ad iii. Th. 483. quam quam ibi, et ad Albricum cap. xxu. vulgatum quoque retineri posse pu tat.

12 Quintus] Sic et Clemens Alex andr. Protrept. p. 17. ex Aristot. Vid. Bochart. Phal. 1. 2.

tantum quatuor numerat.

Cicero

LIBER MEMORIALIS.

405

Liberi soror. Secunda, Jovis et Latonæ, Apollinis soror. Tertia, quæ vocatur Ops,'* de Glauco. Æsculapii tres.** Primus, Apollo dictus, Vulcani filius. Secundus, Lai filius. Tertius, Aristeti et Alcippei filius. Veneres iv. Prima, Hacdeliºs et Diei filia. Secunda, quæ ex spuma nata esse dicitur, et Aëris et Oceani filia. Tertia, quæ Vulcano nupsit; quæ cum Marte se miscuit: unde Cupido natus esse dicitur. Quarta, Cypri et Syriæ*° filia, quam Adon habuit.

Minervæ quinque. Prima, Vulcani filia, unde

Athenarum est civitas. Secunda, Nili filia, quam Ægyptii colunt. Tertia, Jovis filia, quæ in fecillis rebus'7 se exer cuit. Quarta, Solis filia, quadrigas junxit. Quinta, Pal

lantis et Titanidos filia. Hæc patrem occidit, pro suæ virginitatis observatione, qui ejus cupidus fuit. Unde et Pallas dicta est.

Liberi quinque. Primus ex Jove et Proserpina. Hic agricola, et inventor vini: cujus soror Ceres. Secundus Liber ex Merone,'* et Flora, cujus no mine fluvius est Granicus. Tertius de Cabito,'9 qui regna NOTAE

18 Ops] Cic. * Tertiæ pater Upis traditur, Glauce mater. Eam Græci

sæpe Upim paterno nomine appel lant.'

se proditum est.' 17 In fecillis rebus] In bellicis rebus. Cic. l. d. c. xxi. * Qui genuisse Mi nervam dicitur, quam principem et

14 Æsculapii tres] De duobus pri inventricem belli ferunt.' Arnob. iv. mis aliter Cic. de tertio, * Arsippi et p. 137. * Quæ usum excogitavit ar Arsinoae F.' Pro Alcippei Perizonius morum.” Clemens l. d. rhv roAéμου conjecerat Alcippes. Sed quærendum eôpéru. Sed Arnob. et Clemens hanc est, an quisquam veterum Alcippen Saturni filiam faciunt. In bellicis hic matrem Æsculapii fuisse dicat. Alii jam ante emendarat Muncker. ad eum Apollime et Arsinoë filia Leucip Albric. cap. viii. Et sic deinde pi, alii Apolline et Coronide filia etiam Davies. ad Cic. 1. d. Paullo Phlegyae natum prodiderunt: v. Apol post Muncker. legit, quæ quadrigas j. lodor. iii. 10. 3. et Pausan. ii. 26. Et Davies. pro Solis filia, Jovis filia. Gronovius ad Cic. l. d. hic in alteru 18 Merone] Melone: Muncker. ad tro nomine errorem esse putat. Mihi Hygin. Fab. clv. et ad Fulgent. ii. in utroque videtur esse. Mythol. 15. i. e. Nilo, cujus filium 15 Hacdeli] Caeli Perizon. et Da eum facit Cic. l. d. c. xxiii. vies. ad Cic. qui * Coelo et Die ' ma 19 Cabito] * Caprio:' Cic. l. d. c. tam dicit. 23. Gronovius non dubitat, quin et 16 Cypri et Syriæ] Cic. * Quarta ibi et hic legend. sit Cabiro. Sed vid.

Syria Tyroque concepta, quæ As tarte vocatur, quam Adonidi nupsis

Davies.

406

LUCII

AMPELII

vit in Asia. Quartus ex Saturno et Semela,*° dicunt. Quintus Nisi et Hesionae' filius. Hercules sex. Primus

Jovis et Ætheris filius. Secundus Nili filius, quem prin cipem colunt Ægyptii. Tertium* conditorem loci sui Hel lenes* dicunt. Quartus Croni filius, et Cartheres,* quem Carthaginienses colunt, unde Carthago dicta est. Quintus Joab* filius, qui cum rege Medorum pugnavit. Sextus Jovis filius ex Alcemena, qui Atlanta docuit. CAP. X.

DE IMPERIIS.

IMPeRiA ab ineunte ævi memoria fuerunt septem. Primi rerum potiti sunt Assyrii, deinde Medi, postea Persae, tum Lacedæmones, dein Athenienses; post hos inde Mace dones, sic deinde Romani. CA P. XI.

R EGES ASSYRlORUM.

NiNUs Rex ; qui primus exercitu prope totam Asiam sub se redegit, et clarissimam urbem nominis sui condidit

Ninon. Belus Rex, Jovis filius, cujus posteri primum* Asiæ regnaverunt: per Ægyptum Libyæ, per Darium7 Europæ. Semiramis, Circetis* nymphæ filia, a columbis educta, uxor Nini regis. Cujus post mortem regnum Nini ampliavit:9 armis Indiam quoque prospera expeditione tentavit.

Hæc urbem pulcherrimam omnium, quæ unquam

fuerunt, Babylona constituit, supra flumen Euphraten. Sar NOTAE

20 Saturno et Semela] * Jove et Lu

4 Croni filius, et Cartheres] Carthre

na' Id.

res: Perizon. Cic. * Jovis et Asteriæ,

1 Nisi et Hesionae] * Niso natum et Thyone:' Id. e quo Munck. hic emen dat Thyonae, probante Daviesio. De Thyone etiam Diod. Sic. iii. p. 117. 2 Tertium] Cic. 1. d. c. 16. * Ter tius est ex Idaeis Digitis.' * Idæos Dactylos' vocant Graeci, quorum unus, Hercules nomine, primus Olym piæ ludos instituisse dicitur. Pau

Latonæ sororis, qui Tyri maxime

san. i. Eliac. 7. et Diodor. v. 230.

3 Loci sui Hellenes] Fort. Ludi sui Elei dicunt: e Pausam. l. d.

colitur ; cujus Carthaginem filiam fe runt.'

5 Joab] Id. * Quintns in India' na tus, * qui Belus dicitur.' 6 Primum] Per Ninum.

Nam Ni

nus Beli F. Perizon.

7 Per Darium] Per Danaum. Id. 8 Circetis] Dercetis: Muncker. ad Hygin. Fab. ccxxv. 9 Ampliarit] Distingue: ampliarit armis. Indiam. Perizon.

LIBER MEMORIA LIS.

407

danapalus, qui ob nimias delicias et luxuriam perdito regno, ne in potestatem hostium veniret, cum exoletis suis venenum bibit, et igni subjecto cum regia sua conflagravit. CAP. XII.

REGES MEDORUM.

ARsAcrs,*° primus Rex, qui eversas Assyriorum opes luxuria Sardanapali transtulit,'' eosque justissime rexit.

Astyages, vir fortis et justus, qui per insidias victus a Cyro est, et dissolutum est Mediæ regnum. CAP. XIII. " RRG ES PERSARUM.

CYRUs rex fortissimus, qui majore parte Asiæ subacta, Europam quoque irrupisset, ni a Tomyre Scytharum regina victus oppressusque esset. Cambyses, filius æque Cyri; qui, cum Lxx. millia hominum subegisset in Ægypto, et regem ejus Amasin, Æthiopiam'* profectus, magna parte militum per famem amissa, irritus rediit. Urbem tamen ibi condidit Meroën. Is, quia Apin sacrum bovem interfici

jusserat, ira Deorum ex equo præceps super gladium suum ruit, extinctusque est. Darius rex, unus ex septem Persis, hinnitu equi, regnum assecutus, cum ccLxx. millibus Eu ropam transivit. Victus ab Atheniensibus ducenta millia'* apud Pseudomarathona decessit. Xerxes, Darii filius, cum recessisset pater ejus, aliquantis navibus armatis mili

tibus in Europam transivit. Contabulato** Hellesponto, et forato Atho monte, nequicquam aliud egit, quam ut Athe nas incideret mari.

Victus a Lacedæmoniis et Atheniensi

bus, in Asiam rediit, ibique suorum fraude interfectus est. NOTAE

10 Arsaces] Arbaces: Perizon. 11 Transtulit] Transtulit in Medos : Id.

12 Æthiopiam] Ferri potest. Sed et negligi potuit in, quod erat in fine vocis præcedentis. 18 Ducenta millia] Ducente Miui ade:

Perizon.

De

thone' nihil scio.

* Pseudomara

14 Contabulato] Puto tollendam esse distinctionem, quæ est ante hanc vocem, et legend. in Europam transi vit, contabulato Hellesponto, et forato Atho monte. Perizonius quoque, dis tinctione maxima post monte posita, sequentia ita constituerat: Nec quid quam aliud egit, quam ut Athenas in cenderet.

Mari rictus.

408

LUCII AMPELII

CAP. XIV.

DUCES ET REGES LACEDAEMONIORU M.

EURYsteNes et Procles gemini, qui genus ab Heraclidis deducentes primis, parte regna regnaverunt.'s Lycurgus legumlator, cui Lacedæmonii principes Græciæ per annos septem invisi'° fuerunt. Theopompus et Polydorus Reges, qui Messenium bellum xx. annis gesserunt. Othryades vir bellator, qui Messenio bello, quo centeni, id est,'7 quin quageni, concertaverunt, et trophæum suosanguine scripsit, tertiusque'* Messenio bello, ex oraculo Apollinis, dux ab

Atheniensibus per ludibrium missus, poenateas vota,'9 mili tum animos concitavit, ut tam diuturnum prælium victoria consummarent. Leonidas, dux Persico bello, qui cum tre

centis Lacedæmoniis apud Thermopylas totam vim Persici belli morte sua ac suorum obtinuit. Pausanias, qui Persico bello Mardonium præfectum Xerxis cum pedestribus copiis apud Asopum Boeotiæ flumen debellavit: mox proditionis a rege suspectus*° idem Mardonius, ideoque accusatus, in

asylum Minervæ confugit, etibi fame confectus est. Leander* dux, qui dominantem toto mari classem Atticam apud AEgeos primus* oppressit, et victis Atheniensibus xxx. NOTAE

15 Primis, parte regna regnaverunt] Primi Spartae regnaverunt. Meursius de regno Lacedæmon. c. ix. et Peri zon. Eurysthenes cnm aspiratione scribi neminem fugit. Sic mox tro phaeum, et alia hujusmodi contra rec tam rationem scribendi, quæ ab ipso Auctore proficisci potuerunt. 16 Invisi] Fort. innisi: Periz. 17 Id est] Videtur excidisse utrim que, ante * quinquageni.' Periz. quo tercenteni, infesto utrinque agmine con certarerunt. Wass.

18 Tertiusque] Tyrtæusque. Meurs. Miscell. Lacom. ii. 2. Berneccer. ad Justin. iii. 5. Heins. ad h. 1. Wass.

ad Sall. Ju. xii. et Bentl. ad Horat.

A. P. 402. Tyrtæus,qui Perizon. Hoc præfero; nam hinc nova periodus in choanda videtur.

19 Poemateas vota] Poëmate suo ita Meurs. Heins. et Bentl. ad Horat. A. P. vs. 402. Periz. Poëmate noto: Bern. Pede altero claudo Wass. Hein

sius putabat etiam emendari posse paeane suo.

20 Idem Mardonius] Dele Murdo nius: nisi erraverit ipse Ampelius. Nam hæc acciderunt Pausaniæ. Pe

riz. Errasse Ampelium etiam Ou dendorp. ad Obsequent. c. cx. putat. Mihi Mardonius non videtur ab Am

pelio esse.

1 Leander] Lysander Periz. 2 Apud Ægeos primus] Apud AEgos pot. Id. Sed Latini fere ubique * AE gos flumen,' non* AEgos potamon ' di cunt. Apud Ægospotamos Oudendorp. ad Frontin. ii. 1. 18.

LIBER MEMORIA LIS.

tyrannos imposuit.

409

Xanthippus, vir Lacedæmoniorum

fortissimus, qui bello Punico primus* Carthaginiensibus

dux missus Regulum cepit. Agesilaus, cujus inventum est, in hostili, quam in sua terra, pugnare; ideoque in Asiam missus, vastata ea, cum jam Regi immineret, revocatus Athenienses apud Crotonem* vicit. Postea apud Corinthios flevit, quod decem millia Græcorum occisa cognovisset, nec voluit Corinthum delegares cum posset. CAP. XV. CLARISSIMI R EGES ET DUCRS ATHENIENSIUM.

Cecrops rex, qui urbem condidit Athenas, et ex suo nomine Cecropidas appcllavit cives. Idem fabulose, quia indigena fuit, ab inguinibus serpens fuisse narratur. Erich

thonius rex, qui mysteria Eleusinæ constituit. Celeus cum Euboleo* sacerdote, filiabusvirginibus ministris, Treptolemo frugum praefecto; qui fame laborantem Græciam circum lato frumento restituit. Pandion rex, qui filias suas Proc nen et Philomelam Thraciæ regibus tradidit, ut barbaras sibi gentes affinitate sociaret. Theseus, Ægei filius, qui

Minotaurum interfecit. Demophontes, ejus filius, qui cum Græcis Ilium expugnavit. Codrus rex, qui pro salute et victoria patriæ, secundum oraculum Apollinis, bello Pe loponnesio se devovit. Pisistratus, vir fortis et sapiens,

qui adversus principes populari causa tyrannidem invasit, eamque justissime istravit. Armodius et Aristogei ton, homines plebeii, qui Hippian et Hipparchum Pisistrati filios sæve dominantes facta conjuratione oppresserunt,

ideoque ut conservatoribus divini honores eis sunt consti tuti. Miltiades dux, qui i.xxx. millia militum Persarum Darii regis, præfectis Date et Tisapherne,7 in saltu Mara NOTAE

3 Primus] Melius primo. 4 Crotonem] * Coroneam :' Xe moph. iv. Græc. 3. C. Nep. Ages. 4. et alii.

5 Delegare] Delere: Periz. 6 Cum Euboleo] Forte Eunolpo.

Unde * Eumolpidæ * ap. Athenienses. Vid. Meurs. Eleusin. c. ii.

7 Date et Tisapherne] * Dati et Ar tapherne :' Herodot. vi. 94. vii. 74.

C. Nep. Milt. 4. Suid. in 'irrtas. Perperam Idem in δι*£*iora, Adtus

410

thonio superavit.

LUCII AMPELII

Aristides Dicæos, qui hoc agnomen

moribus est consecutus, ob id ipsum exilio mulctatus est.

Cimo dux, qui Persico bello Xerxis copias, pedestres simul atque navales, in ipsa Asia apud Eurymedonta flumen uno die vicit. Alcibiades dux, vir genere, copia, opibus, illus tris; qui propter detruncatos nocte Mercurios reus factus ad Lacedæmonios confugit Peloponnesi* bello, et, cum fecisset eos superiores, afflictorum civium misertus, rediit in patriam, et dux creatus, iterum victores Athenienses

fecit. Thrasybulus, qui triginta Magistratus Lacedæmo nios tyrannidis dominatione sævientes facta conjuratione afflixit, et libertatem Atheniensibus reddidit.

Conon dux,

qui omnes Lacedæmoniorum copias apud Cnidum insulam cepit, et imperium maris Athenis restituit.

Dion, qui octo

onerariis navibus Dionysium regem Siciliæ centum rostra tas habentem, dum in Italiam abest, regno expulit, occupa

tis Syracusis. Hiphicrates, rei militaris peritissimus, qui arma habiliore pondere et modo fecit.

Phocion, qui vir?

bonus cognominatus est, neque ulla pecunia a Philippo po tuit solicitari ut ad eum discederet.

Qui onentibus

amicis, ut liberis suis consuleret, Si boni, inquit, erunt, hic agellus eis sufficiet: si mali, nihil.

Chabrias dux, qui gla

diatoria arte pugnare militem docuit: Cypron et Naxon et omnes Asiaticas insulas Athenis adjunxit, et circa Thion'° navali bello occidi maluit, quam abjectis armis enatare. Demetrius Phalereus, vir bonus existimatus, ideoque ob

insignem justitiam statuis ccc. est honoratus, quas ei pro libertate posuerunt in facie** publica. NOTAE

•cal 'Apráßa£os, e Schol. Aristoph. ad Equit. 778. 8 Peloponnesi] Peloponnesio, vel Peloponnensi. 9 Vir] Nihil opus erat hoc addito. C. Nep. Phoc. 1. * Ex quo cogno

mine Bonus est appellatus.” Et Ari stid. 1. * Ut unus cognomine Justus sit appellatus.' 10 Thion] * Chion.' Id. Chabr. 4.

11 Facie] An arce? Perizon.

-

- - -

411

LIBER MEMORIA LI §.

CA P. XVI.

REGES

MACEDONUM.

PhiLippUs, Amyntæ filius, primus Macedonum obtinuit Thraciam, redegitque in suam potestatem : et, cum transire

in Asiam vellet, sub ipso belli apparatu in theatro a Pau sania est interfectus. Alexander Philippi et Olympiadis filius, ex urbe Pella Macedoniæ cum XL. millibus militum

in Asiam transisset, Darium regem Persarum primum apud Granicum flumen, tum apud Issum Ciliciæ, tertio apud Arbela, tribus præliis,'* triginta peditum legionum, equitum bis mille falcatorum curruum vicit. Mox regem Indorum, et omnes Asiæ gentes sub potestate sua redegit, et nobilis

simas urbes Asiæ cepit, Sarbactran,'* Susa, Babyloniam, ubi etiam defunctus, dubium vinolentia an veneno, cum

tamen prius et Africam peragrasset usque ad Jovem Am monem, et Oceanum primus omnium navigasset. Philip pus, qui post Alexandrum Macedonem septimo gradu

Macedoniæ regnavit, invictus in Græciam cum sæve domi naretur, a Sulpicio consule in Phocide victus est, mox a Flaminio'4 in Macedonia, Thessalia apud Cynocephalas, ubi

dato obside filio Demetrio regni parte mulctatus est. Perses Philippus,** Philippi filius, cum maximis copiis'° Macedoniis esset, et cum impetum in Græciam fecisset, cum inanibus'7

elephantorum simulacris a Marco** consule apud Scyriam NOTAE

12 Tribus præliis] Freinsh. ad Curt. iv. 9. 4. Apud Arbela, tertio prælio, trecenta peditum regiorum M. equitum C. M. bis mille f. c. v. dum ita sanatus est locus.

Non

13 Sarbactram] Non inveni, qui hanc memoraverit. Forte Ecbatana, vel Zariaspam, quod alterum nomen urbis Bactrorum erat.

14 Flaminio] Sic et inf. aliquoties, pro * Flaminino.' Et mox * Cynoce phalas' pro, * Cynoscephalas.' 15 Philippus] Hoc fortassis smper vacuum, et a sequenti * Philippi' ortum est. Sic cap. xliv. * Persem,

Philippi filium.' 16 Cum marimis copiis] Cuper. Exerc. ii. c. 5. de Elephant. in Numm. cum cum marimis copiis. Si quid mutandum esset, potius tolle rem cum ante * impetum.' 17 Cum inanibus] Hoc quid sit, Idem e Polyaeno iv. 20. et Diod. Sic. 11. 74. exponit : quod etiam ante viderat Bochart.

Hieroz. P. 1. l. 2.

c. 25.

18 Marco] Marcio : Cuper. ib. et Freinsh. ad Flor. ii. 12. 5. Pro Scy riam porro legend. est Ascuridem, vel Ascurida.

Vid. ad Flor. l. d.

412

LUC11 AMPELII

paludem victus, praecipitatis in mare thesauris, profugit; mox ab AEmilio Paulo tota Macedonia fugatus, Samothra cam confugit in asylum: unde, data fide cum se Paulo commisisset, ante currum ejus in triumphum productus, mox libera custodia in Albano consenuit. Pseudophilippus, vir plebeius et degener, cum ex similitudine formæ Philippi filium se persuasisset, et Macedonas in bellum excitasset,

inter initia tumultus comprehensus, sub custodia missus est Romam, ubi cum ex custodia aufugisset, concitata rursus

Macedonia, Thraciam bello recepit. In arce regni paluda tus jus dixit: mox a Cæci filio'9 Metello ingenti prælio victus, cum profugisset in Thraciam, a regibus deditus, et in triumphum deportatus. CAP. XVII.

REGES ET DUCES ROMANORUM.

RoMULUs, qui urbem condidit. Numa Pompilius, qni sacra constituit. Tullus Hostilius, qui Albam diruit. Ancus Martius, qui leges plurimas tulit, et Hostiam colo niam constituit. Servius Tullius, qui primum censum egit. Priscus Tarquinius, qui insignibus magistratus adornavit. Tarquinius Superbus, qui ob nimiam superbiam regno pul sus est. CAP. XVIII.

CLARISSIMI DUCES ROMANORUM.

BRUtUs, qui pro libertate publica liberos suos interfecit. Valerius Publicola, qui propter eandem libertatem adver sus Tarquinios bellum exercuit. Idem jus libertatis dando populum ampliavit. Manlius Torquatus, qui ad confir mandam castrorum disciplinam filium suum interfecit. Quintius Cincinnatus, idem Serranus,*° cui aranti dictatura

delata est. Camillus, qui, Senonum gente deleta Gallorum, incensam ab eis urbem restituit. Fabii duo; quorum alter una pugna Etruscos, Samnitas, Umbros, Gallosque sube NOTÆ

10 A Cæci filio] A Caecilio: Pe. riz.

20 Idem Serranus] In eod. errore

versari Scholiastem Persii

ad 1.

Sat.

78. observat Perizon. Animadv. Hist. c. 1. p. 22.

LIBER MEMORIALIS.

418

git, Libertinos e tribubus repurgavit, ideoque Maximus cognominatus: alter Fabius Hannibalem mora fregit, ex quo Cunctator est cognominatus. Papirius Cursor; hic Samnites, qui Romanos sub jugum pugnando miserant, victos ignominia pari affecit, et a velocitate Cursor est ap pellatus. Curius, cum in foco rapas torreret, offerentibus,' Malo, inquit, in fictilibus meis et aurum habentibus impe rare. Fabricius Luscinus, qui Cornelium Rufinum consu larem virum senatu amovit, luxuriæ et avaritiæ damnatum,

quod decem pondo argenti possideret. Claudius Marcel lus, qui Annibalem primus in Campania prælio vicit, idem

que docuit, in bello quomodo equites sine fuga cederent. Scipiones duo; quorum alter prior, Africanus, qui Anniba lem et in eo Africam debellavit; alter Scipio Numantinus,

qui Carthaginem et Numantiam diruendo, in hac Africam, in illa Hispaniam fregit. Quintus* Nero, qui, Annibale in Apulia relicto, venientem ab Hispania Hasdrubalem exce pit, copiasque ejus uno die apud Metaurum flumen devicit, qui sese cum Annibali* junxisset, dubitari non potest, paria eis præstaturum non fuisse. Paulus, qui cum Macedoniam vicisset, et Græciam liberasset, et opulentissimum trium

phum reportasset, inter ipsos triumphi dies, amissis duobus liberis, pro concione dixit, gratias se agere fortunæ, quod in suam potius domum, quam in remp. saevisset. Duo Me telli; quorum alter Macedonicus, devictis Macedonibus; qui Contrebiam inexpugnabilem Hispaniæ civitatem, jussis testamenta scribere, et vetitis redire nisi vicissent militibus, occupavit ; alter Numidicus, victa Numidia; qui cum per

niciosas reip. leges ferret Apuleius tribunus plebis, totus que senatus in eas jurasset, maluit in exilium ire, quanm jurare. Hujus filius, Pius cognominatus est, quod patrem* NOTAE

1 Offerentibus] Hæc descripta vi-

3 Qui sese cum Annibali] Qui si se

dentur ex Aur. Vict. c. xxxiii. de

cum Annibale : Perizon. et Freinsh.

Vir. Ill. e quo supplendum est, legatis Samnitium aurum offerentibus, Malo, inquit, haec in fictilibus meis esse. 2 Quintus] Livio et aliis * Caius.*

ad Flor. ii. 6. 50. Idemque mox, pa rem eis P. R. futurum non fuisse. 4 Quod patrem] Perizonius his no tam apposuerat, tanquam suspectis.

414

LUCII AMPELII

in exilium secutus est. Gaius Marius, qui in Africa Numi dis, in Gallia Cimbris Teutonibusque superatis, a caliga

pervenit usque septimum consulatum. Sylla, qui bello

civili victoria perpotitus, Romanum primus invasit impe rium, solusque deposuit. Sertorius, qui proscriptus a Sylla cum in exilium profugisset, quam brevissimo tempore prope totam Hispaniam redegit in suam potestatem, et ubique ad versante fortuna insuperabilis fuit. Lucullus, qui Asiacæ

provinciæ spoliis maximas opes est consecutus, et ædificio rum tabellarumque pictarum studiosissimus fuit.

Pom

peius, qui Armenios sub rege Tigrane, Ponticos sub rege Mithridate, Cilicas toto mari dominantes, intra quadragesi mum diem vicit, et magnam partem Asiæ inter Oceanum,

Caspium, Rubrumque* victoriis suis triumphisque peragra vit. Gaius Cæsar, qui Gallias Germaniasque subegit, et primus Romanorum navigavit Oceanum ; in quo Britan niam invenit, et vicit. Julius Cæsar Augustus, qui perpa catis omnibus provinciis exercitus toto orbe terrarum dis

posuit, et Romanum imperium ordinavit. Post cujus con secrationem perpetua Cæsarum dictatura dominatur. CAP. XIX. ROMANI QUI IN TOGA FUERUNT 1LLUSTRES.

MAN1Us* AGRiPPA, qui dissidentem populum senatui colligavit atque conciliavit. Appius Cæcus, qui pacem Pyrrhi diremit, ne populus, qui suis parere noluerat, sub externis regibus regeretur. Tiberius Gracchus, qui Scipi

onem Asiaticum, quamvis inimicum haberet, non est us a tribunis in carcerem duci, quod diceret7 nefas, ibi esse

Scipionem, ubi captivi illius adhuc alligati tenerentur. Hic est Gracchorum pater, qui in tribunatu, cum agrariis legibus seditiones excitarent, interfecti sunt.

Decimus Brutus

NOTAE

Et aliter scribunt Appian. 11. Civ. Vid. etiam infra cap. xlvii. 373. Aur. Vict. c. lxiii. et Val. M. v. 2. 7.

5 Caspium, Rubrumque] E Floro 111. 5. 31. e quo addi potest mare.

6 Manius] Menenius. 7 Diceret] Perizonio placebat du ceret. Mihi nihil mutandum videtur. Vid. Liv. xxxviii. 57. et 60.

L1TBER

MEMORIALIS.

415

Calæcius,* qui Gracchum9 generum*° agrariis legibus Reip. statum turbantem cum Opimio consule oppressit. M. Bru tus, qui Pompeii partes secutus, mox a Cæsare restitutus, in mortem ejus conjuravit, quod affectare nomen regium videretur. Lucius'' Drusus, qui agrariis legibus promulga tis, summum pro eo** favorem consecutus, ne promissa per ficeret, per insidias a Philippo Cons. domi suæ interfectus est. Lutatius Catulus, qui Lepidum acta Syllæ rescindere volentem oto exercitu'* Italia fugavit, et solus omnium

sine sanguine bellum civile confecit. Cato Censorius, qui totiens accusatus est, quoad vixit, nocenteis accusare non destitit. Hic est omnium rerum peritissimus, et, ut Sallust. Crispo videtur, Romani generis disertissimus Cato. Cato

Prætorius, qui bello civili partes Pompeii secutus mori ma luit, quam superstes esse reip. servienti.

Scaurus, qui

vetuit filium in conspectum suum venire, quia bello Cypri co'* deseruerat. Scipio Nasica,'* quia non rite inauguratus Consul videretur, consulatu se abdicavit, et domitis Dal

matis oblatum a Senatu triumphum repudiavit, statuasque, quas sibi quisque in publico posuerat, in censura sua sustulit. Censuit in Senatu tamen, Carthaginem non esse

delendam : propterea optimus'° judicatus. Cornelius Ce NOTAE

8 Calaecius] Callæcius, inf. c. xxvi. vel Callaicus, ut recte cap. xxiii. v. Freinsh. ad Flor. ii. 17. 12.

9 Gracchum] C. Gracchum: Heins. ad Vell. ii. 2.

10 Generum] Sic rursus c. xxvi. Sed errat. Ab Opimio occisus est C. Gracchus : hujus autem uxorem fuisse Liciniam constat e Plutarcho ; ad quam in l. 66. pr. D. Solut. ma trim. pertinet disputatio JCtorum de dote Liciniae. Bruti Callaici filiam

Ti. Graccho nuptam fuisse quidam tradiderunt apud Plutarch. sed ple rique App. Claudii. 11 Lucius] Lirius. 12 Pro eo] Forte P. Ro. vel, p. Ro. pro eo: i. e. Populi Romani.

13 oto exercitu] An oto ur bi erercitu ? nt hoc ad Lepidum refe ratur, e Flor. iii. 23. 5. Sed sic rur sus infr. c. xxvii.

14 Cyprico] * Cimbrico:' Val. M. v. 8. 4.

15 Nasica] Ex Aurel. Vict. cap. xliv. Sed de triumpho repudiato falsum est. Vid. Pigh. ad A. U. 591. 595. et 598.

16 Optimus] Confundit patrem cum filio, quemodum et Aurel. Victor, cujus errorem notavit Pigliius. Nam plane certum est, patrem Nasicæ, de

quo superiora illa refert Ampelius, optimum judicatum fuisse. Eundem autem Carthaginem non delendam

censuisse, etiam alii prodiderunt.

416

LU C1I AMPELII

thegus, qui fratrem suum Cethegum, quod cum Catilina conjurasset, morte mulctandum censuit. Tullius Cicero, qui in consulatu suo Catilinæ conjurationem fortissime op pressit. cAP. xx.

QUi PRo sALUTE s E oBTULERUNT.

HorAtiUs trigeminus,'7 qui adversus Curiatios Albano rum; qui de summo imperio dimicaverunt. Fabii, qui tre centi, cum omnes patriciæ stirpis essent, bellum Veiens peculiariter sibi depoposcerunt. Mucius Cordus, qui igni bus manus imposuit. Horatius Cocles, qui ponte rescisso Tiberis armatus transiit navitans.** Trecenti sub Calpur nio Flamma contra Poenos; qui in Siciliensi saltu, mortuo'? exercitu, populum Romanum liberaverunt; ut plane ccc. Lacedæmoniorum apud Thermopylas gloriam adæquarent.

Duo Decii; quorum alter Latino bello, alter Samnitico, Diis manibus se devoverunt. Fulvius*° Pontifex ; qui, urbe a Gallis Senonibus incensa, se aliosque senes Diis manibus

devovit. Regulus; qui tormenta Carthaginiensium maluit pati, quam ut inutilis pax cum eis fieret, aut ipse juris jurandi fidem falleret. Curtius; qui se in hiatum terræ im misit, cum ex oraculo, quod optimum essetin urbe Romana, NOTÆ

Hoc propter rationem temporis pa mox tolli qui post * Albanorum.* In rum probabile quidem videtur Ru Inscriptione etiam legendum, Qui perto 111. 8. ad Pompon. de O. J. pro salute populi, vel Pop. Rom. s. o. 18 Naritans] Hoc valde insolens Sed ea non omnino repugnat. Nam potnit ab A. U. 550. quo optimus ju est, nec puto, quemodum * navi dicatus est, cum nondum esset quæ ta” et * nauta,' sic etiam * navito' et storius, ut scribit Liv. xxix. 14. vi * mato' dici. tam produxisse usque ad A. U. 603. 10 Mortuo] Freinsh. ad Flor. 11. 2. qui præcessit obsidionem Carthagi 13. legit moritur. Sed hoc parum nis: quemodum et ipse Cato, prodest ad purgandum locum. Nam contrariæ sententiæ auctor, qui, nihilominus nulla est sententia in his, cum A. U. 549. quæsturam gessisset, exercitu Romanum liberaverunt. Ma decessit A. U. 604. Manilio et Cen lim mortui exercitum Populi Romani sorino Coss. quo obsidio Carthaginis liberaverunt. Vel, morte sua exercitum inchoata est. Itaque firmiora argu P. R. l. menta quærenda fuerant Ruperto. 20 Fulvius] Fabius : Periz. Ani 17 Horatius trigeminus] Sententia madv. c. v. in fin. postulat legi: Horatii Trigemini, et

LIBER MEMORIALIS.

417

posceretur. Spurius Posthumius; qui a Pontio Telesino, Samnitum duce, sub jugum missus cum exercitu, auctor fuit rumpendi foederis, seque hostibus censuit esse deden

dum. Gaius Metellus' pontifex, ardente templo Vestæ, Palladium extulit, et oculos amisit. CAP. XXI.

QUI SPOLIA OPIMA RETULERUNT.

RoMULUs de Acrone Ceninensium* rege. Cossius Cor nelius de Larthe Tolumne Veientium rege. Claudius Mar cellus de Virodomaro rege Gallorum. CAP. XXII.

QUI PROVOCATI AB HOSTIBUS MANU CONTEN D ERUNT.

MALL1Us Torquatus; qui Gallo torquem detraxit, eum que sibi circumdedit. Valerius Corvinus; qui a Gallo provocatus cum pugnaret, corvus galeam ejus insedit, et

hostem perturbavit. Scipio Æmilianus, cum esset legatus ab Lucullo imperatore apud Intercatiam Vaccæorum ur bem, provocatorem barbarum occidit. Lucius Opimius, sub Lutatio Catulo Consule, in saltu Tridentino provocato rem Cimbrum interfecit. CAP. XXiii.

QUI PRO RoMANus3 GENTES sUPERAveRUNT.

SciPio Africanus, Scipio Numantinus, Scipio Asiaticus, Mummius Achaicus, Servilius Isauricus, Brutus Callaicus, Paulus Macedonicus, Metellus Creticus, Cæsar Germani cus, Cæsar Dacicus. cAP. XX1V.

QUOT iLLUSTRES SCIPION ES QUI MAGNIS

REBUS GESTIS COGNOMINATI SUNT.

Scipio magnus Africanus, qui vicit Annibalem. Scipio minor Numantinus, qui Numantiam et Carthaginem diruit. Scipio Asiaticus, qui de Antiocho triumphavit. Scipio NOTÆ

1 Gaius Metellus] Aliis * Lucius.' 8 Qui pro Romanis] Lemma non est 2 Ceninensium] Caeninensium. Et rectum. Fort. Qui quod p. R. g. s. mox, Cossus, et Larte Tolumnio. ex eo cognominati sunt. Perizon. Delph. et Var. Clas. Flor. 2 D

418

LU C 1 1 AMPELII

Nasica, qui a Senatu vir optimus est judicatus. Scipio, qui occiso Pompeio partes restituit, et victus se interfecit. CA P. XXV.

SECESSIONES PLEBIS.

SecessioN es plebis a partibus* fuerunt quatuor. Prima secessio propter impotentiam foeneratorum, cum in montem;

plebs armata secessit. Secunda propter impotentiam De cemvirum, cum interfecta filia sua Virginius Appium et to tam ejus factionem in Aventino monte circumvenit, effecit que ut abdicato magistratu accusati atque damnati variis suppliciis punirentur. Tertia propter matrimonia plebei, ut ne patriciis nuberent, quam Canuleius concitavit in monte Janiculo. Quarta secessio in foro, propter magistratus, ut plebei Consules fierent, quam Sulpicius Stolo* concitavit. CA P. XXV I.

SEDITIONES.

SeditioNEs in urbe quatuor. Prima seditio, Tiberii Gracchi ; quem, de judiciariis et agrariis legibus statum

civitatis moventem, Scipio Nasica facta manu in Capitolio oppressit. Secunda seditio, Gracchi7 fratris ejus; quem ob similes largitiones novos motus excitantem Opimius Consul, cum Decimo Bruto Callæcio socero ejus, convocatis ad pileum servis, in Aventino monte oppressit. Tertia seditio, Apuleii Saturnini Tr. Pl. et Glauciæ Consulis; quos, comitia in campo cædibus perturbantes, Marius in Capitolium per secutus obsedit, et conficiendos fustibus saxisque curavit.

Quarta seditio, fuit Livii Drusi et Quinti Cæpionis, cum ille Senatus* equestrem ordinem adsideret. Præcipua tamen ad motus excitandos fuit causa, quod Drusus civitatem

omnibus Italicis pollicebatur; sed tum a Philippo Consule in domo sua interfectus. NOTÆ

4 A partibus] A Patribus: Periz. et Heins.

5 In montem] Videtur excidisse sacrum. Totum caput descriptum est e Flor. 1. 23. seqq. cum quo in nonnullis errat.

5 Sulpicius Stolo] Confundit duos generos Fabii, et unum e duobus fa cit. Freinsh. ad Flor. 1. 26. 2. et Pe riz. Animad. c. 1. p. 21. 7 Gracchi] Vid. ad Cap. xix. 8 Cum ille Senatus] Cum ille Sena

419

L 1 B i. R M EM0RIA LIS.

CAP. XXV 1 1.

QUI ADV ERSUS PATRIAM N£FARIA IN IERE CONSILIA.

CoRioLANUs, ob asperiorem annonam in exilium actus, Volscorum exercitu oto patriam expugnare voluit; sed Veturiæ matris precibus victus, tum ab exercitu suo con fusus9 est. Marcus Melius,*° frumentaria largitione cum

videretur,** jussu Quintii Cincinnati dictatoris a Magistro equitum in rostris** occisus est. Spurius; cum Agrariis legibus factione dominationem pararet. Manlius Capitoli nus, cum pecunia conturbatores liberaret, suspectus regni affectati de Tarpeio Saxo præcipitatus est. Catilina cum in cædem Senatus, in incendium urbis, direptionem ærarii conjurasset, et in id facinus Allobrogas solicitasset, ab Cicerone in Senatu accusatus, ab Antonio in Apulia'* de bellatus est. cAP. XXVIII.

QUI R EGEs vEL DUcEs cUM ROMANIS BELLA G ESSERUNT.

PoPULUs Romanus sub Romulo pugnavit cum Sabinis, prius'* propter virgines raptas. Sub Tullio cum Albanis. NOTAE

tum, hic equestrem ordinem adsereret. Perizon. Adi Flor. 111. 17. 4.

riis legibus, factione dominationem pa rare, jussu Q. C. d. a M. e. i. r. o. est.

9 Confusus] Confossus, puto. Liv. ii. 40. * oppressus est.' Aur. Vict.

e Flor. 1. 26. 7. cnjus omnia exem

xix. * occisus est.'

plaria Mss. quum ibi corrupta sint, fa

10 Marcus Melius] * Spurius Mæli us' Livio et aliis.

11 Videretur] Uteretur Freinsh. ad Flor. i. 26. 7. et Periz.

Niteretur

Heins. Et Perizon. paullo post facti onem et dominationem. Rupertus 1. 5. ad Pompon. de O. J. totum locum ita constituit : Spurius Melius, quum frumentaria largitione, agrariis legibus, factione dominationem parare videretur,

Marcus Manlius....Hæc descripta sunt

cile adparet, nec Ampelium hunc meliora habuisse, et frustra operam sumi in hoc loco conjecturis sanan do.

-

12 In rostris] Liv. iv. 14. et Flor. 1. d. * in foro.' Rupertus per prolep

sin dictum putat, pro, in eo loco, ubi postea Rostra fuerunt.

13 Apulia]

Etruria Freinsh. ad

Flor. iv. 1. 11.

jussu Q. C. d. a M. e. i. r. o. est. Mar

14 Prius] Perizonius conjiciebat

cus Manlius....Vel, Sp. Melius, quum frumentaria largitione videretur, agra

primis. Tullo, non Tullio, scribendum nemo ignorat.

420

LUCII AMPELII

Pontius Telesinus, dux Samnitum; qui ad Caudinas fur

culas Romanos sub jugum misit. Pyrrhus, Rex Epirota rum; qui pro Tarentinis bellum cum Romanis gessit, vasta taque Campania ad vicesimum ad urbem'* pervenit, mox a Curio et Fabricio victus in patriam concessit; et cum Achaiam armis sub se redegisset, Macedoniam quoque

Antigono regi eripuisset, dum Argos expugnat, occisus est. Omnium Græcorum sapientissimus, et militaris disciplinæ peritissimus fuit. Annibal; qui novem annorum patrem in Hispaniam secutus, minor annorum quindecim'° imperator factus; triennio in Hispania vicit, et eversione Sagunti rupto foedere, per Pyrenæum et Alpes in Italiam venit, Sci pionem ad Ticinum, Tiberium Claudium'7 apud Trebiam, . Flaminium apud Thrasymenum, Paulum et Varronem apud Cannas, Gracchum in Lucania, Marcellum in Campania,'* superavit. CAP. XX1X.

STATUS PoPULi ROMANI QUAS COMMUTA TION ES HABUERIT.

PopU lUs Romanus primum sub regibus fuit. Deinde, post superbiam Tarquinii, et illatum Lucretiæ stuprum, expulsis regibus, tutelam sui Consulibus Tribunisque com misit.

Deinde tribunitiis seditionibus agitatus, abdicatis

omnibus magistratibus, Decemviros, legum ferendarum et Reip. constituendæ causa, paravit. Horum quoque domi nationem et libidinem detestatus, rursus ad Consules rediit. Donec, exortis bellis civilibus inter Cæsarem et Pompeium,

et oppressa per vim libertate, sub unius Cæsaris potesta tem redacta sunt omnia. Ex eo perpetua Cæsarum dicta tura'9 dominatur. NOTAE

15 Ad urbem] Ab urbe lapidem Heins. v. Flor. 1. 18. 24. et inf. cap. xlv.

16 Quindecim] * Qninque et viginti :' C. Nep. Hannib. iii. 17 Claudium] Erat is *Ti. Sempromius Longus.'

18 In Campania] Marcellus semel ab Hannibale in Apulia, non in Cam pania, victus, ac deinde in eadem per insidias interfectus est. Liv. xxvii. 12. 25. et seqq.

19 Dictatura] XVmi.

Sic in fin. Cap.

LIB ER MEMORIA LIS.

CAP. XXX.

INITIUM REGN 1 MlTHRIDATIS.

CYRUs, Rex Persarum primus, imperium Medis ademit.

Duos filios reliquit, Cambysen et Smerden, Horum Cam byses, defuncto patre,*° quod major esset, Smerden in solio sedentem, capite coelum pulsare per somnium videns, oc cidendum eum curavit ipse: et deinde,' revertens ab Æthi opia, rebus perfractis,* cum in Ægyptum venisset, incolas que ejus loci lætantes advertisset; ratus, illos adversis suis insultare, Apin in femine vulneravit, eodemque ictu occidit. Interim Magus quidam Smerdes, Patibiatæ* frater, abutens

nomine ex formæ* similitudine, filium se Cyri professus, regnum Persicum invaserat. Quod ubi Cambysi nuntiatum est, regredi in patriam maturans, oblitus est gladium, quo Apin interfecerat, vaginæ reddere. Quod cum conaretur efficere, femen suum vulneravit, et eam partem, qua Apin vulneraverat. Ex eodem vulnere in paucis diebus obiit. De cujus morte postquam certior nuntius ad Persas venit, Potanes Pedimam$ filiam suam, qua cum Smerdes consue tudinem habebat, edocuit, ut, cum ille sopitus esset, utrum aures tectas comis haberet, periclitaretur. Sciebat enim, a Cyro Smerdi Mago ademtas aures. Ille° falsum esse Smer den confirmavit. Tunc septem nobilissimi Persæ inter se

conjuraverunt. Eorum nomina hæc sunt, Potanes, Hy danes,7 Aspatines, Saphernes, Megaboius Gobies, Darius. NOTAE

20 Defuncto patre] Hic excidisse regnavit suspicabatur Perizonius. Et apertum est hujusmodi aliquid desi derari.

1 Curavit ipse: et deinde] Idem le

gebat, curavit. Ipse deinde. Vel, Ip se etiam deinde.

2 Rebus perfractis] Fortassis puta

3 Patibiatae] * Patizithæ :' Id. iii. 61. 63.

-

4 Ex formæ] Et formæ: Periz. 5 Potanes Pedimam] Otanes Phaedy mam.

Ex Herod. iii. 68.

6 Ille] Illa: mam loquitur de filia Otamis.

7 Potanes, Hydanes] Horum nomi

vit hic Scriptor, hoc æque dici posse, na in Herodot. l. d. c. 70. sunt : ac * rebus fractis.* Suspicor tamen * Otanes, Hydarmes, Aspathines, In scriptum fuisse rebus infectis. Nam

taphernes, Megabyzus, Gobryas, Da

irriti fuerunt conatus Cambysis ad

r1us.

versus Æthiopas. Herodot. iii. 25.

422

LUCII AMPELII

Deinde, Mago Smerde interfecto, constituerunt, uti, excepto* posthac Potane, ex illis regnaret cujus equus primus in loco, quem delegissent, hinnisset. Tunc Hiberes,? agaso Darii, equum domini ad locum prædictum duxit: illic alia equa ab suo initur. Tunc equus Darii magnum hinnitum dedit. Ita Darius regnum obtinuit. A quo Artabanes'°

originem ducit; quem conditorem regni Mithridatis fuisse, confirmat Sallustius Crispus. CAP. XXXI.

REGES PARTHORUM.

SeleUcUs, Alexandri Macedonis amicus. Hujus post mortem Abarrida, frater ejus,'' jussus Babylonem obtinere, finitimos sub se redegit, unde Nicator est appellatus, et tres validissimas urbes constituit, Abarridam, Seleuciam, Laodi ciam. Arsaces forma et virtute præcipuus, cujus posteri Arsacidæ cognominati sunt; qui pacem cum Sylla impera tore fecit. Orodes; qui foedus cum Cn. Pompeio percus

sit, Crassum cum legionibus apud Carras funesta clade delevit. Pacorus ; qui filium** suum ejusdem nominis misit in Syriam, ut Romanas provincias popularetur; atque ipse a Ventidio legato Julii Cæsaris occisus est. C A P. XXXII.

R EG ES CAPPADOCIAE ET ARM ENIAE.

TIGRAN Es, qui jam scriptus est;'* qui tertio Punico bello'* perdomuit sub Mancino Cons. et Scipione AEmiliano. NOTÆ

8 E.rcto] Ibid. c. 83. 9 Hiberes] * CEbares:' ibid. c. 85. 10 Artabanes] Vid. ad Flor. iii. 5. 1.

-

11 Abarrida, frater ejus] Ab Arri daeo fratre ejus: Perizon. Vellem tam

bene emendare potuisset, quod mox dicitur de urbe Abarrida.

12 Pacorus; qui filium] Pacorum fi. lium. Sed errare videtnr ipse Auctor. Perizon. Hoc verius est. Nam ver ba ejusdem nominis non ittunt con

jecturam.

Etiam perperam Venti

dium facit legatum Julii Cæsaris, qui fuit Antonii.

13 Scriptus est] Cap. xviii. 14 Tertio Punico bello] In hoc ca pite omnia, sive ipsius Auctoris, sive aliorum vitio, falsa vel pro digiose corrupta sunt ; exceptis his,

quæ de Timoleonte traduntur. De Tigrame rursus cap. xLvi. Freim shem. ad Flor. iii. 5. 27. pntat Am pelium secutum esse- Auctorem ali

quem, apud quem corrupte scrip tum fuerit Tigranem tertio Punico bello perdomitum, pro tertio Pontico bello. De * Bello* quæ scribit, per tinent ad Brennum, Ducem Gallo rum, quem templum Delphicum vo

. LIBER MEMoRiALis.

423

Bellus, Rex Armeniæ; qui cum impetum in Græciam fecis set, et Pythii Apollinis templum incendisset, tempestate et frigore exercitum amisit. Polycrates, Rex Cappadociæ; qui somniavit Solem et Lunam uri: qui a præfecto Darii

regis occisus est. Epaminon,'* ejus filius, Rex; qui Thebas Græcorum pugnando vicit. Periander Rex, qui Corinthi regnavit; omnia terra et mari Romanis subjugavit. Timo leon, qui Corinthi fratrem suum regnantem interfecit. Idem et Dionysium Siciliæ Regem expulit, neque ipse ab offeren tibus regnum accepit, sed arcem quoque demolitus est. Hic cum convitia mala audiret, ait, Tota vita mea id egi, ut omnes liberi essemus.

CA P. XXXIII.

R EGES ASIÆ ET PERGA M I.

EuM EN es Carduenus'6 Philippi Alexandri armiger belli cosissimus, sed parum prospera fortuna usus; adeo tamen terribilis, ut vivente eo nemo ausus sit Rex appellari.

Antiochus jam scriptus est. Eumenes alius, qui Romanos Macedonico bello juvit cum milite suo. Attalus, qui pro Romanis sæpe pugnavit. Nam testamento'7 suo populum Romanum hæredem fecit. CA P. XXXIV.

REG ES PONTI ET BITHYNIAE.

PHARNACEs, Rex Bithyniæ, filius Mithridatis; qui bello civili, quod in Pharsalica gestum est, milite patris sui Syriam invasit, et adventu Cæsaris, antequam in congres sum ejus veniret, ipso terrore nominis sui victus refugit in Pontum. Prusias Rex, amicus populi Romani ; ad quem [NOTAE

luisse diripere, vel e Justino notum est. De somnio non Polycratis, sed filiæ illius, vid. Herodot. iii. 124. 15 Epaminon] Heinsius et Perizon. emendaverant Epaminondas. Ego ne que hunc neque illum puto filium fu isse Polycratis. Fortassis tamen de

Epaminonda Thebano aliquid dix

erat.

16 Carduenus] Cardiamus: Freinsh. ad Curt. x. 10. 1.

In his, quæ se

quuntur, videtur scribendum, addita copula, Philippi et Alexandri. 17 Nam testamento] Tandem testa mento.

Sed errat. Perizou.

424

lUcii. AMpelii

Annibal victo Antiocho confugit, et, cum a Rege exposce retur per legatos, veneno se liberavit. Nicomedes, socius et amicus populi Romani, in cujus amicitia prima ætate Cæsar fuit. Qui moriens testamento et ipse Pop. Rom. hæredem dimisit. CAP. XXXV.

REGES ALEXANDRIAE.

Post mortem Alexandri Macedonis regnaverunt Alexan driæ Ægyptum'* octo Ptolemæi nomine, multi clarissimi viri. Ptolemæus Euergetes; qui Alexandrum apud Ozy dacras'9 objecto clypeo protexit. Ptolemæus, filius Phila delphi,*° literatissimus; qui plurimos libros Græcos scripsit. Ptolemæus Soter; qui ingenti classe Rhodios vicit.

Ptole

mæus Tryphon;' qui seditiosos in theatro sagittis occidit, alios flammis dedit. Hujus filius Cypris* pro Romanis multa bella gessit, adversus Garamantas et Indos.

Ptole

mæus, Pupillus dictus; qui Pompeium tutorem a Senatu accepit, donec pubesceret, et postea civili bello Pontino* interfectus est. CAP. XXX VI.

DUCES ET REGES CARTHAG1NIENSIUM.

HANNo et Mago; qui Punico bello Cornelium Cons. apud Liparas* ceperunt. Hamilcar; qui Boccor* cognomi NOTAE

18 Ægyptum] Per Ægyptum: Heins. 19 Ozydacras] Oxydracas. Vid. Freinsh. ad Curt. ix. 4. 26. Nam va

rie traditum est. Sed qui, præter hunc, * Euergetæ * cognomen Ptole mæo Lagi tribuerint, non scio. 20 Ptolemæus, filius Philadelphi] Si historiæ rationem habere voluit, de

buit scribere : Ptolemæus, «jus filius, vel, Ptolemaei filius, vel denique, Pto lemæus, filius illius, Philadelphus. Sed multis locis aberrat a veritate his toriæ.

1 Tryphon] Quæ de hoc scribit, conveniunt in Ptolemaeum, qui aliis est * Physcon.' Vid. Val. M. ix. 2.

5. ext.

2 Cypris] Fort. Grypus : Perizon. Sed nullus hoc cognomine inter Pto lemæos memoratur. Tota periodus non nisi una litura emendari potest. Sequentia quoque partim falsa, par tim corrupta sunt. 3 Pontino] Heinsius et Perizonius conjiciebant a Pothino. Malim Pom peiano: ne omnimo videatur repug nare historiæ. Hæc conjectura de betur Freinshemio ad Flor. iv. 2. 60.

quod antea non videram. 4 Liparas] Sic etiam Florus ii. 2. 9.

5 Boccor] Barcas: Perizon.

LIBER MEM0RIALIS.

425

natus est, primo Punico bello magnam partem Hispaniæ sub imperium Carthaginiensium redegit, relictis filiis qua tuor, Asdrubale, Annibale, Hamilcare, et Magone. Asdru bal, frater Annibalis; qui secundo Punico bello, cum ingen tibus copiis ab Hispania veniens, antequam se fratri con jungeret, a Claudio Nerone expoliatus° est. CA P. XXXVII.

R EGES NUMIDIAE.

SYPHAx; quem Scipio Africanus victum in triumphum traxit, regnoque ejus imposuit Masinissam. Masinissa Rex ; qui Scipionem adversus Carthaginem et Syphacem equitatu adjuvit. Ab eo, inter præmia commilitii, Numi

diæ regno donatus est. Jugurtha; qui scriptus est.7 CAP. XXXVIII.

REGES MAURITANIÆ.

JUBA Rex; qui Curionem legatum Cæsaris oppressit: mox, occiso Pompeio, Catonis et Scipionis partes firmare conatus, cum se in regiam recepisset,* post magnificam coe nam interficiendum se dedit.

Juba, rex literatissimus;

qui Cæsaris Augusti jussu regnavit, et magnificentissimam urbem Cæsaream condidit. CAP. Xxxix.

QUI ADVERSUs PoP. ROM. ARMA SUMSE RUNT.

TATius, Rex Sabinorum ; qui occupata arce Tarpeia in ipso foro cum Romulo decertavit, et interventu Sabinarum pacem cum Romulo fixit. Mettius Suffetius, Rex Albano

rum ; qui, contra foedus, a Fidenatibus destitutus, et jussu Tulli Hostilii deligatus ad currum, et in adversa? actis

equis, laceratus est.

Porsenna, Rex Etruscorum; qui

Romanos ad Janiculum obsedit, propterque Tarquinios. NOTÆ

6 Exspoliatus] Fort. superatus, vel

8 Cum se in regiam recepisset] Vid.

ersuperatus.

ad Flor. iv. 2. 69.

7 Qui scriptus est] De bello Jngurthino est Cap. xviii. Sed Jugurthæ nomen non legitur in superioribus.

9 Adversa] Arersa, vel diversa : Perizon.

426

1LUCI I AMPELII

Tiridates; qui Corbulone Consulari viro victus et restitutus est.

CAP. X L.

BELLA C1VILIA QUOT.

CiviLi A bella quatuor mota sunt in urbe a Romanis. Civile bellum primum Sulpitius Tribunus excitavit, quod

subscriptam'° provinciam Mithridaticam Sylla in Marium transferre noluisset. Secundum bellum Lepidus contra Catulum, ob metum Siciliae'' exspoliatæ. Tertium bellum Cæsar et Pompeius. Belli species magis, quam causa fuit, negatus a Senatu Cæsari consulatus.

Ceterum utri

usque æmulatio et cupiditas imperii occupandi. Nam, cum secundum mores legemque majorum dimisso exercitu venire in urbem Cæsar deberet, et docere Senatum de rebus a se gestis, atque ita triumphum consequi; simulans se gratiam timere Pompeii, negavit se missurum exercitum, nisi consularibus comitiis ratio absentis sui posita'* fuisset.

Quamobrem hostis a senatujudicatus, statuit id bello vindi care.

Ac sic non consulatum modo ac triumphum, sed to

tum Populi Romani imperium redegit in suam potestatem. Quartum bellum Cæsar Augustus adversus complures duces: contra Pompeium juvenem bona paterna repeten tem: mox adversus Cassium et Brutum in ultionem inter

empti patris: deinceps adversus Antonium et Cleopatram ultro bellum patriæ inferenteis. CAP. XLI.

QUOT GENERA BELLORUM.

BELLORUM genera sunt quatuor.'*

Gentile; quod cum

NOTAE

10 Quod subscriptam] Quod sibi ereptam prorinciam M. S. i. M. trans. ferri noluisset.

Freinsh. ad Flor. iii.

bile est de Sylla egisse Auctorem. Sed quid faciemus verbo exspoliatae? 12 Posita] Proposita : Perizon. Ni

21. 6. Perizonius pro noluisset scrip serat voluisset, cetera intacta relique. rat. Ita legendum foret, quod ereptam p. M. Syllae i. M. transferre voluisset.

hil tentandum arbitror.

Vid. inf. c. xlii.

sæpe ante oculos habuit, a *Servili'

11 Ob metum Siciliæ] Freinsh. ad Flor. iii. 23. 1. metu Syllae. Proba

distimguere debuit * Gladiatorium.'

13 Quatuor] Et tamen tantum tria enumerat. Si Florum sequi voluit, quem et cap. præcedenti et deinde

Vid. Flor. III. 19. et 20.

I,IBER MEMORIALIS.

427

externis geritur ; ut Romani cum Latinis, Athenienses cum Lacedæmoniis. Servile; quod Romami adversus fugitivos

gesserunt, et contra duces eorum, Spartacum, Crixum, et OEnomaum. Civile; quo inter se certant, sicut Marius'* et Sylla, Cæsar et Pompeius, Augustus et Antonius. CAP. XL1I.

ORDO BELLI MARIAN I.

IN ExpLebiLis honoris'* Marii cupiditas decretam Syllae Ponticam provinciam voluit eripere per rogationem Sulpicii tribuni plebis.

Sylla indignatus continuo ad exercitum

porrexit, et eum urbi ovit; et in patriam ingressus, Capitolium occupavit. Quo terrore victus Senatus, Mario totique factioni ejus interdixit. Profecto deinde in Asiam

Sylla, Marius exul'° cum profugisset, ac primum Minturnis in palude latuisset, tum conjectus in carcerem evasisset, interim Cinna et Octavius in urbe essent; ob hoc, occa

sione data, Marius redit, et se cum Cinna adjunxit, victis Octavianis partibus. Septies consul creatus sævissimis cædibus totam urbem funestavit. Sylla interim victo Mithri date in urbem reversus, prope totam Italiam in armis inve nit, sub juvene Mario, Marii filio: sed omnes ejus copias partim in Etruria ad Sacriportum, partim ad Collinam portam prostravit; et reliquias adversariorum eorum, qui se dediderant, in villa publica trucidavit. Qui diffugerant, in tabula proscripsit, jure permisso ut interficerentur. CAP. XLIII.

ORDO BELLI INTER CAESAREM ET POMPEIU M.

CÆSAR, et Pompeius, et Crassus, inita societate, impe rium Romanorum possidebant. Cæsar Gallicos, Crassus Syriacos exercitus habebat. Pompeius, horum viribus fretus, in Senatu dominabatur. Post Crassi mortem apud Parthos Musus'7 Barbarus Asculanus, Quintus Lutatius Catulus.

-

NOTÆ

14 Certant, sicut Marius] Fort. certant cives, sicut Marius.

15 Honoris] * Honorum ' Flor. uii. 21. 6. quem hic descripsit. Vid. ibi

Freinsh. 16 Erul] Heinsius addiderat Ita lia. 17 Musus] Superiora e Flor. iv. 2.

42S

LUCII AMPELII

CAP. XLIV.

DE BELLO MACEDONICO.

PopULUs Romanus cum Macedonibus bellum ter gessit.

Sub Flaminio Consule regem eorum Philippum vicit. Sub Paulo Persen Philippi filium. Sub Metello Macedonico Pseudophilippum. Primi belli causa, quod de injuriis Macedonum Græci querebantur. Secundi, quod foedus

cum patre suo percussum ruperit Perses. Tertii, quod falso nomen regum Macedonum Pseudophilippus invasit. CA P. XLV.

DE VARIIS CLADIBUS POPU LI ROMAN I.

Etrusco bello; cum Porsenna rex Janiculum obsedit.

Gallico bello; cum Galli Senones, exercitu apud Alliam deleto, urbe incensa, Capitolium obsederunt. Tarentino

bello; cum Pyrrhus ad vicesimum lapidem totam Campa niam populatus accesserat. Punico bello; cum Annibal, Cannensi exercitu fuso, ad tertium lapidem castra posuit. Cymbrico bello; cum Cymbri Tarentinas** Alpes occupa verunt. Servili bello; cum Spartacus, Crixus, et CEnomaus

gladiatores, populata prope Italia, cum ad incendendam'? urbem pergerent, in Lucania a Crasso, in Etruria a Pom peio Consule,*° opprimuntur. CAP. X LVI.

DE TRIBUS PUNICIS BELLIS.

PopULUs Romanus cum Carthaginiensibus' dimicavit. Primum Punicum bellum navalibus copiis gestum est.

Causa motus prætendebatur duplex. Altera, quod Cartha ginienses Tarentinis adfuissent. Altera, quod Mamertini adversus Poenos auxilium poscerent. Cæterum, revera præmium fuit Siciliæ et Sardiniæ possessio, fertilissimarum NOTAE

descripta sunt: hæc unde sumta sint non liquet. Sed mutila et corrupta esse apertum est.

18 Tarentinas] Taurinas Heins. Tridentinas Perizon. Ita supr. c. xxii. et Flor. iii. 3. 11.

19 Cum ad incendendam] Una ad in

cendendam: Heins. 20 Pompeio Consule] Immo ante quam Consulatum gesserat. Plu tarch. Pomp. et Crass. 1 Cum Carthaginiensibus] Ter cum Carthaginiensibus.

LIBER MEMORIA LIS.

429

insularum. Appius Claudius bellum in Siculo freto com. misit; Manlius et Regulus in ipsa Africa profligaverunt; Duillius Consul apud Liparas* insulas; Lutatius Catulus

apud Ægates, mersis hostium classibus, consummaverunt. Secundum Punicum bellum longe omnium cruentissimum

fuit. Causa, quod Annibal contra foedus Saguntum ever tisset.

Prima clades hujus belli apud Listernum,* vulne

rato Patre Scipione ; quem Publius Scipio, nondum pubes, protexit ac liberavit. Secunda clades apud Trebiam, vul nerato Flacco* Consule. Tertiaapud Thrasymenum, vastato Plaminii exercitu. Quarta apud Cannas, deletis duobus exercitibus Pauli Consulis morte, Terentii fuga Varronis. Postea vero quatuor duces Punici belli gloriam sibi vindi

cant. Fabius sive Cunctator; qui imminentem urbis exci dio Annibalem mora fregit. Marcellus; qui primus Anni bali apud Nolam restitit, et inclinatam ejus aciem pæne ictus* cruciavit. Claudius Nero; qui venientem ab Hispania

Asdrubalem cum ingentibus copiis, priusquam se Annibali jungeret, excepit, et ingenti prælio vicit. Tertium Punicum bellum majoris gloriæ quam operis fuit. Nam, Manilio Consule, inchoatum excidium Carthaginis Scipio Æmilianus consummavit; una cum Tigrane* cum incensa Carthagine totius Africæ urbes7 in perpetuum repressit, quod contra

foederis pactionem Carthaginienses reparassent classes, et arma finitimis intulissent.

cAP. xLvii. UsQUE iMPeRiUM TRAJAN 1 QUi victi sUNT

Et per Quos, cciv.* PeR Flaminium Consulem Macedonas vicit sub rege ΝOTAE

2 Liparas] Sic etiam Florus ur. 2. 9.

3 Listernum] Ticinum conjicit Freinsh. ad Flor. 11. 6. 10. vid. supra cap. xxviii.

4 Flacco] Ti. Sempronio Longo. Vid. ad c. xxviii.

5 Paene ictus] Penitus: Heins. Cru

ciavit quoque corruptum esse arbi tror. Fort. trucidavit, vel prostravit, ut c. xlii. 6 Tigrane] Cap. xxxii. 7 Urbes] Vires: Heins.

8 ccIV.] Non intelligo, quo hoc pertineat.

4:30

LUCII

AM P EL 11

Perse9 bellantes. Per Scipiones Africanos, Carthaginien ses. Per Paulum'° Consulem, Persen in Syria vicit regem Antiochum. Per Scipionem, Æmilianum Celtiberos et Numantiam. Per eundem Scipionem,'* Lusitaniam et ducem Viriatum. Per Decimum Brutum, Galliam.** Per Mummium Achaicum, et Corinthum et Achæos. Per Fulvium Nobiliorem, Ætholos et Ambraciam. Per Marium,

Numidas et Jugurtham. Per eundem, Cymbros et Teutho nes. Per Sillam, Ponticos et Mithridatem. Per Lucullum, item eosdem Ponticos et Mithridatem : item Cilicas'* pira

tas, et Armenios cum rege Tigrane, et plurimas Asiacas gentes. Sub hoc enim ad Indicum Oceanum et Rubrum mare usque pervenit. Per Caium Cæsarem, Gallias et Germanias. Britanniam sub hoc duce non tantum vidit, sed etiam navigavit Oceanum. Per Cæsarem Augustum,

Dalmatas, Pannonios, Illyricos, Ægyptios, Germanos, Cantabros, totumque orbem perpacavit, exceptis Indis, NOTAE

9 Perse] Philippo.

Nam mox se-

quitur Persen a Paulo victum : quod

Anim. Histor. c. x. 12 Galliam] Galliciam: Heins. Vid.

et supr. c. xvi. et xliv. et ibid. Phi

Flor. ii. 17. 12.

lippum a Flaminino victum, ipse dix erat. Pro bellantes Heinsio placebat rebellantes. Hoc probari posset, si

13 Item Cilicus] Freinsh. ad Flor. iii. 5. 21. post * Mithridatem ' exci disse quædam putat, eaque hunc in molum supplet: Per Pompeium, item

hic recte scriptum esset Perse. 10 Per Paulum] Freinsh. ad Flor. ii. 8. 1.

Per Paulum Consulem Per

sen; in Syria vicit regem Antiochum

per Scipionem. Per Scipionem Æmili anum...Heinsius quoque distinctionem posuerat post * Persem.”

Dubito an

post * Persen ' scriptum fuerit Per Scipionem, idque propter adfinitatem vocis præcedentis exciderit. Nam

ita toto capite nomina Ducum ponit in principio periodi.

11 Per eundem Scipionem] Tribuit * Scipioni,' quod debebat * Caepioni:' nam Lusitani a Q. Servilio Cæpione victi sunt. Causa erroris fuit, quod scribæ pro Carpione sæpe posuerunt notius nomen Scipionis.

Perizon.

eosdem Ponticos et Mithridatem, item

Cilicus piratas. Nomen Pompeii desi derari ex ipsa re, et iis, quae supr. c. xviii. scribuntur, manifestum est. Sed puto sufficere, si, quæ desunt, ita suppleantur: Per Pompeium, eosdem, item Cilicas piratas. Heinsius per Pompeium posuerat post Tigrane; quod mihi melius videtur legi in ca pite periodi. Idem pro Asiacas lege bat Asiaticas. Ita sane loquuntur probati Scriptores. Sed tamen sic quoque supr. c. xviii. Et fortassis putarunt quidam sic posse dici, ut ab * Adria,' * Adriaticus ' et * Adria cus.'

Ll B E R

4:31

MEMOR 1 AL1S.

Parthis, Sarmatis, Scythis, Dacis, quod eos fortuna Trajani Principis triumphis reservavit. C AP. X LVIII.

DE COM1TIIS.

Comiti A dicuntur a comitatu et frequentia, quod Patres et Classes ad suffragia vocantur, creandorum magistratuum vel sacerdotum causa. Comitiorum autem triplex ratio est. Hæc curiata, hæc tributa, hæc centuriata dicuntur;

quia hæc per curias, et per tribus, et per centurias expli cantur. Si translatitium sit et solitum, de quo populus, curiatis transigitur. Si amplius, tributis. Si in summo discrimine est, tum miles ad suffragia vocatur,'* et Comitia centuriata dicuntur.

CAP. X LIX.

DE POPULI

ROMAN I

D1STRIBUTIONIBUS.

ANtiquissiMA Populi Romani distributio triplex est, quam Romulus fecit: in regem, in senatum, in populum.

Qui populus in tres tribus dividebatur; Titiensem, Luce rem, Ramnetem. Sequitur Populi Romani distributio sub Servio Tullio rege; qui eum in tribus, classes, centurias, divisit. Ab iteratione's census, ut optimus et locupletissi mus quisque in suffragiis, id est, in Populo Romano pluri mum valeret.

Et tertia divisio est in Patronos et cliente

las, qua inferiores superiorum se fidei committebant. CA P. L. DR REBUS PUBLICIS.

RERUM PUBLicARUM tria genera sunt; Regium, optima

tum, populare. Aut enim sub regum sunt potestate; ut Seleucia Parthorum. Aut Senatus; ut Massilia Gallorum.

Aut se ipsi regunt; ut Athenienses solebant. Est et quar NOTÆ

14 Miles ad suffragia vocatur] *Ex- Vid. Gronov. 1. Observ. i. ercitum imperare,' et * exercitum urbanum convocare,' dicunt Veteres.

15 Ab iteratione] Fort. institutione.

Hoc nihil est.

4:32

LU CII AMPELII

LIBER

MEMORIALIS.

tum genus, quod Romani'° commenti sunt; ut ex his tribus unum efficerent. Nam et regiam potestatem Consules

habent, et plebs habet suffragiorum potestatem. NOTAE

16 Romani] Immo dudum ante eos Spartani, aliique. Sequentia mutilata videntur: nam debebat addi,

quæ in Republ. Romana fuerint par tes Senatus.

--★ → → → → →→→

---- ！！ ！！ ！！ ）

■ ■■ ■

■■

-

-

-

-

- - - -.

：-） ----

-

~~

， →

# |-

<

? O

#|× (…) |-

© |-

|-

ſă >

5

-

El' * T^ en